Remove ads
Józef Jan Gosławski (ur. 24 kwietnia 1908 w Polanówce w dzisiejszym powiecie opolskim województwa lubelskiego, zm. 23 stycznia 1963 w Warszawie) – polski rzeźbiarz i medalier. Projektant monet PRL (m.in. 5 zł z wizerunkiem rybaka, 10 zł z Kopernikiem), pomników (m.in. Chopina w Żelazowej Woli, Mickiewicza w Gorzowie Wielkopolskim) i medali (m.in. Rok 1939, Bolesław Chrobry, 1000-lecie Chrztu Polski). W jego twórczości widoczne są wpływy kubizmu, koncepcji Stanisława Szukalskiego, środowiska Polskiej Sztuki Stosowanej, a także sztuki antycznej i renesansowej.
 | |
| Imię i nazwisko |
Józef Jan Gosławski |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
24 kwietnia 1908 |
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość |
polska |
| Alma Mater |
Królewska Akademia Sztuk Pięknych w Rzymie |
| Dziedzina sztuki | |
| Ważne dzieła | |
| |
| Odznaczenia | |
  | |
| Strona internetowa | |
| Kalendarium życia i twórczości | |
|---|---|
| 1908 | 24 kwietnia przychodzi na świat w Polanówce. |
| 1916 | Początek edukacji w szkole podstawowej w Wąwolnicy. Realizacja pierwszej pracy – płaskorzeźby na konkurs zorganizowany przez hrabiego Rostworowskiego. |
| 1923 | Ukończenie szkoły podstawowej. Egzamin na ASP w Krakowie[1]. Rozpoczęcie edukacji w Szkole Rzemiosł Budowlanych w Kazimierzu Dolnym. |
| 1927 | Rozpoczęcie nauki w krakowskiej Państwowej Szkoły Sztuk Zdobniczych i Przemysłu Artystycznego. |
| 1929 | Kontakt ze Stanisławem Szukalskim i jego grupą – Szczepem Rogate Serce. Udział w 1. zbiorowej wystawie rzeźby. |
| 1932 | Ukończenie PSSZiPA z wynikiem bardzo dobrym. Rozpoczęcie studiów na ASP w Krakowie w pracowni prof. Xawerego Dunikowskiego. Udział w Międzynarodowej Wystawie Karykatury w Wiedniu. Relegowanie z uczelni z powodu zalegania w opłatach. |
| 1933 | Pierwsza wystawa indywidualna w Pałacu Sztuki w Krakowie. Rozpoczęcie studiów na ASP w Warszawie w pracowni prof. Tadeusza Breyera. |
| 1935 | Wyjazd na stypendium do Rzymu i rozpoczęcie studiów w pracowni prof. Angelo Zanelliego. |
| 1936 | Wybór na wiceprezesa Polskiej Organizacji Artystów Plastyków „Kapitol”. |
| 1937 | Uzyskanie dyplomu Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych w Rzymie. |
| 1939 | Powrót do Warszawy. |
| 1945 | Początek prac renowacyjnych w Kazimierzu Dolnym. |
| 1947–1950 | Praca dydaktyczna w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Poznaniu. |
| 1948 | Ślub z Wandą Mankin. |
| 1952 | Realizacja rzeźby Muzyka na warszawski MDM. Wybór na prezesa Okręgu Poznańskiego ZPAP. |
| 1955 | Powstanie modelu pomnika Fryderyka Chopina. |
| 1956 | Realizacja pomnika Adama Mickiewicza dla Gorzowa Wielkopolskiego. Odsłonięcie pomnika Nigdy wojny w Żabikowie. Przeprowadzka do Warszawy, na Saską Kępę. |
| 1958 | Zdobycie głównych nagród w konkursach na monety – 2 zł, 5 zł i 10 zł. Prace nad ołtarzem Przemienienia Pańskiego dla Masłowa Pierwszego pod Kielcami. |
| 1961 | Wybór na Prezesa Sekcji Rzeźby Zarządu Głównego ZPAP. |
| 1963 | Umiera w Warszawie. |
Znaczna część jego dorobku twórczego (przede wszystkim przedwojennego) nie zachowała się. Ocalałe prace znajdują się głównie w kolekcjach prywatnych oraz w zbiorach muzeów i placówek kulturalnych w Polsce i na świecie. Józef Gosławski był laureatem licznych konkursów artystycznych, uczestnikiem wielu wystaw indywidualnych i zbiorowych. W swoim życiu związany m.in. z Wąwolnicą[2], Kazimierzem Dolnym[3][4], Krakowem, Warszawą[5], Rzymem i Poznaniem[6]. Zajmował stanowiska kierownicze w Okręgu Poznańskim i Zarządzie Głównym ZPAP. Odznaczony m.in. Srebrnym Krzyżem Zasługi.
Remove ads
Pochodzenie i dzieciństwo
| 4. Wawrzyniec Gosławski | ||||||
| 2. Antoni Gosławski (1875-1950) | ||||||
| 5. Leokadia Łuszczyńska | ||||||
| 1. Józef Gosławski (1908-1963) | ||||||
| 6. Apolinary Łuszczyński[7] | ||||||
| 3. Stefania Łuszczyńska | ||||||
| 7. Walentyna Sobczyńska | ||||||
Józef Gosławski przyszedł na świat 24 kwietnia 1908 w miejscowości Polanówka na Lubelszczyźnie ówcześnie stanowiącej część ziem zaboru rosyjskiego[8]. Jego ojcem był Antoni Gosławski (z zawodu kowal), a matką Stefania z domu Łuszczyńska. Rodzina spokrewniona była z Maurycym Gosławskim – poetą, uczestnikiem kampanii tureckiej i powstańcem listopadowym[8]. Józef Gosławski ochrzczony został w kościele parafialnym pw. śś. Floriana i Urszuli w Wilkowie[8]. Dzieciństwo spędził w pobliskiej Wąwolnicy, wraz z czworgiem rodzeństwa[9] – Zygmuntem (1898–1976), Anną (1903–1986), Aleksandrą (1913–1990) i Stanisławem (1918–2008) – późniejszym rzeźbiarzem, twórcą licznych dzieł z zakresu rzemiosła artystycznego[10][11].
Lata 20. i 30.
W 1923, po ukończeniu szkoły podstawowej w Wąwolnicy, zdał egzamin na Akademię Sztuk Pięknych w Krakowie, ale z powodu zbyt młodego wieku nie został przyjęty[8]. Rozpoczął wówczas naukę w lubelskim Seminarium Nauczycielskim, jednak już po miesiącu zrezygnował i jako miejsce swej edukacji artystycznej wybrał założoną przez Jana Koszczyc-Witkiewicza Szkołę Rzemiosł Budowlanych w Kazimierzu Dolnym[8]. W międzyczasie podejmował też pracę u jednego z warszawskich kupców, a także w zakładzie snycerskim Żywulskiego w Nałęczowie[8]. W 1927 rozpoczął naukę w Państwowej Szkole Sztuk Zdobniczych i Przemysłu Artystycznego w Krakowie (PSSZiPA)[8]. Jego nauczycielem był wówczas m.in. Henryk Uziembło[8]. W szkole nawiązał także znajomość z Witoldem Chomiczem, z którym w przyszłości się przyjaźnił[12]. W tym okresie mieszkał w bursie prowadzonej przez oo. jezuitów, pracując dorywczo w fabryce mebli[8].
