From Wikipedia, the free encyclopedia
Imperio Romano anno 395 in partes duas diviso, Imperium Romanum Orientale (Graece: Βασιλεία Ῥωμαίων) sive publice simpliciter ut Imperium Romanum vel etiam ab historicis recentioribus Imperium Byzantinum nuncupatum[1] principio fuit pars orientalis eius. Postquam imperium occidentale eversum est plus quam decem exinde saecula valebat donec anno 1453 urbs capitalis eius, Constantinopolis, ab Ottomanis expugnatur. Quamquam principio provincias orientales antiqui Romani imperii, i.e. imprimis Aegyptum, Asiam Minorem, Haemimontum paeninsulam, Arabiam et oras Africae administrandas accepit, saeculo septimo autem Arabis invadentibus magnas orientis partes cessit et in Asiam Minorem et Europam meridionalem deminutum est. Georgius Ostrogorsky cum imperii radices variis ex fontibus sumptas atque fusas describeret Byzantinum imperium tribus ex elementis, id est administrationem Romanam, Graecam linguam moresque et Christianam religionem, constetisse distinxit.
Imperium Romanum OrientaleGestio
Populus
Tabula aut despectus
Historia imperii Romani orientalis rite tres in aetates dividitur:
Historia imperii plena est propulsationum variarum hostium, quare vires militares et oeconomicae graviter affectae et fatigatae sunt. Tempora recessus calamitatumque cum temporibus incrementi et victoriae alternaverunt. Etsi initio saeculi octavi assidue interne de quaestionibus religiosis litigatum est atque complura bella civilia exarserunt, tamen fundamentum administrationis imperialis a Romanis olim institutum usque ad saeculum tredecimum integre perservatum est. Eminent praeterea artificia sollertiaque artis Byzantinae. Constantinopoli etiam multi libri antiquitatis post ruinam imperii Romani servati sunt. Inde etiam conversio totius Europae orientalis ad religionem Christianam propagata est.
Nomen Imperium Byzantinum (Neograece Βυζαντινὴ Αὐτοκρατορία) a nomine urbis capitalis deductum aetateque recentiore inventum apud scriptores veterum temporum in usu non erat.
Byzantini usque ad saeculum quattuordecimum Romani (Ῥωμαῖοι, Rhōmaîoi, pronuntiatio medio-Graeca: Romaei, hodie Rhomaioi discernendi causa transcriptum) appellari soliti sunt neque vetere nomine Hellenes usi sunt eo consilio, ne cum Graecis antiquis nondum Christianizatis in unum confunderentur. Ineunte Renascentia saeculo quarto decimo ad nomen antiquum reverterunt. In Europa occidentali medio aevo simpliciter Graeci nominati sunt.
Nomen publicum semper fuit Imperium Romanorum (Graece Βασιλεία τῶν Ῥωμαίων) sive (abbreviatum) Romania (Ῥωμανία) vel etiam Imperium Romanum (Ῥωμαικὴ Αὐτοκρατορία, Rhōmaikḗ Autokratoría). Urbs Roma ipsa eiusque imperium παλαιὰ Ῥώμη (Roma vetus) nuncupata est.
Se non sucessores imperii Romani esse putaverunt, sed ipsi Romani fuerunt. Praeterea nomina Imperium Romanum Orientale (Neograece: Ἀνατολική Ῥωμαϊκή Αὐτοκρατορία) vel Occidentale nesciverunt, cum crederent Romanum imperium indivisibile esse. Id quidem iuste dici potest, ut imperium orientale migrationibus saeculi quinti inviolatum perfunctum esset. Verum per saecula in imperio orientali iam diu cultura atque lingua Graeca praevalebant. Lingua Graeca antiqua et post mutationem linguae circa annum 600 Lingua Graeca Mediaevalis, quae linguae Graecae hodiernae quasi par fuit, restituit linguam Latinam in compluribus rationibus.
Proficiscens a radicibus Romanis imperium primum coetus fuit culturae Hellenisticae, administrationis Romanae et religionis Christianae. Mores antiqui inter calamitates septimi saeculi demum amissi sunt. Quoniam imperium se ipsum unicum ac solum heredem imperii Romani antiqui putavit, se rectorem omnium civitatum medii aevi esse vindicavit. Etsi Byzantini postulationes istas nullo pacto efficere potuerunt in ista sententia tamen usque ad imperii finem permanebant.
