Bazylika archikatedralna św. Jakuba w Szczecinie
główny kościół archidiecezji szczecińsko-kamieńskiej Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Bazylika Archikatedralna świętego Jakuba Apostoła – główny kościół rzymskokatolicki Szczecina. Zlokalizowany na Starym Mieście, ul. św. Jakuba 1. Drugi po bazylice licheńskiej pod względem wysokości kościół w Polsce. Główna świątynia metropolii szczecińsko-kamieńskiej. Jest to ceglana, trzynawowa[2] hala z obejściem oraz wieńcem kaplic pomiędzy wewnętrznymi szkarpami[2].
Ten artykuł od 2023-02 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.
 A-903 z dnia 12 czerwca 1954[1] | |||||||||||||||||||||||||||
| bazylika mniejsza, archikatedra | |||||||||||||||||||||||||||
.jpg) Bazylika archikatedralna św. Jakuba Apostoła | |||||||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||||
| Adres |
ul. św. Jakuba 1 | ||||||||||||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||||||||||||
| Parafia |
archikatedralna św. Jakuba Apostoła w Szczecinie | ||||||||||||||||||||||||||
| bazylika mniejsza • nadający tytuł |
od 1983 | ||||||||||||||||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||||||||||||||||
| Wspomnienie liturgiczne |
25 lipca | ||||||||||||||||||||||||||
| Przedmioty szczególnego kultu | |||||||||||||||||||||||||||
| Relikwie |
św. Ottona, św. Jana Pawła II, św. s. Faustyny Kowalskiej, św. Krzyża | ||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Starego Miasta w Szczecinie  | |||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego  | |||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Szczecina  | |||||||||||||||||||||||||||
 53°25′28,78″N 14°33′21,74″E | |||||||||||||||||||||||||||
| Strona internetowa | |||||||||||||||||||||||||||
W średniowieczu wraz z nieistniejącym od 1831 kościołem NMP pełnił funkcję fary miejskiej, od 1534 do 1945 roku należał do pomorskiej gminy luterańskiej.
Pod względem architektonicznym wzniesiona w XIV i XV stuleciu świątynia należy do dzieł gotyku ceglanego – charakterystycznego dla krajów nadbałtyckich stylu w architekturze gotyckiej. Spośród budowniczych kościoła wyróżnia się Hinrich Brunsberg i jego warsztat, działający na terenie Pomorza i sąsiedniej Brandenburgii[3]. Znacznie zniszczony podczas II wojny światowej kościół został odbudowany w latach siedemdziesiątych XX w. z poszanowaniem historycznego wyglądu świątyni, z wyjątkiem zniszczonej części ściany północnej, która została odbudowana niezgodnie ze stylem gotyckim. Obecnie realizowany jest projekt regotyzacji tej ściany wraz z przebudową przylegających do niej pomieszczeń[potrzebny przypis].
Wewnątrz umieszczono wtórnie kilka dzieł plastyki gotyckiej w tym retabula ołtarzowe z Ciećmierza, Chojny i Lubeki. Z wystroju nowożytnego zachowało się kilka epitafiów i rzeźb[potrzebny przypis].
W 1972 roku kościół stał się kościołem katedralnym diecezji szczecińsko-kamieńskiej, od 1992 archidiecezji.
Świątynia została wzniesiono na niewielkim wzgórzu poza murami miasta na wzór kościoła klasztornego benedyktynów pw. św. Michała Archanioła w Bambergu[4]. Za fundatora uważa się bogatego mieszczanina Beringa z Bambergu[5], który prawdopodobnie traktował nową świątynię jako wotum za dzieło misyjne ewangelizacji Pomorza, dokonane przez jego słynnego rodaka – Ottona z Bambergu, zwanego Apostołem Pomorza[potrzebny przypis]. W źródłach podaje się datę 25 lipca 1187 jako datę konsekracji[2]. Dokonał tego ówczesny biskup kamieński Zygfryd[5][2], w obecności księżnej Anastazji, wdowy po Bogusławie I[2]. Była to trzecia z kolei świątynia chrześcijańska w mieście Szczecin. Powstała wówczas samodzielna parafia, nad którą patronat objął klasztor Benedyktynów z Bambergu[5]. W 1220 lub 1221 r. w kościele pochowany został książę pomorski Bogusław II[6].
