Archidiecezja szczecińsko-kamieńska

Archidiecezja szczecińsko-kamieńska (łac. Archidioecesis Sedinensis-Caminensis) – jedna z czternastu archidiecezji Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce z siedzibą w Szczecinie; diecezja utworzona 28 czerwca 1972 r, a podniesiona do godności archidiecezji przez Jana Pawła II 25 marca 1992 r. bullą Totus Tuus Poloniae populus.

Archidiecezja szczecińsko-kamieńska

Archidioecesis Sedinensis-Caminensis

Archikatedra św. Jakuba w Szczecinie
Państwo	Polska
Siedziba	Szczecin
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Metropolia	szczecińsko-kamieńska
Katedra diecezjalna	Archikatedra szczecińska
Biskup diecezjalny	Wiesław Śmigiel (metropolita szczecińsko-kamieński)
Biskup pomocniczy	Henryk Wejman
Biskup senior	Andrzej Dzięga Marian Kruszyłowicz
Dane statystyczne (2017[1])
Liczba wiernych	1 mln
Liczba kapłanów • w tym diecezjalnych • w tym zakonnych	698 516 182
Liczba osób zakonnych	168
Liczba dekanatów	36
Liczba parafii	273
Powierzchnia	12.754 km²
53°25′28,8″N 14°33′21,3″E
Strona internetowa

Archidiecezja szczecińsko-kamieńska nawiązuje tradycją do istniejących w latach 1140–1535 diecezji: pomorskiej z siedzibą biskupią w Wolinie (do 1175^[2]) i kamieńskiej w Kamieniu Pomorskim (do 1535).

Historia

Herb biskupstwa kamieńskiego (witraż z katedry kamieńskiej)

Tło historyczne

Osobny artykuł: Krucjaty północne.

Podobnie jak rządzący królestwami Skandynawii czy cesarze Świętego Cesarstwa Rzymskiego, także władcy wczesnopiastowscy podejmowali próby podporządkowania sobie niechrześcijańskich Słowian zamieszkujących południowe wybrzeże Bałtyku na długo przed ogłoszeniem przez Eugeniusza III bulli Divina dispensatione (1147) wzywającej oficjalnie do rozpoczęcia krucjat. Polskim akcentem w tych wczesnych próbach chrystianizacji Pomorza(inne języki) było istniejące krótko biskupstwo kołobrzeskie (1000–1007/1015^[3]), czy nieudana misja bosonogiego mnicha Bernarda na Wolinie (1122) w ramach akcji chrystianizacyjnej Bolesława Krzywoustego na Pomorzu Zachodnim.

Biskupstwo pomorskie (1140–1175)

Osobny artykuł: Biskupstwo pomorskie.

Wskutek przeprowadzenia^[a] przez bamberskiego biskupa Ottona dwóch misji chrystianizacyjnych w latach 1124–1125 oraz w roku 1128, na ziemiach księcia Warcisława I założono łącznie 14 kościołów w 12 lokalizacjach tworząc funkcjonującą sieć parafii^[4]. Z niejasnego jednak powodu bp Otton aż do swojej śmierci (1139) nie sformalizował ostatecznie spraw kościelnych na Pomorzu, pomimo m.in. posiadania w swoim skarbcu poświęconego przez papieża Honoriusza II (zm. 1130) pierścienia biskupiego przeznaczonego dla przyszłego namiestnika diecezji. Insygnium owo wraz z inwestyturą przekazał desygnowanemu jeszcze przez Bolesława Krzywoustego i Warcisława I kandydatowi na biskupa pomorskiego księdzu Wojciechowi z Wolina dopiero następca Ottona – bp Egilbert(inne języki).

Ostatecznie sakry biskupiej Wojciechowi udzielił papież Innocenty II a powstanie biskupstwa pomorskiego z siedzibą w Wolinie zostało potwierdzone 14 października 1140. Bullą Ex commisa nobis papież podniósł jednocześnie kościół św. Wojciecha w Wolinie do rangi katedry i wyznaczył granice diecezji, która na wschodzie miała rozciągnąć się aż do rzeki Łeby (łac. usque ad Lebam fluvium). Bulla nie określała przynależności metropolitarnej nowego biskupstwa^[5].

