შეერთებული შტატების 46-ე პრეზიდენტი From Wikipedia, the free encyclopedia
ჯოზეფ რობინეტ „ჯო“ ბაიდენი უმცროსი (ინგლ. Joseph Robinette „Joe” Biden, Jr; დ. 20 ნოემბერი, 1942, სკრეტონი, პენსილვანიის შტატი, აშშ) — ამერიკელი პოლიტიკოსი, დემოკრატიული პარტიის წევრი, ამერიკის შეერთებული შტატების პრეზიდენტი 2021 წლიდან,[1] რომელმაც 2020 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებში მოქმედი პრეზიდენტი დონალდ ტრამპი დაამარცხა. 2009–2017 წლებში იყო აშშ-ის ვიცე-პრეზიდენტი (ბარაკ ობამას პრეზიდენტობის დროს), ხოლო 1973–2009 წლებში — აშშ-ის სენატორი დელავერიდან.
| ჯო ბაიდენი Joe Biden | |
 | |
| აშშ-ის 46-ე პრეზიდენტი | |
|---|---|
| ამჟამინდელი თანამდებობა | |
| დაიკავა | 20 იანვარი, 2021 |
| ვიცე-პრეზიდენტი | კამალა ჰარისი |
| წინამორბედი | დონალდ ტრამპი |
| თანამდებობაზე ყოფნის დრო | |
| 20 იანვარი, 2009 – 20 იანვარი, 2017 | |
| პრეზიდენტი | ბარაკ ობამა |
| წინამორბედი | დიკ ჩეინი |
| მემკვიდრე | მაიკ პენსი |
| თანამდებობაზე ყოფნის დრო | |
| 3 იანვარი, 1973 – 15 იანვარი, 2009 | |
| წინამორბედი | ჯეიმზ კელებ ბოგზი |
| მემკვიდრე | ტედ კაფმენი |
| დაბადებული | 20 ნოემბერი, 1942 სკრენტონი, პენსილვანია |
| მოქალაქეობა |  აშშ |
| პოლიტიკური პარტია | დემოკრატიული პარტია |
| მეუღლე | ნეილია ჰანტერი (1966-1972) ჯილ ბაიდენი (1977-დღემდე) |
| განათლება | დელავერის უნივერსიტეტი, სირაკიუსის უნივერსიტეტი |
| პროფესია | იურისტი |
| საქმიანობა | პოლიტიკოსი, იურისტი, ავტორი |
| რელიგია | კათოლიკე |
| ჯილდოები | 
 |
| ხელმოწერა |  |
| საიტი | კამპანიის საიტი |
დაიბადა პენსილვანიის შტატის ქალაქ სკრენტონში;[2]:5 ბავშვობის დიდი ნაწილი ასევე ნიუ-კასლის ოლქშიც (დელავერი) გაატარა. სწავლობდა დელავერის უნივერსიტეტში, სადაც 1965 წელს ბაკალავრის ხარისხი მოიპოვა,[3][4]:98 ხოლო 1968 წელს სირაკიუსის უნივერსიტეტში სამართლის დოქტორის ხარისხი მიიღო.[5][6] 1970 წელს აირჩიეს ნიუ-კასლის ოლქის საბჭოს წევრად. 1972 წელს გახდა ამერიკის სენატის წევრი დელავერის შტატიდან[7] და მეექვსე ყველაზე ახალგაზრდა სენატორი ამერიკის ისტორიაში.[8][9] დიდი ხნის განმავლობაში იყო სენატის საგარეო ურთიერთობათა კომიტეტის წევრი, მოგვიანებით — საგარეო ურთიერთობათა კომიტეტის თავმჯდომარე.[10] 1991 წელს სპარსეთის ყურის ომის წინააღმდეგ გამოვიდა,[11] თუმცა მხარს უჭერდა აღმოსავლეთ ევროპაში ჩრდილოატლანტიკური ალიანსის (ნატოს) გაფართოებას და მის ჩარევას იუგოსლავიის ომებში 1990-იან წლებში.[12] 2002 წელს მხარი დაუჭირა რეზოლუციას ერაყთან ომის დაწყების შესახებ,[11] მაგრამ არ დაეთანხმა 2007 წელს ერაყში ამერიკის ჯარის რიცხოვნობის გაზრდას.[11][13] 1987–1995 წლებში ხელმძღვანელობდა ამერიკის სენატის იურიდიულ კომიტეტს, რომელიც დაკავებული იყო ნარკოპოლიტიკის, კრიმინალის აღმოფხვრისა და სამოქალაქო თავისუფლებების საკითხებით. ბაიდენის ძალისხმევით კონგრესმა მიიღო ორი მნიშვნელოვანი კანონი: ძალადობრივი დანაშაულის კონტროლისა და სამართალდაცვის აქტი[14][15] და ქალთა მიმართ ძალადობის აქტი.[16] ზედამხედველობას უწევდა ამერიკის უზენაესი სასამართლოში მოსამართლეების თანამდებობაზე დამტკიცების საკითხთან დაკავშირებით გამართულ ექვს მოსმენას, მათ შორის ორ ყველაზე საკამათოს.[17] პრეზიდენტის არჩევნებზე დემოკრატიული პარტიის ნომინაციის მოსაპოვებლად ორჯერ (1988 და 2008 წლებში) უშედეგოდ წამოაყენა საკუთარი კანდიდატურა: პირველად პრეზიდენტობის კანდიდატი ნილ კინოკი გახდა,[18] ხოლო მეორე ჯერზე — ბარაკ ობამა.[19]