W drugiej fazie rozbudowy (od początku II połowy XIII w.) wzniesiono dwuwieżowy masyw zachodni. Powstała trzynawowa, bezprzyporowa, gotycka, ceglana bazylika o szerokości 25 m, długości 30 m i wysokości naw bocznych 8,5 m. Kościół posiadał pięcioboczne prezbiterium z ambitem, obok którego znajdowała się wolnostojąca kaplica. Prace obejmowały ponadto przystosowanie obiektu do przykrycia go sklepieniem. W tym czasie rozpoczęto też bazylikowy chór[4]. Prace zostały przerwane około roku 1320, a wznowione jakieś pięćdziesiąt lat później[4]. W roku 1375 ponownie podjęto prace nad świątynią[4]. Została zmieniona koncepcja chóru z bazylikowego na halowy, z wciągniętymi do wnętrza skarpami. Układ halowy powstał poprzez gruntowną przebudowę części wschodniej świątyni. Polegało to na podwyższeniu naw bocznych w części prezbiterialnej i stworzeniu w ten sposób układu halowego[potrzebny przypis].
Po roku 1380 między wciągniętymi do wnętrza przyporami wokół ambitu powstał rząd kaplic o wysokości równej halowemu ambitowi. W źródłach pisanych z lat 1380–1387 (Liber s. Jacobi) pisze się o poświęceniu tych kaplic, a w dokumencie z roku 1407 jest wzmianka o nowym chórze[4]. W I połowie XIV wieku[2] oraz w wieku XV miała miejsce przebudowa południowej ściany korpusu nawowego pod kierunkiem być może Hinricha Brunsberga (spotykany też w źródłach jako Henryk z Braniewa[2]). Ta ściana otrzymała bardzo dekoracyjny wygląd (widoczny do dnia dzisiejszego) z licznymi lizenami, wimpergami i płycinami bogato zdobionymi glazurowanymi kształtkami[potrzebny przypis]. Jednocześnie zachowując pierwotny układ przestrzenny[2].
W 1456[4] roku zawaliła się (z nieznanych przyczyn) wieża południowa, co spowodowało zniszczenie zachodniej części korpusu nawowego i sklepień w przęsłach zachodnich. W II poł. XV w. odbudowano korpus nawowy w układzie halowym (w nawiązaniu do istniejącego już halowego prezbiterium) oraz zbudowano jedną centralną wieżę (w miejsce istniejących poprzednio dwóch), pod kierunkiem mistrza Jana (Johanna) Benecke. Prace przy zakończone zostały w 1503 roku[4], lub 1504 roku[2]. Była to generalna i największa w dziejach kościoła przebudowa kościoła. Przy przebudowie zmieniono również układ przestrzenny na halowy[potrzebny przypis].
W 1534 roku na sejmiku trzebiatowskim wprowadzono obowiązującą w księstwie religię luterańską[4], a kościół stał się świątynią protestancką[2]. W wyniku tych zmian patronat nad kościołem św. Jakuba objął książę Barnim IX (syn Bogusława X i Anny Jagiellonki).
Podczas bombardowania miasta w czasie oblężenia przez wojska brandenburskie 16 sierpnia 1677 roku, w wyniku pożaru wywołanego pociskiem armatnim, kościół został wraz z wyposażeniem poważnie uszkodzony i zniszczony przez pożar[4]. Zniszczeniu uległa wieża, sklepienia korpusu oraz część gotyckiego wyposażenia świątyni: spłonęły gotyckie ołtarze, ambona, organy, dzwony oraz biblioteka[2].
Odbudowę po pożarze rozpoczęto w roku 1693. Wnętrze kościoła otrzymało barokowe sklepienia, a w latach 1690–1744 (1720[2]) kościół wyposażono w nowe barokowe sprzęty (bagato rzeźbioną ambonę), prospekt organowy, w 1711 powstał nowy, dwukondygnacyjny ołtarz z nadstawą sięgającą niemal do sklepienia – ołtarz główny projektu Erharda Löfflera, stalle, świeczniki doskonałej roboty i bogaty wystrój kaplic[4].