Biskupstwo kamieńskie (1175–1534)

Osobny artykuł: Biskupstwo kamieńskie.

Położenie diecezji kamieńskiej około 1400 roku

W 1175 siedziba biskupstwa została przeniesiona do Kamienia Pomorskiego^[6]. Diecezja, zwana odtąd kamieńską, od początku swego istnienia miała przywilej wolności, co oznaczało, że biskupstwo to na zawsze (łac. perpetuis temporibus) podlegało bezpośrednio Stolicy Apostolskiej^[7].

Biskupstwo kamieńskie sąsiadowało:

• od zachodu – z diecezją w Schwerinie (granica prowadziła wzdłuż rzeki Ryck oraz przez miejscowości Widz, Wotenick i Nebel),
• od południowego zachodu – z biskupstwami w Havelbergu (granica biegła na linii Landgraben–Tollense–Piana) i Brandenburgu (oddzielone pograniczem brandenbursko-rańskim),
• od południa – z diecezją lubuską (diecezje rozgraniczała linia Warty; ziemia tuczeńska należała do biskupstwa kamieńskiego, a ziemia kostrzyńska – lubuskiego) i z biskupstwem poznańskim (granica biegła Wartą, Notecią i Drawą),
• od południowego wschodu – z arcybiskupstwem gnieźnieńskim (archidiakonat w Słupsku przynależny był biskupstwu kamieńskiemu)
• od wschodu – z diecezją włocławską (granicę stanowiła rzeka Łeba; ziemia bytowska w diecezji kamieńskiej)^[8]

Biskupi kamieńscy rezydowali na zamku w Golczewie (1304) a od 1370 na zamku w Karlinie.

Okres protestancki na Pomorzu (1534–1945)

Na sejmie trzebiatowskim (1534) zgromadzonym pod przewodnictwem książąt pomorskich Barnima IX i Filipa I, a także w obecności urzędującego biskupa kamieńskiego Erazma Manteuffela, książęta podjęli decyzję o konwersji na protestantyzm i przyjęciu luteranizmu jako religii państwowej na Pomorzu. Przyjęto napisaną przez Jana Bugenhagena Ordynację Kościelną księstwa. Stworzono państwowy Pomorski Kościół Ewangelicki (niem. Pommersche Evangelische Kirche). Wprowadzono liturgię protestancką, utworzono konsystorz i urząd superintendenta oraz przeprowadzono sekularyzację dóbr kościelnych. W 1545 roku świeżo powołany biskup kamieński Bartłomiej Swawe opierając się na wytycznych Ordynacji Kościelnej zrzekł się praw do dominium i przekazał zwierzchnictwo nad diecezją książętom pomorskim, co było jednoznaczne z zerwaniem związków biskupstwa ze Stolicą Apostolską. Ta formalna schizma i przekazanie Gryfitom majątku diecezjalnego spotkały się z kontrreformacyjnym sprzeciwem gorliwego katolika cesarza Karola V będącego suwerenem Pomorza. W 1549 roku Swawe został zmuszony do rezygnacji a protestancka kamieńska kapituła katedralna działając pod presją cesarza wybrała na jego miejsce luteranina Marcina Wejhera, który – pomimo swego wyznania – otrzymał w 1551 roku bullę prekonizacyjną od papieża Juliusza III. Wobec postanowień kończącego drugą wojnę szmalkaldzką augsburskiego pokoju religijnego (1555) wprowadzającego w księstwach Rzeszy zasadę cuius regio, eius religio, po śmierci Wejhera (zm. 1556) urząd biskupa kamieńskiego stał się tytułem książąt pomorskich.

Po załamaniu się struktur diecezji kamieńskiej, katolicką jurysdykcję nad obszarem Pomorza przejął Apostolski Wikariat Północny(inne języki) (niem. Apostolisches Vikariat des Nordens). Instytucja ta początkowo podlegała nuncjuszowi apostolskiemu z Kolonii, została następnie (1622) przekazana nuncjaturze warszawskiej. Później (1819) podlegała biskupowi wrocławskiemu. W 1829 wydzielono w strukturach wikariatu osobną delegaturę dla Brandenburgii i Pomorza rezydującą w Berlinie^[9].

Po 1945

Powstanie współczesnej archidiecezji związane było z wydarzeniami po II wojnie światowej i organizacją życia Kościoła katolickiego w Polsce Ludowej. Z uwagi na sytuację polityczną tereny Pomorza Zachodniego wchodziły w skład administratury apostolskiej z siedzibą w Gorzowie Wielkopolskim.

Po nawiązaniu stosunków dyplomatycznych między Republiką Federalną Niemiec a Polską Rzecząpospolitą Ludową 28 czerwca 1972 r. Paweł VI bullą (łac.) Episcoporum Poloniae coetus na terenach administracji gorzowskiej utworzył trzy pełnoprawne diecezje, w tym diecezję szczecińsko-kamieńską z siedzibą biskupią w Szczecinie. Powołana w ten sposób jednostka kościelna była sufraganią metropolii gnieźnieńskiej. 25 marca 1992 r., w wyniku reformy administracyjnej Kościoła katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, Szczecin stał się na mocy papieskiej bulli Totus Tuus Poloniae populus siedzibą metropolii szczecińsko-kamieńskiej (w skład której jako sufraganie wchodzą także diecezje: koszalińsko-kołobrzeska oraz zielonogórsko-gorzowska).

Biskupi

Osobny artykuł: Biskupi szczecińsko-kamieńscy.

Wiesław Śmigiel – metropolita

Biskup diecezjalny

• abp Wiesław Śmigiel – metropolita szczecińsko-kamieński od 2024

Biskup pomocniczy

• bp Henryk Wejman (wikariusz generalny) – od 2014

Biskupi seniorzy

• abp Andrzej Dzięga – metropolita szczecińsko-kamieński w latach 2009–2024, senior od 2024
• bp Marian Błażej Kruszyłowicz OFMConv – biskup pomocniczy w latach 1990–2013, senior od 2013

Instytucje

• Kuria Metropolitalna Szczecińsko-Kamieńska (ul. Papieża Pawła VI nr 4)^[10]
• Trybunał Metropolitalny
• Arcybiskupie Wyższe Seminarium Duchowne w Szczecinie
• Caritas Archidiecezjalne
• Muzeum Archidiecezjalne
• Archiwum
• Radio Plus (Szczecin, dawniej również Lipiany i Gryfice)

Główne świątynie

Konkatedra św. Jana Chrzciciela w Kamieniu Pomorskim

Katedry:

• Bazylika archikatedralna św. Jakuba w Szczecinie,
• Konkatedra św. Jana Chrzciciela w Kamieniu Pomorskim.

Kolegiaty:

• Kolegiata św. Jana Chrzciciela w Myśliborzu,
• Kolegiata Najświętszej Marii Panny Królowej Świata w Stargardzie,
• Kolegiata św. Mikołaja w Wolinie.

Sanktuaria:

• Sanktuarium Matki Bożej Brzeskiej,
• Sanktuarium Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Choszcznie,
• Sanktuarium Miłosierdzia Bożego w Myśliborzu,
• Sanktuarium Matki Bożej Niepokalanej w Resku,
• Sanktuarium Nadodrzańskiej Królowej Pokoju w Siekierkach,
• Sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej w Szczecinie,
• Sanktuarium Miłosierdzia Bożego w Szczecinie,
• Sanktuarium Najświętszego Serca Pana Jezusa w Szczecinie,
• Sanktuarium Macierzyństwa Najświętszej Maryi Panny w Trzebiatowie,
• Sanktuarium św. Andrzeja Boboli w Szczecinie.