Ważną cezurę w rozwoju artystycznym Józefa Gosławskiego stanowi rok 1929. Ukończył wówczas I i II kurs PSSZiPA, a także wziął udział w pierwszej zbiorowej wystawie rzeźby[13][8]. W tym samym roku młody artysta nawiązał przejściowy kontakt z grupą Stanisława Szukalskiego, która stawiała się w opozycji do środowiska profesorów krakowskiej ASP[14]. Ostatecznie nie zdecydował się zostać członkiem Szczepu Rogate Serce, jednak w późniejszych okresach myśl twórcza Szukalskiego wielokrotnie inspirowała Józefa Gosławskiego w jego działalności artystycznej[14]. Wbrew hasłom Stacha z Warty kontynuował naukę w Szkole na Wydziale Specjalnym Rzeźby, którą zakończył w 1932 z wynikiem bardzo dobrym, a następnie rozpoczął studia w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych w pracowni profesora Xawerego Dunikowskiego[8]. Po pierwszym semestrze został jednak relegowany z uczelni z powodu problemów związanych z opłacaniem czesnego[8]. W tym samym roku wziął udział w Międzynarodowej Wystawie Karykatury w Wiedniu (w Künstlerhaus), gdzie wyróżniono dwie jego prace rzeźbiarskie – Piłsudski i Kasztanka oraz Dunikowski[8].
W 1933 odbyła się pierwsza indywidualna wystawa jego dzieł[8]. Zorganizowano ją w Pałacu Sztuki w Krakowie, a jej otwarcia dokonał Ludwik Solski[8]. Jeszcze podczas wernisażu Gosławski otrzymał od Dunikowskiego propozycję powrotu na uczelnię, z której jednak nie skorzystał[12]. W październiku tego samego roku zapisał się do ASP w Warszawie, gdzie przyjęto go na drugi rok bez egzaminów[12]. Pobierał nauki w pracowni rzeźby profesora Tadeusza Breyera[8][15]. Udało mu się także uzyskać stypendium na wyjazd do Włoch, w czym pomogli pracownicy Kancelarii Cywilnej Prezydenta RP – Stefan Głuchowski i Jan Sampolski[8].
24 lutego 1935 Józef Gosławski wyjechał do Rzymu, by rozpocząć studia na Reale Accademia di Belle Arti e Liceo Artistico[8]. Wykonana przezeń w glinie praca została oceniona na tyle wysoko, że zalecono mu jedynie uzupełnienie przedmiotów teoretycznych – trafił wówczas do pracowni profesora Angelo Zanelliego[8]. W tym czasie nawiązał kontakty z innymi przedstawicielami polskich środowisk twórczych w Wiecznym Mieście – m.in. z Wiktorem Mazurowskim, Michałem Paszynem, Janem Dzieślewskim i Krystyną Dąbrowską[8]. Gdy w 1936 powstała Polska Organizacja Artystów Plastyków „Kapitol” Józef Gosławski został jej wiceprezesem[8]. W tym samym roku prezentował również swoje prace na wystawie tej grupy w Rzymie[8].
W roku następnym artysta zdał egzamin z języka włoskiego i w czerwcu otrzymał dyplom Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych[8]. Pozostał jednak we Włoszech, gdzie odbywał podróże po kraju, studiował sztukę antyczną i renesansową oraz rozwijał kontakty z Antonim Madeyskim, Krystyną Dąbrowską, Józefem i Łucją Oźminami oraz Lechem i Heleną Grześkiewiczami[8]. Tworzył również kolejne dzieła; uczestniczył też w kolejnej wystawie rzeźby w Rzymie[8]. 19 lipca 1939 powrócił do Polski[8], gdyż od 1 września miał objąć stanowisko konserwatora w Zamku Królewskim w Warszawie[12]. Dorobek twórczy z pobytu w Italii zaginął jednak podczas transportu[8]. Według różnych relacji część dzieł, w tym m.in. Popiersie Piłsudskiego, mogła trafić do zamku Villa del Catajo w północnych Włoszech, jednak dalsze ich losy nie są znane[16]. Informacje o znajdowaniu się rzeźb Gosławskiego w Villa del Catajo zostały zweryfikowane przez rodzinę artysty i okazały się fałszywe[potrzebny przypis].
Objęcie stanowiska na Zamku zostało uniemożliwione przez wybuch II wojny światowej[8]. We wrześniu, zgodnie z rozkazem płk. Umiastowskiego, opuścił stolicę udając się w kierunku Zaleszczyk[8]. Przedostał się do Nieświeża, do swojej siostry Anny Ellert[8]. Nauczał wówczas rysunku w miejscowej szkole, prowadzonej przez zakonnice[8].
Lata 40.
W styczniu 1940 Józef Gosławski razem z siostrą przybył do Wąwolnicy, gdzie spędził lata okupacji niemieckiej[8]. Służbę wojskową uniemożliwiał mu astygmatyzm, współpracował jednak z organizacjami podziemnymi[8]. Podczas lat wojny utrzymywał się z wytwarzania przedmiotów artystycznych[8]. Zajął się również edukacją artystyczną swojego młodszego brata – Stanisława[17]. Zwrócił się także ku twórczości medalierskiej – powstały wówczas m.in. medale o tematyce martyrologicznej[8]. W 1943, podczas pracy nad jednym z nich[18] miała miejsce rewizja SS-manów, jednak dzieło w ostatniej chwili zostało schowane[19].
Po zakończeniu działań wojennych Józef Gosławski przybył do Kazimierza Dolnego, gdzie z własnej inicjatywy rozpoczął prace restauratorsko-konserwatorskie przy kamienicy Pod Świętym Mikołajem[8]. Później nad konserwacją nadzór objęło Ministerstwo Kultury i Sztuki, które reprezentował ówczesny konserwator wojewódzki – Jan Zachwatowicz[8]. W pracy, prowadzonej w sezonach letnich, Józefowi Gosławskiemu pomagał brat Stanisław, a od 1948 także żona artysty, Wanda[8]. Z tego okresu pochodzi cykl rysunków[2] i kilka akwareli[8].
W 1947 Józef Gosławski został zatrudniony jako zastępca profesora w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Poznaniu, gdzie powierzono mu kierownictwo Katedry Rzeźby w Metalu i Medalierstwa[8]. Poznał tam studentkę PWSPP, Wandę Mankin, z którą ożenił się 25 września 1948[20][8]. Zamieszkali wówczas przy ul. Promienistej, a pracownia rzeźbiarska znajdowała się przy ul. Szamarzewskiego[8]. 5 sierpnia 1949 urodziła się ich pierwsza córka – Bożena Stefania[8]. W 1948 Gosławski otrzymał pierwsze po wojnie duże zamówienie – wykonanie sgraffito oraz sześciu postaci świętych dla bazyliki archikatedralnej św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Lublinie[8].
Lata 50. i 60.