Si plus cognoscere vis, vide etiam Antiquitas Posterior.
Radices imperii in antiquitate posteriore (284 usque 641) locandae sunt. Imperium Byzantinum numquam proprie conditum est, sed revera pars orientalis imperii Romani usque 1453 exstans fuit et ea de causa Imperium Romanum ipsum fuit. Quaestioni de principio historiae propriae Byzantinae simpliciter responderi non potest, quod varias definitiones adhibere liceat. In usum recepta est opinio imperii Byzantini initium positum esse ab imperatore Constantino Magno, qui primus Christianismo faveret. Sed imprimis urbem Constantinopolem condidit: Inter annos 325 et 330 municipium antiquum nomine Byzantium amplissime extendi atque ornari curavit nomineque suo glorificavit. Vetus nomen Byzantium etiam provixit atque novo aevo per totius imperii descriptionem adhibitum est. Iam prius imperatores saepe sedem suam in urbibus, quae imperii finibus propiores quam Roma sitae erant, collocaverant ad limites melius defendendos. Romae post dominationem Maxentii iam nulli imperatores sedes habebant. Constantinopoli alter senatus institutus est, qui sub dominatione Constantii II Romano senatui par factus est. Gradatim Constantinopolis munus capitis provinciarum orientalium assumpsit. Exeunte saeculo quarto etiam nomen Nova Roma in consuetudinem venit, etiamsi Roma caput mundi remanebat. Theodosio I imperatore Constantinopolis constans sedes imperatorum orientalium facta est.
Post Constantini mortem anno 337 plerumque complures Augusti imperium inter se dividebant, quorum alius aliae parti imperii praefuit. In provinciis orientalibus Constantius II (337–361) et post eius mortem Valens (364–378) et Theodosius I (379–395) dominium tenuerunt. Post mortem Theodosii, cui anno 394/395 ultimo contigit vetus imperium Romanum coniungere, imperium anno 395 iterum in partem occidentalem (Honorius) et orientalem (Arcadius) divisum est. Nunc quidem divisio perdurabat: Ea de causa Arcadius a quibusdam primus imperator orientalis dicitur. Tamen leges auctoritate utriusque imperatoris (sc. occidentalis atque orientalis) dari atque consules alterius partis agnosci solebant.
Exeunte saeculo tertio migrationes variarum gentium barbarorum coeperunt. Primo imperium orientale severe a barbaris, e.g. a Gothis, pressum est. Proelio Hadrianopolitano anno 378 cladem gravem accepit, posthac Gothi ab imperatore Theodosio foederati nominati sunt. Ineunte saeculo quinto Hunni ac Germani animum in imperium occidentale, quae fuit pars infirmior, verterunt. Quamquam imperio orientali non numquam incursiones Sassanidarum repulsandae erant, tamen inter annos 387 et 502 plerumque pacem agebat. Anno 410 Roma a Visigothis capta est, quare mundus Romanus valde perturbatus est. Pars orientalis imperii autem praeter provincias Balcanicas, quae gravissime vastatae sint, incolumis manebat. Nonnumquam altera imperii pars alteri auxiliari conabatur. Expeditio navalis anno 467/468 contra Vandalos, etsi frustra suscepta est, cum quasi omnino ab imperio orientali sustentata esset tamen benevolentiam unius partis erga alteram demonstravit. Imperium autem orientale, cum vix vires ad integritatem suam retinendam intendere potuit, interitum partis occidentalis avertere non potuit.
Exeunte saeculo quinto pars quoque orientalis in pericula delapsa est. Eo tempore magna pars copiarum originis barbarae fuit (notissimus eorum est quidam magister militum nomine Aspar), quibus Romani magis magisque ingrati facti sunt. Multi enim veriti sunt, ne imperio orientali idem fatum immineret quod parti occidentali. Leone I imperante (457–474) aequilibrium inter Gothos et Isauros, incolas provinciae eiusdem nominis in Asia Minore sitae, fieri conatum est. Leo etiam novum obsequium palatinum instituit nomine Excubitores, in quorum numero multi Isauri erant, eo consilio, ut cuipio imperatori fideliter servituri essent. Atque adeo Asparo anno 471 necato Isaurus ipse nomine Zeno ad regnum pervenit. Itaque inter annos 470 et 500 imperatores exercitus gradatim in potestatem suam redegerunt, cum imperatori Anastasio I contingeret auctoritatem Isaurorum quoque diminuere. Haud absurdum est opinari id minime controversiam barbarorum et Romanorum, sed solum certamen potestatis inter auctoritatem imperatoris et duces exercitus fuisse. Quoniam imperatores denique praevaluerunt, auctoritas eorum firmata est.
