Loading AI tools
polski geolog, kartograf Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Leszek Sawicki (ur. 1924 w Kopyczyńcach w woj. tarnopolskim, zm. 21 lutego 2017 we Wrocławiu[1]) – polski geolog, kartograf, współzałożyciel i kierownik Oddziału Dolnośląskiego Państwowego Instytutu Geologicznego, współzałożyciel Towarzystwa Miłośników Lwowa we Wrocławiu.
 Ekslibris Leszka Sawickiego sporządzony przez Zbigniewa Lubicz-Miszewskiego | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Doktor | |
| Specjalność: geologia, kartografia | |
| Praca naukowa | |
| Instytut |
Państwowy Instytut Geologiczny, |
| Odznaczenia | |
          | |
Urodził się w Kopyczyńcach na Podolu w roku 1924 jako syn Władysława Sawickiego, inżyniera mierniczego[2], i Zofii z d. Mentzel[3]. Od pierwszych lat życia był lwowianinem. Do szkół (gimnazjum, sowiecka 10-latka, tajne komplety) uczęszczał we Lwowie. Należał do 4. Lwowskiej Drużyny Harcerzy[4]. W okresie II wojny światowej był – po odbyciu szkolenia wojskowego AK – żołnierzem plutonu „Świteź/II” (Okręg Lwów) o pseudonimie „Trajan”. Brał udział w akcji „Burza”; został zmuszony do opuszczenia miasta w roku 1944[2][3][5].
W roku 1946 rodzina została wysiedlona ze Lwowa i zamieszkała w Trzebnicy[2][3]. Leszek Sawicki odbył służbę wojskową w Oficerskiej Szkole Lotnictwa, a następnie zamieszkał we Wrocławiu, gdzie ukończył studia geologiczne[5].
Studiował na Uniwersytecie Wrocławskim, w którym znalazło się wielu byłych pracowników Uniwersytetu Lwowskiego, m.in. Henryk Teisseyre, geolog, specjalista w dziedzinie tektoniki Karpat, od roku 1946 profesor nadzwyczajny Uniwersytetu Wrocławskiego). Te lata Leszek Sawicki wspominał[6]:
„Lwowianie trzymali się zawsze razem [...] pracownicy uniwersytetu i politechniki […] … to wszystko byli lwowianie i między nimi był utrzymany zawsze bardzo dobry kontakt, ale ten kontakt nie był mile widziany przez władze.
W roku 1950, po skończeniu studiów, Leszek Sawicki zaczął pracę w regionalnej jednostce PIG – „Instytucie Dolnośląskim”, powołanym 1 maja 1949 r. z inicjatywy prof. Henryka Teisseyre (pierwszego kierownika Instytutu, związanego z nim do śmierci w roku 1974). W latach 1951 i 1965 nazwę Instytutu zmieniano kolejno na „Stacja Terenowa PIG” i „Oddział Dolnośląski PIG”. Leszek Sawicki należał początkowo do „grupy prof. Teisseyre’a”. W prymitywnych, powojennych warunkach rozpoczęto badania skomplikowanej geologicznej budowy Dolnego Śląska (Sudetów i obszaru przedsudeckiego)[7][8], nie podobnej do budowy dobrze znanych zespołowi obszarów II Rzeczypospolitej. W latach 40. koncentrowano się na porządkowaniu i uzupełnianiu dokumentacji niemieckiej oraz gromadzeniu materiałów doświadczalnych (próbek pobieranych w terenie), a w latach 50. rozpoczęto wieloletnie, systematyczne kartografowanie geologiczne[9].
W roku 1962 dr Leszek Sawicki objął funkcję kierownika Oddziału i pełnił ją do roku 1977[10][11]. W tym okresie Oddział liczył już ok. 70 pracowników. Utworzono nowe gabinety i pracownie, m.in. Laboratorium Geochemiczne, wyposażone w nowoczesne aparaty analityczne[12].
Zespół, kierowany przez Leszka Sawickiego przez 15 lat, opracował i realizował szeroko zakrojony program badań geologicznych Dolnego Śląska[13]. W roku 1982 Leszek Sawicki i Andrzej Grocholski zredagowali tom pt. „Stan rozpoznania i kierunki badań strukturalnych Dolnego Śląska” (praca zbiorowa)[13].
W latach 1997–2002 Leszek Sawicki współpracował z redakcją geograficzną Wielkiej Encyklopedii PWN, opracowując kilkaset haseł dotyczących Iranu, Iraku, Kambodży i Wietnamu[14].