Na początku lat 50. w ówczesnej Polsce zintensyfikowano wdrażanie doktryny socrealistycznej, szczególnie w dydaktyce[21]. Reorganizacją zostały objęte wyższe uczelnie artystyczne w związku z czym Gosławski – mający przed wojną styczność m.in. z Szukalskim i środowiskami artystycznymi Rzymu – został z PWSSP zwolniony, o czym sam pisał w następujący sposób[21]:
...ciekawi mnie, jak uporałeś się z trudnościami pierwszej, jak i drugiej reorganizacji Uczelni. Jeżeli chodzi o mnie, to nie miałem z tym wiele kłopotu – po prostu zostałem zwolniony, a moja pracownia zlikwidowana.
Wydarzenia te wpłynęły na pogorszenie sytuacji materialnej rodziny[8]. Pracy artystycznej nie sprzyjały fatalne warunki w ówczesnej pracowni twórcy, takie jak przede wszystkim mała powierzchnia i złe oświetlenie[8]. Mimo tego właśnie w latach 50. Józef Gosławski stworzył najważniejsze dzieła monumentalne. Najpierw przystąpił do konkursu na wykonanie dekoracji artystycznej dla powstającej wówczas w stolicy Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej[8]. W wyniku jego rozstrzygnięcia otrzymał zlecenie na realizację grupa alegorycznej Muzyka – wykonał je w 1952[8]. Przy pracy nad dziełem Józefowi Gosławskiemu pomagali żona[22] i brat Stanisław[23], a za jego wykonanie artyście przyznany został Srebrny Krzyż Zasługi[8] (1952)[24]. Jeszcze w tym samym roku rozpoczął prace nad pomnikiem mającym upamiętniać ofiary niemieckiego obozu karno-śledczego w Żabikowie[8]. W 1955 powstał model pomnika Chopina (który ostatecznie w 1969 stanął w Żelazowej Woli[25]), a w 1956 wykonany został pomnik Mickiewicza dla Gorzowa Wielkopolskiego[8].
W 1952 twórcę wybrano na stanowisko prezesa Okręgu Poznańskiego ZPAP, którą to funkcję pełnił przez dwie kadencje[8]. 23 października 1952 Gosławskim urodziła się druga córka, Maria Anna[8]. 28 lutego 1955 na wniosek Ministra Kultury i Sztuki rzeźbiarz został odznaczony Medalem 10-lecia Polski Ludowej[26] (odznaczenie to zostało zaprojektowane przez niego samego w 1954[27]). W 1956 Józef Gosławski z rodziną przeprowadził się do Warszawy na Saską Kępę, gdzie w ramach spółdzielni mieszkaniowej Kolektyw powstały domy szeregowe z pracowniami – w ich sąsiedztwie zamieszkali wówczas Józef Trenarowski, Adam Roman, Kazimierz Bieńkowski, Eugeniusz Żarkowski, Tadeusz Świerczek i Adam Procki[5]. Gosławski uczestniczył w tym czasie w licznych wystawach, m.in. Circolo artistico w Katanii (1959)[28] oraz brał udział w konkursach artystycznych, np. w Międzynarodowym Konkursie na pomnik w Oświęcimiu-Brzezince (1957), Konkursie na Pomnik Bohaterów Warszawy (I etap – 1958, II – 1959) oraz w konkursie na monety – 2, 5 i 10 zł (1958)[29]. Miał też wystawę indywidualną w Budapeszcie (1960)[30].
W 1958 w ramach wymiany zorganizowanej przez ZPAP odbył podróż do Związku Sowieckiego, gdzie zwiedził m.in. Moskwę, Leningrad, Zagorsk i Jałtę[31][8]. W 1961 Józefa Gosławskiego wybrano prezesem Sekcji Rzeźby Zarządu Głównego ZPAP[8]. W dniu 12 października[24] 1962 za cykl medali wojennych przyznano mu nagrodę Ministra Obrony Narodowej III stopnia[32]. Zmarł nagle 23 stycznia 1963 w Warszawie[8]. Pochowany na Starych Powązkach w Warszawie (kwatera 99[33], rząd 4, miejsce 21).
Remove ads
Józef Gosławski pozostawił po sobie liczne realizacje w zakresie rzeźby pomnikowej i portretowej, medalierstwa, karykatury, jak również konserwacji i rysunku[24]. Jego wczesne prace, w większości niezachowane lub zaginione, wykazują wpływy kubizmu (Karykatura własna artysty – ok. 1932–1933), idei Szukalskiego (Projekt pomnika Władysława Orkana – ok. 1929), a także form bliskich koncepcji artystów z kręgu Polskiej Sztuki Stosowanej (np. Projekt ołtarza ze św. Franciszkiem – 1932)[34]. Pobyt i studia we Włoszech oraz bezpośrednie zetknięcie się artysty z tamtejszą sztuką dodatkowo wpłynęły na zmianę widzenia artystycznego – świadczą o tym m.in. portrety Sycylijczyka, Marii Maro i Roberta (wszystkie wykonane w 1937)[34]. Wpływ antyku i włoskiego odrodzenia zauważalny jest również pierwszych pracach plakietach powstałych w Rzymie[35]. Pełną analizę przedwojennej twórczości Józefa Gosławskiego uniemożliwiają luki w dokumentacji[36], szczególnie dorobku z okresu studiów włoskich, który zaginął podczas transportu do Polski w sierpniu 1939[8][16].
Warunki okupacji niemieckiej skłoniły artystę do zainteresowania się rękodzielnictwem oraz małymi formami rzeźbiarskimi[24]. Powstałe wówczas medale w przeważającej części poświęcone zostały martyrologii narodu polskiego[37]. Twórczość medalierską kontynuował także po wojnie[24]. Na stałe wprowadził do tej dziedziny nowe koncepcje, szczególnie w odniesieniu do formy i kształtu[24]. Stał się łącznikiem między pokoleniem Konstantego Laszczki i Józefa Aumillera a medalierami późniejszego okresu[24].
Kontynuował także twórczość w zakresie rzeźby monumentalnej – zrealizował m.in. pomnik Nigdy wojny w Żabikowie (1956), pomnik Mickiewicza w Gorzowie Wielkopolskim (1956), model pomnika Chopina (1955)[34] (który stanął w Żelazowej Woli już po śmierci artysty[25]) oraz Ołtarz Przemienienia Pańskiego (1960)[34].
Dorobek twórczy Józefa Gosławskiego wykazuje wpływy wielu stylów i koncepcji artystycznych, wywodzących się z różnych kultur i epok, przez co nie zamyka się w jednorodnej formule[24]. W jego pracach widoczne jest również zróżnicowanie formy, materiałów i skali[24]. Zasadniczym spoiwem jego sztuki jest jednak przeważający w niej temat, czyli osoba ludzka przedstawiona zarówno jako postać heroiczna, jak i podczas codziennej egzystencji[24].
