Biernacki (organmistrzowie)

Biernacki – polska rodzina organmistrzów, budowali organy na terenie Polski, Litwy i Rosji^[1], wyprodukowali ok. 300 instrumentów^[a]

Dzieje

Hugo Ernest Biernacki ze Skępego (ur. 1829, zm. 16 czerwca 1884 w Osieku^[2]) dyplom mistrza uzyskał w Elblągu u Augusta Terletzkiego(inne języki)^[2]. Warsztat organowy „Biernacki” założył ok. 1859^[2], w Osieku. Zmarł w wyniku wypadku przy odbiorze organów w wieku 35 lat^[2]. Warsztat przejął starszy, 14-letni wówczas^[2] syn Dominik I Biernacki (1870–1928). Wobec wzrastającej ilości zamówień, zakupił on zakład Wacława Przybyłowicza^[3] w Płocku i rozpoczął budowę nowej fabryki w Dobrzyniu nad Wisłą, dokąd w 1900 przeniósł działalność. Zatrudniał wtedy około 80 osób, co czyniło jego fabrykę jedną z największych wytwórni organów w Polsce. Uzyskawszy w 1901^[4] dyplom dostawcy dworu carskiego, budował instrumenty również na terenie Rosji. W 1908 otwarł filię w Wilnie, przy ul. Oranżeryjnej 3; jej kierownictwo, po przeszkoleniu zawodowym^[4] u Jana Śliwińskiego we Lwowie i krótkim okresie działalności w Łucku, objął młodszy syn Hugo Ernesta – Wacław I Biernacki (1878–1954)^[5][6].

W 1912 firma „Biernacki” podzieliła się na dwie samodzielne fabryki^[7][3]:

• Wacław I wybudował fabrykę w Warszawie, przy ul. Dobrej 65 (została zniszczona podczas do II wojny światowej). W drugiej połowie lat 30. wykupił firmę organową A. A. Homana i St. Jezierskiego. Po zakończeniu I wojny działalność filli w Wilnie została reaktywowana, a jej kierownictwo objął siostrzeniec Wacława I – Roman Truszczyński.
• Dominik I, w 1914 przeniósł zakład z Dobrzynia do Włocławka, przy ul. Kaliskiej 17. Po jego śmierci interes przejęli synowie Wacław II Biernacki (1901–1954) i Dominik II Biernacki (1906–1970) oraz zięć i uczeń Stefan Truszczyński, który w 1934 odkupił firmę od braci i, pod swoim nazwiskiem, prowadził ją do śmeirci w 1966.

Dzieła

Niektóre organy piszczałkowe zbudowane, wyremontowane lub relokowane przez firmę Biernackich:

Rok	Miejscowość	Budynek	Warsztat	Uwagi
ok. 1901	Puszkin (Rosja)	Carskie Sioło	Dominik I	[1][4]
1909	Łódź	Katedra	Dominik I	Pierwsze w Polsce duże organy z trakturą pneumatyczną. 3 manuały i pedał[8][9]
1910	Bałtów	Kościół Matki Bożej Bolesnej	Dominik I	21 głosów, traktura pneumatyczna, wiatrownice stożkowe, dmuchawa elektryczna, jeden miech[10]
1910	Imielno	Kościół św. Mikołaja	Dominik I	14 głosów, traktura pneumatyczna, wiatrownica stożkowa, dmuchawa elektryczna, jeden miech[11]
1917	Kielce	Kościół Świętego Krzyża	Dominik I	Przeniesione ok. 1958 do kościoła rektorskiego Matki Boskiej Częstochowskiej w Niechwalowie I[6]
1927	Tarnowskie Góry	Kościół Przemienienia Pańskiego	Dominik z Włocławka	22 głosy, 2 manuały + pedał, traktura pneumatyczna, wiatrownice stożkowe[12][9]
1929	Tarnowskie Góry	Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła	Dominik	43 głosy, 3 manuały + pedał, traktura pneumatyczna, wiatrownice stożkowe[12][9]
ok. 1930	Świerklaniec	Kościół Dobrego Pasterza	Dominik	Organy translokowane w II poł. lat 90. z dawnego kościoła parafialnego, 9 głosów, 1 manuał + pedał, traktura pneumatyczna, wiatrownice stożkowe[12]
1930/31	Gdynia	Bazylika kolegiacka NMP Królowej Polski	Dominik z Włocławka	2 manuały i pedał[13][9]
1930/31	Gdynia	tymczasowy kościół filialny parafii NMP Królowej Polski z 1929 pod wezwaniem Najświętszego Serca Pana Jezusa (zniszczony w trakcie II wojny światowej)	Dominik z Włocławka	2 manuały i pedał[13][9]
przed 1932	Lwów (Ukraina)	Kościół św. Elżbiety	Dominik z Włocławka	3 manuały i pedał[9]
przed 1932	Nowy Bytom	?	Dominik z Włocławka	3 manuały i pedał[9]
przed 1932	Biertułtowy	?	Dominik z Włocławka	3 manuały i pedał[9]
przed 1932	Przemyśl	Katedra	Dominik z Włocławka	3 manuały i pedał[9]
przed 1932	Toruń	Kościół Wniebowzięcia NMP	Dominik z Włocławka	3 manuały i pedał[9]
przed 1932	Orzegów	?	Dominik z Włocławka	3 manuały i pedał[9]
przed 1932	Śrem	?	Dominik z Włocławka	2 manuały i pedał[9]
przed 1932	Rajgród	Kościół Narodzenia NMP	Dominik z Włocławka	2 manuały i pedał[9]
przed 1932	Skoczów	Kościół Świętej Trójcy	Dominik z Włocławka	2 manuały i pedał[9]
przed 1932	Warszawa	Kościół św. Trójcy	Dominik z Włocławka	2 manuały i pedał[9]
przed 1932	Poznań	Kościół Bożego Ciała	Dominik z Włocławka	2 manuały i pedał[9]
przed 1932	Poznań	Kinoteatr Słońce	Dominik z Włocławka	3 manuały i pedał[9]
przed 1932	Radziejów	?	Dominik z Włocławka	2 manuały i pedał[9]
przed 1932	Inowrocław	Kościół Zwiastowania NMP	Dominik z Włocławka	2 manuały i pedał[9]
przed 1932	Chybie	?	Dominik z Włocławka	2 manuały i pedał[9]
przed 1932	Parczew	?	Dominik z Włocławka	2 manuały i pedał[9]
przed 1932	Janowiec	?	Dominik z Włocławka	2 manuały i pedał[9]
przed 1932	Odechów	?	Dominik z Włocławka	2 manuały i pedał[9]
przed 1932	Lublin	Kościół św. Józefa Oblubieńca NMP	Dominik z Włocławka	2 manuały i pedał[9]
przed 1932	Lublin	Kościół garnizonowy	Dominik z Włocławka	2 manuały i pedał[9]
ok. 1932	Skarżysko-Kamienna	Kościół Świętego Józefa Oblubieńca	Wacław I	11 głosów, traktura pneumatyczna, wiatrownice stożkowe, dmuchawa elektryczna, jeden miech[14]
1947	Chełm	Kościół Narodzenia św. Jana Chrzciciela	Wacław z Krakowa	Montaż organów firmy Schlag & Söhne, opus 717 z 1905, sprowadzonych z Gniechowic, w miejsce organów firmy Rieger z Jägerndorfu z 1880[15]
1948	Muszyna	Kościół św. Józefa Oblubieńca NMP	Wacław z Krakowa	Relokacja organów firmy Schlag & Söhne, opus 981 z ok. 1913, z kościoła ewangelickiego w Stanowicach koło Świdnicy. W 1968 czyszczenia i strojenia dokonał Bronisław Kaltenbek z Rokietnicy[16]
1949	Szczepanów	Bazylika św. Marii Magdaleny i św. Stanisława BM	Wacław z Krakowa	Relokacja organów z nieustalonego zamkniętego ewangelickiego kościoła na Dolnym Śląsku. W 2007 remont przeprowadził Sławomir Piotrowski z Modlnicy. Prospekt instrumentu ma charakter neobarokowy. Organy mają 30 głosów, 2 manuały i pedał, trakturę pneumatyczną, wiatrownice typu Taschenlade. Stół gry jest wolno stojący; grający siedzi lewym bokiem do prezbiterium[17]