Pod koniec XIX w. rozpoczęto generalną renowację świątyni. W jej ramach powstał (1894) nowy, smukły hełm o wysokości 119 m wieńczący katedralną wieżę, kościół wyposażony został w instalację elektryczną i grzewczą. W trakcie prac doszło do katastrofy budowlanej – zawaleniu uległ dobudowywany hełm wieży[potrzebny przypis].
W 1944 roku w wyniku bombardowania miasta budynek uległ bardzo poważnemu uszkodzeniu. Całkowicie zniszczony został dach korpusu nawowego i hełm wieży oraz więźba dachowa[4]. 75 procent sklepień, północna część korpusu nawowego, elewacja budowli i wnętrza zostały wypalone[4]. Ucierpiało bardzo również wyposażenie.
W latach 1947–1949 ruiny kościoła tymczasowo zabezpieczono przed niszczeniem. Prezbiterium przykryto sklepieniem i wzniesiono ściany oddzielające go od praktycznie nieistniejącego korpusu nawowego.
Zgodę na odbudowę wydano 27 kwietnia 1971 roku[2], a samą odbudowę rozpoczęto wraz z przekazaniem świątyni na własność Konferencji Episkopatu Polski oraz ze wskrzeszeniem diecezji szczecińsko-kamieńskiej bullą papieską papieża Pawła VI z 28 czerwca 1972 roku[4]. Autorami projektu odbudowy zostali szczecińscy architekci: Stanisław Latour[4] i Adam Szymski. Projekt zakładał rekonstrukcję[4], odbudowę świątyni w jej historycznym kształcie, z wyjątkiem elewacji północnej, której nadano nowoczesną formę. Z powodu poważnego naruszenia murów wieży, nie zdecydowano się ówcześnie na odbudowę wieńczącej jej hełmu. Między rokiem 1972 a 1974 budowlę odbudowano[4]. Pracami budowlanymi kierował proboszcz ks. Julian Janas[7].
Poświęcenie odbudowanej części chórowej nastąpiło 8 października 1972 roku, a dokonał tego prymas Polski kard. Stefan Wyszyński[4][2]. Nastąpiło to podczas ingresu pierwszego biskupa szczecińsko – kamieńskiego ks. biskupa Jerzego Stroby[4]. Korpus nawowy poświęcono nieco ponad dwa lata później 8 listopada 1974 roku podczas uroczystej sesji Episkopatu Polski z okazji 850-lecia chrztu Pomorza Zachodniego[4]. Uroczystej konsekracji katedry dokonał biskup diecezjalny Kazimierz Majdański, a odbyła się ona 31 maja 1982 roku[4]. W dniu 23 maja 1983 roku papież Jan Paweł II podniósł kościół do rangi bazyliki mniejszej. W tym samym roku firma organmistrzowska Edmunda Kamińskiego wybudowała 9 głosowe mechaniczne organy, zlokalizowane niedaleko prezbiterium[8].
11 czerwca 1987 roku bazylikę odwiedził Ojciec Święty Jan Paweł II II[4].
Od 1980 roku nad właściwym wyposażeniem wnętrza czuwał Roman Kostynowicz (najpierw proboszcz, później kustosz katedry). Pomagali mu administrator Waldemar Michałowski oraz późniejszy proboszcz Andrzej Offmański.
W latach 1980–1981 dach pokryto blachą miedzianą (firma Józefa Hermanowicza z Gorzowa)[4], w latach 1982–1983 nastąpiło malowanie wnętrz (firma Antoniego Juszczaka z Poznania)[4], w kolejnych latach wstawiono oszklenia witrażowego do sześciu okien (projekt Ireny Kisielewskiej, l. 1983-1990)[4] i trzech kolejnych (projekt Wiktor Ostrzołek, l. 1990-1991)[4]. W latach 1982–1989 przedłużono prezbiterium i wyposażono je w ołtarz i stalle kanonickie oraz siedzisko biskupie (projekt Kazimierza Bieńkowskiego)[4]. W latach 1982–1989 kaplice Najświętszego Sakramentu, Chrzcielna i prezbiterium wyposażono w trzy zabytkowe tryptyki[4]. W roku 1983 zbudowano dziewięciogłosowe organy boczne (firma Kamiński – Jacobi)[4]. W roku 1990 zaczęto tworzyć Muzeum Diecezjalne na emporze południowej bazyliki[4].
