Cisownica
wieś w województwie śląskim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Cisownica (cz. Tisovnice, niem. Zeislowitz) – wieś sołecka w Polsce, położona w województwie śląskim, w powiecie cieszyńskim, w gminie Goleszów. Wieś leży w historycznych granicach regionu Śląska Cieszyńskiego. Powierzchnia sołectwa wynosi 959,67 ha[4], a liczba ludności 1736, co daje gęstość zaludnienia równą 180,9 os./km².
| wieś | |
 Centrum Cisownicy | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
1809[1] |
| Strefa numeracyjna |
33 |
| Kod pocztowy |
43-440[2] |
| Tablice rejestracyjne |
SCI |
| SIMC |
0052132 |
Położenie na mapie gminy Goleszów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu cieszyńskiego  | |
 49°43′04″N 18°45′43″E[3] | |
Nazwa Cisownica pochodzi od drzewa cis. Na terenie Cisownicy znajduje się rezerwat przyrody „Zadni Gaj”, chroniący fragment lasu z okazami cisa pospolitego.
Pierwsze ślady osadnictwa na terenie wsi pochodzą z epoki żelaza[4][7]. W tym okresie na terenie sołectwa znajdowały się struktury osadnicze wchodzące w skład mikroregionu Cisownica-Leszna-Puńców. Osady te, znajdujące się na górach Grodzisko oraz Mochowej, mają wybitnie obronny charakter[8].
Miejscowość po raz pierwszy wzmiankowana została w łacińskim dokumencie Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego), spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna ok. 1305 w szeregu wsi zobowiązanych do płacenia dziesięciny biskupstwu we Wrocławiu, w postaci item in Cyssownica[9][10][11]. Zapis ten (brak określenia liczby łanów, z których będzie płacony podatek) wskazuje, że wieś była w początkowej fazie powstawania (na tzw. surowym korzeniu), co wiąże się z przeprowadzaną pod koniec XIII wieku na terytorium późniejszego Górnego Śląska wielką akcją osadniczą (tzw. łanowo-czynszową). Wieś politycznie znajdowała się wówczas w granicach utworzonego w 1290 piastowskiego (polskiego) księstwa cieszyńskiego, będącego od 1327 lennem Królestwa Czech, a od 1526 roku w wyniku objęcia tronu czeskiego przez Habsburgów wraz z regionem aż do 1918 roku w monarchii Habsburgów (potocznie Austrii).
Była to wieś pasterska. Przez cały czas Cisownica była wsią książęcą z dziedzicznym wójtem. W XVIII wieku została włączona do majoratu habsburskiego. Przez wieś prowadził niegdyś trakt solny, tzw. „solak”, którym wożono sól z Bochni i Wieliczki na Morawy. W XVIII i XIX wieku wydobywano w okolicy, w prymitywnych sztolniach, niskoprocentowe rudy żelaza, zwane syderytami, na potrzeby pobliskiej huty w Ustroniu, a później huty w Trzyńcu. Eksploatację rud żelaza zakończono w 1870 roku. O obecności żelaza świadczą rdzawe koryta potoków przepływających przez Cisownicę. Dla potrzeb huty w Ustroniu wypalano również węgiel drzewny[12].
W 1849 poświęcono w Cisownicy cmentarz ewangelicki.
Według austriackiego spisu ludności z 1900 w 115 budynkach w Cisownicy na obszarze 958 hektarów mieszkało 957 osób, co dawało gęstość zaludnienia równą 99,9 os./km². z tego 77 (8%) mieszkańców było katolikami, 873 (91,2%) ewangelikami a 7 (0,7%) wyznawcami judaizmu, 948 (99,1%) było polsko- a 2 (0,2%) niemieckojęzycznymi[13]. Do 1910 roku liczba budynków wzrosła do 123 a spadła do 953, z czego wszyscy byli polskojęzyczni, 95 (10%) było katolikami, 853 (89,5%) ewangelikami, 5 (0,5%) żydami[14].
Po zakończeniu I wojny światowej tereny, na których leży miejscowość - Śląsk Cieszyński stał się punktem sporu pomiędzy Polską i Czechosłowacją. W 1918 roku na bazie Straży Obywatelskiej miejscowi Polacy utworzyli lokalny oddział Milicji Polskiej Śląska Cieszyńskiego, który podlegał organizacyjnie 15 kompanii w Ustroniu[15].
W latach 1958–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Cisownica. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie bielskim.
Na terenie wsi działalność duszpasterską prowadzi parafia Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego.
Do wsi do 30 czerwca 2012 roku kursowały autobusy PKS Cieszyn Sp. z o.o. na trasie Cieszyn – Cisownica – Cieszyn. Obecnie wieś obsługują wyłącznie busy prywatnego przewoźnika TRANSBUS na trasie Cieszyn – Puńców – Dzięgielów – Cisownica oraz Goleszów Szkoła – Cisownica – Dzięgielów – Leszna.
Przez miejscowość przechodzi trasa rowerowa:
zielona trasa rowerowa nr 13 – Ustroń – Jastrzębie-Zdrój – Rybnik (82 km).
Do 21 grudnia 2007 r. funkcjonowało przejście graniczne Cisownica-Nýdek, które na mocy Układu z Schengen zostało zlikwidowane.
Urodzeni w Cisownicy:
- Jan Berek (1900)
- Jerzy Berek (1914)
- Jan Jeleń (1808)
- Władysław Polok (1939)
- Paweł Puczek (1936)
Zamieszkali w Cisownicy:
- Jura Gajdzica – chłopski pamiętnikarz i bibliofil z początków XIX w.
- Tadeusz Sławek – poeta, tłumacz, eseista, literaturoznawca, profesor Uniwersytetu Śląskiego.
Kościół ewangelicki
Szkoła Podstawowa
Remiza strażacka
Biblioteka, świetlica i sklep w centrum
Osiedle wielorodzinne
Cmentarz ewangelicki
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