1947–1950	Tarnów	Kościół filipinów	Wacław z Krakowa	Budowa nowych organów. 18 głosów, dwa manuały i pedał, traktura pneumatyczna. W latach 1978–1982 zostały rozbudowane przez Stanisława Wilewskiego z Nockowej do 25 głosów[18]
1950	Miechów	Kościół Grobu Bożego	Wacław I	Montaż organów firmy Emila Sauera z Frankfurtu n. Odrą(inne języki) (opus 1497), zbudowanych w 1934, przeniesionych z kościoła ewangelickiego w Bolesławcu. 40 głosów, traktura elektromagnetyczna, wiatrownice stożkowe, dmuchawa elektryczna, cztery miechy[19]
ok. 1953	Maszkienice	Kościół św. Józefa Rzemieślnika	Wacław z Krakowa	Remont (i prawdopodobnie montaż) organów firmy Schlag & Söhne, opus 1042. W 1998 remont przeprowadziła firma Bałchanów z Bielska-Białej. 10 głosów, 2 manuały i pedał, traktura pneumatyczna i wiatrownice stożkowe. Stół gry wbudowany z lewej strony szafy. Prospekt organowy utrzymany w stylu neobarokowym[20]
1954	Łęg Tarnowski	Kościół Świętej Trójcy	Wacław	[21]
1954	Kraków	Opactwo Cystersów	Wacław z Krakowa	Remont organów[22]
1956	Kielce	Kościół św. Wojciecha	Wacław I	Traktura elektromagnetyczna, wiatrownice stożkowe, dmuchawa elektryczna, dwa miechy[23]
ok. 1956	Kraków	Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa	Wacław z Krakowa	18 listopada 1956 miało miejsce poświęcenie instrumentu po przebudowie wykonanej przez firmę Wacława Biernackiego z Krakowa, prowadzonej pod kierownictwem prof. Józefa Chwedczuka[24]
1957	Łukowa	Kościół św. Matki Boskiej Bolesnej(inne języki)	Wacław z Krakowa	Zastosowano używany pneumatyczny stół gry pochodzący z organów firmy Klimosz i Dyrszlag z katedry katowickiej[25][21]
1959	Rudy	Kościół Wniebowzięcia NMP	Biernacki	36 głosów, 2 manuały + pedał, traktura elektropneumatyczna, wiatrownice stożkowe[26]
1959	Radomyśl Wielki	Kościół Przemienienia Pańskiego	Wacław	[21]
1960	Frombork	Katedra	Dominik z Warszawy	Odbudowa. W 1945 instrument był prawie w 50% zniszczony. Początkowo odbudową zajęli się ks. Józef Sianko z salezjanami; dalsze prace przeprowadzili organmistrzowie Włodzimierz Truszczyński i Dominik Biernacki z Warszawy oraz Józef Sobiechowski z Bydgoszczy. Podczas rekonstrukcji rozbudowano pewne zespoły w celu utrzymania równowagi brzmieniowej obu instrumentów[27]
1960	Łapczyca	Kościół św. Anny	Wacław z Krakowa	Remont organów[28]
1962	Kraków	Kościół Nawrócenia św. Pawła	Wacław z Krakowa	Usunięto dawny, zabytkowy instrument, montując w jego miejscunowy, przy zachowaniu XVIII-wiecznego regencyjnego prospektu, piszczałek frontowych oraz kilku starych głosów. 28 głosów, traktura elektropneumatyczna, wiatrownice stożkowe, 2 manuały i pedał[29]
1962	Brzesko-Słotwina	Kościół Matki Bożej Częstochowskiej	Wacław z Krakowa	Budowa nowego instrumentu z 9 głosami. W latach 1984–1985 Stanisław Bałchan z Bielska-Białej (były pracownik firmy Biernackich) przeniósł organy do nowego kościoła, dokonując ich rozbudowy oraz wymiany prospektu[30]
1962	Biesiadki	Kościół św. Mateusza Ewangelisty(inne języki)	Wacław	[21]. W 1962, ówczesna władza nałożyła na proboszcza parafii Feliksa Pudełko karę za nielegalną dystrybucję zaproszeń na uroczystość poświęcenia organów[31]
1963	Moszczenica	Stary kościół	Wacław z Krakowa	Budowa nowych organów. W 2004 rozebrane, a części złożone w parafialnym budynku gospodarczym[32]
1966	Babice	Kościół św. Anny	Dominik	W latach 2011–2012 organy rozbudowane przez Henryka Hobera[33]
1974	Dzielów	Kościół św. Mikołaja(inne języki)	Firma Biernacki-Grandys z Warszawy	12 głosów, traktura pneumatyczna, 2 manuały i pedał, 2 miechy (kalikowane i zasilane dmuchawą elektryczną)[34]
?	Katowice	Archikatedra Chrystusa Króla	Wacław z Krakowa	Rozbudowa organów[25]
?	Wodzisław Śląski – Kokoszyce	?	Zakład Biernackich	[35]
?	Bieruń Stary	Kościół św. Bartłomieja Apostoła	Zakład Biernackich	[36]