W 2007 roku rozpoczęła się przebudowa zwieńczenia wieży w celu przywrócenia jej dawnej sylwetki. 12 stycznia 2008 roku na wieży postawiono strzelisty hełm (zob.: [zdjęcie]), w którym znalazły się punkty widokowe. Po odbudowie hełmu, archikatedra mierzy 110,18 m[9] i jest drugim pod względem wysokości budynkiem w Szczecinie (po wieżowcu Pazim, który wraz z masztem antenowym liczy 113 m wysokości) oraz drugą co do wysokości świątynią w Polsce (po bazylice w Licheniu – 141,5 m)[10].
15 czerwca 2008 uroczyście poświęcone zostały 66 głosowe organy, wybudowane przez firmę Dariusza Zycha z Wołomina[11].
23 października 2009 w bazylice archikatedralnej spoczął drugi ordynariusz diecezji, pierwszy metropolita szczecińsko-kamieński arcybiskup senior Marian Przykucki. Do czasu przygotowania krypty biskupiej trumna z ciałem byłego metropolity spoczywała w jednej z kaplic bocznych.
W dniu 7 maja 2010 roku w krypcie został pochowany, zmarły 1 maja 2010, arcybiskup Zygmunt Kamiński.
8 października 2010 na dachu archikatedry zainstalowana została nowa sygnaturka, była przygotowywana od jesieni 2009; ma ona 18 metrów wysokości[12][13].
Elewacja południowa
Elewacja północna, 2024 r.
Rekonstrukcja hełmu wieży, 2008 r.
Rekonstrukcja sygnaturki
.jpg)
.jpg)
Prezbiterium
Prezbiterium pochodzi z lat 1375-1387[2]. Centralne miejsce w prezbiterium zajmuje obszerny, czworoboczny stół ołtarzowy, ufundowany na dziesięciolecie istnienia diecezji szczecińsko-kamieńskiej w 1982. Jego boki ozdabiają odlane w mosiądzu płaskorzeźby. Od strony zachodniej, pośrodku, umieszczono wizerunek Matki Boskiej, a po jej obu stronach płaskorzeźby dwunastu apostołów. Na pozostałych ścianach bocznych ołtarza umieszczono wizerunki szeregu osób związanych z historią kościoła ma Pomorzu, w Polsce i na świecie, poczynając od okresu chrystianizacji (św. Otton z Bambergu, książę Warcisław I), a kończąc na czasach niemal współczesnych (św. Maksymilian Maria Kolbe, prymas Stefan Wyszyński, papież Jan Paweł II). Ołtarz i ambonę zaprojektował i wykonał Kazimierz Bieńkowski z Warszawy[potrzebny przypis].
Po stronie wschodniej prezbiterium, na dwóch filarach, zawieszony został ołtarz – tryptyk. Stanowi on kompilację kilku zniszczonych ołtarzy. W zrekonstruowanej w 1981 szafie umieszczono 18 płaskorzeźb z ok. XV wieku. Najcenniejszą z nich jest postać Matki Boskiej z Dzieciątkiem wykonana w typie „Pięknej Madonny” – pochodząca z Mieszkowic. Obok znajdują się, wywodzące się z kościoła w Chojnie, podobizny sześciu świętych niewiast oraz dwóch biskupów: św. Ottona i św. Wojciecha. Z Żukowa zaś pochodzą rzeźby dziewięciu apostołów w predelli. Trzy figury zostały wykonane współcześnie[potrzebny przypis].
Nad ołtarzem umieszczony został późnogotycki krucyfiks z Uznamu wykonany w XV/XVI w. w formie Drzewa Życia, z widocznymi pąkami oraz czterema medalionami zawierającymi symbole poszczególnych Ewangelistów.
Stół ołtarzowy, czworoboczny
Kaplice
Kaplica Akademicka
Centralne miejsce w kaplicy zajmuje konfesjonał. Oprawę plastyczną kaplicy stanowią 4 obrazy przedstawiające Ojców Kościoła: św. Hieronima, św. Augustyna, św. Grzegorza i św. Ambrożego. Wykonane współcześnie przez Małgorzatę Wodejszo obrazy są kopiami fragmentów Ołtarza Ojców Kościoła – dzieło Michaela Pachera wykonanego w 1463 dla klasztoru w Neustift koło Brixen (obecnie ołtarz eksponowany jest w muzeum sztuki Stara Pinakoteka w Monachium).
