Dolina Trzech Stawów
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Dolina Trzech Stawów (niem. Stauweiher; śl. Sztauwajery[1]) – kompleks rekreacyjno-sportowy i część Katowic, ciągnąca się wzdłuż ulicy Murckowskiej, na terenie dzielnicy Osiedle Paderewskiego-Muchowiec, w dolinie Potoku Leśnego.
 Fragment Doliny Trzech Stawów (stawy Kajakowy i Łąka) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Dzielnica | |
| Powierzchnia |
65,5 ha |
Położenie na mapie Katowic  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
 50°14′52″N 19°02′50″E | |
| Część Katowic | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miasto | |
| Dzielnica | |
| W granicach Katowic |
1 lipca 1924 |
| SIMC |
0937563 |
| Strefa numeracyjna |
32 |
| Tablice rejestracyjne |
SK |
Składa się z 11 sztucznych zbiorników wodnych (w tym stawów: Łąka, Kajakowy, Oczko, Kąpielowy i Ozdobny), które zaczęły powstawać od XIX wieku na skutek działalności górniczej kopalni „Ferdinand” („Katowice”). Charakter rekreacyjno-sportowy dolina zyskała od początku XX wieku. Od lat 60. XX wieku jest ona częścią Katowickiego Parku Leśnego. W Dolinie Trzech Stawów organizowane są różnego rodzaju wydarzenia sportowo-rekreacyjne oraz kulturalne.
Dolina Trzech Stawów położona jest w środkowej części Katowic, na południe i wschód od centrum miasta[2], w granicach dzielnicy Osiedle Paderewskiego-Muchowiec[3], na pograniczu osiedla I.J. Paderewskiego i Zawodzia[4]. Ciągnie się ona wzdłuż ulicy Murckowskiej i początkowego odcinka ulicy Pszczyńskiej[5]. Według podziału fizycznogeograficznego Jerzego Kondrackiego obszar Doliny Trzech Stawów położony jest w mezoregionie Wyżyna Katowicka (341.13), stanowiącego południową część makroregionu Wyżyna Śląska[6].
Pod względem geologicznym tereny Doliny Trzech Stawów położone są w niecce górnośląskiej, a obszar ten ma budowę zrębową[7]. Dolina wykształciła się na terenach zapadliskowych, w obniżeniu rozdzielającym dwie grzędy na równoleżnikowo przebiegającym garbie Płaskowyżu Murcek[5]. Utwory z okresu karbonu budują podłoże doliny[8], zaś powierzchniowo tereny doliny budują plejstoceńskie piaski i żwiry glacjalne i fluwioglacjalne[9] oraz ciągnące się bezpośrednio wzdłuż Potoku Leśnego holoceńskie osady rzeczne[9]. Eksploatacja górnicza doprowadziła do obniżenia o około 15 m terenów w Dolinie Trzech Stawów. Obszar ten położony jest na dawnym polu górniczym KWK „Katowice”[10].
Dolina Trzech Stawów położona jest w dolinie Potoku Leśnego[11], będąca prawym dopływem Rawy, stanowiącego część dorzecza Wisły[12]. Tworzy ona zespół 11 sztucznych zbiorników wodnych (w tym: Łąka, Kajakowy, Oczko, Kąpielowy i Ozdobny)[13][12] o łącznej powierzchni ponad 35 ha[11]. Część stawów to akweny przepływowe, zaś inne, zlokalizowane w sąsiedztwie, są bezodpływowe[14]. Powstałe one na skutek eksploatacji górniczej[2].
Warunki klimatyczne Doliny Trzech Stawów zbliżone do klimatu dla całych Katowic. Jest on modyfikowany zarówno przez czynniki klimatotwórcze, jak i lokalne[15]. Średnia roczna temperatura w wieloleciu 1961–2005 dla stacji w sąsiednim Muchowcu wynosiła 8,1 °C, a średnia roczna suma opadów w okresie lat 1951–2005 wynosiła 713,8 mm[16].