Rzeźby
Wczesna twórczość rzeźbiarska Józefa Gosławskiego to okres, w którym artysta wielokrotnie nawiązywał do wypracowanych już koncepcji twórczych. Wyraźne są tu wpływy m.in. formistów (Portret Witolda Chomicza – 1927–1928), Xawerego Dunikowskiego (Nagrobek Janiny Gałowej z Rogalskich na cmentarzu Rakowickim – 1932) i Jana Szczepkowskiego (Projekt ołtarza ze św. Franciszkiem – 1932)[34][32]. Z kolei wpływ Stacha z Warty dał o sobie znać m.in. w Karykaturze Józefa Piłsudskiego i Kasztanki (ok. 1932)[14]. Cała seria karykatur rzeźbiarskich wykonanych przez Józefa Gosławskiego pokazuje też ewolucję jego rozwoju artystycznego – dopatrywać się w nich można również inspiracji twórczością Augusta Zamoyskiego i stylistyką art déco[36]. W przedwojennych dziełach artysty czerpał również z dorobku sztuki starożytnego Egiptu, co związane jest m.in. z popularnością tego kierunku w ówczesnej Europie oraz z pobytem twórcy we Włoszech podczas wojny włosko-abisyńskiej[12]. Jednak w całej twórczości przedwojennej Józefa Gosławskiego dominowały głównie wpływy Dunikowskiego i Szukalskiego[38]. Słabo zachowana dokumentacja oraz zawirowania wojenne wpłynęły na trudności w tworzeniu opracowań dotyczących dokonań artysty z tego okresu[32] – żaden katalog nie potwierdza np. informacji o możliwym współudziale Józefa Gosławskiego przy tworzeniu ze Stanisławem Kazimierzem Ostrowskim Pomnika Grunwaldzkiego na Wystawę Światową w Nowym Jorku w 1939, o czym wspomina jedynie Krzysztof Głuchowski[39].
Po wojnie artysta zwrócił się ku formom monumentalnym realizując grupę Muzyka (1952) na warszawskim MDM-ie[23] i pomniki: Fryderyka Chopina w Żelazowej Woli (1955)[40], Adama Mickiewicza w Gorzowie Wielkopolskim[41] (1956) oraz Nigdy wojny (1956) poświęcony pamięci ofiar obozu w Żabikowie pod Poznaniem[34]. Tworzył również portrety (m.in. Portret córki Bożenki – 1953 oraz Portret bratanka Janusza – 1958)[34]. W 1961 wykonał prawdopodobnie jedyny istniejący pełnopostaciowy pomnik Cypriana Kamila Norwida[42]. W związku z organizowanymi w latach 50. i 60. konkursami rzeźbiarskimi Gosławski stworzył też wiele projektów, które nie zostały dotychczas zrealizowane, m.in. Pomnika Bohaterów Warszawy (1958/1959), Pomnika Żołnierzy I Armii WP (1959), Płonące getto (1962) oraz Pomnika Bolesława Prusa (1962)[34]. Równolegle powstawały dzieła o tematyce sakralnej – np. Krucyfiks[43] (1943), postacie świętych dla katedry w Lublinie (1947–1948), czy też Ołtarz Przemienienia Pańskiego[44][45] dla Masłowa Pierwszego pod Kielcami (1960)[34]. Dla kościoła w Masłowie Pierwszym, podobnie jak dla kościoła św. Jana Kantego w Poznaniu, wykonał stacje drogi krzyżowej[46]. Spośród licznych projektów wykonywanych przez Józefa Gosławskiego zrealizowany został zespół płaskorzeźb z herbami polskich miast dla moskiewskiego hotelu Warszawa (1961)[32][47].
Medale i plakiety
Dorobek medalierski Józefa Gosławskiego składa się z kilkudziesięciu dzieł[48]. Najprawdopodobniej jednym z ważniejszych czynników, które skłoniły rzeźbiarza ku tej dziedzinie twórczości była znajomość z Włodzimierzem Głuchowskim[49]:
Zainteresowanie medalierstwem rozbudził w Józwie właśnie mój wuj Włodzimierz Głuchowski zapalony numizmatyk, z którym zaprzyjaźnili się jeszcze przed wojną. Wtedy powstały, między innymi, dwie wspaniałe plakiety-portrety: Marszałka Piłsudskiego, i robiona na zamówienie, papieża Piusa XII. Odwiedzali się jak tylko mogli i dyskutowali, które wydarzenia czy rocznice Józwa powinien uwiecznić w metalu.
Krzysztof Głuchowski: Śladami pradziadów.
Pierwsze prace powstały jeszcze przed wybuchem II wojny światowej, w czasie pobytu artysty we Włoszech[35]. Były to m.in. trzy plakiety z 1939 o tematyce religijnej – Ucieczka do Egiptu, Wskrzeszenie córki Jaira oraz Zwiastowanie – widoczne są w nich wyraźne wpływy antyczne, renesansowe, a także pewne koncepcje stosowane przez Antoniego Madeyskiego[35]. Jeszcze wcześniej, bo w 1935, także w Rzymie, powstała plakieta z popiersiem Józefa Piłsudskiego[37]. Z punktu widzenia twórczości medalierskiej sam pobyt w Wiecznym Mieście zaowocował również istotną znajomością – z Jerzym Wankiewiczem, odlewnikiem, z którym artysta w przyszłości miał wielokrotnie współpracować[35].
Pierwsze medale powstały już podczas okupacji – były to m.in.: Rok 1939 (1939), Bolesław Chrobry (1940) i Majdanek (1944)[35]. Powstające wówczas dzieła, w przeważającej mierze o tematyce martyrologicznej wyrażały protest przeciwko wojnie i towarzyszącym jej okrucieństwom[35]. Po zakończeniu działań zbrojnych artysta kontynuował twórczość medalierską, w której zdecydował się na upamiętnienie żołnierzy polskich, walczących zarówno w wojnie obronnej (m.in. Westerplatte I – 1949 i Westerplatte II – 1954), jak i Ludowym Wojsku Polskim (Lenino I – 1949) oraz Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie (Monte Cassino – 1949)[37]. Wiele medali poświęconych zostało ofiarom zbrodni niemieckich w Polsce, a także wojny jako takiej (m.in. Radogoszcz oskarża faszyzm niemiecki – 1949, Męczennikom obozów koncentracyjnych XX wieku – 1961, Hańba mordercom kobiet i dzieci – 1961, oraz Nigdy wojny – 1963)[37]. Liczne prace są wyrazem pamięci i uznania dla znanych Polaków – do tej grupy medali należą np. Fryderykowi Chopinowi w setną trzydziestą dziewiątą rocznicę urodzin. Geniuszowi muzyki polskiej w setną rocznicę zgonu, Juliuszowi Słowackiemu w setną rocznicę zgonu oraz Adamowi Mickiewiczowi w sto pięćdziesiątą rocznicę urodzin (wszystkie trzy z 1949)[37]. Innymi tematami podejmowanymi przez artystę były rocznice wydarzeń historycznych (m.in. Grunwald 1410–1960 – 1960 oraz 1000-lecie Chrztu Polski – 1966) i polskie miasta (m.in. 500-lecie powrotu Gdańska do Polski[50] – 1954 oraz Lidzbark Warmiński – miasto mężów znakomitych – 1958)[37]. W twórczości Józefa Gosławskiego pojawiła się również tematyka sportowa – np. plakiety Dyskobol i Tenisistka (obie z 1950)[37].