Kaplica urządzona została według wskazówek ks. infułata Romana Kostynowicza, a poświęcił ją 10 października 2008 roku abp Zygmunt Kamiński[potrzebny przypis].
Kaplica Matki Boskiej Częstochowskiej
Pierwotnie kaplica była budowlą wolno stojącą, z trójbocznym zamknięciem od wschodu. Przez pewien czas pełniła funkcje gospodarcze (skład opału). Pod koniec XIX w., podczas prac renowacyjnych katedry, przywrócono jej funkcje sakralne i nadano neogotycki wystrój.
W kaplicy znajduje się kopia obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej, wykonana przez Annę Torwirt z Torunia, oraz wielki krucyfiks z końca XIX wieku, pochodzący z kościoła Chrystusa w Kamieniu Pomorskim. W oknach witraże Wiktora Ostrzołka o tematyce maryjnej[potrzebny przypis].
Kaplica św. Judy Tadeusza
W kaplicy poświęconej patronowi spraw trudnych i beznadziejnych znajduje się współczesny (2003) obraz świętego autorstwa Krystyny Bogdan. Obraz osadzony jest w pochodzącej z XVIII w. barokowej ramie. Nad obrazem, witraż z wyobrażeniami Michała Archanioła, św. Judy Tadeusza, św. Franciszka z Asyżu i św. Barbary.
Kaplica Portowców
Centralne miejsce w kaplicy zajmuje drewniany krzyż, który w czasie strajków w sierpniu 1980 stał na terenie portu morskiego na Łasztowni. Pod krzyżem umieszczono godło cechu kupców rybnych z 1693, przedstawiające Matkę Bożą z Dzieciątkiem i rybami. Ta płaskorzeźba stanowiła niegdyś element bogato zdobionych siedzisk kupieckich kościoła św. Jakuba. W kaplicy znajduje się również obraz Wieńczysława Mazusia przedstawiający cudowny połów ryb oraz współczesny (1990) witraż autorstwa Ireny i Longina Kisielewskich z widokiem szczecińskiego portu i tablicy poświęconej ofiarom Grudnia 1970 roku, jaka znajduje się przy bramie głównej stoczni szczecińskiej[potrzebny przypis].
Kaplica św. Maksymiliana Kolbego
Kaplica poświęcona jest ofiarom niemieckich obozów zagłady. Rzeźbę świętego (autor: Anna Dopierała Bomba) ustawiono na tle ściany zawierającej nazwy niemieckich obozów koncentracyjnych. Krata oddzielająca kaplicę od nawy nawiązuje do wyglądu ogrodzeń z drutu kolczastego w obozach zagłady.
Kaplica św. Wojciecha
Kaplica znajduje się na osi katedry. Wykonana współcześnie szafa tryptyku zawiera pochodzącą z kościoła Mariackiego w Chojnie, szesnastowieczną figurę Matki Bożej Apokaliptycznej (Maryja stoi na sierpie księżyca, co symbolizuje zwycięstwo nad siłami zła i szatana). Obok – św. Wojciech (atrybut wiosło). Pod ołtarzem znajduje się relikwiarz z relikwiami św. Wojciecha; zaś nad ołtarzem – rzeźba przedstawiająca Michała Archanioła z XVII w., która niegdyś wieńczyła baldachim katedralnej ambony (ambona nie zachowała się). W posadzce kaplicy znajduje się wejście do krypty grzebalnej biskupów szczecińskich.
Nad kaplicą – ogromny (powierzchnia 80 m kwadrat.) witraż ufundowany z okazji pielgrzymki papieża Jana Pawła II do Szczecina[potrzebny przypis].
Kaplica Szewców
Kaplica pełniła pierwotnie funkcję miejsca pochówku członków cechu szewców. Jako jedyna kaplica w szczecińskiej bazylice zachowała oryginalny, barokowy wystrój z 1779. Obecnie zgromadzone są w niej szczątki ludzkie znalezione podczas prac przy odbudowie katedry w latach: 1971–1972 oraz 2005–2006. Część kości złożonych zostało w cynowym sarkofagu pomorskiej rodziny von Wedel z Krępcewa. Kaplicę zdobi witraż wykonany w 1998 przez Michała Kośmickiego według projektu Grażyny Strykowskiej[potrzebny przypis].