Eodem fere tempore imperii occidentalis finis advenit. Romulus Augustulus, impotens infans, ultimus imperator occidentalis coronatus, anno 476 a quodam magistro militum nomine Odoacer dimissus et abrogatus est. Ultimus quidem imperator ab imperio orientali agnitus Iulius Nepos fuit, qui anno 480 in Dalmatia mortuus est. Imperator orientalis nunc de iure solus dominus totius imperii factus est, etsi provinciae occidentales de facto amissae sunt. Plurima regna barbarorum tamen imperatorem Constantinopolitanum summum principem veteris orbis Romani esse agnoverunt. Imperator Anastasius I opes imperii auxit aerariumque divitiis implevit.
Saeculo sexto imperator Iustinianus I (527–565) magistros suos militum nomine Belisarius et Narses provincias imperii occidentalis recapere iussit. Italia, litora Africae et Baeticae imperio iterum adiuncta sunt, quare Imperium Romanum ad breve tempus paene restitutum est. Bellis contra Gothos Vandalosque gerendis et propulsatione regni Sassanidarum, demum Inguinali plaga saeviente, quae plurimas partes imperii severiter contrivisset, vires imperii graviter deminutae sunt. Tamen Iustiniano regnante, qui ultimus imperator lingua Latina usus est, basilica Hagia Sophia erecta est, ecclesia maxima Medii Aevi et ultimum monumentum Antiquitatis. Praeterea anno 534 ius antiquum Romanum recollatum et in quibusdam codicibus Corpus iuris civilis nominatis edictum est. Quamquam persaepe ad concordiam cohortebatur in rationibus religiosis unitatem ecclesiarum non confecit. Litigium assiduum inter Monophysitismi et ecclesiae Constantinopolitanae diversas doctrinas, praeterea aerarium propter bella diuturna quasi vacuatum illis, qui ei successerunt, in imperio regendo magno impedimento fuerunt. Iustinianus saepe ultimus imperator vere Romanus iudicatus est. Post eum imperatores usum linguae Latinae etiam in administratione imperii magis magisque deminuebant. Imperator Mauricius, qui Ravennae et Carthagine Exarchatus instituit, demum separationem administrationis civilis et militaris a Romanis antiquitate posteriore decretam abolevit, quamquam in reliquo imperio aliquamdiu sustentabatur.
A secunda saeculi sexti parte imperium ruinae fortunarum et invasionis barbarorum causa iterum severiter adfligebatur. Iustinus II, qui imperatori Iustiniano successit, Langobardos occupatione maioris partis Italiae prohibere non potuit. Anno 572 contra Persas bellum coepit. Quidam scriptores eius temporis eum imprimis cupiditate gloriae divitiarumque commotum esse dicunt. Forsitan autem ut patronus Christianorum aliter facere non potuit, quin seditionem Armenorum adiuvaret, qui auxilium petiverant. Ob clades copiarum suarum insanus factus est. Simul Slavi ex fere anno 580 ad paeninsulam Balcanicam pervenerunt eamque usque ad septimum saeculum frequentabant.
Nex Mauricii, cui anno 591 pacem commodam cum Persis componere contigit, imperio magno damno fuit. Ex anno 603 rex regum Chosroes II omnium fere potiri provinciarum orientalium coepit. Anno 620 etiam Aegyptum Syriamque, quaestuosas omnium Romanarum provincias, in arbitrium suum redegit. Sex annis post exercitus Persicus Constantinopolim ipsam oppugnavit. Cum Avari una cum subiectis gentibus Slavicis urbem e partibus Europaeis aggrederentur, nullam iam spem imperio remanere visum est, quoniam insuper Heraclius Carthaginis exarchus cum Phoca usurpatore, qui post mortem Mauricii rebus moderabatur, in certamen dominationis venit. Ille anno 610 tyrannum depulit atque audaciter pugnans Persas provincias nuper captas deserere coegit. Immo ipse anno 622 in Mesopotamiam inrupit ibique anno 627 in supremo proelio apud Niniven devicit. Itaque Persae omnes provincias ex anno 603 captas reddere properaverunt; paulo post Persia ipsa bellis civilibus vexata statum perturbatum iniit. Hostibus summo labore superatis vires imperii exhaustae sunt. Nobilitas senatoria, antea quasi fundamentum imperii, quae a Phoca tyranno iam severe diminuta sit, dissoluta est. Etiam Balcanica paeninsula diu e dicione imperiali delapsa est. Tamen Heraclius victoriam adeptam luxuriose celebrari iussit.
