Loading AI tools
polski działacz komunistyczny Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Jan Krasicki, także Janek Krasicki, ps. Kazik, Janek (ur. 18 września 1919 w Sowlinach, zm. 2 września 1943 w Warszawie) – polski działacz młodzieżowego ruchu komunistycznego, członek Drugiej Grupy Inicjatywnej Polskiej Partii Robotniczej[1] i Gwardii Ludowej, organizator i przewodniczący Związku Walki Młodych[2], zamordowany przez Niemców[3].
Wychował się w rodzinie inteligenckiej jako syn Marii z domu Drożdżak i Fryderyka Krasickiego (1888-1961), urzędnika pełniącego przed wojną funkcję inspektora oświatowego i posła na Sejm RP III kadencji z ramienia Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem[4]. Miał dwóch młodszych braci: Witolda (ur. 1921) i Jerzego (ur. 1923). Był kuzynem Mieczysława Granatowskiego[5]. W 1922 i 1935 tymczasowo przebywał w rodzinnym mieście ojca, Zagórzu[4].
W 1937 ukończył Gimnazjum Państwowe im. Józefa Piłsudskiego w Święcianach, wiążąc się pod koniec nauki z Komunistyczną Partią Zachodniej Białorusi[6]. W 1937 rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim. Tam wstąpił do Organizacji Młodzieży Socjalistycznej „Życie”, która pozostawała pod wpływami nielegalnych ugrupowań – Komunistycznej Partii Polski i Komunistycznego Związku Młodzieży Polskiej. Nawiązał też bezpośrednie kontakty z działaczami KPP[2]. W wyniku bójki z działaczami narodowymi został aresztowany i usunięty z Uniwersytetu Warszawskiego[6].
Po wrześniu 1939 przedostał się na tereny okupacji radzieckiej do Lwowa, gdzie został przyjęty na drugi rok prawa na Lwowskim Uniwersytecie Państwowym im. Iwana Franki. Mieszkał wówczas w II Domu Techników[7]. Został przewodniczącym Związku Zawodowego Studentów i Pracowników Naukowych wydziału prawniczego. W 1940 rozpoczął starania o przyjęcie do Komunistycznego Związku Młodzieży (Komsomoł)[8]. Jego zabiegi zostały uwieńczone powodzeniem, co było dowodem zaufania radzieckich władz do Krasickiego jako wyróżniającego się agitatora politycznego. W okresie skierowanych w polską ludność radzieckich represji, masowych deportacji i terroru Krasicki aktywnie włączył się w działalność na rzecz propagowania stalinizmu wśród polskiej i ukraińskiej młodzieży[2]. Zgodnie z relacją Kazimierza Żygulskiego "tropił zawzięcie nieprawomyślność swych kolegów, brał udział w przeprowadzaniu deportacji". Uczestniczył w zebraniach, w czasie których przesłuchiwano studentów przed przyjęciem do organizacji związkowej, do której przynależność była obowiązkowa. Zdaniem Kazimierza Żygulskiego zebrania te wykorzystywano także do układania list osób przeznaczonych do wywózki. W ich trakcie dochodziło również do rozstrzygania wzajemnych animozji pomiędzy działaczami przedwojennych młodzieżowych organizacji komunistycznych oraz do wstępnej selekcji kandydatów do partii i Komsomołu[9]. Między 15 a 20 października 1939, w trakcie zebrania likwidacyjnego organizacji Bratnia Pomoc na Politechnice Lwowskiej, Krasicki wystąpił z referatem przypominającym o antysemickim wątku w działalności tej organizacji[7], zdominowanej przed wojną przez Młodzież Wszechpolską. Politechnika Lwowska była pierwszą uczelnią w Polsce, która już w 1936 wprowadziła, wymierzone w studentów żydowskich, getto ławkowe. Kolejni mówcy, narodowości żydowskiej, wskazali osoby będące na sali, które były działaczami organizacji antysemickich. Wskazanych następnie pobito i doprowadzono do mównicy, aby zabrali głos. Ostatecznie, według relacji Zbysława Popławskiego, część z nich wyprowadzono z sali i zastrzelono na korytarzu. Rolę Krasickiego w trakcie zebrania Zbysław Popławski określił jako prowokatora do zaplanowanego ludobójstwa[7].
Ponadto Krasicki jako działacz Komsomołu, działał jako tajny obserwator podczas indoktrynujących wykładów marksizmu-leninizmu organizowanych zarówno dla polskich studentów, jak i profesorów uniwersytetu im. Iwana Franki (wspominał o tym prof. Eugeniusz Rybka; wykłady obserwowali także funkcjonariusze NKWD)[10]. W początkach 1941 został II Sekretarzem Miejskiego Komitetu Komsomołu we Lwowie. Wiosną 1941 był członkiem delegacji studentów na spotkanie z I Sekretarzem Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Ukrainy Nikitą Chruszczowem. Organizował koła komsomolskie w zakładach pracy, urządzał odprawy dla agitatorów i wykładowców politycznych, którzy mieli organizować obowiązkowe spotkania polityczne, tzw. „masówki” dla robotników. Stał się wówczas bohaterem radzieckich reportaży propagandowych w lwowskiej prasie i w radio[2].
Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej w czerwcu 1941 był pod szczególną ochroną służb radzieckich – wraz z władzami lwowskiego Komsomołu ewakuowano go na wschód. W Moskwie został wytypowany do grupy Polaków, którzy mieli zostać przerzuceni do Polski w celu realizacji zadań dywersyjnych oraz wytycznych radzieckiej polityki i taktyki propagandowej na ziemiach polskich. Po przeszkoleniach służb specjalnych, zakamuflowanych jako Szkoła Kominternowska, mieszcząca się w Nagornoje, Puszkino i prawdopodobnie Schodni, włączono go do tzw. drugiej grupy inicjatywnej, która, po przerzuceniu do kraju 20 maja 1942 zasiliła kierownicze kadry komunistycznej konspiracji w ramach PPR i tworzonej wraz z nią Gwardii Ludowej[2].
Od czerwca 1942 do marca 1943 był kierownikiem łączności radiowej Komitetu Centralnego PPR z Moskwą oraz członkiem bojówki specjalnej, podległej władzom partii. Brał udział w różnego rodzaju akcjach zbrojnych GL, w tym w akcji na Komunalną Kasę Oszczędności w Warszawie 30 listopada 1942, w której zdobyto olbrzymie fundusze na działalność konspiracyjną i propagandową.
Pod koniec grudnia 1942 z polecenia kierownictwa PPR-GL w (Findera, Jóźwiaka, Gomułki i Fornalskiej) działając wspólnie z Mieczysławem (Mordechajem) Hejmanem zastrzelił na ulicy Kamienne Schodki na Starym Mieście sekretarza PPR Bolesława Mołojca[2] z powodu zagrożenia działań PPR[11].
Zajmował się szkoleniem politycznym i wojskowym młodych członków GL[2]. Latem 1943 na polecenie zwierzchników ściągnął do Warszawy Bolesława Bieruta. W 1943 przygotowywał powołanie młodzieżowej przybudówki PPR, która uzyskała nazwę Związku Walki Młodych, stając się jej drugim przewodniczącym[6]. W sierpniu 1943 przygotowywał wydanie kolejnego po miesięcznej przerwie numeru pisma „Walka Młodych” oraz redagował planowaną deklarację ZWM[12].
2 września 1943 został aresztowany w mieszkaniu przy ulicy Jasnej w Warszawie[12]. Po wyprowadzeniu na ulicę kopnął jednego z gestapowców i usiłował uciec, lecz został zastrzelony[2][12]. 9 maja 1945 został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera C6 ZWM-1-2)[12].
Pośmiertnie został awansowany do stopnia kapitana Gwardii Ludowej i podpułkownika ludowego Wojska Polskiego.
W okresie PRL-u nie eksponowano nadmiernie jego działalności na rzecz ZSRR i aktywności w propagowaniu kultu Stalina, całkowicie przemilczając, że był radzieckim agitatorem w czasach krwawych represji i deportacji ludności polskiej z ziem wschodnich w latach 1939–1941. Z reguły przemilczano także jego udział w zabójstwie Bolesława Mołojca, gdyż uznawano to za temat niewygodny[2]. Wokół jego postaci wykreowano legendę (np. Halina Rudnicka napisała w 1955 Wspomnienie o Janku Krasickim), stał się symbolem patriotyzmu i bezinteresownej walki młodego pokolenia o socjalizm.
Został patronem Związku Młodzieży Socjalistycznej, który ustanowił odznaczenie jego imienia.