ჯო ბაიდენი დელავერის სენატორად ექვსჯერ აირჩიეს. 2008 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებში ბარაკ ობამას გამარჯვების შემდეგ, ბაიდენი ამერიკის ვიცე-პრეზიდენტად დაინიშნა.[20] 2009 წლამდე იგი მეოთხე ყველაზე ხნიერი სენატორი იყო. ობამა და ბაიდენი 2012 წელს ხელახლა აირჩიეს.[21] 2009 წელს, ვიცე-პრეზიდენტის რანგში, 2008 წლის ფინანსური კრიზისის დასაძლევად ზედამხედველობდა აშშ-ის ეკონომიკის სტიმულირების გეგმას.[22] 2010 წელს რესპუბლიკელებთან მისი მოლაპარაკების შედეგად, მოხერხდა გადასახადების შემსუბუქების კანონის მიღება, რომელმაც ქვეყანა საგადასახადო ჩიხიდან გამოიყვანა. 2011 წელს მისი ძალისხმევით მიიღეს საბიუჯეტო კონტროლის კანონი, რომელმაც ვალის მაქსიმალური ზღვრის კრიზისი გადაჭრა,[23][24][25] 2012 წელს ძალაში შევიდა გადასახადის გადამხდელთათვის საშეღავათო კანონი, რომელიც მიმართული იყო მოახლოებული ე. წ. „ფისკალური კლდის“ წინააღმდეგ.[26][27] ბაიდენი ხელმძღვანელობდა აშშ-სა და რუსეთს შორის სტრატეგიული თავდასხმითი შეიარაღების შემცირებისა და შეზღუდვის შესახებ ხელშეკრულების გაფორმებას,[28][29] მხარს უჭერდა ლიბიაში სამხედრო ინტერვენციას,[30] ერაყიდან ამერიკული ჯარების გამოყვანის გზით დახმარება გაუწია ერაყის მიმართ ამერიკის პოლიტიკის ფორმულირებას.[31] 2012 წელს სენდი-ჰუკის დაწყებით სკოლაში მომხდარი სროლის შემდეგ ხელმძღვანელობდა იარაღით ძალადობის შემსწავლელ სპეციალურ კომისიას.[32] 2017 წელს პრეზიდენტმა ბარაკ ობამამ დააჯილდოვა თავისუფლების საპრეზიდენტო მედლით.[33][34] დაჯილდოებულია საქართველოს წმინდა გიორგის სახელობის გამარჯვების ორდენით (2009 წლის ვიზიტის დროს).[⇨]
2019 წლის აპრილში ბაიდენმა გამოაცხადა, რომ მონაწილეობას მიიღებდა 2020 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებში (კამპანია 25 აპრილს დაიწყო).[35] 2020 წლის ივნისში, არჩევნებში მონაწილეობისათვის საჭირო დემოკრატიული პარტიის დელეგატთა მხარდაჭერის ბარიერს მიაღწია.[36] 11 აგვისტოს კალიფორნიის სენატორი კამალა ჰარისი თავისი საპრეზიდენტო მარათონის მეწყვილედ (ანუ მომავალ ვიცე-პრეზიდენტად) გამოაცხადა.[37] მან საარჩევნო კოლეგიის 306 დელეგატის ხმა მოაგროვა და ამერიკის არჩეული პრეზიდენტი გახდა. თანამდებობა ოფიციალურად დაიკავა 2021 წლის 20 იანვარს, ინაუგურაციის შემდეგ.[38]
ჯოზეფ რობინეტ ბაიდენ უმცროსი 1942 წლის 20 ნოემბერს პენსილვანიის ქალაქ სკრენტონის სენტ-მერის ჰოსპიტალში დაიბადა.[2]:5 მისი მშობლები იყვნენ კეტრინ ევგენია „ჯინ“ ბაიდენი (გათხოვებამდე ფინეგანი) (1917–2010) და ჯოზეფ რობინეტ ბაიდენ უფროსი (1915–2002).[39][40] ბაიდენი კათოლიკურ ოჯახში დაიბადა. დასა და ორ ძმას შორის იგი ყველაზე უფროსი იყო. [2]:9 ჯო ბაიდენის დედის, ჯინის, ირლანდიელი წინაპრები წარმომავლობით ლაუთის საგრაფოსა[41] და ლონდონდერის საგრაფოდან იყვნენ.[42][2]:8 მამის, ჯოზეფ რობინეტ ბაიდენ უფროსის მშობლები მერი ელიზაბეტი (გათხოვებამდე რობინეტი) და მამა, ჯოზეფი, ინგლისში, საფრანგეთსა და ირლანდიაში ცხოვრობდნენ.[43][2]:8
ჯოს დაბადებისას, ბაიდენების შეძლებული ოჯახი მნიშვნელოვან ფინანსურ პრობლემებს განიცდიდა. რამდენიმე წლის განმავლობაში ოჯახი ბაიდენის დედის მხრიდან ბებიასა და ბაბუასთან ცხოვრობდა. [44] სქრენტონი ეკონომიკურ უკუსვლას განიცდიდა და ჯოს მამას სამსახურის პოვნა უჭირდა.[45] 1953 წლიდან ოჯახი დელავერის შტატის ქალაქ კლეიმონტში, ხოლო მოგვიანებით ქალაქ უილმინგტონში ცხოვრობდა.[44] ჯო ბაიდენ უფროსი მალე გახდა მეორადი მანქანების დილერი, რამაც ოჯახს მდგრადი ფინანსური შემოსავალი და საშუალო ფენის ეკონომიკური სტაბილურობა შეუქმნა.[44][45][17]
ქლეიმორში ბაიდენი არჩმერის აკადემიაში სწავლობდა. [2]:27, 32 სკოლის ამერიკული ფეხბურთის გუნდში ის იყო ჰაფბექი და რისივერი,[44][46] ასევე თამაშობდა ბეისბოლს.[44] სკოლაში სწავლის პერიოდში ის იყო კლასის პრეზიდენტი.[2]:40–41[4]:99 სკოლა ბაიდენმა 1961 წელს დაამთავრა.[2]:40–41
დელავერის უნივერსიტეტში ჩაბარების შემდეგ ბაიდენმა გააგრძელა ამერიკული ფეხბურთის თამაში.[47][48] 1965 წელს მან მიიღო ბაკალავრის ორმაგი ხარისხი ისტორიასა და პოლიტიკურ მეცნიერებეში, ხოლო მაინორ — ინგლისურ ენაში [3][4]:98 ბაიდენის საშუალო ნიშანი იყო C და მან დაიკავა 506-ე ადგილი 688 კურსდამთავრებულს შორის.[5][6]
