Kenia (góra)

Kenia^[1] (ang. Mount Kenya, suahili Mlima Kenya^[1][a]) – masyw wulkaniczny w Kenii, wysokość 5199 m n.p.m. (szczyt Batian), najwyższy szczyt w Kenii i drugi szczyt w Afryce, po Kilimandżaro. Leży nieznacznie na południe od równika, około 150 km na północ od stolicy Kenii – Nairobi.

Na tę stronę wskazuje przekierowanie z „Kirinyaga”. Zobacz też: Kirinyaga (zbiór opowiadań).

Kenia

Państwo	Kenia
Pasmo	Wielki Rów Wschodni
Wysokość	5199 m n.p.m.
Wybitność	3825 m
Pierwsze wejście	1899 Halford John Mackinder
Położenie na mapie Kenii Kenia
0°09′22″N 37°19′05″E

Góra jest ważnym źródłem wody dla dużej części populacji Kenii – swe źródła mają tu dwie największe rzeka Kenii – Tana i Ewaso Ng’iro.

W 1997 roku Park Narodowy Góry Kenia został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Jej południowe, nawietrzne stoki i pola uprawne są zamieszkane przez bantuski lud Embu.^[2]

Historia

Pierwszym Europejczykiem, który odkrył Kenię, był w 1849 roku niemiecki misjonarz Johann Ludwig Krapf (1810–1881)^[3], przebywający w regionie wraz z Johannesem Rebmannem(inne języki) (1820–1876) – odkrywcą Kilimandżaro^[4]. Społeczność naukowa tamtych czasów nie chciała wierzyć w jego opowieści o śniegu i lodzie tak blisko równika^[5]. Potwierdzenie tych faktów nastąpiło dopiero w 1883 roku, kiedy górę zobaczył Joseph Thomson (1858–1895)^[5][6]. Jako pierwszy opisał wzniesienie pod względem geologicznym, uznając, że masyw to wygasły wulkan^[6]. W 1887 roku Sámuel Teleki potwierdził istnienie krateru^[6]. W 1893 roku ekspedycja pod kierownictwem Johna Waltera Gregory’ego(inne języki) osiągnęła lodowiec Lewis Glacier na wysokości 5000 m.^[7] Najwyższy szczyt masywu (Batian – 5199 m n.p.m.) po raz pierwszy zdobył Halford John Mackinder (1861–1947) w 1899 roku^[8].

Dziś na szczyt prowadzi wiele szlaków oraz tras wspinaczkowych, a najpopularniejsze to „Naro Moru”, „Chogoria” i „Sirimon”^[9] . Tradycyjne wejścia turystyczne nie prowadzą na Batian, a najwyższym osiąganym punktem jest Point Lenana (4985 m n.p.m.), trzeci co do wysokości punkt masywu. Turystykę ułatwia szereg wyznaczonych pól biwakowych oraz kilka schronisk. Najwyżej położonym z nich (u stóp spiętrzenia Point Lenana) jest 30-osobowa Austrian Hut (4790 m n.p.m.), otwarta 13 lutego 1973 r., zbudowana przez Mountaneering Club of Kenya za pieniądze zabrane w Austrii przez Marcusa Schmucka^[10].

Geografia

Główne szczyty i lodowce Kenii

Kenia to masyw wulkaniczny leżący nieznacznie na południe od równika^[11] . Dawny stratowulkan powstały w pliocenie^[12], zbudowany jest z bazaltów, trachitów, fonolitów i kenitów^[13] .

Najwyższy szczyt masywu – Batian osiąga wysokość 5199 m n.p.m. – jest to najwyższy szczyt w Kenii i drugi – po Kilimandżaro – pod względem wysokości szczyt w Afryce^[14] . Jego wybitność wynosi 3825 metrów^[15] .

Góra jest ważnym źródłem wody dla dużej części populacji Kenii – swe źródła mają tu dwie największe rzeka Kenii – Tana i Ewaso Ng’iro^[16].

Najwyższe szczyty masywu

Lista podana za Balliett (2016)^[17] :

• Batian – 5199 m n.p.m.
• Nelion – 5188 m n.p.m.
• Point Lenana – 4985 m n.p.m.
• Coryndon Peak – 4960 m n.p.m.
• Point Piggot – 4958 m n.p.m.
• Point Dutton – 4885 m n.p.m.
• Point John – 4882 m n.p.m.
• Point John Minor – 4974 m n.p.m.