Większość powstających dzieł była doceniana jeszcze za życia artysty, o czym świadczą liczne zakupy do muzeów krajowych (m.in. Warszawa, Wrocław, Kraków, Lublin, Toruń) i zagranicznych (m.in. Praga, Ateny, Budapeszt, Rzym, Watykan, Paryż, Haga, Moskwa, Sankt Petersburg)[24]. Zdarzały się jednak przypadki, gdy wpływ decydentów politycznych na kierunki rozwoju kultury prezentowanej szerokiemu gronu odbiorców był dla twórcy niekorzystny[51]:
Muzeum Narodowe w Krakowie już zakupiło cztery medale, natomiast Muzeum Narodowe w Warszawie mimo entuzjazmowania się przez Dyr. Lorentza, Kust. Jodkowskiego, Kust. Szemiothową i innych odmówiło zakupu. Stało się to na skutek interwencji warszawskich kacyków. Mimo zaskoczenia sprawa ta jest do przeżycia, jest tylko żywym przykładem jacy ludzie decydują w tworzeniu naszej kultury. [...] W Warszawie dowiedziałem się, dlaczego komisja odmówiła zakupu moich medali. Zdziwi Cię to, ale jest to prawda, co Ci napiszę. Delegat Ministerstwa Kultury i Sztuki mgr ... nie zgodził się mówiąc: „Gosławski jeszcze nie umarł, aby kupować jego prace”.
list Józefa Gosławskiego do Witolda Chomicza z 18 grudnia 1949 roku
Charakterystyczne dla medali Józefa Gosławskiego jest poświęcenie szczególnej uwagi liternictwu, widoczne np. w dziele Hańba mordercom kobiet i dzieci, gdzie wyrazy HAŃBA zostały ułożone w kształcie krzyża[35]. Z kolei zastosowanie odmiennych od powszechnie dominujących kompozycji wpisanych w okrąg uczyniło Gosławskiego prekursorem odejścia od klasycznej formy i kształtu medalu[35][48] (np. Kołobrzeg 1945–1955 z 1955)[37]. Wykorzystywane przez niego rozwiązania wpłynęły na dalszy rozwój polskiego medalierstwa[35]. Jego rolę w tym zakresie jednoznacznie oceniał także dr Adam Więcek[52]:
Odmiennie rozwijała się twórczość Józefa Gosławskiego (1908-1963), nadzwyczaj oryginalnego i uzdolnionego medaliera. [...] Gosławski dokonał w powojennym medalierstwie polskim istnego przewrotu. Jako jeden z pierwszych zerwał on w sposób radykalny z tradycyjną formą oraz kształtem medalu klasycznego. Jego dzieła wyróżniają się rzeźbiarską fakturą oraz próbą syntetycznego ujmowania tematów. [...] Gosławski jest klasą dla siebie. Jego sztuka – wstrząsająca, dramatyczna, ale jakże prawdziwa – była na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych czymś zupełnie nowym, zapowiedzią zbliżających się nieuchronnie zmian.
Adam Więcek: Dzieje sztuki medalierskiej w Polsce.
Monety
Konkurs NBP na monety 2, 5 i 10 zł z lat 1957/58
Twórczość Józefa Gosławskiego w zakresie monet związana jest głównie z ogłoszonym w listopadzie 1957 przez NBP konkursem[53]. Jak głosiła broszura z jego warunkami, w związku z trwałością materiału monety miały stać się w przyszłości świadectwem historycznym i artystycznym, zatem:
[...] monety emitowane w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej powinny stanowić dzieło sztuki o wysokiej wartości artystycznej.
broszura z warunkami konkursu[53]
Rozstrzygnięcie z marca 1958 było wyraźnym sukcesem Józefa Gosławskiego[53]. Za monetę 10 zł z Mieszkiem I i Dobrawą uzyskał pierwszą nagrodę – zdecydowano o wybiciu jej jako srebrnej monety milenijnej (100 zł) w związku ze zbliżającym się jubileuszem Tysiąclecia Państwa Polskiego[53]. Moneta 2 zł (Kogutki) przyniosła z kolei drugą nagrodę[53]. Ponadto Gosławskiemu przyznano łącznie cztery wyróżnienia za monety: 10 zł (Mikołaj Kopernik), 5 zł (Rybak), 5 zł (Statek Waryński) oraz 2 zł (Łoś)[53]. Po wybiciu monet próbnych podjęto decyzję o emisji 5 zł z rybakiem oraz 10 zł z Kopernikiem jako monet obiegowych[53]. Z kolei monety z Łosiem i Kogutkami nie zostały wybite nawet w wersji próbnej[54].
Moneta Mieszko i Dąbrówka (100 zł) stała się jedną z najdroższych monet okresu PRL[55], a w latach 70. w konkursie Biuletynu Numizmatycznego zyskała miano Najpiękniejszej Monety Polskiej[48]. Pożądane przez kolekcjonerów są także rzadkie odmiany Rybaka (5zł) – ze słoneczkiem (przebicie stemplem) i bałwankiem (inna ósemka w dacie 1958)[55]. Wyjątkową monetą jest również 10 zł z wizerunkiem Kazimierza Wielkiego, bita jako moneta próbna w 1964, gdyż w związku z przyjętym założeniem na awersie miał znaleźć się wizerunek orła białego z czasów panowania ostatniego władcy piastowskiego – tym samym stała się ona jedyną monetą wybitą w PRL, na której znalazł się orzeł w koronie[56].
Obiegowe
| Opis | Nominał | Średnica [mm] |
Masa [g] |
Metal lub stop | Rant | Okres obiegu | Emitowana w latach |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Rybak[57] (Rewers[58]) | 5 złotych | 29 | 3,45 | aluminium | ząbkowany | 1958–1994 | 1958, 1959, 1960, 1971, 1973, 1974 |
| Mikołaj Kopernik[59](Duży; awers i rewers) | 10 złotych | 31 | 12,9 | miedzionikiel | ząbkowany | 1959–1977 | 1959, 1965[60] |
| Mikołaj Kopernik[61] (Mały; awers i rewers) | 10 złotych | 28 | 9,5 | miedzionikiel | ząbkowany | 1967–1977 | 1967, 1968, 1969 |
| Mieszko i Dobrawa[62] (Okolicznościowa; awers i rewers) | 100 złotych | 35 | 20 | srebro (Próba 900) | gładki | 1966–1994 | 1966 |
Próbne
| Opis | Nominał | Średnica [mm] |
Metal lub stop | Rant | Rok wybicia |
|---|---|---|---|---|---|
| 50 groszy[63] (Rewers[58]) | 50 gr | 23 | nikiel, aluminium, mosiądz | ząbkowany | 1958 |
| Gałązka dębu[64] (Rewers[58]) | 1 zł | 25 | nikiel, aluminium | ząbkowany | 1958 |
| Statek Waryński[65] (Awers i rewers) | 5 zł | 29 | nikiel, mosiądz, aluminium | ząbkowany | 1958 |
| Statek Waryński[66] (Awers i rewers) | 5 zł | 29 | nikiel, aluminium | ząbkowany | 1960 |
| Atrybuty przemysłu[65][67] (Rewers[58]) | 5 zł | 29 | aluminium | ząbkowany | 1958 |
| Atrybuty przemysłu[65][68] (Rewers[58]) | 5 zł | 29 | nikiel | ząbkowany | 1959 |
| Kazimierz Wielki[69] (Awers i rewers) | 10 zł | 31 | miedzionikiel, nikiel | ząbkowany | 1964 |
| Kazimierz Wielki[69] (Wersja z orłem w koronie; awers i rewers) | 10 zł | 31 | miedzionikiel, nikiel | ząbkowany | 1964 |
| Mieszko i Dobrawa[70] (Profile; awers i rewers) | 100 zł | 35 | nikiel, srebro (Próba 750) | gładki | 1960 |
| Mieszko i Dobrawa[71] (Profile; awers i rewers) | 100 zł | 35 | nikiel, srebro (Próba 900) | 1000 lecie państwa polskiego | 1966 |
Pozostałe dzieła
Poza twórczością typową rzeźbiarską i medalierską Józef Gosławski wykonał także szereg innych dzieł. Były to głównie rysunki i akwarele (m.in. z Kazimierza Dolnego[8] oraz z podróży do ZSRR w 1958[46]). W latach 50. i na początku 60. powstał również zestaw zabawek choinkowych[72].