Uwagi

1. 273 w bazie danych Musicam Sacram

Przypisy

1. Gołos 1972 ↓, s. 82.
2. Biernacki Hugo [online], Muzyczne Archiwum Pomorza i Kujaw, Akademia Muzyczna w Bydgoszczy [dostęp 2023-10-26] (pol.).
3. Biernacki Dominik [online], Muzyczne Archiwum Pomorza i Kujaw, Akademia Muzyczna w Bydgoszczy [dostęp 2023-10-27] (pol.).
4. Gembalska-Krym 2021 ↓, s. 65–66.
5. Gołos 1972 ↓, s. 82, 110, 269.
6. Rosiński 1992 ↓, s. 401.
7. Gołos 1972 ↓, s. 110.
8. Gołos 1972 ↓, s. 87.
9. Pasternak 2017 ↓, s. 252.
10. Rosiński 1992 ↓, s. 59.
11. Rosiński 1992 ↓, s. 106.
12. Koenig 2022 ↓, s. 74.
13. Pasternak 2017 ↓, s. 252–253.
14. Rosiński 1992 ↓, s. 269.
15. Pasternak 2020 ↓, s. 11.
16. Pasternak 2020 ↓, s. 12.
17. Pasternak 2020 ↓, s. 17.
18. Pasternak 2021 ↓, s. 263.
19. Rosiński 1992 ↓, s. 179, 401.
20. Pasternak 2020 ↓, s. 13.
21. Pasternak 2021 ↓, s. 264.
22. Matoga 2018 ↓, s. 25.
23. Rosiński 1992 ↓, s. 138.
24. Matoga 2019 ↓, s. 61.
25. Pasternak 2020 ↓, s. 23.
26. Koenig 2022 ↓, s. 72.
27. Winnicki 1974 ↓, s. 75.
28. Pasternak 2020 ↓, s. 20.
29. Matoga 2013 ↓, s. 172–176, 184.
30. Pasternak 2021 ↓, s. 261.
31. Pasternak 2021 ↓, s. 266.
32. Pasternak 2021 ↓, s. 262.
33. Koenig 2022 ↓, s. 64.
34. Późniaka 2015 ↓, s. 202–203.
35. Gembalska-Krym 2021 ↓, s. 59.
36. Gembalska-Krym 2021 ↓, s. 59, 60.