Zlodowacenie

Szczyt przez tysiące lat pokryty był lodowcem, co spowodowało daleko posuniętą erozję wierzchołka i zboczy. Przypuszczalnie pierwotna wysokość wulkanu wynosiła około 6000 m, czyli więcej niż Kilimandżaro^[17] . Pozostałością po lodowcach górskich są U-kształtne doliny oraz moreny. Najniżej schodziły one do wysokości 3300 m. Obecnie lodowce nie schodzą niżej niż 4650 m.

W 2015 roku znajdowało się tam 9 małych lodowców^[18] :

Zdjęcie	Nazwa	Powierzchnia w 1947 (km²)[19]	Powierzchnia w 2015 (km²)[19]	Opis
	Krapf Glacier	0.043	0.006
	Gregory Glacier	0.094	0.000	Lodowiec zanikł w latach 2006–2011[20].
	Cesar Glacier	0.049	0.008
	Joseph Glacier	0.034	0.000	Lodowiec zanikł w latach 1993–2004[20].
	Northey Glacier	0.039	0.002
	Lewis Glacier	0.400	0.088	W 2016 roku powierzchnia lodowca wynosiła 73 300 m², a lodowiec był największym w regionie[21].
	Mellhuish Glacier	0.005	0.000	Lodowiec zanikł w latach 1947−1987[20].
	Darwin Glacier	0.040	0.005
	Diamond Glacier	0.007	0.001
	Forel Glacier	0.037	0.011
	Heim Glacier	0.025	0.004
	Tyndall Glacier	0.101	0.024	W 2016 roku powierzchnia lodowca wynosiła 38 000 m², a lodowiec był drugim największym w regionie[21].

Deglacjacja postępuje stopniowo od początku XX w.^[20] W 1929 roku na górze odnotowano 17 lodowców, w 2004 rok – 10 a w 2016 – 9^[22]. Według prognoz wszystkie lodowce mogą zaniknąć całkowicie do 2050 roku^[23].

Flora i fauna

Lobelia na zboczu Kenii

Do wysokości 1200 m górę porastają lasy równikowe, do 3200 m wilgotne lasy górskie i sawanny, wyżej łąki wysokogórskie a najwyższe partie pokrywają śnieg i lodowce^[14] .

Występuje tu 13 gatunków roślin endemicznych^[24], m.in. Dendrosenecio(inne języki) i lobelie^[25] . Do endemicznych gatunków zwierząt zalicza się m.in. Tachyoryctes rex(inne języki) i Surdisorex polulus(inne języki)^[25] .

Ochrona środowiska

Powyżej 3300 m góra objęta jest ochroną w ramach Parku Narodowego Góry Kenia (ang. Mount Kenya National Park)^[14] . W 1932 roku ustanowiono tu rezerwat przyrody, a w 1949 roku – park narodowy o powierzchni 715 km²^[26]. W 1978 roku park został ustanowiony rezerwatem biosfery UNESCO^[25] . W 1997 roku Park Narodowy Góry Kenia został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO^[27] .

Kultura i religia

Tradycyjne społeczności, m.in. Kikuju, Meru czy Embu uznają Kenię za świętą górę^[26]. Śnieg na szczycie uznawany jest za boski^[26]. Na górze znajduje się wiele świętych miejsc – wzniesień, jezior, jaskiń czy zagajników^[26]. Porastający górę Ficus natalensis(inne języki) czczony jest jako święte drzewo^[26].

Kikuju wierzą, że bóg, stwórca świata Ngai rezyduje na ziemi na górze Kenia^[28]. Według mitu stworzenia, Ngai pokazał pierwszemu Kikuju stworzony przez siebie świat ze szczytu Kenii i zapowiedział, że jeśli kiedykolwiek będzie w potrzebie, to ma złożyć ofiarę i wznieść ręce w stronę góry^[28]. Wszystkie najważniejsze obrzędy Kikuju – związane z poświęceniem domu, zawarciem związku małżeńskiego czy rozstrzyganiem sporów – wymagają zwrócenia się w stronę góry i prośby o błogosławieństwo Ngai^[29]. Góra pełni ponadto centralną funkcję w inicjacji w wiek dorosły oraz w rytuałach sprowadzających deszcz^[29].

Uwagi

1. Encyklopedia PWN podaje, że nazwa w języku suahili to Kirinyaga, zob. Encyklopedia PWN ↓ . Natomiast Maxon i Ofcansky (2014) podają, że Kirinyaga lubKereNyaga („Góra Jasności”) to nazwy góry w języku kikuju, zob. Maxon i Ofcansky 2014 ↓, s. 232.