Wierzba
rodzaj roślin z rodziny wierzbowatych Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wierzba (Salix L.) – rodzaj drzew, krzewów lub płożących krzewinek z rodziny wierzbowatych (Salicaceae Mirb.). Obejmuje około 450[4]–470[5] gatunków, tworzących bardzo liczne mieszańce[4]. Rodzaj jest szeroko rozprzestrzeniony na świecie, aczkolwiek najbardziej zróżnicowany w strefie umiarkowanej i okołobiegunowej na półkuli północnej.
 Wierzba iwa | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
wierzba |
| Nazwa systematyczna | |
| Salix L. Sp.Pl.2. 1015. 1753 | |
| Typ nomenklatoryczny | |
Morfologia organów
(js).04.jpg)
Kwiaty, owoce
.jpg)
Rośliny te rosną często nad wodami i w miejscach wilgotnych[6]. Kwiaty są owadopylne, rzadziej wiatropylne u gatunków alpejskich i arktycznych. Nasiona o krótkotrwałej zdolności do kiełkowania są pokryte włoskami i rozsiewane są przez wiatr[6]. Wiele gatunków jest uprawianych, głównie jako rośliny ozdobne (np. wierzby o płaczącym pokroju), ale także dla produkcji biomasy, drewna, węgla drzewnego. Pędy wierzb wykorzystywane są w plecionkarstwie[6].
Rozmieszczenie geograficzne
Podsumowanie
Perspektywa
Wierzby występują jako rodzime na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Australii (obecne są jednak na tym kontynencie jako introdukowane i dziczejące)[5] i Antarktydy[7]. Bardzo nieliczne gatunki rosną jednak w Afryce i Ameryce Południowej[4], a w strefie międzyzwrotnikowej występowanie wierzb ograniczone jest tylko do obszarów górskich[5]. W strefie okołorównikowej i na półkuli południowej rodzaj reprezentowany jest tylko przez sekcję Humboldtianae[8]. Zasięg większości gatunków obejmuje strefę umiarkowaną na półkuli północnej (wierzba arktyczna S. arctica należy do kilku roślin najdalej na północ sięgających – do 83° N). Największe zróżnicowanie gatunkowe jest w Azji (tylko w Chinach rośnie 257 gatunków). W Europie występują 64 gatunki[4], z czego w Polsce dziko rośnie około 26 gatunków (ich liczba jest różna, zależnie od ujęcia taksonomicznego mieszańców)[9].
- Gatunki flory Polski[9]
Pierwsza nazwa naukowa według listy krajowej[9], druga – obowiązująca według bazy taksonomicznej Plants of the World online (jeśli jest inna)[5]
- wierzba alpejska Salix alpina Scop.
- wierzba amerykanka Salix eriocephala Michx. – antropofit zadomowiony
- wierzba biała Salix alba L.
- wierzba borówkolistna Salix myrtilloides L.
- wierzba czarniawa, w. czerniejąca Salix myrsinifolia Salisb.
- wierzba długokończysta Salix ×dasyclados Willd ≡ Salix gmelinii Pall.
- wierzba dwubarwna Salix bicolor L. ≡ Salix bicolor Ehrh. ex Willd.
- wierzba gęstolistna Salix cordata Michx.
- wierzba iwa Salix caprea L.
- wierzba krucha Salix fragilis L. ≡ Salix × fragilis L. (mieszaniec wierzby białej S. alba i S. euxina)[10][11][12]
- wierzba lapońska Salix lapponum L.
- wierzba ostrolistna Salix acutifolia Willd. – antropofit zadomowiony
- wierzba oszczepowata Salix hastata L.
- wierzba pięciopręcikowa Salix pentandra L.
- wierzba płożąca Salix repens L.
- wierzba purpurowa, wiklina Salix purpurea L.
- wierzba siwa Salix eleagnos Scop.
- wierzba szara, łoza Salix cinerea L.
- wierzba szwajcarska Salix helvetica Vill.
- wierzba śląska Salix silesiaca Willd.
- wierzba śniada Salix starkeana Willd.
- wierzba trójpręcikowa Salix triandra L.
- wierzba uszata Salix aurita L.
- wierzba wawrzynkowa Salix daphnoides Vill.
- wierzba wiciowa Salix viminalis L.
- wierzba wykrojona Salix retusa L.
- wierzba wyniosła Salix ×rubens Schrank (mieszaniec wierzby białej S. alba i kruchej S. × fragilis)[9]) ≡ Salix × fragilis L.
- wierzba zielna Salix herbacea L.
- wierzba żyłkowana Salix reticulata L.