Bibliografia

• Anna Gembalska-Krym. The Organological Archive – a scientific and research institute at the Karol Szymanowski Academy of Music in Katowice. „Folia Organologica. International yearbook of organ and organ music”. nr 4, s. 52–71, 2021. Uniwersytet Opolski. Diecezjalny Instytut Muzyki Kościelnej. Katedra Muzykologii Uniwersytetu Opolskiego. ISSN 2657-6082.
• Jerzy Gołos, Smulikowska Ewa: Polskie organy i muzyka organowa. Tadeusz Maciejewski (red.), Zofia Olszewska (red.), Eugeniusz Lebelt (okł.). Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1972. OCLC 830245324.
• Franciszek Koenig. Indeks organów istniejących w kościołach i kaplicach diecezji gliwickiej. „Folia Organologica. International yearbook of organ and organ music”. nr 5, s. 62–83, 2022-12-20. Uniwersytet Opolski. Diecezjalny Instytut Muzyki Kościelnej. Katedra Muzykologii Uniwersytetu Opolskiego. ISSN 2657-6082.
• Piotr Matoga. Organy w kościele Księży Misjonarzy pw. Nawrócenia św. Pawła Apostoła w Krakowie na Stradomiu. „Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce”. nr 120, s. 157–184, 2013. Instytut Wydawniczy Księży Misjonarzy Redakcja „Nasza Przeszłość”. ISSN 0137-3218.
• Piotr Matoga. The History of the Organs in the Cistercian Abbey in Kraków-Mogiła. „Kwartalnik Młodych Muzykologów UJ”. nr 1(36), s. 5–31, 2018. Uniwersytet Jagielloński, Instytut Muzykologii UJ, Koło Naukowe Studentów Muzykologii UJ. ISSN 2956-4107.
• Piotr Matoga. Historia organów firmy Rieger w kościołach jezuickich na terenie Krakowa. „Folia Organologica. International yearbook of organ and organ music”. nr 2, s. 51–69, 2019. Uniwersytet Opolski. Diecezjalny Instytut Muzyki Kościelnej. Katedra Muzykologii Uniwersytetu Opolskiego. ISSN 2657-6082.
• Paweł Pasternak: Gdyński olbrzym, czyli organy Zygmunta Kamińskiego w kościele Najświętszego Serca Pana Jezusa w Gdyni. W: Tożsamość muzyki sakralnej w dialogu z kulturą współczesną. Jacek Bramorski (red.). Gdańsk: Wydawnictwo Akademii Muzycznej im. Stanisława Moniuszki, 2017, s. 251–285. ISBN 978-83-64615-27-6.
• Paweł Pasternak. Translokacje śląskich organów po 1945 roku na teren diecezji tarnowskiej. „Folia Organologica. International yearbook of organ and organ music”. nr 3, s. 7–29, 2020. Uniwersytet Opolski. Diecezjalny Instytut Muzyki Kościelnej. Katedra Muzykologii Uniwersytetu Opolskiego. ISSN 2657-6082.
• Paweł Pasternak. Fotografie organów w zbiorach Archiwum Diecezjalnego w Tarnowie jako źródła do dziejów organów w diecezji tarnowskiej. „Folia Organologica. International yearbook of organ and organ music”. nr 117/specjalny, s. 243–268, 2021-12-30. Uniwersytet Opolski. Diecezjalny Instytut Muzyki Kościelnej. Katedra Muzykologii Uniwersytetu Opolskiego. ISSN 2657-6082.
• Grzegorz Późniaka. Organy w kościele parafialnym pod wezwaniem św. Mikołaja biskupa w Dzielowie. „Liturgia Sacra. Liturgia - Musica - Ars”. nr 1(45), s. 201–212, 2015. Uniwersytet Opolski. Diecezjalny Instytut Muzyki Kościelnej. Katedra Muzykologii Uniwersytetu Opolskiego. ISSN 1234-4214.
• Piotr Rosiński: Zabytkowe organy w województwie kieleckim. Warszawa, Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10378-7. OCLC 830057305.
• Jacek Winnicki. Organy fromborskie. „Ochrona Zabytków”. nr 1, s. 72–76, 1974. Narodowy Instytut Dziedzictwa. ISSN 0029-8247.