Roślinność obszaru Doliny Trzech Stawów stanowi mozaikę różnego typu zbiorowisk: wodnych, nadwodnych, bagiennych, łąkowych i leśnych, o zachowanych w różnym stopniu walorach naturalnych lub półnaturalnych. Zbiorowiskom tym towarzyszy roślinność synantropijna i kultywowana[11]. Wśród drzew rosną tutaj gatunki różnych rodzajów, takich jak: brzozy, sosny, dęby, topole, świerki i olchy oraz pojedyncze wierzby[17]. Duży kompleks terenów otwartych w obrębie doliny stwarza dogodne warunki schronienia i rozmnażania licznych gatunków zwierząt. Obszar ten spełnia również bardzo ważną rolę dla ptaków odbywających wędrówki. Jest ona miejscem, gdzie mogą one znaleźć odpoczynek oraz dostateczną ilość pokarmu[11].
Tradycyjna nazwa doliny Potoku Leśnego – Dolina Trzech Stawów, nawiązuje do liczby stawów założonych tutaj jeszcze w XIX wieku[11] powstałych na skutek przegłębień w profilu podłużnym potoku związanych z osiadaniami górniczymi[13] spowodowanymi działalnością kopalni węgla kamiennego „Ferdinand” („Katowice”)[4]. Jednocześnie zakład ten czerpał wodę z kopalnianych ujęć podziemnych oraz z Potoku Leśnego. Z tego ostatniego woda służyła do zasilania kotłów, chłodni kominowych siłowni zakładowej oraz płuczki. Gdy gmina Bogucice i kopalnia zaczęły się rozrastać, wody z kopalnianych ujęć zaczęło brakować. Celem zapewnienia stałych dostaw wody, na Potoku Leśnym powstały zapory (niem. stauweiher), tworząc dwa zbiorniki retencyjne, zaś w późniejszym czasie powstał trzeci[1]. Trzy stawy pojawiają się na mapach wydanych na początku XX wieku[14]. Czwarty staw na potrzeby kopalni powstał w latach 20. XX wieku[18].
W dniu 1 kwietnia 1909 roku do obszaru dworskiego Katowice włączono zachodnie skrawki obszaru dworskiego Mysłowice-Zamek, które były odcięte od reszty Mysłowic po powołaniu w 1907 roku obszaru dworskiego Giszowiec. Były to tereny obecnego lotniska na Muchowcu oraz rejon Doliny Trzech Stawów[19]. Obszar dworski Katowice-Zamek został 30 czerwca 1924 roku zlikwidowany i włączony dzień później do miasta Katowice[20].
Od 1912 roku Dolina Trzech Stawów zaczęła być użytkowana w celach rekreacyjno-sportowych – do 1921 roku przez pływacki klub sportowy Erster Kattowitzer Schwimmverein 1912, zaś w latach 1922–1924 przez Towarzystwo Pływackie „Giszowiec-Nikiszowiec 23”. W II połowie lat 30. XX wieku Dolina Trzech Stawów była użytkowana przez Ligę Morską i Kolonialną Obwód Zawodzie[4]. Liga organizowała latem w Dolinie Trzech Stawów otwarte kąpieliska[21], a także przystań dla żaglówek oraz kajaków[17]. W latach międzywojennych w Dolinie Trzech Stawów organizowano także wydarzenia kulturalne i działała restauracja[17]. Określenie „Dolina Trzech Stawów” używane jest od roku 1933[17]. Na mapie wydanej pomiędzy 1941 a 1943 rokiem ukazane są już cztery stawy w dolinie Potoku Leśnego[17].
Po II wojnie światowej tereny Doliny Trzech Stawów podupadły[4]. W czasach Polski Ludowej, w latach 60. XX wieku Dolina Trzech Stawów nabrała większe znaczenie jako ośrodek rekreacji świątecznej[22]. W tym czasie tereny Doliny Trzech Stawów zostały objęte zalesieniem i rekultywacją zieleni w ramach tworzonego wówczas Leśnego Pasa Ochronnego GOP. Urządzony tutaj także ośrodek wypoczynkowy[23], a także ustanowiony fragment Katowickiego Parku Leśnego im. R. Stachonia, którego część stanowi Dolina Trzech Stawów[5].