Morfologia
- Pokrój
- Drzewa, krzewy i krzewinki o zazwyczaj sezonowym ulistnieniu (nieliczne gatunki zimozielone[13]). Pędy o rozgałęzieniach sympodialnych[14] (brak pąka szczytowego[13]), wzniesione do góry, ale u części krzewów i krzewinek także podnoszące się i płożące[13]. Największe drzewa przekraczają 30 m wysokości, a pędy najniższych roślin nie wznoszą się wyżej niż na kilka cm (np. wierzby zielnej S. herbacea)[6], należą tu także rośliny poduszkowe[13].
- Liście
- Skrętoległe, rzadziej naprzeciwległe[6]. Przylistki zwykle niewielkie, wolne, trwałe lub szybko odpadające, lepiej rozwinięte na silniej rosnących pędach[13]. Liście zwykle krótkoogonkowe (ogonki często z gruczołkami[14]), pojedyncze, o blaszce różnego kształtu, często wąskiej i długiej[13], całobrzegie lub rozmaicie ząbkowane, karbowane lub piłkowane, w tym gruczołowato[14].
- Kwiaty
- Zazwyczaj dwupienne, bez okwiatu, osadzone w kątach przysadek i zebrane w kotki (bazie). Kwiatostany zwykle sterczące, rzadziej rozpościerające się, bardzo rzadko zwisające[13]. Kwiaty męskie składają się z dwóch lub większej liczby pręcików o nitkach wolnych lub częściowo zrastających się. Kwiaty żeńskie z dwukomorową zalążnią i pojedynczą szyjką słupka zredukowaną lub wydłużoną, czasem rozwidloną na szczycie, z pojedynczym lub dwoma znamionami, całobrzegimi lub klapowanymi[13].
- Owoce
- Dwukomorowe torebki otwierające się dwiema klapami. Zawierają nasiona zwykle zielone lub szarozielone, pokryte okazałymi zwykle włoskami[13].
Systematyka
- Pozycja systematyczna
Rodzaj siostrzany dla topoli (Populus) w obrębie plemienia Saliceae w rodzinie wierzbowate (Salicaceae), wchodzącej w skład obszernego rzędu malpigiowców (Malpighiales)[2].
- Wykaz gatunków
Zastosowanie
- Rośliny ozdobne – za szczególnie dekoracyjne uznawane są te o okazałych, puszystych kwiatostanach (wykorzystywane jako palmy wielkanocne podczas Niedzieli Palmowej), efektownie przebarwiających się pędach w okresie bezlistnym i pędach zwisających – wierzby o płaczącym pokroju[6], takie jak: wierzba zwisająca (Salix ×pendulina Wender)[15], mieszaniec wierzby babilońskiej (S. babylonica) 'Babylon' i kruchej (S. × fragilis[10][11][12])[16], wierzba żałobna (Salix ×sepulcralis Simonk.), mieszaniec wierzby babilońskiej (S. babylonica) i kruchej (S. fragilis)[9], w tym w odmianach 'Chrysocoma' i 'Salamonii'[17].
- Rośliny miododajne – kwiaty męskie i żeńskie wierzb zawierają po dwa miodniki i cenione są przez pszczelarzy ze względu na dużą wydajność miodową i dostarczanie pożytku w okresie wczesnowiosennym. W warunkach Europy Środkowej szczególnie ceniona jest wierzba iwa S. caprea i jej mieszańce uważana za najlepsze na tym obszarze drzewo miododajne. Wydajność miodowa z 1 ha wierzb wynosi około 35 kg[18].
- Roślina lecznicza – kora wierzby zawiera salicynę, z której uzyskano kwas acetylosalicylowy[6].
- Szybko rosnące gatunki wierzby znajdują zastosowanie jako naturalny materiał opałowy.
- Od dawna długie młode gałązki wierzby znajdują zastosowanie w wikliniarstwie. Szczególnie cenione są pędy wierzby wiciowej S. viminalis[6].
- Wierzba ma wszechstronne zastosowanie w gospodarce, gdyż drzewa te dają dziesięciokrotnie szybszy przyrost masy drzewnej z ha niż sosna i świerk, a ich drewno ma podobne właściwości jak drewno topól.
- Wierzby sadzi się jako rośliny pionierskie przy zagospodarowaniu nieużytków i w celu zapobieżenia erozji gleb. Wykorzystywana jest także w zadrzewieniach krajobrazu otwartego, w parkach i osiedlach mieszkaniowych[19].
Udział w kulturze
- Wierzba (rodzaj) wymieniona jest w kilku księgach Biblii: Kpł 23,40, Iz 15,7. Hi 40,22, Am 6,14. W Ziemi Świętej występują dwa gatunki wierzb: wierzba ostrolistna i wierzba biała, opisy dotyczą więc jednej z nich lub obydwu. Ponadto w Biblii często wierzba mylona jest lub nieodróżniana od topoli eufrackiej[20].
- W Talmudzie wierzba jest jednym z czterech gatunków roślin, z których gałązek Żydzi tworzą bukiet lulaw noszony podczas święta Sukkot[20].
Przypisy
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.