Piasek

Piasek – luźna skała osadowa złożona z niezwiązanych spoiwem klastów (okruchów) o średnicy od 0,05^[1] lub 0,063^[2] do 2 mm, w zależności od przyjętej klasyfikacji. Piasek mogą tworzyć ziarna mineralne (najczęściej kwarc, rzadziej skalenie, miki, kalcyt i inne), małe fragmenty skał lub mikroskamieniałości^[3]. Gęstość ziaren piasku kwarcowego wynosi około 2,62-2,65 g/cm³.

Ten artykuł dotyczy skały osadowej. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Ziarna kwarcowe piasku widziane w obrazie BSE skaningowego mikroskopu elektronowego

Piasek kwarcowy na plaży

Czarny piasek wulkaniczny (w zbliżeniu)

Występowanie piasku w Polsce

Zobacz multimedia związane z tematem: Piasek

Zobacz kolekcję cytatów o piasku w Wikicytatach

Zobacz hasło piasek w Wikisłowniku

Piaski są najczęściej występującą luźną skałą osadową. Jego złoża znajdują się na znacznym obszarze Polski. Wraz z innymi składnikami tworzy gleby. Pod wpływem oddziaływania wody i wiatru piasek tworzy formy akumulacyjne takie jak wydmy, wały piaszczyste, rewy, odsypy boczne, łachy, zmarszczki, antydiuny, fale piaszczyste, wstęgi piaszczyste i inne. Pod wpływem procesów diagenezy i lityfikacji piasek może przejść w skałę osadową zwięzłą, nazywaną piaskowcem, a w przypadku piasków kwarcowych następnie wskutek metamorfizmu w kwarcyt.

Piasek do celów gospodarczych wydobywany jest metodą odkrywkową w kopalniach zwanych piaskowniami (i żwirowniami), jest również pozyskiwany przy pogłębianiu rzek, kanałów żeglugowych na obszarach jezior i mórz itp.

Wykorzystywany jest m.in. do wyrobu szkła, a w budownictwie jako składnik betonu, zapraw murarskich, tynków.

Typy piasku

Pod względem składu mineralnego wyróżnia się piaski:

• kwarcowe (główny składnik: kwarc SiO₂) (najpowszechniejsze ze względu na stosunkowo dużą odporność chemiczną i fizyczną kwarcu)
• wapienne lub węglanowe (główny składnik: kalcyt, rzadziej aragonit CaCO₃)
• polimineralne (różne minerały, np. produkty wietrzenia innych skał)
• wulkaniczne (główny składnik: pyły i popioły wulkaniczne, okruchy szkliwa)

Oprócz tego, w piaskach znajdować się mogą domieszki miki (łyszczyków), chlorytów, glaukonitu, węgla, substancji humusowych itp.

Pod względem składu granulometrycznego wyróżnia się piaski:

• w gleboznawstwie^[4]: luźne, słabogliniaste, gliniaste;
• w geotechnice i gruntoznawstwie:
  • według Polskich Norm^[5][6][7]: grube, średnie, drobne i pylaste w ramach gruntów niespoistych (sypkich) i piaski gliniaste w ramach gruntów spoistych;
  • według norm europejskich^[8]: grube, średnie i drobne (z możliwym dalszym uszczegółowieniem).

Kształt ziaren piasku (głównie kwarcu) pozwala rozpoznać środowisko przyrodnicze i środowisko transportu w którym był on przemieszczany do momentu jego depozycji.