X-SAMPA

X-SAMPA (bahasa Inggeris: Extended Speech Assessment Methods Phonetic Alphabetcode: en is deprecated ) ialah sebuah bentuk kelainan SAMPA yang dikembangkan oleg John C. Wells, seorang profesor fonetik di Universiti London, pada tahun 1995, untuk menyatukan abjad-abjad SAMPA bahasa individu, serta memperluaskan SAMPA untuk meliputi seluruh Abjad Fonetik Antarabangsa (IPA), maka terhasilnya penyusunan semula IPA kepada ASCII 7-bit berasaskan SAMPA.

SAMPA direka sebagai cara mengatasi ketidakmampuan pengekodan teks untuk memaparkan aksara IPA. Bagaimanapun, setelah Unicode mengembangkan sokongan untuk aksara IPA, maka semakin pudarnya keperluan menggunakan sistem terbaca komputer berasingan bagi memaparkan IPA dalam ASCII. Sungguhpun demikian, X-SAMPA masih berguna sebagai asas kepada kaedah input untuk IPA sebenar.

Ringkasan

Catatan

• Aksara-aksara IPA yang berbentuk huruf kecil biasa sama nilainya dalam X-SAMPA.
• X-SAMPA menggunakan tanda backslash susulan sebagai aksara lepasan untuk membentuk aksara baru. Contoh: O dan O\ berbeza sekali bunyinya.

Bagaimanapun, penggunaan tanda backslash boleh mendatangkan masalah, kerana sesetengah aturcara mentafsirkannya sebagai aksara lepas untuk aksara yang menyusulnya. Contohnya: backslash tidak boleh digunakan dalam aturcara Emu, maka perlunya menggantikannya dengan aksara lain (cth. bintang: '*') apabila memasukkan transkripsi fonemik ke dalam pangkalan data pertuturan Emu.

• Tanda diakritik X-SAMPA menyusuli aksara-aksara yang diubahsuainya. Kecuali ~ untuk penyengauan, = untuk penyukuan, dan ` untuk penggelungan dan perotikan, diakritik disambungkan dengan aksara dengan aksara garis bawah _.
• Aksara garis bawah juga digunakan untuk mengekodkan ikatan IPA.
• Angka _1 hingga _6 merupakan diakritik simpanan sebagai trengkas untuk nombor nada bahasa individu.