ცხოვრების ადრეულ წლებში ბაიდენი ლაპარაკისას ბორძიკობდა, თუმცა მან ეს ნაკლი ახალგაზრდობაშივე გამოასწორა.[49] მისი თქმით, ამ საქმეში მას სარკის წინ პოეზიის კითხვა დაეხმარა.[4]:99[50]
1966 წელს ჯო ბაიდენმა ცოლად მოიყვანა სირაკიუსის უნივერსიტეტის სტუდენტი[3] ნეილია ჰანტერი (დ. 28 ივლისი, 1942 — გ. 18 დეკემბერი, 1972). ნეილიას მშობლების თავდაპირველი წინააღმდეგობის მიუხედავად, რომლებსაც არ მოსწონდათ ბაიდენის კათოლიკური წარმომავლობა, წყვილმა ქორწილი ნიუ-იორკის შტატის კათოლიკურ ეკლესიაში გადაიხადა.[52] წყვილს სამი შვილი ჰყავდა: ჯოზეფ რ. „ბო“ ბაიდენ III (დ. 3 თებერვალი, 1969 — გ. 30 მაისი, 2015), ჰანტერ ბაიდენი (დ. 1970), და ნაომი ქრისტინა „ემი“ ბაიდენი (დ. 8 ნოემბერი, 1971 — გ. 18 დეკემბერი, 1972).[3]
1968 წელს ბაიდენმა დაასრულა სწავლა სირაკიუსის უნივერსიტეტში[5][6] და გახდა დელავერის ადვოკატთა ასოციაციის წევრი 1969 წელს.[53] უნივერსიტეტში სწავლის დროს მას გადაუვადდა სამხედრო სამსახური,[54] ხოლო მოგვიანებით, ასთმის გამო, იგი სამხედრო სამსახურისთვის შეუსაბამოდ იქნა მიჩნეული.[54][55]
1968 წლიდან ბაიდენი მუშაობდა ვილმინგტონის სამართლის ფირმაში. ფირმის ხელმძღვანელი იყო შტატის რესპუბლიკელი მოღვაწე უილიამ პრიქეტი. როგორც ბაიდენი იხსენებდა, ამ პერიოდში იგი საკუთარ თავს რესპუბლიკელად მოიაზრებდა.[56][57] ბაიდენი ეწინააღმდეგებოდა დელავერის დემოკრატი გუბერნატორის ჩარლზ ტერის კონსერვატიულ რასისტულ ფოლისის და მხარს უჭერდა რესპუბლიკელ რასელ პეტერსონს, რომელმაც ტერი დაამარცხა 1968 წელს.[56] ბაიდენი მონაწილეობდა ადგილობრივი რესპუბლიკელების საქმიანობაში, მაგრამ რიჩარდ ნიქსონისადმი ცუდი დამოკიდებულების გამო რეგისტრირებული იყო დამოუკიდებელ ამომრჩევლად. [56]
1969 წლიდან ბაიდენი იურიდიულ კარიერას აგრძელებდა, ჯერ როგორც საჯარო ადვოკატი, ხოლო მოგვიანებით ადგილობრივი დემოკრატი აქტივისტის იურიდიულ ფირმაში გადავიდა,[58][56] რომელმაც ბაიდენი პოლიტიკით დაინტერესებული ადამიანების ჯგუფში — დემოკრატიულ ფორუმში წარადგინა, რომელსაც შტატში დემოკრატიული პარტიის განახლება სურდა,[2]:86 რასაც ბაიდენის დემოკრატად რეგისტრაცია მოყვა. [56] მალევე, საკუთარ კოლეგასთან ერთად მან იურიდიული ფირმა დააარსა.[58]
იმავე წელს ბაიდენი ნიუ-კასლის ოლქის საბჭოში მოხვდა.[58][59][58][2]:59 იგი იურიდიულ კარიერას და ოლქის საბჭოში მოღვაწეობას 1972 წლამდე აგრძელებდა.[53][60] საბჭოში ყოფნის დროს ბაიდენი ეწინააღმდეგებოდა ვილმინგტონში დიდი საგზაო მაგისტრალური პროექტების განხორციელებას.[2]:62
1972 წელს ბაიდენმა დაამარცხა შტატის მოქმედი რესპუბლიკელი წარმომადგენელი კალებ ბოგსი და გახდა აშშ-ის უმცროსი სენატორი დელავერიდან. ჯო ბაიდენი იყო ერთადერთი დემოკრატი, რომელმაც გადაწყვიტა ბოგსთან შერკინება[58] მის კამპანიას თითქმის არ ჰქონდა ფული და გამარჯვების ძალიან დაბალი შანსი ჰქონდა.[44] ბაიდენის ოჯახის წევრები თავად იყვნენ კამპანიის მონაწილენი და თავადვე წარმართავდნენ მას, რომელიც უმთავრესად ამომრჩეველთან პირისპირ შეხვედრებისგან შედგებოდა.[7] დელავერის მცირე ზომის გათვალისწინებით, ამ მიდგომით გამარჯვება შესაძლებელი იყო.[61] ბაიდენის კამპანიას მხარდაჭერა გაუწია AFL–CIO-მ და დემოკრატმა სოციოლოგმა პატრიკ კადელმა.[58] მისი პლატფორმის ძირითადი გზავნილები იყო ვიეტნამიდან აშშ-ის გამოსვლა, გარემო, ადამიანის უფლებები, საგზაო საკითხები, ჯანდაცვა და „ჩვეულებრივი პოლიტიკით“ ამომრჩევლის უკმაყოფილება.[58][7] არჩევნებამდე რამდენიმე თვით ადრე ბაიდენს კონკურენტი 30 პროცენტით უსწრებდა, [58] თუმცა მან მოახერხა ამომრჩეველთან კავშირის დამყარება და[17] გაიმარჯვა 50.5 პროცენტით.[7]
1972 წლის 18 დეკემბერს ბაიდენის მეუღლე ნეილია და მათი ერთი წლის ქალიშვილი ემი, ავტოავარიის შედეგად დაიღუპნენ.[3] ბაიდენის ვაჟები, ბო და ჰანტერი, ასევე დაშავდნენ,[2]:93, 98 თუმცა სრული გამოჯანმრთელება მოახერხეს.[2]:96 ბაიდენი განიხილავდა გადადგომის საკითხს ბიჭების აღსაზრდელად,[17] თუმცა მაიკ მანსფილდმა დაარწმუნა დარჩენილიყო სენატში.[62]