Tamen tempus recreandi imperii brevius fuit: Cum paulo post Arabes nuper islamizati impetum rapidum fecerunt, propter fatigationem vires ad provincias defendendas Romanos defecerunt. Proelio anno 636 apud Hieromycem amnem facto Heraclius coactus est provincias nuper recuperatas hostibus concedere. Exercitus Caliphae Omari omnes provincias orientales praeter Asiam Minorem occupaverunt, anno 698 Carthagine capta etiam exarchatus homonymus perditus est.
Heraclius linguam Graecam, quae omni ratione iam diu in imperio orientali praevalebat, solum sermonem publicum constituit. Hac mutatione, ut quidam ducunt, initium novi imperii factum est, quod in historiographia moderna Byzantinum appellatur. Cum titulum imperator abiceret seque Basileus appellari iuberet, saepe ultimus imperator Romanus orientalis simulatque primus imperator Byzantinus putatur. Consensus est inter historicos saeculum septimum discrimen magni momenti fuisse. Utrum tria saecula sequentia inter historiam Romanam an Byzantinam numeranda sint, disputatur.
Anno 636 imperium Byzantinum in extremo situm est. Aliter ac regnum Sassanidarum anno 651 vi Arabum submissum ommnibus copiis post Taurum montem retractis Arabes saltem Asia Minore prohibere potuit, etsi Musulmani paeninsulam quotannis vastabant. Saeculo septimo, classis imperialis, quae antequam sola dominium Maris Mediterranei tenebat, ante litus urbis Lyceae Phoenicis victa est. Cum Asia Minor vix retineretur, Slavi atque Bulgari maximam Balcaniae partem populabant ac frequentabant. Itaque Romanis nihil fuit reliqui praeter Asiam Minorem, insulas Graecas, atque ipsam urbem regiam.
Dum autem imperium regiones amittit, simul aequabilitate crevit. Sedes culturae classicae olim póleis erant, nunc autem urbes aut desertae aut graviter minutae sunt (oppida munificata castra nuncupata sunt). Cum provinciae orientales ex quinto fere saeculo Christum more monophysitico, qui concilio Chalcedonense anno 451 habito ab ecclesia haereticus existimatus est, coluerint, fortasse explicari potest, cur Arabes tam libenter dominos acceperint. Etiamsi magnam partem provinciarum vectigaliumque amisisset, reliquum corpus imperii tamen paratius ad defendendum fuit.
Condicionibus temporibusque profunde mutatis institutiones antiquae mutandae fuerunt. Mirum est, ut imperium eo tempore impetum hostium sustinere posset. Praeter discordiam ducum Arabicorum, cum constanter de praeda in pristinis provinciis Romanis ac Persicis capta certarent, et naturam Tauri montis Asiam Minorem quasi munitionem circumvallantis, res magni momenti fuit institutio quarundam dioecesium nomine Themata. Verisimiliter post mortem Heraclii creatae sunt deminutioni vel ruinae urbium occurrendi causa. Constat eo tempore culturam classicam in imperio extinctam esse. Coepit historia mediaevalis imperii Byzantini.
Saeculo septimo et octavo hostes imperium assiduis impetibus vexabant. Constans II sedem suam inter annos 661 et 668 Syracusas movit, fortasse defensionem navalem contra Arabes instruendi causa, tamen successores eius in orientem reverterunt. Anno 681 imperator Constantinus IV coactus est regnum Bulgarorum nuper conditum agnoscere. Anno 678 Arabibus primum urbem capitalem oppugnantibus Byzantini solum mirabili adhibendo apparatu nomine ignis Graecus, materiam etiam in superficie maris ardentem dissipante, victoriam adepti sunt.
Imperator Iustinianus II, ultimus dynastiae Heraclii, primus fines imperii denuo propagare coepit. Slavos e Balcania in Asiam Minorem transferri curavit eo consilio, ut regionibus ad fines Arabum spectantes praesidio essent. Item pars incolarum Asiae Minoris in confinia Balcanica deportata est. Iustinianus autem anno 695 per coniurationem depositus mutilatus et in exilium missus est, ubi virginem nobilem e gente Chasarorum in matrimonium duxit. Bulgaris adiuvantibus iterum ad regnum pervenit, deinde anno 711 necatus est.