Jego imię nosiły m.in. do 1990 jeden z parków w Łodzi, obecnie Park im. gen. M. Zaruskiego, Limanowski Dom Kultury, sanatorium dla dzieci w Rymanowie Zdroju (obecnie uzdrowisko Maria), park w Rudzie Śląskiej–Goduli (gdzie umieszczony był pomnik z wizerunkiem Janka Krasickiego), park w Mogilnie – obecnie Park Miejski, Szkoła Podstawowa nr 5 w Stargardzie (obecnie im. Jana Pawła II)[13], szkoła podstawowa w Ujkowicach, szkoła podstawowa w Zagórzu[14], Szkoła Podstawowa nr 1 w Kaliszu (poprzednio i obecnie im. Konstytucji 3 Maja), Szkoła Podstawowa nr 32 w Katowicach (obecnie Bohaterów Monte Cassino), Szkoła Podstawowa nr 18 w Rzeszowie (od 1970)[15], Szkoła Podstawowa nr 28 w Kielcach (obecnie im. Żołnierzy 4pp „Czwartaków”), Szkoła Podstawowa nr 4 w Kętrzynie (obecnie im. S. Moniuszki), Szkoła Podstawowa nr 70 w Gdańsku-Oliwie, Szkoła Podstawowa nr 31 w Sosnowcu, Szkoła Podstawowa nr 79 w Poznaniu (obecnie im. Arkadego Fiedlera), Szkoła Podstawowa nr 56 w Poznaniu (obecnie im. Charles’a de Gaulle’a), Szkoła Podstawowa nr 87 w Krakowie – Nowej Hucie (przed szkoła odsłonięto pomnik z wizerunkiem patrona), Szkoła Podstawowa nr 33 w Krakowie ul Konarskiego (obecnie Gimnazjum nr 16 im. Króla Stefana Batorego), Szkoła Podstawowa nr 1 w Praszce (obecnie Publiczne Gimnazjum im. Ojca Świętego Jana Pawła II w Praszce), Szkoła Podstawowa w Trębaczewie (obecnie im. ks. Jana Twardowskiego), 203 Szkoła Podstawowa w Warszawie, Szkoła Podstawowa nr 12 w Skarżysku-Kamiennej (obecnie Gimnazjum nr 2 im. Powstańców Warszawy), Szkoła Podstawowa nr 2 w Wągrowcu (obecnie im. Cystersów Wągrowieckich), Szkoła Podstawowa nr 4 w Białej Podlaskiej obecnie im. Kornela Makuszyńskiego, Szkoła Podstawowa nr 30 w Wałbrzychu (obecnie im. Armii Krajowej), Szkoła Podstawowa nr 10 w Pruszkowie (obecnie im. M. Konopnickiej), Szkoła podstawowa nr 4 we Włocławku, Publiczna Szkoła Podstawowa nr 5 w Kraśniku (obecnie im. H. Sienkiewicza), Szkoła Podstawowa nr 28 w Bydgoszczy, Szkoła Podstawowa nr 46 w Szczecinie, Liceum Ogólnokształcące w Nowej Soli i Jaworznie (obecnie im. T. Kościuszki),Szkoła Podstawowa nr 66 we Wrocławiu (obecnie im. Zbigniewa Herberta), XXX Liceum Ogólnokształcące w Łodzi (obecnie im. biskupa Ignacego Krasickiego), Liceum Ekonomiczne w Tarnowie (obecnie Zespół Szkół Ekonomiczno-Gastronomicznych w Tarnowie im. J. Piłsudskiego), Wyższa Oficerska Szkoła Lotnicza w Dęblinie, Zespół Szkół Rolniczych we Wroniu (obecnie Zespół Szkół we Wroniu), Zespół Szkół Budowlanych w Sanoku (od 5 października 1987[16][17]). Na początku września 1987 powołano Ogólnopolski ZSMP-owski Klub Szkół im. Janka Krasickiego[18].
Jego pomniki stały w Gdańsku, Opolu, Siemianowicach Śląskich, Skarżysku-Kamiennej i Elblągu. W tym ostatnim mieście jego pomnik został zdemontowany 6 marca 2014 roku[19]. W 1951 przemianowano stary statek rzeczny z 1883 roku, noszący nazwę „Książę Józef” na MS „Janek Krasicki”. Jednostka pływała m.in. po Warcie[20]. W 1959 został wodowany drobnicowiec typu B 54 MS „Janek Krasicki”[21]. Imię Krasickiego nosił również szkuner szkolny Janek Krasicki Ligi Obrony Kraju z 1951 roku, którego macierzystym portem była Jastarnia[22].
W stanie z 2009 był patronem placu w centrum Budziszewic, a także ulic m.in. w Sanoku[23], Rzeszowie (od 1951, poprzednio Klementyny Hoffmanowej[24]), Sosnowcu, Łodzi, Wierzbicy, Działdowie, Dzierzgoniu, Dźwirzynie, Drawskim Młynie, Hrubieszowie, Łasku, Sierakowie, Witnicy, Ustce, Świętochłowicach, Kuźni Raciborskiej, Staszowie, Wieruszowie, Gorzowie Wielkopolskim, Płońsku, Opocznie, Poddębicach, Głuszycy oraz w Łobzie, Rykach, Reszlu, Zamościu, Kozienicach, Janowcu Wielkopolskim i w Żychlinie. Patron zespołu szkolno-przedszkolnego w Godowie. Do 2017 istniał w Elblągu skwer im. Janka Krasickiego; nowa nazwa nie została nadana[25]. Po demokratyzacji, nowym patronem ulicy Krasickiego na osiedlu Zacisze w Prudniku został Ludwik Mierosławski[26].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.