W czasie pobytu w Wąwolnicy w latach okupacji wraz z bratem Stanisławem wykonali narzędzia, za pomocą których tworzyli prace z zakresu rzemiosła artystycznego[17]:
Po wykonaniu dłut brat mój Józef zaczął projektować przedmioty przemysłu artystycznego. Były to różnego rodzaju talerze, patery, kasetki, papierośnice, kałamarze. Wszystkie [...] były wykonane z dużym smakiem, żeby jako tako żyć
Wspomnienia Stanisława Gosławskiego
Z tego okresu pochodzą także drewniane figurki wojów słowiańskich (1943) oraz odlana w brązie Plakieta z Matką Boską Częstochowską (1944)[27]. Z kolei po wojnie Józef Gosławski projektował liczne odznaczenia, m.in.: Odznakę Nagrody Państwowej (1951), Medal 10-lecia Polski Ludowej (1954), Odznakę Wzorowego Żołnierza (po 1958), Medal za Ofiarność i Odwagę (1960)[73] oraz Odznakę absolwenta Akademii Medycznej w Warszawie (1962)[27]. Równolegle powstawały medalioniki, m.in. z żoną Wandą (1949), Adamem Mickiewiczem (1955) i Fryderykiem Chopinem (1955)[27]. Artysta wykonywał także dzieła z zakresu rzeźby ceramicznej, jak np. Madonnę z Dzieciątkiem[74] z 1960, czy też karykaturę ubogiego malarza – Cołaska z 1962[27]. W zrealizowanych przez niego popiersiach wystawienniczych do ekspozycji biżuterii dla Jablonexu[74] z 1961 widoczne są podobne tendencje stylistyczne, jakie spotyka się w dziełach Józefa Trenarowskiego, a także Haliny Chrostowskiej[75].
Udział w konkursach
| Rok | Konkurs | Uwagi |
|---|---|---|
| 1936 | Konkurs na popiersie Józefa Piłsudskiego | I nagroda; rzeźba zrealizowana 1938–1939, w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie (RZW. 753); odlew w Muzeum w Turku |
| 1946/47 | Konkurs na godło państwowe | II nagroda |
| 1951 | Konkurs na rzeźby na pl. Konstytucji w Warszawie | Rzeźba Muzyka znajduje się na budynku przy ul. Koszykowej 34/50 |
| 1951 | Konkurs na odznakę GKKF[76] | I nagroda |
| 1951 | Konkurs na odznakę nagrody państwowej | I nagroda |
| 1953 | Konkurs na pomnik partyzantów w Lublinie | Miejsce przechowywania projektu nieznane |
| 1953 | Konkurs na Łuk Triumfalny w Lublinie | Miejsce przechowywania projektu nieznane |
| 1953 | Konkurs na medal z okazji 500-lecia powrotu Gdańska do Polski | Medal w zbiorach Muzeum w Lublinie (N/440, N/441), Muzeum Narodowego w Poznaniu (E 6376, E 6377, E 10009), Muzeum Sztuki Medalierskiej we Wrocławiu (MP 145, 8106, MP 9202), Zamku Królewskiego w Warszawie – kolekcja Kuryłowicza (-4817/602), Zakładu Narodowego im. Ossolińskich (G 2260, G 6390, G 6484) oraz w zbiorach prywatnych |
| 1955 | Konkurs na pomnik Adama Mickiewicza w Poznaniu | Projekt pomnika w zbiorach prywatnych |
| 1957 | Międzynarodowy konkurs na pomnik w Oświęcimiu-Brzezince | Miejsce przechowywania projektu nieznane |
| 1958 | Konkurs na monety | 10 zł – I nagroda za projekt Mieszko i Dąbrówka (moneta wyemitowana jako srebrne 100 zł w 1966) 10 zł – wyróżnienie za projekt Mikołaj Kopernik (moneta weszła do obiegu w 1959) 5 zł – wyróżnienia: projekt Statek Waryński oraz Rybak (moneta weszła do obiegu w 1958) 2 zł – dwie II nagrody: projekt Kogutki i projekt rewersu z orłem; wyróżnienie za projekt Łoś |
| 1958 | I etap konkursu na pomnik Bohaterów Warszawy | Miejsce przechowywania pierwszego projektu nieznane; drugi w zbiorach Muzeum Warszawy (22176) |
| 1958 | Konkurs na medal XV-lecia Ludowego Wojska Polskiego | I, II i III nagroda |
| 1959 | II etap konkursu na pomnik Bohaterów Warszawy | I nagroda (jedna z sześciu); projekt powstał we współpracy z Wandą i Stanisławem Gosławskim, obecnie w zbiorach Muzeum Warszawy (22178) |
| 1959/1960 | Konkurs na pomnik 1 Armii WP | Projekt powstał we współpracy z Wandą i Stanisławem Gosławskim. Miejsce przechowywania projektu nieznane |
| 1961 | Konkurs na pomnik Juliusza Słowackiego w Warszawie | Jeden z projektów w zbiorach Muzeum Sztuki Medalierskiej we Wrocławiu (DK. 21108), drugi w zbiorach prywatnych |
| 1962 | Konkurs na pomnik Żydów pomordowanych w Lublinie | Projekt pomnika Płonące getto w zbiorach prywatnych |
| 1962 | Konkurs na pomnik Bolesława Prusa w Warszawie | Dwa wyróżnienia honorowe; jeden z projektów powstał we współpracy z Wandą Gosławską; jeden z projektów zbiorach prywatnych, drugi w zbiorach Muzeum Sztuki Medalierskiej we Wrocławiu (DK.2109) |
Remove ads
Indywidualne
| Rok | Miasto | Placówka | Liczba prac |
|---|---|---|---|
| 1933 | Kraków | Pałac Sztuki | ? |
| 1960 | Budapeszt | Ośrodek Kultury Polskiej | 30 |
| 1963 | Warszawa | Dom Wojska Polskiego | 49 |
| 1968 | Wrocław | Ratusz | 80 |
| 1973 | Warszawa | Centralne Biuro Wystaw Artystycznych[77] | 343 |
| 1974 | Warszawa | Galeria Wojskowa DWP | 34 |
| 1974 | Warka | Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego | 56 |
| 1974 | Bydgoszcz | Muzeum Okręgowe | 18 |
| 1987 | Lublin | Muzeum Okręgowe | 76 |
| 1995 | Kazimierz Dolny | Muzeum Nadwiślańskie – Galeria Letnia | 80 |
| 1996 | Bolesławiec | Bolesławiecki Ośrodek Kultury[78] | 70 |
| 1997 | Chełmno | Muzeum Okręgowe | 50 |
| 2000 | Konin | Muzeum Okręgowe | 84 |
| 2003 | Warszawa | Galeria Domu Artysty Plastyka[79][80] | 105 |