ბაიდენმა ფიცი 1973 წლის 5 იანვარს დადო. ცერემონიას, რომელიც დელავერის სამედიცინო ცენტრში ჩატარდა, სადაც ბაიდენის ვაჟები მკურნალობდნენ ავტოსაგზაო შემთხვევის შემდეგ, აშშ სენატის მდივანი, ფრენსის ვალეო, უძღვებოდა.[63][2]:93, 98[63][2]:93, 98 30 წლის ასაკში ბაიდენი ერთ-ერთი ყველაზე ახალგაზრდა სენატორი გახდა აშშ-ის ისტორიაში.[64][65]
შვილების სანახავად[66] ბაიდენი ვაშინგტონიდან დელავერში ყოველდღე მატარებლით ჩადიოდა — 90 წუთი თითო გზა — და ამას 36 წლის განმავლობაში აკეთებდა.[17] საგზაო შემთხვევის შემდეგ ბაიდენის ცხოვრებაში გაურკვევლობისა და რელიგიური ძიების პერიოდში დადგა,[67] მას უჭირდა სამსახურზე ფოკუსირება.[68][69]
როგორც ბაიდენი იხსენებს, ცხოვრებისა და პოლიტიკისადმი ინტერესი მას მეორე მეუღლემ, მასწავლებელმა ჯილ ბაიდენმა დაუბრუნა. [70] წყვილი 1975 წელს ბაიდენის ძმამ შეახვედრა (რომელიც ჯილს კოლეჯიდან იცნობდა).[71] ორი წლის შემდეგ წყვილი ნიუ-იორკის გაერთიანებული ერების ეკლესიაში დაქორწინდა.[72][73] ორივე მეუღლე კათოლიკეა და მესას გრინვილის წმინდა იოსების ეკლესიაში ესწრებიან.[74] მათი შვილი, ეშლი ბაიდენი, სოციალური მუშაკია.[3][75]
ბო ბაიდენი სამხედრო იურისტი გახდა, რომელიც ერაყის ომში მსახურობდა, ხოლო მოგვიანებით დელავერის შტატის მთავარი პროკურორი გახდა.[76] ბო 2015 წელს თავის ტვინის კიბოთი გარდაიცვალა.[77][78] ჰანტერ ბაიდენი არის ვაშინგტონში მოღვაწე ადვოკატი და ლობისტი.[79]
.jpg)
სენატში შესვლის შემდეგ ბაიდენი მომხმარებელთა უფლებებისა და გარემოს დაცვით იყო დაკავებული. მისი ძირითადი საქმიანობის სფერო სახელმწიფო ინსტიტუტების ანგარიშვალდებულების გაზრდის აუცილებლობა იყო.[80] 1974 წელს ჟურნალმა Time ბაიდენი „მომავლის 200 სახეს“ შორის დაასახელა.[80] 1974 წელს მიცემულ ინტერვიუში ბაიდენი საკუთარ თავს პოზიციონირებდა როგორც ლიბერალს სამოქალაქო თავისუფლებების, ჯანმრთელობისა და ხანში შესული მოქალაქეების საკითხებში, მაგრამ საკუთარ თავს კონსერვატორად მიიჩნევდა აბორტისა და სამხედრო სავალდებულო სამსახურის საკითხებში. [81]
ბაიდენი გახდა დემოკრატიული პარტიის უმცირესობის ხელმძღვანელი აშშ-ის იურიდიულ კომიტეტში 1981 წელს. 1984 მისი ძალისხმევით სენატმა მიიღო კრიმინალის კონტროლის ყოვლისმომცველი აქტი, თუმცა მოგვიანებით, როდესაც კანონის აღსრულება 2009 წელს საკამათო გახდა, ბაიდენმა მის მიღებაში მონაწილეობა შეცდომად შეაფასა.[82][83] მიუხედავად კანონის ხისტი ენისა, ბაიდენმა მოახერხა მისი ყველაზე საკამათო დებულებების შერბილება და, საბოლოო ჯამში, ეს კანონი იმ პერიოდის ერთ-ერთი მთავარი მიღწევა იყო.[84] ბაიდენი მალევე გახდა ცნობილი როგორც კარგი ორატორი - ის ახერხებდა დემოკრატების ერთდროულად გაკიცხვასა და მოტივირებას.[85]:216
1993 წელს ბაიდენმა ხმა მისცა საკანონმდებლო ცვლილებას, რომელმაც ჰომოსექსუალობა სამხედრო საქმიანობასთან შეუასაბამოდ მიიჩნია. ამ კანონის მიღებით ჰომოსექსუალების მსახურობა აშშ-ის შეიარაღებულ ძალებში შეუძლებელი გახდა.[86][87][88] 1996 წელს მან მხარი დაუჭირა ქორწინების დაცვის აქტს, რომელმაც აუკრძალა ფედერალურ მთავრობა ერთსქესიანი ქორწინების აღიარება, რითაც შეუზღუდა ასეთ პარტნიორობაში მყოფ ინდივიდებს ფედერალური კანონმდებლობის წინაშე თანაბარი დაცვა და გზა გაუხსნა შტატებს ანალოგიური ქმედებებისთვის.[89] 2015 წელს ეს აქტი არაკონსტიტუციურად მიიჩნია აშშ-ის უზენაესმა სასამართლომ Obergefell v. Hodges-ის ქეისში.[90]