Od 1969 roku Dolina trzech Stawów była bazą sekcji kajakarskiej klubu GKS Naprzód Janów[4]. Swoją jedną z baz w Dolinie trzech Stawów miał także nieistniejący Klub Turystyki Kajakowej im. Marii Podhorskiej-Okołów w Katowicach[24].
W latach Polski Ludowej północna część Doliny Trzech Stawów została poddana urbanizacji; przy opracowaniach projektowych parku pracował Edward Bartman[25]. W jej granicach w latach 70. i 80. XX wieku powstało osiedle im. Ignacego Jana Paderewskiego[26]. Przed 1971 rokiem Dolina Trzech Stawów została przecięta poprzez poprzecznie poprowadzony nasyp alei Górnośląskiej (późniejszej autostrady A4)[5]. Ośrodek Doliny Trzech Stawów latach 80. XX wieku został rozbudowany[4]. W 1982 roku wzdłuż ulicy Trzech Stawów został ustawiony wielki głaz upamiętniający Romana Stachonia[27], zaś w 1986 roku na południe od osiedla, przy ulicy gen. K. Pułaskiego blisko stawu Kajakowego został wzniesiony pomnik Trudu Górniczego wraz z przyległym placem[28].
Pod koniec lat 80. XX wieku na skutek zanieczyszczeń został zlikwidowany staw Kopel, który znajdował się w pobliżu huty „Kunegunda”. Staw ten był dawnym łowiskiem wędkarskim. Po likwidacji grobli stał się on częścią stawu Łąka[24].
Po 1989 roku tereny Doliny Trzech Stawów w sąsiedztwie osiedla I.J. Paderewskiego[29] stały się miejscem wkraczania nowej zabudowy mieszkaniowej na tereny rekreacyjne[30]. Obszary te stały się intensywnie zagospodarowane i modernizowane[31]. Do 2011 roku powstało tutaj szereg inwestycji mieszkaniowych, w tym m.in.: osiedle Przystań (7 budynków wielorodzinnych), osiedle Mały Staw (4 domy wielorodzinne), osiedle Duży Staw (kompleks 8-piętrowych bloków mieszkalnych) czy Dom w Dolinie Trzech Stawów (3 budynki)[32].
W październiku 2023 roku Katowice jako pierwsze miasto w Polsce rozpoczęło testowanie autonomicznego autobusu. Urządzenie minibus Blees BB-1 zostało stworzone przez gliwicki startup i było testowane na 2-kilometrowym odcinku rolkostrady za lotniskiem Muchowiec[33][34][35].
Dolina Trzech Stawów to jeden z największych w Katowicach terenów zieleni urządzonej[36], o powierzchni 65,5 ha[37]. Obejmuje on północną część Katowickiego Parku Leśnego[4][38].
Położony jest on w sąsiedztwie terenów zurbanizowanych, dość intensywnie wykorzystywany rekreacyjnie[37]. Po północnej stronie alei znajdują się dwa wielkie stawy (Łąka i Kajakowy) otoczone założeniem parkowym[5], poprzecinane alejkami okalającymi stawy i biegnącymi między nimi[39]. Wzdłuż alejki poprowadzonej pomiędzy stawami ciągnie się rurociąg cieplny osłonięty krzewami. Na wschodnim brzegu stawów znajdują się: pawilon gastronomiczny, kawiarnia i teatr letni, zaś na przeciwnym brzegu urządzenia placu zabaw[27]. Przy biegnącej wzdłuż stawów ulicy Trzech Stawów stoi wielki głaz upamiętniający Romana Stachonia[27].