Po utworzeniu dolnośląskiego oddziału PIG rozpoczął on badania skomplikowanej geologicznej budowy Dolnego Śląska (Sudetów i obszaru przedsudeckiego)[15][7][8], w tym wieloletnie, systematyczne kartowanie geologiczne[9]. Jako początkujący geolog-kartograf Leszek Sawicki pracował na terenie Sudetów Wschodnich, wykonując mapy geologiczne, drukowane później jako kolejne arkusze „Szczegółowej Mapy Geologicznej Sudetów w skali 1:25 000”. Opracował arkusze Głuchołazy, Podlesie i Kamienica oraz – jako współautor – arkusz Prudnik, a następnie w Górach Bystrzyckich i Górach Śnieżnika arkusze Międzylesie i Potoczek, jak również arkusz Zagórze Śląskie (współautorstwo z H. Teisseyre). W 1958 opublikował (wspólnie z A. Majerowiczem) opisy serii metamorficznych z okolic Głuchołazów[16] oraz – w jęz. polskim i czeskim – artykuły o serii zieleńcowej w warstwach andelohorskich[17][18]. Na podstawie materiałów z kartowania rejonu Międzylesia opracował zagadnienie krystalicznych ram rowu Nysy.
W latach 1960–1961 Leszek Sawicki uczestniczył w pracach Polskiej Ekspedycji Geologicznej w Demokratycznej Republice Wietnamu jako kartograf przy poszukiwaniach rud żelaza[19]. Efekty prac ekspedycji, wraz z trzema artykułami Leszka Sawickiego, opublikowano w Biuletynie IG 177 (w jęz. francuskim)[20][21][22] oraz w czasopiśmie „Wszechświat”[23]. Opisał m.in. zjawisko współczesnego tworzenia się hipergenicznej mineralizacji magnetytowej w warunkach tropikalnych[21]. Wraz z Romanem Osiką opracował i opublikował zagadnienia wietnamskich złóż apatytów.
Pobyt w Wietnamie stanowił kanwę dla literackiego opisu prac polskiej ekspedycji – książki „Woda w Bao Ha, duchy w Trai Hut” (1966)[24]. Jest to jedna z nielicznych publikacji zawierających barwne opisy kraju i realia życia ludzi dotycząca okresu sprzed eskalacji Wojny Wietnamskiej. Jak wspomina Leszek Sawicki, jednym z pierwszych nabywców kilkunastu egzemplarzy książki, zaraz po jej wydaniu, była Ambasada USA w Warszawie[potrzebny przypis].
Przez 15 lat Leszek Sawicki kierował zespołem, który opracował i realizował szeroko zakrojony program badań geologicznych Dolnego Śląska pod zbiorczym hasłem „Model przestrzenny Sudetów”[13]. W latach 1970–1988 był redaktorem regionalnym map geologicznych Dolnego Śląska w skali 1:200 000[25], a także autorem wydanego w tej serii arkusza Kłodzko[26]. Zajmował się zagadnieniami tektonicznymi, był autorem lub współautorem wielu projektów badań wgłębnych, dokonywanych za pomocą wierceń (najgłębsze – do 2000 m. głębokości). Nadzorował odwierty, badał i opisywał skały ośmiu głębokich otworów. W otworze Grabin (obecnie gmina Niemodlin) odkrył źródło wody mineralnej – unikalną szczawę termalną o wysokim stopniu mineralizacji i wielkiej wydajności[27]; był współautorem dokumentacji hydrogeologicznej tego źródła (dotychczas nie wykorzystywanego).
Zajmował się opracowaniami syntetycznymi, m.in. wykonywaniem map ścięcia poziomego (na poziomie 0 m i -2000 m p.p.m. w zespole prof. Z. Kotańskiego, redaktora tych map dla całego obszaru Polski[28].
Pracę w Instytucie Geologicznym zakończył sporządzeniem zbiorczej mapy geologicznej w skali 1:100 000 całego Dolnego Śląska z przyległymi obszarami Czech i Niemiec (wydanej w 1997 r. w postaci 16 arkuszy, wraz z tekstem objaśniającym). Było to rozwinięcie opracowanej uprzednio (w 1966 r.) przeglądowej mapy geologicznej Dolnego Śląska w skali 1:200 000, wydanej w wersjach językowych polskiej, angielskiej i rosyjskiej. Dr Leszek Sawicki był również autorem map geologicznych dla geograficznego „Atlasu Śląska Dolnego i Opolskiego", wydanego przez Polską Akademię Nauk (1997)[29].
Był inicjatorem i realizatorem poszukiwań surowców mineralnych i współredaktorem kompendium „Surowce mineralne Dolnego Śląska”[30]. Wykonał opracowanie „Surowce mineralne w gospodarce wojennej Niemiec podczas drugiej wojny światowej”[31]. Był projektantem „Geostrady Sudeckiej”, wytyczonej przez górskie grzbiety w celu ich zagospodarowania zgodnie z potrzebami geoturystyki[32][33][34].
Mimo silnych związków z Wrocławiem i Dolnym Śląskiem Leszek Sawicki powiedział[6]:
Od pierwszego roku życia jestem lwowianinem, czuję się lwowianinem z krwi i kości, całkowicie
Wyznał, że chciałby być pochowany z garstką ziemi z Cmentarza Łyczakowskiego, którą przechowuje w szkatułce w swoim wrocławskim mieszkaniu[6].
Należy do grupy założycieli Towarzystwa Miłośników Lwowa we Wrocławiu[35]. Utrwala pamięć o Lwowie przez publikacje, zamieszczane w czasopismach kultywujących więź Lwowa z historią i kulturą Polski – „Semper Fidelis”[36][37][38], „Cracovia Leopolis”[39], „Rocznik Lwowski”[40][41][42][43][44][45][46], biuletyny Towarzystwo Miłośników Lwowa.