სენატში ყოფნის პირველ ათწლეულში ბაიდენი ყურადღებას უთმობდა შეიარაღებების კონტროლს.[12][91] 1979 წელს ლეონიდ ბრეჟნევმა და ჯიმი კარტერმა ხელი მოაწერეს სტრატეგიული შეიარაღების შეზღუდვის II შეთანხმებას, თუმცა კონგრესმა უარი თქვა ამ ხელშეკრულების რატიფიცირებაზე. რატიფიცირების ჩავარდნის შემდეგ ბაიდენი შეხვდა სსრკ-ის საგარეო საქმეთა მინისტრ ანდრეი გრომიკოს. ამ შეხვედრაზე ბაიდენმა გააჟღერა სენატის საგარეო კომიტეტის პოზიცია და მოახერხა კომპრომისული შეთანხმების მიღწევა. [92] 1972 წელს ბაიდენი ეწინააღმდეგებოდა რეიგანის ადმინისტრაციის სრუვილს, სტრატეგიული შეიარაღების შეზღუდვის I შეთანხმების ფართო ინტერპრეტაციასთან დაკავშირებით და მოუწოდებდა ხელშეკრულების მკაცრი შესრულებისკენ. [12] ბაიდენი მოხვდა აშშ-ის მედიის ყურადღების ცენტრში, როდესაც მან გაკიცხა რეიგანის სახელმწიფო მდივანი ჯორჯ შულცი აპარტეიდის მიუხედავად სამხრეთ აფრიკის მხარდაჭერისთვის. [56]
1970-იან წლებში ბაიდენი იყო ბასინგის ერთ-ერთი მთავარი ოპონენტი. ბასინგი იყო პრაქტიკა, რომელიც აიძულებდა სკოლებს მიეღოთ მოსწავლეები საკუთარი ოლქის მიღმა, რაც ემსახურებოდა სკოლებში რასობრივი მრავალფეროვნების მიღწევას. დელავერის ამომრჩეველი მკვეთრად ეწინააღმდეგებოდა ამ მიდგომას. ეროვნულ დონეზე ამ პრაქტიკისადმი წინააღმდეგომა აიძულა დემოკრატიულ პარტიას უარი ეთქვა სასკოლო ინტეგრაციულ ფოლისიზე. [93]
სენატისთვის პირველ რბოლაში ბაიდენი მხარს უჭერდა ბასინგის პრაქტიკას იმ შტატებში, რომლებიც დე იურე ეწეოდნენ რასობრივ სეგრაციას, მაგრამ ეწინააღმდეგებოდა ამ პრაქტიკის დანერგვას იმ შტატებში, რომლებშიც ეს პრაქტიკა არ იყო სამართლებრივად დაკანონებული, თუმცა მან არ დაუჭირა საკონსტიტუციო ჩასწორებას რომელიც სრულიად კრძალავდა ბასინგს.[94] 1974 წლის მაისში ბაიდენმა წამოაყენა საკანონმდებლო წინადადება, რომელიც შეიცავდა ბასინგის საწინააღმდეგო და დესეგრეგაციის საწინააღმდეგო ჩანართებს, თუმცა მოგვიანებით ხმა მისცა კანონპროექტის შერბილებულ ვერსიას, რომელიც არ ეწინააღმდეგებოდა სასამართლოს უფლებამოსილებას, დაიცვას აშშ კონსტიტუციის V და XIV შესწორებები.[95]
ბასინგის საკითხზე დელავერელ მშობლებთან შეხვედრისას ბაიდენმა აუდიტორიისგან მკვეთრად უარყოფითი დამოკიდებულება გამოიწვია, როდესაც შეეცადა საკითხის შერბილება.[96] ამ დამოკიდებულებამ, დელავერში ბასინგის შესაძლო დაწყებასთან ერთად, გამოიწვია ბაიდენის გადასვლა ბასინგის მოწინააღმდეგეთა ბანაკში.[93] 1975 წელს მან მხარი დაუჭირა კანონპროექტს, რომელიც უზღუდავდა ჯანმრთელობის, განათლებისა და კეთილდღეობის დეპარტამენტს შესაძლობას, თანხები შეუკვეცოს იმ სასწავლო დაწესებულებებისთვის, რომლებიც ინტეგრაციაზე უარს იტყოდნენ. [97] ბაიდენი მიიჩნევდა, რომ ბასინგი ეწინააღმდეგებოდა საღ აზრს და მიიჩნევდა, რომ მისი პოზიცია დაეხმარებოდა სხვა დემოკრატებს წინააღმდეგობა გაეწიათ ამ ინიციატივისთვის.[84] ამავე დროს ბაიდენი მხარს უჭერდა ინიციატივებს, რომლებიც მხარს უჭერდა საცხოვრებელი პირობების გაუმჯობესებას, სამუშაო ადგილბის შექმნასა და ხმის მიცემის უფლებებს.[95]
ბაიდენმა ასევე მხარი დაუჭირა ინიციატივას, რომელიც კრძალავდა ფედერალური ფინანსების გამოყენებას იმ სტუდენტებისთვის, რომლებიც ცხოვრობდნენ სკოლის ოლქს მიღმა. 1977 წელს მან მხარი დაუჭირა და თანაწარადგინა კანონი, რომელიც არსებულ კანონმდებლობაში აღმოჩენილ ხვრელებს ავსებდა. პრეზიდენტმა კარტერმა კანონს ხელი 1978 წელს მოაწერა..[98]
ბაიდენმა საკუთარი კანდიდატურა დემოკრატიული პარტიის ნომინაციის მოსაპოვებლად ოფიციალურად 1987 წლის 9 ივნისს წამოაყენა.[99] ის განიხილებოდა როგორც ძლიერი კანდიდატი, რასაც რამდენიმე ფაქტორი განაპირობებდა: მისი ზომიერი იმიჯი, ორატორული ნიჭი, სენატის იურიდიული კომიტეტის თავმჯდომარის პოზიცია, უზენაეს სასამართლოში რობერტ ბორკის ნომინაციის აუცილებლობა და ბები ბუმერების მოწონება. ნომინაციის მოპოვებისა და პრეზიდენტად გახდომის შემთხვევაში, იგი იქნებოდა აშშ-ის ყველაზე ახალგაზრდა პრეზიდენტი ჯონ კენედის შემდეგ. [56][100][4]:83 მის შანსებს ასევე ამყარებდა წარმატებული ფანდრაიზინგის კამპანია: 1987 წლის პირველ კვარტალში მან მოახერხა სხვა კანდიდატებზე მეტი თანხის მოგროვება.[100][4]:83