Urbi infestissimam obsidionem Arabes anno 711 susceperunt; solum sollertia imperatoris Leonis III Isauriani, propter fortitudinem classis Romanae, quod iterum efficaci modo igni Graeco usa est, et hiemiem acrem Arabibus gravissimas iacturas infligentem urbs obsessionem perferre potuit. Anno 740 demum Arabes primo in terra Romana proelio apud Acroinum facto victi sunt, quamobrem stabilitas reliqui imperii restituta est. In faucibus Haemimontanis tamen Romanis assidue cum Slavis post interitum regni Avarorum e servitute liberatis pugnandum fuit. Cum omnem Balcaniam paeninsulam recuperare nullo pacto possent tamen partes Graeciae imperio reddiderunt. Verum nunc regnum Bulgarorum nuper conditum longius latiusque se pandit.
Imperatorem Leonem III Isaurianum anno 726 quae dicitur Iconoclastiam supra centum annos durantem variaque bella civilia excitantem suscitavisse communiter opinatur. Quoniam post victoriam Iconodulorum opera data est ut scripturae Iconoclastorum extinguerentur nobis solum historiae fide minime dignae remanent. Eruptione cuiusdam montis igniferi commotus Leo anno 726 iconem Christi supra portam Chalce nuncupatam fixam removendam curavisse fertur. Quamquam id hodie maxime est in dubio constat Leonem successoresque eius inimicos iconum fuisse. Apparet autem eorum victoriae defensio suffecisse ad icones abolendas et per meras cruces restituendas. Cum prius suspicatum sit religionem Islamicam magni momenti ad Iconoclasmum fuisse tamen constat imperatores iconoclasticos Christum tamen omni veneratione coluisse.
Leo Arabes Asiam Minorem aggredientes vehementer impugnavit. Postquam filius eius Constantinus V anno 741 regnum e manibus recepit primum insurrectionem affinis sui nomine Artabasdus sedare coactus est. Complures libros venerationem iconum recusantes scripsit. Quamquam in concilio apud Hiereiam anno 754 decretum est venerationem iconum interdicendam esse imperator tamen vastationem bonorum ecclesiae vetuit. Etsi auctores posteriores eum tyrannum crudelem descripserint fontes imperatore vivo scriptos magnam eius gratiam apud populum indicant.
Filius quoque eius Leo IV eas doctrinas retinuit, sed varias insurrectiones sedare coactus anno 780 necatus est. In illius infantilis filii Constantini VI locum mater nomine Irene imperium gubernabat. Cum mox patefactum esset se abdicare nolle imperatrix filium suum tam crudeliter mutilari iussit, ut paulo post obiret. Irene venerationem iconum reimposuit. Eventus magni momenti et magno detrimento imperii fuit coronatio Caroli Magni anno 800, quare ius singulare imperatoris Byzantini in dubio positum est. Duobus annis post Irene cum secorditer? regnaret eversa est.
In partibus Balcanicis Bulgari impuniti oppida vastabant Graeciamque urgebant. Anno 811 immo Chanis Bulgarorum Crum exercitum Byzantinum ab imperatore Nicephoro I ductum insidiis annullatum est, ipse pugnans cecidit. Illius successsore Leone V regente demum pactum pacis inter eos factum est. Sub regimine eius ex anno 815 Iconoclastia iterum revaluit. Quamquam saeculo nono decemque dynastia Amoriana nuncupata regente imperio initio variae provinciae amissae sunt (Creta et Sicilia gradatim ab Arabibus occupatae sunt) tamen auctoritas imperatorum aucta est. Michael III (842–867) Iconoclastiae finem posuit Bulgarisque suasit, ut ritum Orthodoxum acciperent, quomodo etiam culturam Byzantinam susceperunt. Quamquam complures impetus navales in Aegyptum et Cretam coepti male evenerunt, imperium omnino oppressiones hostium non modo arcuit sed etiam vires ad priscam maiestatem restituendam intendere potuit.