Wspomnienia wojenne (szczególnie dotyczące okupacji niemieckiej i akcji „Burza”), o wartości dokumentacyjnej, były publikowane w „Semper Fidelis” oraz w „Roczniku Lwowskim”, wspomnienia o przedwojennych i wojennych latach szkolnych – w „Roczniku Lwowskim”. W obu wymienionych czasopismach publikował również inne eseje na temat późniejszych podróży w poszukiwaniu tamtych lat i tamtych grobów. Jest autorem „Kalendarza Lwowskiego” na rok 2003[47][48]. Barwne dzieje szkolnego lwowskiego klubu przyjaciół zostały opisane w artykule „Korzenie, drzewo, złote liście”[49][50].
Pasja życiowa Leszka Sawickiego to podróże turystyczno-geologiczne. W czasie studiów jako miłośnik górskiej turystyki narciarskiej był przodownikiem GON (Górskiej Odznaki Narciarskiej PTTK) i uczestnikiem wielu rajdów zimowych w Tatrach, Sudetach i Bieszczadach. Pierwszą wielką wyprawę odbył Drogą Wojenno-Suchumską w Kaukazie Zachodnim (1960). Pobyt w Wietnamie (1960–1961) był pierwszą fascynacją tropikami i kulturą wschodnioazjatycką. Wielkim doświadczeniem na zasadzie „szkoły przetrwania”, było przejście w roku 1992 Uralu Subpolarnego od dorzecza Obu do Peczory przez najwyższą partię Uralu (przypuszczalnie pierwsze polskie przejście trawersu Uralu).
W latach 1977–2012 Leszek Sawicki organizował i prowadził wyprawy do 25 krajów pozaeuropejskich, od Turcji i Afganistanu na zachodzie Azji do Indonezji i Filipin na wschodzie, a ponadto do Egiptu, Kenii i Tanzanii oraz Peru[51]. Większość wypraw odbywała się na szlakach górskich, w tym trzy trekingi w Himalajach (w rej. Annapurny i Lahul), wędrówki w górach Gonga Szan (Chiny, Syczuan) i Tienszan, w chińskim Tybecie oraz na wulkanach Indonezji (Bromo, Merapi, Kelimutu) i na lodowcach Uralu, Himalajów i południowych Chin. W 1989 r. prowadził wędrówkę „Wielką Drogą Karakorum” (Pakistan – Chiny, przez Karakorum i Pamiry) do Urumczi na „Jedwabnym Szlaku”[52]. W roku 1986 dokonał wejścia na Huayna Picchu, w roku 1990 na Mount Kenya (szczyt Point Lenana, 4985 m n.p.m.). W wyprawach, zazwyczaj kilkuosobowych, brali udział geolodzy, m.in. prof. Józef Oberc. Idee wypraw dostosowywano do motta buddyjskich pielgrzymów „Droga jest Celem”.
Relacje z wypraw Leszek Sawicki publikował w czasopismach geograficznych, m.in. „Poznaj Świat”[53][53][54][55][56][57], i w kolejnych tomach rocznika globtroterów „Przez Świat”[58][59][60][61].
Leszek Sawicki jest autorem 24 publikacji naukowych (artykułów i map geologicznych) oraz współautorem 17 dalszych publikacji – w jęz. polskim, francuskim i czeskim, drukowanych w wydawnictwach Instytutu Geologicznego (Prace, Biuletyn, Kwartalnik Geologiczny, Przegląd Geologiczny) oraz Instytutu Geofizyki PAN, jak również w wydawnictwach Ustredniho Ustavu Geologickeho w Pradze. Jest autorem lub współautorem około pięćdziesięciu archiwalnych map, tekstów objaśniających do map, projektów i instrukcji kartograficznych, znajdujących się w archiwum Oddziału Dolnośląskiego PIG we Wrocławiu (również w archiwum Instytutu Geologicznego w Hanoi)[62][63][64]
W roku 2014 Państwowy Instytut Geologiczny wydał wspomnienia Leszka Sawickiego pt. „Pies i geolog drogą nie chodzą”. W opisie książki, zamieszczonym na stronie internetowej PIG, napisano[65]:
…możemy poczuć realia dawnego Lwowa i okolic, jak również poznać smak egzotycznych wypraw geologa-naukowca, ale i pasjonata-podróżnika. Liczne fotografie autorskie przenoszą w sam środek opowieści z diariusza, często do miejsc nieskażonych ludzką stopą, tak jak podczas kartowania w Wietnamie! Podróż przez wspomnienia Leszka Sawickiego jest barwna, często z dużą dozą humoru, niekonwencjonalna…
Za działalność w okresie II wojny światowej oraz za zasługi w utrwalaniu pamięci o ludziach i czynach w walce o niepodległość Polski podczas wojny i po jej zakończeniu Leszek Sawicki otrzymał[89]:
W czasie pracy w Instytucie Geologicznym był odznaczony, kolejno[89]:
Został odznaczony ponadto[89]:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