Kaplica Miłosierdzia Bożego
W kaplicy ustawiono współczesny obraz Pana Jezusa Miłosiernego oprawiony w dziewiętnastowieczną drewnianą ramę pochodzącą z kościoła Chrystusa Króla w Świnoujściu. W oknie kaplicy witraż z 1992 ufundowany przez Zachodniopomorski Związek Sybiraków, a zaprojektowany przez ks. Jana Młyńczaka.
Kaplica Kolejarzy
W centrum współczesnego ołtarza zaprojektowanego przez Aleksandra Sęka i Edwarda Rogalskiego umieszczono rzeźbę św. Katarzyny – patronki kolejarzy. Na bocznych skrzydłach znalazły się sceny z jej męczeństwa. Witraż, zaprojektowany przez Sebastiana Ratajczaka, a wykonany w 1998 przez Michała Kośmickiego, przedstawia św. Katarzynę w otoczeniu świętych: Krzysztofa, Mikołaja, Stanisława Kostki i Rafała Kalinowskiego[potrzebny przypis].
Kaplica Książąt Pomorskich
W wykonanym współcześnie kamiennym grobowcu spoczęły doczesne szczątki książąt pomorskich. Szczątki znajdowały się uprzednio w sarkofagach, w krypcie Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie. W czasie drugiej wojny światowej krypta uległa zawaleniu, a sarkofagi uszkodzeniu. Po wojnie sarkofagi poddano konserwacji i obecnie można je oglądać w muzeum Zamku Książąt Pomorskich. Nad grobowcem znajduje się obraz epitafijny z około 1600 roku. Po obu stronach grobowca podziwiać możemy dwie rzeźby drewniane z XVII w. oraz konsole z motywami czaszek. Przedmioty te pochodzą z dawnego wyposażenia świątyni. W oknie kaplicy zamontowano witraż Ireny Kisielewskiej przedstawiający dziewięciopolowy, paradny herb Gryfitów[potrzebny przypis].
Kaplica Ludzi Morza
Na ścianie kaplicy umieszczono trzy olejne obrazy Ryszarda Kiełtyki tworzące tryptyk zatytułowany Stella Maris (Gwiazda Morza). Obok umieszczono przedmioty związane z morzem i żeglugą: koło sterowe, kompas, lampy nawigacyjne, dzwon okrętowy. Witraż z 1992, dzieło Michała Kośmickiego, przedstawia m.in. sceny z życia ludzi morza[potrzebny przypis].
Kaplica Matki Boskiej Ostrobramskiej
W kaplicy znajduje się dar papieża Jana Pawła II – kopia obrazu Matki Boskiej Ostrobramskiej. Kopia pochodzi z 1947 roku i wykonana została przez Łucję Bałzukiewicz. Dar papież przekazał w 1983 – podczas drugiej pielgrzymki do Ojczyzny. W oknie kaplicy – witraż Ireny Kisielewskiej „Mater Misericordia” (1987) z wizerunkiem obrazu, Ostrej Bramy i kościoła św. Anny w Wilnie.
Kaplica Najświętszego Sakramentu
W kaplicy znajduje się bardzo cenny ołtarz – tryptyk z Ciećmierza z końca XIV w. Ołtarz trafił do szczecińskiej archikatedry z Ciećmierza, jednak pierwotnie znajdował się najprawdopodobniej w klasztorze norbertanek w Cerkwicy. W środkowej części tryptyku przedstawiono scenę Koronacji Maryi (na górze) oraz Pokłonu Trzech Króli (u dołu). Po bokach znajdują się rzeźby czterech świętych niewiast: Agnieszki (z barankiem), Barbary (z /), Katarzyny (z mieczem i kołem) oraz Doroty (z koszykiem z różami). Na skrzydłach tryptyku zamieszczono figury 12 apostołów. Oryginalna polichromia tryptyku nie zachowała się[potrzebny przypis].