Po przeciwnej stronie rozciąga się południowa część Doliny Trzech Stawów z kilkoma stawami: północny (staw Kąpielowy) z piaszczystym wschodnim brzegiem i południowy (staw Ozdobny). Po zachodniej stronie stawów jest poprowadzona alejka obiegająca tereny lotniska Katowice-Muchowiec[26]. Wzdłuż całej doliny biegnie też około czterokilometrowa trasa do jazdy na rolkach[2].
Bezpośrednio w Dolinie trzech Stawów znajdowały się dwie stacje wypożyczalni rowerów miejskich City by bike: nr 6166 Pułaskiego – Wodny Plac Zabaw i nr 5911 Camping 215, zaś w rejonie ulic Francuskiej i Trzech Stawów jest jeszcze stacja nr 5869 Dolina 3-ch Stawów[40]. System ten został zastąpiony przez Metrorower[41].
Właścicielem terenów Doliny Trzech Stawów jest miasto Katowice[17].
Dolina Trzech Stawów jest miejscem koncentracji działalności sportowo-rekreacyjnych, a jakże organizacji festiwali muzycznych, w tym OFF Festivalu[2]. Organizowane są tu też wydarzenia sportowe, jak m.in.: Otwarte Mistrzostwa Śląska w Kajakarstwie czy też różnego typu imprezy biegowe[17].
Przystań sportów wodnych zbudowana jest nad stawem Kajakowym. Posiada on pełne wyposażenie do użytkowania kajaków, w tym m.in.: pomost, świetlicę użytkową, bar z grillem oraz wypożyczalnię sprzętu pływającego[42]. Tam też, przy ulicy Trzech Stawów 10 siedzibę ma UKS „4" Katowice[43]. Jest to klub kajakowy, który wyłonił się z sekcji kajakowej GKS Naprzód Janów. Działalność klubu obejmuje kajakarstwo klasyczne i kajak-polo. Wychowankami zostali m.in. Paulina Paszek i Justyna Iskrzycka[44]. Przy nim funkcjonuje także Klub Sportowy SUP Silesia[45].
Staw Kąpielisko (Kąpielowy) jest obiektem rekreacji sezonowej. Znajduje się on pod opieką Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji w Katowicach[24].
Stawy Kajakowy i Ozdobny są pod opieką koła wędkarskiego Katowice Miasto nr 20[46], zaś staw Łąka pod opieką koła Katowice Bogucice nr 23 Polskiego Związku Wędkarskiego[47]. Pod względem gatunków odławianych przez wędkarzy w 2011 roku, wagowo dominowały karpie, leszcze i płocie[46].
Przy Pomniku Trudu Górniczego znajduje się skatepark[17]. W Dolinie Trzech Stawów znajduje się też boisko do piłki nożnej oraz do siatkówki plażowej[17]. Wodny Plac Zabaw, położony pomiędzy stawami Łąka i Kajakowym, podzielony jest na część dla młodszych i starszych. Obejmuje on armatki wodne, dysze, gejzery i pompy[17].
Przy ulicy Murckowskiej znajduje się Camping 215, będący w zarządzie katowickiego MOSiR-u. Camping o powierzchni 18 572 m² posiada: świetlicę z punktem gastronomicznym, ogródek piwny, pomieszczenia sanitarne, kuchnię letnią, pole namiotowe, stanowiska garażowe przyczep, kort tenisowy, saunę oraz wypożyczalnię sprzętu wodnego[44].
Przez teren Doliny Trzech Stawów przechodzą następujące szlaki turystyczne oraz rowerowe:
Szlak Historii Górnictwa Górnośląskiego: Łubianki – Siemianowice Śląskie – Katowice (Dolina Trzech Stawów) – Mikołów – Orzesze – Rybnik[48],
nr 1: Śródmieście (pomnik Powstańców Śląskich) – Dolina Trzech Stawów – Piotrowice-Ochojec – Kostuchna – Podlesie (ul. Zaopusta)[49],
nr 5: Szopienice-Burowiec (staw Borki) – Janów-Nikiszowiec – Zawodzie – Dolina Trzech Stawów.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
