Kończyce Wielkie

Kończyce Wielkie (cz. Velké Kunčice, niem. Gross-Kuntschitz) – wieś sołecka w Polsce, położona w województwie śląskim, w powiecie cieszyńskim, w gminie Hażlach^[4]^[5], na Wysoczyźnie Kończyckiej, w historycznych granicach regionu Śląska Cieszyńskiego.

Szybkie fakty Państwo, Województwo ...

Remove ads

Thumb — Nieoficjalny herb wsi Kończyce Wielkie

W latach 1945–1954 wieś była siedzibą gminy Kończyce Wielkie, a w latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Kończyce Wielkie. w 1975–1998 położona była w województwie bielskim.

Na obszarze 1445,25 ha zamieszkana jest przez 1848 mieszkańców (2009)^[6], co daje gęstość zaludnienia równą 127,9 os./km². Centrum miejscowości położone jest pomiędzy drogami wojewódzkimi 937 i 938.

Remove ads

Integralne części wsi

Więcej informacji SIMC, Nazwa ...

Integralne części wsi Kończyce Wielkie^[4]^[5]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0052675	Babilon	część wsi
0052698	Karłowiec	część wsi
0052706	Łubowiec	część wsi
0052712	Odnóżka	część wsi
0052729	Podlesie	część wsi
0052735	Pudłowiec	część wsi
0052741	Sośnie	część wsi
0052758	Statek	część wsi
0052764	Stawiska	część wsi

Historia

Podsumowanie

Perspektywa

Miejscowość po raz pierwszy wzmiankowana została w łacińskim dokumencie Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego), spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna ok. 1305 w szeregu wsi zobowiązanych do płacenia dziesięciny biskupstwu we Wrocławiu, w postaci item in Cunczindorf Pasconis debent esse XXIX mansi^[7]^[8]^[9]. Zapis ten oznaczał, że wieś zobowiązana została do płacenia dziesięciny z 29 łanów większych. Jej powstanie wiąże się z przeprowadzaną pod koniec XIII wieku na terytorium późniejszego Górnego Śląska wielką akcją osadniczą (tzw. łanowo-czynszową). Nazewnicza końcówka -dorf (niem. wieś) wskazuje, że pierwszymi osadnikami byli przybysze z Niemiec. Od pobliskich Kończyc Małych różniła się tym, że była wsią rycerską. Wieś politycznie znajdowała się wówczas w granicach utworzonego w 1290 piastowskiego (polskiego) Księstwa Cieszyńskiego, będącego od 1327 lennem Królestwa Czech, a od 1526 roku w wyniku objęcia tronu czeskiego przez Habsburgów wraz z regionem aż do 1918 roku w monarchii Habsburgów (potocznie Austrii).

W sprawozdaniu z poboru świętopietrza z 1335 w diecezji wrocławskiej na rzecz Watykanu sporządzonego przez nuncjusza papieskiego Galharda z Cahors wśród 10 parafii archiprezbiteratu w Cieszynie wymieniona jest parafia w miejscowości Cunczendorf^[10], co powtórzyło się w podobnym sprawozdaniu Mikołaja Wolffa z 1447, trudno jednak rozstrzygnąć czy chodzi o Kończyce Małe czy Duże, jednak z dużej należnej kwoty można przyjąć, że świętopietrze spłacały obie parafie wspólnie^[11].

Do XV w. była własnością książąt cieszyńskich, w 1597 została zakupiona przez Bludowskich, która w następnym roku przeszła w ręce Wilczków^[12], a w XIX w. hrabiowskiego rodu Larisch von Mönnich. Z Wielkimi Kończycami związani byli również Mniszchowie, którzy obok swojego nazwiska dodawali nazwę tej miejscowości np. Michał Jerzy Wandalin Mniszech z Wielkich Kończyc (1742–1806) marszałek wielki koronny, czy jego wnuk malarz Andrzej Jerzy Mniszech.

W okresie reformacji miejscowa ludność w znacznej mierze przyjęła wyznanie luterańskie, a została prawie całkowicie zrekatolicyzowana w XVIII wieku.