Kaplica Armii Krajowej
Kaplica poświęcona jest żołnierzom Armii Krajowej oraz uczestnikom powstania warszawskiego. W centrum kaplicy na ścianie południowej znajduje się Pieta – czyli przedstawienie Maryi trzymającej na kolanach martwego Pomazańca. Rzeźba pochodzi z przełomu XV i XVI w. z Lubniewic.
Witraże w kaplicy, będące dziełem Ireny Kisielewskiej, przedstawiają patronów Armii Krajowej: św. Barbarę i św. Jerzego.
Kaplica Chrzcielna
Ołtarz (tryptyk) wykonany został w latach 20 XVI w. w warsztacie Clausa Berga w Lubece. W centrum kompozycji znajduje się Matka Boża z Dzieciątkiem. Nad nią dwa aniołki trzymające koronę. Maryja stoi na sierpie księżyca, co symbolizuje zwycięstwo nad siłami zła i szatana. Obok św. Magdalena i niezidentyfikowany święty. Na skrzydłach tryptyku znajdują się rzeźby 8 świętych, a poniżej (w predelli) współczesne przedstawienia czterech ewangelistów. Poniżej ołtarza zamontowano relikwiarz z relikwiami św. Ottona, podarowanymi w 1974 r. przez biskupa Bambergu. W kaplicy znajduje się także zabytkowa, pochodząca z Dobropola, XVII wieczna chrzcielnica – dzieło artystów Christopha Schmidta – stolarza i Joachima Sellina – malarza. Chrzcielnica została wykonana w Wolinie.
Kaplicę od nawy głównej odgradza ozdobna, barokowa, drewniana przegroda pochodząca z kościoła w Stolcu[potrzebny przypis].
Organy
Organy
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Historia
Inicjatywa wybudowania nowych, reprezentacyjnych organów dla kościoła metropolitalnego pojawiła się w 2004 roku. Postanowiono wówczas nie wzorować się na istniejącym do 1945 instrumencie, lecz stworzyć całkowicie nowe dzieło. W wyniku przetargu, budowę organów powierzono firmie Dariusza Zycha z Wołomina – wykonawcy m.in. największych w Polsce organów w bazylice licheńskiej. Najtrudniejszym problemem przy projektowaniu okazałej bryły instrumentu było takie jej ukształtowanie, by nie został zasłonięty znajdujący się za organami witraż o powierzchni 30 m² przedstawiający scenę Przemienienia Pańskiego. Głównym projektantem organów był Dariusz Zych. W marcu 2008 roku rozpoczęto montaż organów. Po zakończeniu prac montażowych przystąpiono do trwającego dwa miesiące procesu strojenia (intonacji) organów. Poświęcenie organów i nadanie im imienia Jana Pawła II nastąpiło 15 czerwca 2008 roku. Specjalnie na tę uroczystość skomponowane zostały dwa utwory Lux et veritas (Światło i prawda) Marka Jasińskiego i Ad maiorem Dei gloriam (Na większą chwałę Bożą) Zbigniewa Kozuba. Ostateczne zakończenie prac przy organach i przekazanie ich do użytkowania nastąpiło 27 lipca 2008 roku[potrzebny przypis].
Organy posiadają 66 głosów i składają się z 4743 piszczałek (o wysokości od 11 milimetrów do 10 m), w tym 183 rezonatorów trąbki hiszpańskiej.
Cały instrument o wysokości 10 m waży 36 ton. Kontuar (stół gry) wyposażony jest w cztery klawiatury ręczne oraz klawiaturę nożną. Organy posiadają mechaniczną trakturę oraz cztery dmuchawy dostarczające 80 m³ powietrza na minutę[potrzebny przypis].