| 2014 | Orońsko | Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku[81] | ? |
| 2014/2015 | Warszawa | Muzeum Rzeźby im. Xawerego Dunikowskiego w Królikarni[82] | ? |
| 2023/2024 | Luboń | Muzeum Martyrologiczne w Żabikowie[83] | ? |
Wspólne z Wandą Gosławską
| Rok | Miasto | Wystawa | Placówka | Liczba prac |
|---|---|---|---|---|
| 2024 | Żelazowa Wola | Wanda i Józef Gosławscy. Sztuka życia[84] | Muzeum Fryderyka Chopina | ? |
Zbiorowe (wybrane)
Krajowe
| Rok | Miasto | Wystawa | Placówka |
|---|---|---|---|
| 1946 | Lublin | Festiwal Sztuk | ? |
| 1947 | Kraków | II Ogólnopolski Salon Zimowy | ? |
| 1949 | Warszawa | Plastycy w walce o pokój | ? |
| 1950 | Warszawa | I Ogólnopolska Wystawa Plastyki | ? |
| 1951/1952 | Warszawa | II Ogólnopolska Wystawa Plastyki | ? |
| 1953 | Warszawa | 10 lat Ludowego Wojska Polskiego | ? |
| 1953 | Lublin | Salon Jesienny ZPAP Okręgu Lubelskiego[85] | ? |
| 1954 | Warszawa | IV Ogólnopolska Wystawa Plastyki | ? |
| 1955 | Poznań | Wystawa ZPAP Okręgu Poznańskiego | ? |
| 1955 | Poznań | Jesienna wystawa ZPAP Okręgu Poznańskiego | ? |
| 1958/1959 | Warszawa | Rzeźba warszawska 1945–1958 | ? |
| 1959 | Warszawa | Warszawa w sztuce współczesnej | ? |
| 1959 | Warszawa | II Ogólnopolska Wystawa Plastyki Marynistycznej | ? |
| 1960 | Warszawa | Rzeźba polska 1945–1960 | ? |
| 1961/1962 | Warszawa | Polskie dzieło plastyczne w XV-lecie PRL | ? |
| 1962 | Lublin | Martyrologia i walka Narodu Polskiego 1939–45 | ? |
| 1962 | Poznań | Salon Jesienny[86] | ? |
| 1963 | Warszawa | Ogólnopolska Wystawa XX-lecia Ludowego Wojska Polskiego w twórczości plastycznej | ? |
| 1963 | Warszawa | I Ogólnopolska Wystawa Medalierstwa | ? |
| 1963 | Warszawa | Warszawa w Sztuce | ? |
| 1963 | Warszawa | Wystawa w XVIII rocznicę wyzwolenia Oświęcimia | ? |
| 1963 | Warszawa | Wystawa sztuki użytkowej w XV-lecie PRL | ? |
| 1963 | Warszawa | Wystawa rzeźb i tkanin Okręgu Warszawskiego ZPAP | ? |
| 1964 | Warszawa | Warszawa w sztuce | ? |
| 1964 | Warszawa | Ogólnopolska Wystawa „Tkanina, ceramika, szkło” | Centralne Biuro Wystaw Artystycznych[87] |
| 1965 | Warszawa | Wystawa grafiki i rzeźby w XX-lecie PRL | ? |
| 1965 | Toruń | Odznaczenia, monety i medale PRL | ? |
| 1966 | Wrocław | Sztuka medalierska w Polsce Ludowej 1945–1965 | ? |
| 1969 | Warszawa | 25 lat sztuki medalierskiej w Polsce | ? |
| 1969 | Wrocław | Wystawa ceramiki i szkła w XXV-lecie PRL | ? |
| 1969/1970 | Bydgoszcz | Medale PRL | ? |
| 1969/1970 | Warszawa | 25 lat rzeźby warszawskiej | ? |
| 1970 | Poznań | Wojna i pokój w twórczości plastycznej | ? |
| 1971 | Wrocław | Rzeźba pomnikowa i monumentalna w PRL | ? |
| 1971 | Toruń | Tematyka kopernikowska w medalierstwie i numizmatyce | ? |
| 1971 | Bydgoszcz | Miasta polskie w medalach | ? |
| 1972 | Wrocław | Polskie medale i odznaki medyczne | ? |
| 1972 | Bydgoszcz | Kobieta w twórczości medalierskiej | ? |
| 1972 | Bydgoszcz | Sławni Polacy na medalach | ? |
| 1974 | Lublin | Przegląd rzeźby polskiej 1944–1974 | ? |
| 1974 | Radom | Współczesna rzeźba portretowa | ? |
| 1974 | Bydgoszcz | Medale sportowe | ? |
| 1974 | Bydgoszcz | Medale muzeów polskich | ? |
| 1974 | Bydgoszcz | Miasta polskie w medalach | ? |
| 1974 | Warszawa | Przeciw wojnie. Wystawa malarstwa, grafiki, rzeźby ze zbiorów Państwowego Muzeum na Majdanku[88] | ? |
| 1977 | Bydgoszcz | Monety PRL | ? |
| 1977 | Bydgoszcz | Ludzie teatru w medalierstwie | ? |
| 1979 | Wrocław | Współczesne medalierstwo polskie 1944–1979 | ? |
| 1979/1980 | Bydgoszcz | Pisarze polscy na medalach | ? |
| 1980 | Bydgoszcz | Tradycje wojska polskiego | ? |
| 1980 | Bydgoszcz | Kobieta w twórczości medalierskiej | ? |
| 1980 | Warszawa | Nauka polska w medalach | ? |
| 1985/1986 | Bydgoszcz | Pieniądz Polski Ludowej 1944–1983 | ? |
| 1986 | Lublin | Plastyka lubelska | ? |
| 1986 | Ostrołęka | Medale pamiątkowe Muzeów polskich | ? |
| 1987 | Bydgoszcz | Kobieta na medalu | ? |
| 1988/1989 | Tuchola | Medale jubileuszowe miast polskich | ? |
| 1990 | Bydgoszcz | Fryderyk Chopin i ludzie jego epoki | ? |
| 1996 | Bydgoszcz | Wybitni Polacy na medalach | ? |
| 1997 | Warszawa | Tadeusz Breyer i jego uczniowie | ? |
| 1997 | Wrocław | Rzeźba polska | ? |
| 1998/1999 | Warszawa | Tunel czasu. Warszawska rzeźba końca wieku | ? |
| 2002 | Warszawa | Nauka polska w medalierstwie[89] | ? |
| 2007/2008 | Bydgoszcz | Farmacja i medycyna w medalierstwie[90] | Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego |
| 2008 | Warszawa | Obecni nieobecni[91] | Dom Artysty Plastyka |
| 2009 | Toruń | Mikołaj Kopernik w medalierstwie[92] | Dom Kopernika |
| 2009 | Bydgoszcz | Muzea polskie w medalierstwie ze zbiorów MOB[93] | Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego |
| 2010 | Wrocław | Impresje Chopinowskie | Muzeum Miejskie Wrocławia |
| 2010/2011 | Warszawa | Wojsko Polskie w medalierstwie Józefa Gosławskiego i w kolekcji medali Centralnej Biblioteki Wojskowej[94] | Centralna Biblioteka Wojskowa |
| 2011 | Warszawa | Polska Szkoła Mistrzów[95] | Siedziba orkiestry Sinfonia Varsovia |