W 1900 roku Kończyce Wielkie stanowiły samodzielną gminę obejmującą również Rudnik o powierzchni 1854 hektarów i liczbie mieszkańców 1561 zamieszkałych w 248 budynkach, z tego w samych Kończycach Wielkich bez Rudnika mieszkało 1257 osób w 199 domach, 1252 (99,6%) mieszkańców było katolikami, a 5 (0,4%) wyznawcami judaizmu, 1226 (97,5%) polsko-, 28 (2,2%) niemiecko-, a 2 (0,2%) czeskojęzycznymi^[13]. Według spisu z 1910 roku Kończyce Wielkie (bez Rudnika) miały już 1286 mieszkańców zamieszkałych w 207 budynkach na obszarze 1562 hektarów, co dawało gęstość zaludnienia równą 82,3 os./km², z czego 1279 było zameldowanych na stałe, 1236 (96,6%) było polsko-, 31 (2,4%) niemiecko-, 10 (0,8%) czeskojęzycznymi, a 2 osoby posługiwały się jeszcze innym językiem, 1280 (99,5%) było katolikami, 1 osoba była ewangelikiem, 3 żydami, a 2 jeszcze innej religii lub wyznania^[14].

26 stycznia 1919 w czasie wojny polsko-czechosłowackiej miała tutaj miejsce przegrana przez polską stronę bitwa, w której zginął kapitan Cezary Wojciech Haller (1875–1919) – oficer, działacz polityczny i poseł na Sejm w Wiedniu. W lipcu 1920 roku w wyniku decyzji Rady Ambasadorów miejscowość znalazła się w granicach Polski.

Remove ads

Turystyka i zabytki

Podsumowanie

Perspektywa

W Kończycach Wielkich znajdują się cztery zabytki wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego^[15]:

Pałac w Kończycach Wielkich: barokowo-klasycystyczny wybudowany przez Jerzego Fryderyka Wilczka na przełomie XVII i XVIII w., przebudowany w wieku XIX. Jego ostatnią właścicielką była hrabina Gabriela von Thun und Hohenstein, której po II wojnie światowej pałac odebrany został przez nowe władze komunistyczne, które umieściły w nim dom dziecka;
kaplica pałacowa z 1776 roku;
kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła: drewniany, jeden z największych na Śląsku Cieszyńskim, wybudowany w 1777 roku, a przebudowany w XIX. Znajduje się na trasie Szlaku Architektury Drewnianej województwa śląskiego;
dawna obora, obecnie stajnia na folwarku „Karłowiec” (XIX wiek).

Rośnie tu ponad 500-letni Dąb Mieszko – pomnik przyrody, najstarszy dąb na Śląsku, jeden z najstarszych w Polsce, pozostałość po istniejącej tu przed wiekami puszczy^[16].

Na okolicznym wzgórzu usytuowanym pomiędzy Kończycami Wielkimi a Kończycami Małymi, umiejscowiony jest punkt widokowy na Wielką Czantorię.

Przez miejscowość przechodzą trasy rowerowe:

zielona trasa rowerowa nr 13 – Ustroń – Jastrzębie-Zdrój – Rybnik (82 km);
niebieska trasa rowerowa nr 254 – Kaczyce – Kończyce Wielkie – Dębowiec (14 km);
żółta tandemowa trasa rowerowa nr 259 Kaczyce – Kończyce Wielkie – Kończyce Małe – Kaczyce (19,5 km);
Szlak Zamków nad Piotrówką – Kończyce Wielkie – Kończyce Małe – Zebrzydowice – Marklowice Górne – Marklowice Dolne – Pierstna – Piotrowice koło Karwiny – Skrbeńsko – Gołkowice (25 km).

Homo erectus

W przeprowadzanych w latach 2004 i 2005 badaniach archeologicznych nieopodal żwirowiska przy drodze wojewódzkiej nr 937 odkryto jak dotąd najstarsze ślady bytności przedstawicieli gatunku Homo erectus w Polsce i na północ od Karpat. Odnalezionych kilkadziesiąt półproduktów i narzędzi datowane są na około 800 tys. lat p.n.e^[17]^[18], jednak z czasem pojawiły się wątpliwości co do takiego datowania^[19]. Przybyć mieliby oni z południa poprzez Bramę Morawską prawdopodobnie za zwierzyną^[20].