Cum Michael anno 866 Basilium I coimperatorem creavisset ille paulo post principem suum necari curavit. Quo confecto se ipsum imperatorem declaravit. Dum regnat cultura Byzantina rursus florebat.[2] Visum est ut imperium magis magisque reconvaleret. Nicephoro II Phoca frena imperii moderante Creta insula e manibus Arabum recepta est. Tutela limitis orientalis mandatum est copiis nomine Acritae, qui fines externos more veterum Limitaneorum custodiebant. Ioannes I Tzimisces imperii terminos usque ad Syriam propagavit eique brevi etiam Palaestinam adiunxit, dum Bulgari sub iugo deprimuntur.
Imperatoribus Macedonicis regentibus imperium saeculo decimo undecimoque ad summam gloriam pervenit. Basilio II sororem suam principi Vladimiro I viccingios Kiovie moderanti nuptum collocato ritus orthodoxus in Ucraina, Ruthenia Alba et Russia late disseminatus est. Dioceses Russiae Patriarchae Constantinopolitano subiectae sunt. Basilius quidem multos annos prospere pugnans Bulgariam in potestatem imperii redegit atque anno 1018 provinciam propriam fecit.
Tamen cum eo tempore nobilitas plurimorum latifundiorum potiretur constitutio Thematum debilitata est, quare fines imperii iterum in periculum delapsi sunt. Commutati eversive enim sunt magna ex parte agricolae liberi munere militiae fungentes per milites mercennarios (quod in proelio apud Manzicertum magno detrimento fuit). Si solum propulsandae fuissent incursiones Arabum imperium mox reconvaluisset, sed eodem tempore Normanni Italiam invaserunt ultimamque arcem Bari anno 1071 expugnaverunt. Eo fere tempore etiam primum gens Selgiukidarum fines orientales attigit Asiamque Minorem, maximum subsidium exercituum Byzantinorum, vastavit. Romano IV Diogenes anno 1071 proelio apud Manzicertum ab Alp Arslan Sultano Turcorum victo propter discordiam regiam concupiscentium Asia Minor magna ex parte in manes Turcorum incidit, quoniam imperator novus foedus post proelium inter Romanum et adversarium suum factum rupit, quare Selgiukidis casus belli paratus erat.
Insequente saeculo, domus Alexii I Comneni fortunae imperii moderabatur. Ille anno 1081 imperator factus sine mora restitutioni et corrobationi rerum militarium curavit structuram feudalem instituens. Studio sollertiaque eius Pechinegi, alia gens Turcica, et Selgiukidae ubique contenti ac repressi sunt. Cupidus milites mercennarios contra Turcos conquirendi se invito primam expeditionem sacram effecit cum pro opibus exoptis turbam inordinatam mandatisque suis minime parentem reciperet. Itaque Alexius postulavit omnes duces crucesignatorum sibi ius iurandum benevolentiae dare. Quamquam ad unum omnes iuraverunt condiciones foederis postea identidem violabant.
Crucesignatis Terrae Sanctae appropinquantibus inter se diffidentia aucta est quia epistulam Caliphae Fatimidico missam invenerunt, qua Alexius repudiationem suam erga inceptum peregrinatorum expressit.
Ineunte saeculo XII Respublica Veneta, olim ipsa Constantinopoli subiecta, statum imperii severe labefecit. Exceptiones in mercaturis faciendis Venetianis ob subsidia militaria concessas Manuel Italos (qui Graeci Latinos nuncupare solebant) comprehendo in urbe capitali irritari conatus est. Simili ratione etiam alii imperatores usi sunt. Anno 1185 magnus numerus Latinorum tumultu publico trucidatus est. Eodem anno Bulgari exsurrexerunt, ducibus Aseno fratreque Theodoro, ac Secundum Regnum Bulgaricum condiderunt. Verum filio Alexii Ioannes II regente (1118–1143) et post eum Manueli I (1143–1180) auctoritatem imperii in Asia Minore firmari contigit. Manuel non modo incursiones Normannorum bis reppulit sed etiam petens partes Italiae Hungariaeque imperio adiungere animum in occidententem advertit; eo studio inimicitias Friderici I imperatoris occidentalis suscepit. Dum feliciter contra Selgiukidas pugnabat tamen anno 1176 in proelio apud Myriocephalum cladem exitiosam accipiens frustra de expulsione Turcorum ex Asia Minore contendit.
