Cyjan (związek chemiczny)

Cyjan (stgr. κυάνεος – niebieski) – nieorganiczny związek chemiczny z grupy pseudohalogenów. Jest bezbarwnym, silnie trującym gazem o zapachu gorzkich migdałów^[3].

Ten artykuł dotyczy związku chemicznego. Zobacz też: kolor cyjan.

Cyjan

Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) PIN oksalonitryl[1] inne etanodinitryl[1] Inne nazwy i oznaczenia dicyjan, szczawionitryl, daw. dwucyjan, dwunitryl kwasu szczawiowego
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	C2N2
Inne wzory	(CN) 2, N≡C−C≡N
Masa molowa	52,03 g/mol
Wygląd	bezbarwny gaz o zapachu gorzkich migdałów[2][3]
Identyfikacja
Numer CAS	460-19-5
PubChem	9999
SMILES C(#N)C#N
InChI InChI=1S/C2N2/c3-1-2-4 InChIKey JMANVNJQNLATNU-UHFFFAOYSA-N
Właściwości Gęstość 0,9537 g/cm³ (−21 °C)[4]; ciecz 0,0023786 g/cm³ (0 °C, 1013 hPa)[2]; gaz Rozpuszczalność w wodzie rozpuszczalny[2][4] w innych rozpuszczalnikach rozpuszczalny w etanolu i eterze dietylowym[4] Temperatura topnienia −27,83 °C[2][4] Temperatura wrzenia −21,15 °C[2] Punkt potrójny −27,8 °C[2]; 0,737 bar[2] Punkt krytyczny 124 °C[4]; 6,2 MPa[4]; 149 cm³/mol ≈ 0,349 g/cm³[4] logP 0,07[2][5] Prężność pary 4,88 bar (20 °C)[2] 6,5 bar (30 °C)[2] 11,5 bar (50 °C)[2]
Budowa Moment dipolowy 0 D
Niebezpieczeństwa Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI[6] Niebezpieczeństwo Zwroty H H220, H331, H410 Zwroty P brak wiarygodnych danych Temperatura samozapłonu 850 °C[2] Granice wybuchowości 3,9–36,6%[2] Numer RTECS GT1925000 Dawka śmiertelna LDLo 13 mg/kg (królik, dootrzewnowo)[5] Stężenie śmiertelne LC50 350 mg/dm³ (szczur, inhalacja, 1 h)[5]
Podobne związki
Podobne związki	cyjanowodór, diacetylen
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)

Otrzymywanie

Poprzez ogrzewanie cyjanku rtęci(II), w wyniku czego (CN)
2 zmienia się w brunatnawe ciało stałe^[3], „paracyjan” (jest on najprawdopodobniej produktem polimeryzacji cyjanu):

Hg(CN)
2 → Hg + (CN)
2

Poprzez ogrzewanie mieszaniny Hg(CN)
2 i HgCl
2 (reakcja przebiega w niższej temperaturze niż dla czystego cyjanku i tworzy się mniej paracyjanu):

Hg(CN)
2 + HgCl
2 → Hg
2Cl
2 + (CN)
2

Mieszając stężone roztwory siarczanu miedzi(II) z cyjankiem potasu. Wytrąca się żółty osad cyjanku miedzi(II) Cu(CN)
2, który rozkłada się na cyjanek miedzi(I) CuCN i (CN)
2:

CuSO
4 + 2KCN → Cu(CN)
2 + K
2SO
4

2Cu(CN)
2 → 2CuCN + (CN)
2

Odwadniając szczawian amonu lub amid kwasu szczawiowego przy użyciu dekatlenku tetrafosforu:

(CONH
2)
2 → (CN)
2 + 2H
2O

Właściwości

Spala się charakterystycznym niebieskim płomieniem o czerwonej otoczce^[3]. Związek ten, ze względu na brak wodoru w cząsteczce ma bardzo wysoką temperaturę spalania w tlenie (około 4000 °C).

Ulega polimeryzacji do brunatnego ciała stałego, rozpuszczalnego w wodzie i etanolu. W zasadach dysproporcjonuje do jonów: cyjankowych (CN−
) i izocyjanianowych (OCN−
)^[3].