წარმატებული სტარტის მიუხედავად, აგვისტოსთვის მისი კამპანიის მესიჯინგი გახდა გაუგებარი კამპანიის თანამშრომლებს შორის არსებული დაპირისპირების გამო.[4]:108–109 სექტემბერში ბაიდენის კამპანია ჩაება სკანდალში: იგი დაადანაშაულეს ბრიტანელი ლეიბორისტის, ნილ კინოკის, სიტყვის პლაგიატში..[101] კინოკის სიტყვა შეიცავდა შემდეგ ხაზებს:
| ქართული თარგმანი | ინგლისური ორიგინალი |
|---|---|
| რატომ ვარ მე პირველი კინოკი ათას თაობაში, რომელმაც შეძლო უნივერსიტეტში ჩაბარება? [აუდიტორიაში მყოფ საკუთარ მეუღლეზე მითითებით] რატომ არის გლენისი პირველი ქალი საკუთარი ოჯახის ათას თაობაში, რომელმაც მოახერხა უნივერსიტეტში ჩაბარება? ნუთუ იმიტომ, რომ ჩვენი წინაპრები ჩლუნგები იყვნენ? | Why am I the first Kinnock in a thousand generations to be able to get to university? [Then pointing to his wife in the audience] Why is Glenys the first woman in her family in a thousand generations to be able to get to university? Was it because all our predecessors were thick? |
ბაიდენის სიტყვა კი შეიცავდა შემდეგ სიტყვებს:
| ქართული თარგმანი | ინგლისური ორიგინალი |
|---|---|
| აქ მოსვლამდე დავიწყე ფიქრი - რატომ არის ჯო ბაიდენი პირველი საკუთარ ოჯახში, ვინც უნივერსიტეტში ჩააბარა? [აუდიტორიაში მყოფ საკუთარ მეუღლეზე მითითებით] რატომ არის აქ მჯდომი ჩემი მეუღლე პირველი საკუთარ ოჯახში, ვინც ჩააბარა კოლეჯში? იმიტომ, რომ ჩვენს დედებსა და მამებს არ გააჩნდათ ნათელი გონება? ნუთუ ის, რომ მე ვარ პირველი ბაიდენი ათას თაობაში, რომელმაც ჩააბარა კოლეჯში და მიიღო უნივერსიტეტის ხარისხი, ნიშნავს, რომ მე სხვებზე უფრო ჭკვიანი ვარ? | I started thinking as I was coming over here, why is it that Joe Biden is the first in his family ever to go to a university? [Then pointing to his wife in the audience] Why is it that my wife who is sitting out there in the audience is the first in her family to ever go to college? Is it because our fathers and mothers were not bright? Is it because I'm the first Biden in a thousand generations to get a college and a graduate degree that I was smarter than the rest? |
ბაიდენმა ახსენა კინოკი, როგორც სიტყვის თავდაპირველი ვერსიის ავტორი,[102][103] თუმცა აგვისტოს ბოლოს კინოკი აღარ უხსენებია.[85]:230–232[103] იმავე წელს, ავტორის ხსენების გარეშე, მან ასევე გამოიყენა 1967 წლის რობერტ კენედის სიტყვა (რაზეც პასუხისმგებლობა ბაიდენის თანამშრომელმა აიღო) და ასევე მოკლე ფრაზა ჯონ კენედის საინაუგურაციო სიტყვიდან. ორი წლით ადრე მან ასევე გამოიყენა ჰუბერტ ჰამფრის 1976 წლის სიტყვიდან ამონარიდი.[104] ბაიდენის პასუხი კრიტიკაზე იყო იმ გარემოების ხაზგასმა, რომ პოლიტიკოსები ხშირად იყენებენ ერთმანეთის სიტყვებს სათანადო ციტირების გარეშე და რომ მისმა კონკურენტმა, ჯესი ჯექსონმა, თავად აღიარე ჰამფრის იმავე მონაკვეთის გამოყენება.[17][105]
რამდენიმე დღის შამდეგ გახმაურდა ასევე მისი უნივერსიტეტში სწავლის დროინდელი ინციდენტი:[105] უნივერსიტეტში სწავლის პირველ წელს მან ჩააბარა დავალება, რომელიც თითქმის სრუალდ ეფუძნებოდა Fordham Law Review-ის სტატიას, საიდანაც მან გადმოიტანა „მძიმე სამართლებრივი სტილი“.[105] ბაიდენის განცხადებით, უნივერსიტეტში სწავლის დაწყენისას ის სათანადოდ არ იცნობდა ციტერების წესებს.[105] მას მოუწია კურსის განმეორებით გავლა და მან საგანი მაღალი ნიშნით დახურა.[106] ბაიდენის მოთხოვნით დელავერის სასამართლოს პროფესიული პასუხისმგებლობის საბჭომ განიხილა ინციდენტი და დაასკვნა, რომ მას წესები არ დაურღვევია.[107]
კამპანიის დროს ბაიდენმა ასევე გააკეთა რამდენიმე მცდარი ან გადაჭარბებული განცხადება უნივერსტიტეტში სწავლის პერიოდზე,[108][109][108] მათ შორის ამერიკის სამოქალაქო უფლებების მოძრაობაში აქტიური ჩართულობის შესახებ.[110] ნომინაციის შესახებ სიახლეების მცირე რაოდენობის გამო ბაიდენის შეცდომებზე დიდი ყურადღება გამახვილდა,[111] რასაც მოყვა 1987 წლის 3 სექტემბერს მისი კანდიდატურის მოხსნა.