Selgiukidae quidem victores potestatem suam gradatim per gentes Turcicas adiacentes et demum per totam Asiam Minorem amplificaverunt. Interea ultimus imperator Comnenus Andronicus I brevi tempore (1183–1185) crudelissime regnans nobilitatem, ex aetate Alexii quasi spina imperii, irritavit atque alienavit, quare imperium grave damnum passum est: Cum nobiles causam imperii deseruissent exercitus quondam paratissimus capacissimusque paulo post collapsus est. Domo Angelorum regente imperium propter infirmitatem socordiamque imperatorum multa discrimina passum est adeo, ut Alexius IV crucesignatos de principatu suo contentum arcessivit. Cum pro auxilio lato solvere nullo pacto posset urbi capitali se invito perniciem paravit: a Venetianis sollicitati milites quartae expeditionis sacrae anno 1204 Constantinopolem vi expugnaverunt ac spoliaverunt, posthac Imperium Romaniae aliaque regna condiderunt. Quare fortuna imperii in altum cecidit. Illinc etiam inimicitiae inter Graecos et Latinos originem traxerunt.
Nova Roma anno 1204 a crucesignatis capta orta sunt tria regna successoria in territorio veteris imperii: Imperium Nicaeanum Theodoro I Lascares imperatore, Despotatus Epiri et Imperium Trapezuntinum. Theodoro successorique Ioannes III Ducas Batatzes contigit, ut civitatem et independentem et ad ingressibus Turcorum prohibendum paratiorem relinquerent. Tali potestate nitentes Lascaridi mox in Europam se extenderunt Thraciamque ac Macedoniam in potestatem suam receperunt. Despotatus Epiroticus autem proelio anno 1230 cum Bulgaris commisso victus et debilitatus iacens competitor non iam fuit.
Doctissimo Theodoro II Ducas Lascares exiguo post tempore defuncto validissimus dux imperii nomine Michael in locum infantis Ioannis IV Ducas Lascares procurationem regni accepit, quem nihilominus paulo post occaecavit dynastiam Palaeologa instituens.
Imperator Michael VIII confoederatione e Despotato Epirensi, Regno Siciliae, Serbia atque Bulgaria) facta in proelio apud Pelagoniam in Macedonia sita anno 1259 superata demum aliquo casu Constantinopolem anno 1261 recipere potuit. Quamquam magna pars veteris territorii imperatoribus de facto non iam subiecta fuit imperium de iure restitutum fuit. Etiam urbs ipsa nunc opulentia prisca caruit cum plurima aedificia inter annos Latinocratiae magna ex parte dilapsa et posthac non iam reparata essent. Profecto imperium Byzantinum tam exhaustum fuit ut abhinc multum valere inter ceteras civitates sivit. Michael VIII operam dedit, ne urbs capitalis iterum ex occidente incursaretur, cum praecipue Carolus I, successor Waiblingensium in Sicilia, fervore novam expeditionem sacram contra "hereticos Constantinopolitanos" suscipiendam e papa quaereret; Talia impeditu Michael secundo concilio Lugdunense anno 1274 convocato unionem cum ecclesia occidentali iniit. Cum Carolus nihilominus invasionem imperii pararet legati Byzantini seditionem totam Siciliam labefactantem nomine Vesperi Siciliani machinati sunt, quibus Carolus eversus est. Imperatores Palaeologi vero defensionem limitum orientalium neglegebant, quomodo Sultanatis Turcicis concessum est Asiam Minorem usque ad mare Aegaeum penetrare.
Cum in Asia Minore tempore procedente complura dominia (Turcice Beylik) orta essent, quorum notissima sunt Ottomani Bithyniam obsidentes, Palaeologi anno 1336 impetum in Thessaliam fecerunt atque anno 1337 Epirum imperio readiunxerunt. Imperatore Ioannes V regente Pestis totam Europam contristans inter annos 1347 et 1351 urbes agrosque depopulavit, quare imperium ad egestatem redactum est. Praeterea complura bella civilia, e.g. inter Andronicum II et nepotem eius Andronicum III, exarserunt vires imperii ultro fatigantia. Eodem modo Ioannes V et Ioannes VI diu inter sese certabant (vide Bellum civile Byzantinum); uterque regna adiacentia subsidio arcessivit. Ex ea re regnum Serbiae Stephano Dusan rege fructum cepit seque omni Balcaniae paeninsula inter annos 1331 et 1355 potiens. Stephanus quamquam se imperator omnium Romaeorum nuncupavit nullo modo Thessalonicam capere potuit, nedum regiam urbem expugnare assecutus esset.