Dyspozycja
Dyspozycja instrumentu[14]
| Manuał I | Manuał II | Manuał III | Manuał IV | Pedał |
|---|---|---|---|---|
| 1. Principal 16' | 1. Quintaton 16' | 1. Bourdon 16' | 1. Trompeta magna 16' | 1. Subkontrabass 32' |
| 2. Principal 8' | 2. Principal 8' | 2. Montre 8' | 2. Trompeta real 8' | 2. Principal 16' |
| 3. Gemshorn 8' | 3. Saliconal 8' | 3. Gambe 8' | 3. Trompeta alta 4' | 3. Violonbass 16' |
| 4. Flute harm 8' | 4. Rohrflote 8' | 4. Flute transvers. 8' | 4. Subbas 16' | |
| 5. Copula 8' | 5. Present 4' | 5. Voix celeste 8' | 5. Quintbass 10 2/3' | |
| 6. Nasard 5 1/3' | 6. Rohrflote 4' | 6. Bourdon 8' | 6. Octavbass 8' | |
| 7. Octava 4' | 7. Octava 2' | 7. Octava 4' | 7. Cello 8' | |
| 8. Spitzflote 4' | 8. Waldflote 2' | 8. Viole 4' | 8. Flotbass 8' | |
| 9. Quinte 2 2/3' | 9. Quinte 1 1/3' | 9. Flute octaviante 4' | 9. Choralbass 4' | |
| 10. Superoktave 2' | 10. Sifflote 1' | 10. Cor de nuit 4' | 10. Mixtur 4x | |
| 11. Kornett 5x | 11. Sesquialtera 2x | 11. Nasard 2 2/3' | 11. Kontraposaune 32' | |
| 12. Mixtura major 5x | 12. Scharf 3x 2/3' | 12. Doublette 2' | 12. Bombarde 16' | |
| 13. Mixtura minor 4x | 13. Dulcian 16' | 13. Tierce 1 3/5' | 13. Trompete 8' | |
| 14. Trompete 16' | 14. Cromorne 8' | 14. Fourniture 4-5x | 14. Clairon 4' | |
| 15. Trompete 8' | 15. Basson 16' | |||
| 16. Trompette harm 8' | ||||
| 17. Hautbois 8' | ||||
| 18. Voix humaine 8' | ||||
| 19. Clairon 4' | ||||
| Dzwony rurowe |
Epitafia
Na ścianach archikatedry zgromadzono kilka zabytkowych epitafiów pochodzących z Pomorza Zachodniego:
Epitafium i panoplium kapitana Teofila Michaelisa, zmarłego w 1709 r.
Panoplium Adama Reinharda v. Maltzana, ok. 1689, z kościoła w Koniewie[16]
Pozostałe obiekty
Tablice pamiątkowe
W szczecińskiej bazylice metropolitalnej znajduje się wiele tablic pamiątkowych.
Poszczególne tablice poświęcone są:
ponownie papieżowi Janowi Pawłowi II
Obok kościoła znajduje się tablica pamiątkowa upamiętniająca trzech szczecińskich kapitanów jachtowych: Kazimierza „Kubę” Jaworskiego, Ludomira Mączkę („Ludek”, „Ludojad”) i Jerzego Siudego. Tablicę umieszczono przy pomniku w formie kotwicy.
- Z największym szczecińskim kościołem związane były znane osoby. Najsłynniejszym organistą ewangelickiego wówczas kościoła św. Jakuba był znany niemiecki kompozytor romantyczny Carl Loewe, znany szczególnie jako autor wielu pieśni (m.in. Switezmädchen i Frau Twardowska do słów Adama Mickiewicza). C.Loewe był przez 45 lat (1820-1865) najwybitniejszą postacią życia muzycznego Szczecina i doprowadził do wykonania wielu wybitnych dzieł – m.in. Pasji według św. Mateusza i Pasji według św. Jana Johanna Sebastiana Bacha. Poprowadził też tu w 1827 szczecińskie prawykonanie IX Symfonii Ludwiga van Beethovena i światowe prawykonanie uwertury do Snu nocy letniej Felixa Mendelssohna-Bartholdy’ego, napisanej do sztuki Williama Shakespeare’a. Pomnik C.Loewego stał przed luterańską świątynią do 1945 r. (do dziś ocalał jedynie neogotycki cokół, na którym stoi obecnie figura Maryi).
- W dniu 13 lipca 2008 Prezydent Republiki Litewskiej Valdas Adamkus odsłonił w bazylice tablicę poświęconą litewskim lotnikom: S. Dariusowi i S. Girėnasowi, których samolot w dniu 17 lipca 1933 rozbił się koło wsi Pszczelnik podczas rekordowego przelotu (bez międzylądowań) na trasie Nowy Jork – Kowno. W katastrofie obaj piloci zginęli[potrzebny przypis].
- Archikatedra świętego Jakuba znajduje się na Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