1988 წლის თებერვალში, კისრის ტკივილების შემდეგ, ბაიდენი უოლტერ რიდის არმიის ჰოსპიტალში გადაიყვანეს, სადაც ანევრიზმის ოპერაცია გაუკეთს.[112][113] ოპერაციას მძიმე გართულება მოყვა. [113]
მაისში მეორე ანევრიზმის ქირურგიულად მოშორების შემდეგ,[113][114] ბაიდენს დაჭირდა შვიდი თვე აღსადგენად და სენატში დასაბრუნებლად.[115]
ბაიდენი წლების განმავლობაში აშშ-ის სენატის საგარეო ურთიერთობების კომიტეტის წევრი. კომიტეტში წმაყვანი როლი მან 1997 წლიდან დაიკავა, ხოლო კომიტეტის თავმჯდოამრე 2001-2003 და 2007-2009 წლებში იყო.[10] მისი პოზიციები, როგორც წესი, ლიბერალური ინტერნაციონალიზმის გავლენით ხასიათდებოდა.[12][11] ბაიდენი ახერხებდა რესპუბლიკელებთან თანამშრომლობას და მოუწია საკუთარი პარტიის პოზიციების ელემენტების წინააღმდეგ წასვლაც.[10][11] ბაიდენი ასევე იყო NATO-ს ზედამხედველობის ჯგუფის ხელმძღვანელი.[116] სენატში ყოფნის დროს ბაიდენი შეხვდა 60 ქვეყნისა და საერთაშორისო ორგანიზაციის 150 ლიდერს.[117] ამავე დროს მას ასევე უწევდა ევროპის საქმეთა ქვეკომიტეტის თავმჯდომარეობა.[12]
ბაიდენმა, სენატის 55-დან 45 დემოკრატთან ერთად, არ დაუჭირა მხარი 1990-1991 წლების სპარსეთის ყურის ომს.[11] მას ასევე არ მოსწონდა ის გარემოება, რომ ერაყის წინააღმდეგ შექმნილ კოალიციაში თითქმის მთელი ტვირთი ამერიკამ იტვირთა.[118]
ბაიდენი აქტიურად ჩაერთო ყოფილი იუგოსლავიის საკითხებში იუგოსლავიის ომების ერთ-ერთ ეპიზოდში - 1991 წლის ხორვატიის დამოუკიდებლობისთვის ომში - სერბების მიერ ჩადენილი დანაშაულების შესწავლის შემდეგ.[12] ბოსნიაში შეიარაღებული კონფლიქტის დაწყების შემდეგი ბაიდენმა ერთ-ერთმა პირველმა დაუჭირა მხარი ბილ კლინტონის Lift and strike ფოლისის, რაც მოიცავდა ემბარგოს შეიარაღებაზე, ბოსნიაკების გადამზადებასა და NATOს ძალების წერტილოვან საჰაერო დარტყმებსა და ომის დანაშაულების შესწავლას. [12][10] როგორც ჯორჯ ბუშ უფროსის, ასევე კლინტონის ადმინისტრაცია ფრთხილობდა ამ ფოლისის აღსრულებას, რადგანაც არ სურდა ბალკანეთში კონფლიქტების კიდევ უფრო გართულება.[12][11] 1993 წელს ბაიდენი ჩავიდა ბალკანეთის ნახევარკუნძულზე და ჩაატარა სამსაათიანი შეხვედრა სლობოდან მილოშევიჩთან.[13] ბაიდენი იხსენებდა, რომ შეხვედრაზე მან პირდაპირ უთხრა მილოშევიჩს: „მე მივიჩნევ, რომ თქვენ ხართ ომის დამნაშავე და უნდა წარსდგეთ სასამართლოს წინაშე“ (ინგლ. I think you're a damn war criminal and you should be tried as one.[13] ბაიდენი იყო 1992 წლის შესწორების ავტორი, რომელიც უბიძგებდა ბუშის ადმინისტრაციას ბოსნიელებისთვის შეიარაღების გადაცემისა და ბოსნაკების მომზადებაში წვლილის გაზრდისკენ. კლინტონის ადმინისტრაციის პერიოდში ბაიდენმა შედარებით ზომიერი პოზიცია დაიჭირა, თუმცა ხელი მოაწერა ბობ დოილისა და ჯო ლიბერმანის ხისტ კანონპროექტს.[13] აშშ-ის აქტიურმა ჩართულობის განაპირობა NATO-ს წარმატებული სამშვიდობო საქმიანობა.[12] ბალკანეთთან მიმართებაში საკუთარ პოზიციას ბაიდენი იხსენებდა, როოგრც სენატში საგარეო კომიტეტის საქმიანობისას მიღწეულ ყველაზე დიდ პიროვნულ წარმატებას.[11]
1998 წელს ჟურნალმა Congressional Quarterly დაასახელა ბაიდენი „12 ადამიანს შორის, რომლებმაც შეცვალეს სამყარო“ (ინგლ. Twelve Who Made a Difference) მისი განსაკუთრებული როლის ხაზგასასმელად ისეთ საგარეოპოლიტიკურ საკითხებში, როგორიცაა ნატოს გაფართოება, საგარეო საკითხებზე მომუშავე სახელმწიფო სტრუქტურების საქმიანობის გამართვა და რელიგიური ნიშნით ადამიანების დასჯის აღმოსაფხვრელად მიმართული ნაბიჯები.[119]