| 2011 | Warszawa | Rzeźbiarze Saskiej Kępy wczoraj i dziś[96] | Klub Kultury Saska Kępa |
| 2012 | Warszawa | Sztuka wszędzie. Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie 1904–1944[97] | Zachęta Narodowa Galeria Sztuki |
| 2012 | Sucha Beskidzka | Pieniądz jako dzieło sztuki[98] | Muzeum Miejskie Suchej Beskidzkiej |
| 2012 | Płock | Medale z daru Tadeusza Boguckiego[99] | Muzeum Mazowieckie |
| 2012/2013 | Bydgoszcz | Pieniądz PRL[100] | Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego |
| 2015 | Warszawa | Figury retoryczne. Warszawska rzeźba architektoniczna 1918–1970[101] | Muzeum Rzeźby im. Xawerego Dunikowskiego w Królikarni |
| 2016 | Warszawa | Artyści Saskiej Kępy[102] | Prom Kultury Saska Kępa |
| 2018 | Warszawa | O ginących pracowniach[103] | Dom Kultury Śródmieście – Rotacyjny Dom Kultury na Jazdowie |
| 2018 | Legnica | Józef Piłsudski w karykaturze[104] | Muzeum Miedzi w Legnicy |
| 2018/2019 | Warszawa | Krzycząc: Polska! Niepodległa 1918[105] | Muzeum Narodowe w Warszawie |
Zagraniczne
| Rok | Państwo | Miasto | Wystawa | Placówka |
|---|---|---|---|---|
| 1932 | Austria  |
Wiedeń | Międzynarodowa Wystawa Karykatury | Künstlerhaus |
| 1936 | Włochy  |
Rzym | Wystawa Koła Artystów Polskich „Kapitol” | ? |
| 1936 | Włochy |
Rzym | Wystawa Koła Artystów Polskich „Kapitol” | ? |
| 1950 | Czechosłowacja  |
Praga | Światowa Wystawa Medalierstwa | ? |
| 1950 | Włochy  |
Rzym | Wystawa sztuki sakralnej[106] | ? |
| 1959 | Włochy |
Katania | Circolo Artistico | ? |
| 1959 | Austria |
Wiedeń | Międzynarodowa Wystawa Medali Współczesnych | ? |
| 1963/1964 | ZSRR  |
Moskwa-Mińsk | Wystawa w 20. rocznicę Wielkiej Wojny Ojczyźnianej | ? |
| 1964 | Włochy |
Arezzo | Międzynarodowy Konkurs Medalierstwa | ? |
| 1965 | NRD  |
Berlin-Erfurt-Lipsk | Żołnierze narodu – polska armia w sztuce | ? |
| 1966 | Czechosłowacja |
Kralupe | Międzynarodowa wystawa medali | ? |
| 1966 | Bułgaria  |
Sofia | Wystawa medalierstwa polskiego | ? |
| 1966/1967 | Węgry  |
Wystawa objazdowa |
Wojsko polskie w służbie ludowej obronności | ? |
| 1967 | Jugosławia  |
Wystawa objazdowa |
Wojsko polskie w służbie ludowej obronności | ? |
| 1967 | Finlandia  Szwecja  Polska  |
Wystawa objazdowa |
? | ? |
| 1967 | Francja  |
Paryż | XXVII Salon Sztuki Sakralnej | ? |
| 1968 | ZSRR |
Moskwa | Tematyka społeczno-rewolucyjna w polskiej sztuce plastycznej | ? |
| 1969 | Węgry |
Budapeszt | Międzynarodowa Wojskowa Wystawa Plastyki | ? |
| 1971 | Francja |
Paryż | 50 lat sztuki medalierskiej w Polsce | ? |
| 1971 | Holandia  |
Haga | Wystawa medali polskich | ? |
| 1972 | NRD |
Berlin | Wojna i pokój w sztukach plastycznych PRL | ? |
| 1985 | Czechosłowacja |
Praga | Polskie medalierstwo współczesne | ? |
| 2003 | Austria |
Wiedeń | Nowe Państwo. Polska sztuka między eksperymentem a reprezentacją 1918–1939 (niem. Der neue Staat. Polnische Kunst zwischen Experiment und Repräsentation von 1918 bis 1939) | Leopold Museum[107] |
Postać Józefa Gosławskiego i jego twórczość, szczególnie medalierska, przypominana jest nie tylko przy okazji organizowanych wystaw. W grudniu 2008 Mennica Polska wyemitowała dla Lidzbarka Warmińskiego dukat lokalny Czterech mężów, w którym awers wykonano na podstawie medalu Gosławskiego – Lidzbark Warmiński – miasto mężów znakomitych[108].
W 2009 Józefowi Gosławskiemu poświęcono zestaw numizmatów z serii Słynni medalierzy – stał się tym samym drugim, po Stanisławie Wątróbskiej-Frindt, medalierem upamiętnionym w ten sposób[109]. W zestawie tym wyemitowany został m.in. medal Rok 1939, który powstały według modelu wykonanego przez J. Gosławskiego podczas II wojny światowej. Przy tej okazji po raz pierwszy zaprezentowano publicznie ten model[110]. Towarzyszył mu też medal Hanny Jelonek z wizerunkiem artysty (awers) oraz pomnikiem Chopina jego autorstwa (rewers)[109]. Wspomniany pomnik stał się inspiracją także dla cyklu obrazów autorstwa Piotra Pawińskiego[111].
W 2009 wybito srebrne i złote repliki monety 5 zł z wizerunkiem rybaka, którą Józef Gosławski zaprojektował na konkurs NBP w 1957-58[112]. W 2012 Mennica Polska znów sięgnęła po projekty przygotowane na ten konkurs. Wyemitowano wówczas repliki monet Kogutki (2 zł, w srebrze[113] i w złocie[114]), Łoś (2 zł, w srebrze[115] i w złocie[116]) oraz złotą replikę 100-złotowej monety z Mieszkiem i Dobrawą[117]. Od 2016 w pałacu w Jaszunach na Wileńszczyźnie znajduje się odlew rzeźby Juliusza Słowackiego wykonany na podstawie projektu autorstwa Józefa Gosławskiego[118]. W tym samym roku na gmachu Sejmu RP zamontowano płaskorzeźby wykonane według projektu artysty z lat 50. XX wieku[119].
Imię artysty nosi jedna z ulic w Wąwolnicy[120] – miejscowości, z którą artysta był związany przez szereg lat.
Wśród kustoszy pamięci o Józefie Gosławskim jest jego rodzina, m.in. wnukowie Piotr i Tadeusz Rudzcy[11][121].
Remove ads
Pomnik Józefa Piłsudskiego w Turku (projekt z 1936)
Medal Lidzbark Warmiński – miasto mężów znakomitych (1958)
Cztery alegoryczne płaskorzeźby zrealizowane w 2016 na gmachu Sejmu RP
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads