Trąbka hiszpańska (trąbka horyzontalna, szamada, fr. chamade) – językowy głos w organach piszczałkowych o charakterystycznym, mocnym i agresywnym, niekiedy rżniętym i przeszywającym brzmieniu, podobnym do ryku[1]. Ze względu na charakterystyczną barwę i donośność wydawanego dźwięku, jest doskonale słyszalna nawet podczas gry na pełnych organach (tutti). Stosowana jest najczęściej w organach wielkich (posiadających co najmniej kilkadziesiąt głosów i kilka manuałów). Ze względu na specyficzną barwę i położenie dominuje nad pozostałymi głosami instrumentu.
Charakterystyka
Rezonatory trąbki hiszpańskiej umieszczane są w prospekcie organowym horyzontalnie (dlatego zwana jest czasami trąbką horyzontalną[2]). Stąd współcześnie instalowana jest czasami w sytuacjach, gdy chór organowy jest zbyt mały, aby w sposób tradycyjny (pionowy) zmieścić na nim większą liczbę piszczałek. Roztrąby skierowane są w stronę słuchaczy, do wewnątrz kościoła lub sali koncertowej.
Głos zazwyczaj 8 lub 4-stopowy, rzadziej 16-stopowy, występujący najczęściej w pierwszym, głównym manuale organów. W instrumentach o elektrycznej trakturze rejestrów niekiedy możliwe jest łączenie trąbki hiszpańskiej z dowolnym manuałem lub pedałem.
Pochodzenie
Wywodzą się z Hiszpanii i używane tam były już w epoce baroku do gry muzyki batalistycznej, imitującej sceny walki[1]. Nazwę szamada zawdzięcza używanym w czasie wojen trąbkom, których dźwięk rozlegał się w czasie walki na polu bitwy lub tuż przed atakiem.
Występowanie w Polsce
Trąbka hiszpańska jest praktycznie niespotykana w organach małych i średnich, jak również w wielkich organach dysponujących małą liczbą głosów językowych. Dlatego statystycznie jest głosem rzadkim. Uwzględniając instrumenty polskie, najstarsza jest trąbka hiszpańska w organach Daniela Nitrowskiego w archikatedrze we Fromborku, którą zamontowała firma Emannela Kempera z Lubeki[1]. Następnym chronologicznie głosem tego typu jest szamada zainstalowana w organach Biernackiego w archikatedrze częstochowskiej[1].
Poniżej wymieniono budynki w Polsce, w których znajdują się organy posiadające w swojej dyspozycji trąbkę hiszpańską.
| Budynek | Nazwa oryginalna i stopaż | Materiał |
|---|---|---|
| Bazylika archikatedralna Świętej Rodziny w Częstochowie | Trąbka hiszpańska 8'[3] | miedź |
| Bazylika archikatedralna Wniebowzięcia NMP i św. Andrzeja we Fromborku | Trąbka hiszpańska 8' (do 1945 roku Spanische trompete 8')[4] Trąbka francuska 4' |
miedź cynk |
| Bazylika archikatedralna Wniebowzięcia NMP i św. Wojciecha w Gnieźnie | Trąbka hiszpańska 8' Trąbka hiszpańska 4'[5] |
|
| Archikatedra Chrystusa Króla w Katowicach | Trompete 8' (Spanische)[6] | miedź |
| Bazylika archikatedralna św. Jakuba w Szczecinie | Trompeta magna 16' Trompeta real 8' Trompeta alta 4'[7] |
|
| Bazylika archikatedralna św. Jana Chrzciciela w Warszawie | Spanische Trompete 8'[8] | cynk |
| Bazylika katedralna św. Michała i św. Floriana w Warszawie | Trąbka hiszpańska 8'[9] | miedź |
| Katedra Św. Michała Archanioła w Łomży | ||
| Katedra w Opolu | Spanische trompete 16'
Spanische trompete 8' Spanische trompete 4' |
|
| Bazylika św. Anny na Górze św. Anny | Spanische trompete - hor. 8' Spanische trompete - ver. 4'[10] |
miedź |
| Bazylika MB w Licheniu (organy wschodnie) | Tuba magna 16'
Tuba mirabilis 8' Clairon 4' |
|
| Kościół Wniebowzięcia NMP w Katowicach | Spanische trompette 8'[11] | miedź |
| Kaplica NMP na Jasnej Górze w Częstochowie | Trąbka hiszpańska 8'[12] | miedź |
| Kościół Świętych Polskich Braci Męczenników w Bydgoszczy | Trąbka horyzontalna 8'[13] | miedź |
| Kościół MB Królowej Polski w Chojnicach | Trąbka hiszpańska 8'[14] | miedź |
| Kościół MB Szkaplerznej w Imielinie | Trąbka hiszpańska 8'
Trąbka hiszpańska 4'[15] |
miedź |
| Kościół Św. Rodziny w Lublinie | Trąbka hiszpańska 8'[16] | miedź |
| Kościół Najświętszego Serca Jezusowego w Łodzi | Trąbka horyzontalna 8'[17] | |
| Kościół św. Teresy w Łodzi | Trąbka horyzontalna 8' Trąbka horyzontalna 4'[18] |
|
| Kościół Św. Krzysztofa w Tychach | Schamade 8'[19] | miedź |
| Akademia Muzyczna im. Fryderyka Chopina w Warszawie
Kościół Bł. Władysława z Gielniowa w Warszawie Kościół Św. Apostołów Piotra i Pawła w Warszawie Kościół Wszystkich Świętych w Warszawie |
Trompete en chamade 8'[20]
Tuba harmonika 8' Trąbka horyzontalna 8' Tuba mirabilis 8' |
miedź cyna miedź |
| Filharmonia Bałtycka | Chamade 16' Chamade 8' Chamade 4' Chamade 2'[21] |
|
| Filharmonia Pomorska im. Ignacego Jana Paderewskiego w Bydgoszczy | Trąba hiszpańska 8'[22] | miedź |
| Małopolskie Centrum Kultury SOKÓŁ w Nowym Sączu | Trompette en chamade 8'[23] |
Zobacz też
Przypisy
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