Miasta diecezji

lp.	Herb	Miasto	Dekanat	Powiat	Liczba ludności	Liczba parafii
1		Szczecin	Szczecin: -Dąbie -Niebuszewo -Pogodno -Pomorzany -Słoneczne -Śródmieście -Żelechowa	Szczecin	401 907	47
2		Stargard	Stargard: Wschód Zachód	stargardzki	67 837	8
3		Świnoujście	Świnoujście	Świnoujście	40 888	6
4		Police	Police	policki	32 490	3
5		Goleniów	Goleniów	goleniowski	22 216	3
6		Gryfino	Gryfino	gryfiński	21 167	2
7		Nowogard	Nowogard	goleniowski	16 585	3
8		Gryfice	Gryfice	gryficki	16 415	2
9		Choszczno	Choszczno	choszczeński	15 109	2
10		Dębno	Dębno	myśliborski	13 696	2
11		Barlinek	Barlinek	myśliborski	13 663	3
12		Pyrzyce	Pyrzyce	pyrzycki	12 578	2
13		Myślibórz	Myślibórz	myśliborski	11 109	2
14		Łobez	Łobez	łobeski	10 066	1
15		Trzebiatów	Trzebiatów	gryficki	9 964	1
16		Kamień Pomorski	Kamień Pomorski	kamieński	8 808	1
17		Chojna	Chojna	gryfiński	7 408	3
18		Międzyzdroje	Świnoujście	kamieński	5 343	1
19		Wolin	Wolin	kamieński	4 770	1
20		Resko	Resko	łobeski	4 205	1
21		Płoty	Resko	gryficki	3 927	1
22		Lipiany	Lipiany	pyrzycki	3 908	1
23		Mieszkowice	Mieszkowice	gryfiński	3 612	1
24		Maszewo	Maszewo	goleniowski	3 363	1
25		Chociwel	Ińsko	stargardzki	3 150	1
26		Recz	Choszczno	choszczeński	2 883	1
27		Węgorzyno	Łobez	łobeski	2 779	1
28		Dziwnów	Kamień Pomorski	kamieński	2 660	1
29		Golczewo	Golczewo	kamieński	2 660	1
30		Pełczyce	Barlinek	choszczeński	2 589	1
31		Stepnica	Goleniów	goleniowski	2 472	1
32		Dobra	Nowogard	łobeski	2 290	1
33		Drawno	Drawno	choszczeński	2 274	1
34		Trzcińsko-Zdrój	Chojna	gryfiński	2 248	1
35		Dobrzany	Suchań	stargardzki	2 247	1
36		Ińsko	Ińsko	stargardzki	1 918	1
37		Moryń	Cedynia	gryfiński	1 629	1
38		Cedynia	Cedynia	gryfiński	1 520	1
39		Suchań	Suchań	stargardzki	1 462	1
40		Nowe Warpno	Police	policki	1 181	1

Kapituły

• Kapituła szczecińska powołana 15 maja 1978 r.^[11],
• Kapituła kamieńska powołana 8 września 1979 r.^[11],
• Kapituła myśliborska powołana 1 listopada 1992 r.^[11],
• Kapituła stargardzka powołana 15 sierpnia 1995 r.^[11],
• Kapituła wolińska powołana 14 września 2008 r.^[12]

Zakony

Zakony męskie:

chrystusowcy (TChr) dominikanie (OP) franciszkanie konwentualni (OFM Conv.) jezuici (SI)

kapucyni (OFM Cap.) pallotyni (SAC) paulini (OSPPE) redemptoryści (CSsR) salezjanie (SDB)

Zakony żeńskie:

felicjanki (CSSF) jadwiżanki wawelskie (CHR) karmelitanki bose (OCD) małe siostry Jezusa (CPSI)

misjonarki Chrystusa Króla (MChR) misjonarki Miłości (MC) salezjanki (FMA/CMW) uczennice Krzyża (CSDC)

Zgromadzenie Sióstr Jezusa Miłosiernego (ZSJM)

Świeckie Instytuty Życia Konsekrowanego:

Instytut Świętej Rodziny

Zobacz też

• Biskupi szczecińsko-kamieńscy
• Metropolia szczecińsko-kamieńska
• Podział administracyjny Kościoła katolickiego w Polsce
• Nuncjatura Apostolska w Polsce

Uwagi

1. na osobistą prośbę polskiego księcia Bolesława Krzywoustego