Dum igitur civitates Christianae discordia certant Ottomani primum 1354 Europam invadentes inter annos 1360 Thraciam maxima ex parte obsederunt. Rex Serbiae Vukasin Mrnjavcevic foedus cum Ivan Scisman rege Bulgariae infideles propulsatu iniit et Hadrianopolem, sedem Sultanum, aggrederetur, Slavi tametsi Turcos numero superantes in proelio apud Hebrum anno 1371 facto devicti sunt. Qua victoria Ottomani magnae partis paeninsulae Balcaniae dominationis potiti sunt. Anno 1373 rex Bulgarorum coactus est se potestati Turcorum subicere. Istud exemplum imperium Byzantinum nunc quasi ad urbem ipsam minutum et reliqua pars Serbiae nondum a Turcis capta secuti sunt. Imperatores ex eo tempore persaepe auxilium nationum occidentalium rogabant, immo se subiectionem ecclesiae orthodoxae sub dicione Papae pati obtulerunt (vide Concilium Basiliense), quod autem incolae Constantinopolis summa indignatione repudiaverunt. (Proverbium eo tempore fuit "Potius sub pileo Sultani quam sub tiara Papae vivere.")
Cladibus in Agro Merulensi anno 1389 et iterum in proelio Nicopolitano anno 1396 acceptis condicio imperii desperata fuit. Solum adventu Tamerlanis, qui Byzantinos amicos habuit, et clade Turcica contra Mongolos in proelio Ancyrense anno 1402 interregnum Ottomanicum decem annorum generante interitus imperii prolatus est. Cum opes minores essent ad Turcos pugna ex Europa exigendos imperatores identidem frustra auxilium e partibus occidentalibus deprecabantur, dum multi Ottomanos post cladem Ancyrensem quasi victos putaverunt. Quo errore occasio Ottomanos devincendi simulac Byzantium e circumventione hostium liberandi omissa est.
Sultanus Muradus II impetus in occidentem renovavit. Constantinopoli anno 1422 frustra obsessa copias populatu in Moream misit, ultimam possessionem imperii in Peloponnesa paeninsula. Anno 1430 Ioanninam arcem expugnans Epiri ducatuum adeo partim ad res publicas Italianas pertinentium potitus est. Eodem anno urbem Thessalonicam ex anno in tutelam Respublicae Venetae traditam occupavit. His rebus confectis in Serbiam profectus est cum Georgius Brankovic, princeps Serbiae et nominatim Ottomanis subiectus, filiam suam ei in matrimonium dare retractavisset.
Anno 1439, Ottomani Serbiam usque ad Danubium flumen penetraverunt Smederevum castellum evertentes, 1440 frustra Singidunum obsederunt. Cum cladem Ottomanis apud Singidunum acceptam infirmitati daret Papa post concilium Basiliense anno 1439 principatum inter utraque ecclesia adeptus Christianos ad novam expeditionem sacram parandam ursit. Quo incepto regna Hungariae, Poloniae, Serbiae et Albaniae, immo etiam Beylik Caramaniae in Asia Minore situm in foedere anti-Ottomanico coniuncta sunt. Clade severa anno 1444 in proelio apud Varna accepta denique spes Christianorum Byzantium e circumvallatione liberandi amittenda fuit.
Denique obsidione duorum mensium sustenta die 29 Maii anno 1453 Constantinopolis, urbs imperialis, a Mahometo II vi expugnata ultimusque imperator Constantinus XI Palaeologus audacter dimicans interfectus est.
Illa dies hodie quoque apud Graecos pro infausta habetur cum inceperit aetas servitutis. Multi annos 330 et 1453 terminos Medii Aevi putant. Byzantino imperio perdito simul imperium Romanum finem habuit.
Veterrima communis opinio fuit imperium Romanum Orientale nihil nisi Despotiam quasi orientalem fuisse (sic e.g. censuit Eduardus Gibbon). At indagatores recentiores aliter iudicant: imperio tamquam intercessori scientiarum et culturae Antiquitatis magnam gratiam habendam esse consentiunt. Byzantium multa saecula quasi tegimen Europae fuisse ac gentes occidentales a furore Persarum, tum Arabum et gentium Turcicarum protexisse constat. Eo magis tragicum est quod solum expugnationis per crucesignatos occidentales anno 1204 causa Turcis demum succubuit.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