Huruf kecil

X-SAMPA	IPA	Imej IPA	Huraian	Contoh
a	a		vokal tak bundar depan luas	Melayu kamu [kamu], Perancis dame [dam]
b	b		letupan dwibibir bersuara	Melayu boleh [boleh], Inggeris bed [bEd]
b_<	ɓ		implosif dwibibir bersuara	Sindhi ɓarʊ [b_<arU]
c	c		letupan lelangit tak bersuara	Hungary latyak ["lQcQk]
d	d		letupan gusi bersuara	Melayu dari [dari], Inggeris dig [dIg]
d`	ɖ		letupan gelungan bersuara	Sweden hord [hu:d`]
d_<	ɗ		implosif gusi bersuara	Sindhi ɗarʊ [d_<arU]
e	e		vokal tak bundar depan separuh sempit	Melayu elak [ela?], Perancis ses [se]
f	f		geseran bibir-gigi tak bersuara	Melayu feri [feri], Inggeris five [faIv]
g	ɡ		letupan velar bersuara	Melayu garu [garu], Inggeris game [geIm]
g_<	ɠ		implosif velar bersuara	Sindhi ɠəro [g_<@ro]
h	h		geseran glotis tak bersuara	Melayu haru [hari], Inggeris house [haUs]
h\	ɦ		geseran glotis bersuara	Czech hrad [h\rat]
i	i		vokal tak bundar depan sempit	Melayu itu [itu], Inggeris be [bi:]
j	j		malaran tak geser lelangit	Melayu yang [jaN], Inggeris yes [jEs]
j\	ʝ		geseran lelangit bersuara	Yunani γειά [j\a]
k	k		letupan velar tak bersuara	Melayu kari [kari], Inggeris scat [sk{t]
l	l		malaran tak geser sisian gusi	Melayu lari [lari], Inggeris lay [leI]
l`	ɭ		malaran tak geser sisian gelungan	Sweden (loghat Svealand) sorl [so:l`]
l\	ɺ		tamparan sisian gusi	Fonem Jepun /r/
m	m		sengauan dwibibir	Melayu mas [mas], Inggeris mouse [maUs]
n	n		sengauan gusi	Melayu nasi [nasi], Inggeris nap [n{p]
n`	ɳ		sengauan gelungan	Sweden hörn [h2:n`]
o	o		vokal bundar belakang separuh sempit	Melayu oleh [oleh]
p	p		letupan dwibibir tak bersuara	Melayu padi [padi], Inggeris speak [spik]
p\	ɸ		geseran dwibibir tak bersuara	Jepun fuku [p\M_0kM]
q	q		letupan uvular tak bersuara	Arab qasbah ["qQs_Gba]
r	r		getaran gusi	Sepanyol perro ["per:o]
r`	ɽ		tamparan gelungan
r\	ɹ		malaran tak geser gusi	Inggeris red [r\Ed]
r\`	ɻ		malaran tak geser gelungan	Malayalam വഴി ["v6r\`i]
s	s		geseran gusi tak bersuara	Melayu saman [saman], Inggeris seem [si:m]
s`	ʂ		geseran gelungan tak bersuara	Sweden mars [mas`]
s\	ɕ		geseran gusi-lelangit tak bersuara	Poland świerszcz [s\v'erStS]
t	t		letupan gusi tak bersuara	Melayu tidak [tida?], Inggeris stew [stju:]
t`	ʈ		letupan gelungan tak bersuara	Sweden mört [m2t`]
u	u		vokal bundar belakang sempit	Melayu ulang [ulaN], Inggeris boom [bu:m]
v	v		geseran bibir-gigi bersuara	Melayu variasi [variasi], Inggeris vest [vEst]
v\ (atau P)	ʋ		malaran tak geser bibir-gigi	Belanda west [v\Est]/[PEst]
w	w		malaran tak geser bibir-velar	Melayu wang [waN], Inggeris west [wEst]
x	x		geseran velar tak bersuara	Melayu khidmat [xidmat], Scots loch [lOx]
x\	ɧ		geseran lelangit-velar tak bersuara	Sweden sjal [x\A:l]
y	y		vokal bundar depan sempit	Perancis tu [ty], Jerman über ["y:b6]
z	z		geseran gusi bersuara	Melayu zakat [zakat], Inggeris zoo [zu:]
z`	ʐ		geseran gelungan bersuara	Mandarin rang [z`aN]
z\	ʑ		geseran gusi-lelangit bersuara	Poland źrebak ["z\rEbak]

Huruf besar

X-SAMPA	IPA	Imej IPA	Huraian	Contoh
A	ɑ		vokal tak bundar belakang luas	Inggeris father ["fA:D@(r\)] (RP dan Gen.Am.)
B	β		geseran dwibibir bersuara	Sepanyol lavar [la"Ba4]
B\	ʙ		getaran dwibibir	Bagaikan menggigil kesejukan ("brrr")
C	ç		geseran lelangit tak bersuara	Jerman ich [IC], Inggeris human ["Cjum@n] (transkripsi kasar: [hj-])
D	ð		geseran gigi bersuara	Inggeris then [DEn]
E	ɛ		vokal tak bundar depan separuh luas	Perancis même [mEm], Inggeris met [mEt] (RP dan Gen.Am.)
F	ɱ		sengauan bibir-gigi	Inggeris emphasis ["EFf@sIs] (disebut dengan cepat, transkripsi kasar: [Emf-])
G	ɣ		geseran velar bersuara	Melayu loghat [loGat], Denmark vælge ["vElG@]
G\	ɢ		letupan uvular bersuara	Inuktitut nirivvik [niG\ivvik]
G\_<	ʛ		implosif uvular bersuara	Mam ʛa [G\_<a]
H	ɥ		malaran tak geser bibir-lelangit	Perancis huit [Hit]
H\	ʜ		geseran epiglotis tak bersuara
I	ɪ		vokal tak bundar hampir depan hampir sempit	Inggeris kit [kIt]
I\	ᵻ or ɪ̈		vokal tak bundar pusat hampir sempit	Poland ryba [rI\bA]
J	ɲ		sengauan lelangit	Sepanyol año ["aJo], Inggeris canyon ["k{J@n] (transkripsi kasar: [-nj-])
J\	ɟ		letupan lelangit bersuara	Hungary egy [EJ\]
J\_<	ʄ		implosif lelangit bersuara	Sindhi ʄaro [J\_<aro]
K	ɬ		geseran sisian gusi tak bersuara	Wales llaw [KaU]
K\	ɮ		geseran sisian gusi bersuara
L	ʎ		malaran tak geser sisian lelangit	Itali famiglia [fa"miLa], Sepanyol (Castilia) llamar [La"mar], Inggeris million ["mIL@n] (transkripsi kasar: [-lj-])
L\	ʟ		malaran tak geser sisian velar
M	ɯ		vokal tak bundar belakang sempit	Korea 으 (eu)
M\	ɰ		malaran tak geser velar	Sepanyol fuego ["fweM\o]
N	ŋ		sengauan velar	Melayu yang [jaN]
N\	ɴ		sengauan uvular	Jepun san [saN\]
O	ɔ		vokal bundar belakang separuh luas	Inggeris RP thought [TO:t], Amerika off [O:f]
O\	ʘ		klik dwibibir
P (atau v\)	ʋ		malaran tak geser bibir-gigi	Belanda west [PEst]/[v\Est], alofon fonem Inggeris /r\/
Q	ɒ		vokal bundar belakang luas	Inggeris RP lot [lQt]
R	ʁ		geseran uvular bersuara	Jerman rein [RaIn]
R\	ʀ		getaran uvular	Perancis roi [R\wa]
S	ʃ		geseran belakang gusi tak bersuara	Melayu syarat [Sarat], English ship [SIp]
T	θ		geseran gigi tak bersuara	Inggeris thin [TIn]
U	ʊ		vokal bundar hampir belakang hampir sempit	Inggeris foot [fUt]
U\	ᵿ atau ʊ̈		vokal bundar tengah hampir sempit	Inggeris euphoria [jU\"fO@r\i@]
V	ʌ		vokal tak bundar belakang separuh luas	Inggeris RP strut [str\Vt]
W	ʍ		geseran bibir-velar tak bersuara	Scots when [WEn]
X	χ		geseran uvular tak bersuara	Klallam sχaʔqʷaʔ [sXa?q_wa?]
X\	ħ		geseran farinks tak bersuara	Arab <ح>ha’ [X\A:]
Y	ʏ		vokal bundar hampir depan hampir sempit	Jerman hübsch [hYpS]
Z	ʒ		geseran belakang gusi bersuara	Inggeris vision ["vIZ@n]

Aksara lain

X-SAMPA	IPA	Imej IPA	Huraian	Contoh
.	.		pemisah suku kata
"	ˈ		tekanan primer
%	ˌ		tekanan sekunder
' (atau _j)	ʲ		dipalatalkan
:	ː		panjang
:\	ˑ		separuh panjang	Bahasa Estonia membezakan tiga kepanjangan vokal
-			pemisah
@	ə		vokal pusat tengah	Melayu enam [@nam], Inggeris arena [@"r\i:n@]
@\	ɘ		vokal tak bundar pusat separuh sempit	Paicĩ kɘ̄ɾɘ [k@\_M4@\_M]
{	æ		vokal tak bundar depan hampir luas	Inggeris trap [tr\{p]
}	ʉ		vokal bundar pusat sempit	Sweden sju [x\}:]; Inggeris Aus/NZ boot [b}:t]
1	ɨ		vokal tak bundar pusat sempit	Wales tu [t1], Inggeris Amerika rose's ["r\oUz1z]
2	ø		vokal bundar depan separuh sempit	Denmark købe ["k2:b@], Perancis deux [d2]
3	ɜ		vokal tak bundar pusat separuh luas	Inggeris nurse [n3:s] (RP) atau [n3`s] (Gen.Am.)
3\	ɞ		vokal bundar pusat separuh luas	Ireland tomhail[t3\:l']
4	ɾ		tamparan gusi	Sepanyol pero ["pe4o], Inggeris Amerika better ["bE4@`]
5	ɫ		malaran tak geser sisian gusi divelarkan; lihat juga _e	Inggeris milk [mI5k]
6	ɐ		vokal pusat hampir luas	Jerman besser ["bEs6], Inggeris Australia mud [m6d]
7	ɤ		vokal tak bundar belakang separuh sempit	Estonia kõik [k7ik], Vietnam mơ [m7_M]
8	ɵ		vokal bundar pusat separuh sempit	Sweden buss [b8s]
9	œ		vokal bundar depan separuh luas	Perancis neuf [n9f], Denmark drømme [dR9m@]
&	ɶ		vokal bundar depan luas	Sweden skörd [x\&d`]
?	ʔ		hentian glotis	Melayu anak [ana?], Inggeris (loghat Cockney) bottle ["bQ?l]
?\	ʕ		geseran farinks bersuara	Arab ع‎ (`ayn) [?\Ajn]
*			aksara lepasan yang tidak ditetapkan, "konjunktor" SAMPA
/			ketidakpastian dalam vokal Perancis
<			mulakan tatatanda tanpa penggalan (cth., SAMPROSA)
<\	ʢ		geseran epiglotis bersuara
>			tamatkan tatatanda tanpa penggalan
>\	ʡ		letupan epiglotis
^	↑		upstep
!	↓		downstep
!\	ǃ		klik belakang gusi
|	|		kelompok minor (birama)
|\	ǀ		klik gigi
||	‖		kelompok major (intonasi)
|\|\	ǁ		klik sisian gusi
=\	ǂ		klik lelangit
-\	‿		tanda penyambung

Diakritik

X-SAMPA	IPA	Imej IPA	Huraian
_"	̈		ditengahkan
_+	̟		naik
_-	̠		turun
_/	ˇ		nada naik
_0	̥		tak berusara
_<			implosif (IPA menggunakan aksara khusus untuk setiap implosif)
= (atau _=)	̩		Sukuan
_>	ʼ		ejektif
_?\	ˤ		difarinkskan
_\	ˆ		nada turun
_^	̯		bukan sukuan
_}	̚		tiada lepasan terdengar
`	˞		perotikan vokal, penggelungan konsonan (IPA menggunakan aksara berasingan untuk konsonan, lihat t` sebagai contoh)
~ (atau _~)	̃		tersengau
_A	̘		akar lidah mara
_a	̺		hujung lidah
_B	̏		nada amat rendah
_B_L	᷅		nada rendah naik
_c	̜		kurang bundar
_d	̪		gigi
_e	̴		Divelarkan atau difarinkskan; lihat juga 5
<F>			global fall
_F	̂		nada turun
_G	ˠ		divelarkan
_H	́		nada tinggi
_H_T	᷄		nada tinggi naik
_h	ʰ		berhembusan
_j (atau ')	ʲ		palatalized
_k	̰		garau
_L	̀		nada tendah
_l	ˡ		lepasan sisian
_M	̄		nada sederhana
_m	̻		laminal
_N	̼		lidah-bibir
_n	ⁿ		lepasan sengau
_O	̹		lebih bundar
_o	̞		direndahkan
_q	̙		akar lidah undur
<R>			global rise
_R	̌		nada naik
_R_F	᷈		nada naik turun
_r	̝		dinaikkan
_T	̋		nada amat tinggi
_t	̤		mengah
_v	̬		bersuara
_w	ʷ		dibibirkan
_X	̆		amat pendek
_x	̽		dipusat-tengahkan

Lihat juga

• Abjad Fonetik Antarabangsa (IPA)

Rujukan

Pautan luar

• Computer-coding the IPA: A proposed extension of SAMPA
• Translate English texts into IPA phonetics with PhoTransEdit. This free software tool allows to export transcriptions to X-SAMPA.
• Online converter between IPA and X-Sampa
• Web-based translator for X-SAMPA documents. Produces Unicode text, XML text, PostScript, PDF, or LaTeX TIPA.