1999 წელს, კოსოვოს ომის დროს, ბაიდენმა მხარი დაუჭირა მოკავშირეების მიერ იუგოსლავიის დაბომბვას. [12] ბაიდენი, სენატორ ჯონ მაკ-კეინთან ერთად იყო მაკ-კეინ-ბაიდენის კოსოვოს რეზოლუციის თანაავტორი, რომელშიც მოუწოდებდა პრეზიდენტ კლინტონს სლობოდან მილოშევიჩის რეჟიმის წინააღმდეგ ყველანაირი საჭირო ძალა გამოეყენებინა კოსოვოში ეთნიკური ალბანელების წინააღმდეგ ძალადობის შესაჩერებლად.[11][120]
ბაიდენი იყო ავღანეთში ომის აქტიური მხარდამჭერი. ომთან დაკავშირებით მას ეკუთვნის სიტყვები „რაც არ უნდა დაგვიჯდეს, ეს უნდა გავაკეთოთ“ (ინგლ. Whatever it takes, we should do it).[121] სენატის საგარეო ურთიერთობების კომიტეტის თავმჯდომარის პოსტზე 2022 წელს ბაიდენმა სადამ ჰუსეინი ეროვნული უსაფრთხოებისთვის საფრთხედ შერაცხა და აღნიშნა, რომ ეს საფრთხე უნდა განადგურებულიყო.[122] 2002 წლის ოქტომბერში მან მხარი დაუჭირა ერაყის წინააღმდეგ სამხედრო ძალების გამოყენების ავტორიზაციის რეზოლუციას, რომელმაც დართო აშშ-ს უფლება დაეწყო ოპერაცია ერაყში.[11] როგორც კომიტეტის თავმჯდომარე, ბაიდენმა სენატში დაგეგმა სპეციალური მოსმენა, რომელზეც დაპატიჟა ექსპერტები საბოლოო გადაწყვეტილების მისაღებად.[123]
მოგვიანებით ბაიდენმა გადააფასა ომის დაწყების აუცილებლობა, თუმცა ეწინააღდმეგებოდა აშშ ჯარების გამოყვანას.[11][13] ის იზიარებდა იმ მოსაზრებას, რომ აუცილებელი იყო ოკუპაციისთვის კომპენსაციის გაწევა, თუმცა ფიქრობდა, რომ აუცილებელი იყო ომის ინტერნაციონალიზაცია. ის ასევე მიიჩნევდა, რომ ბუშის ადმინისტრაციამ ამერიკელე ხალხს კონფლიქტში ძალიან მაღალი ფასი გადაახდევინა. [10][120] 2006 წლის ბოლოსთვის ბაიდენმა ჩამოაყალიბა საბოლოო პოზიცია ერაყის ომთან დაკავშირებით. ის აქტიურად ეწინააღდმდეგებოდა 2007 წელს[11][13] გენერალ დევიდ პეტრიუსის სურვილს, მნიშვნელოვნად გაეზარდა ამერიკული კონტინგენტის რიცხვი.[124] ბაიდენი ასევე მხარს უჭერდა ერაყის ფედერალიზაციას და სამი ეთნიკური ჯგუფისგან შემდგარ სუბიექტებად ტრანსფორმაციას.[125]
2009 წლის 22 ივლისს ჯო ბაიდენი ორდღიანი ვიზიტით საქართველოს ესტუმრა. თბილისის აეროპორტში სტუმარს დახვდნენ საქართველოს პრემიერ-მინისტრი ნიკოლოზ გილაური, საგარეო საქმეთა მინისტრის მოადგილე გიგა ბოკერია, საქართველოში აშშ-ის ელჩი ჯონ ტეფტი და სხვა ოფიციალური პირები. საღამოს, ბაიდენის პატივსაცემად, საქართველოს პრეზიდენტის მიხეილ სააკაშვილის ინიციატივით ავლაბრის რეზიდენციაში გაიმართა ოფიციალური ვახშამი. როგორც ბაიდენმა განაცხადა, „აშშ-ის მხარდაჭერა საქართველოსადმი კვლავაც გაგრძელდება და ქვეყანაში დემოკრატიის მშენებლობის პროცესს მთელი მსოფლიო თვალს ადევნებს“. იმ დღესვე პრეზიდენტის ავლაბრის რეზიდენციაში კონცერტი გაიმართა. მეორე დღეს ბაიდენმა ოფიციალური შეხვედრები გამართა. პრეზიდენტ სააკაშვილის გარდა, იგი შეხვდება ოპოზიციის ლიდერებს და სიტყვით გამოვიდა საქართველოს პარლამენტში.[126] საქართველოს პრეზიდენტმა ამერიკელი სტუმარი წმინდა გიორგის სახელობის გამარჯვების ორდენით დააჯილდოვა.[127]
ვიკისაწყობში არის გვერდი თემაზე: ჯო ბაიდენიSeamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
