اتحاد جماهیر شوروی
کشوری در اوراسیا (۱۹۲۲–۱۹۹۱) / From Wikipedia, the free encyclopedia
اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی (به روسی: Союз Советских Социалистических Республик)[1] که بهطور کوتاه شده شوروی (به روسی: Совет) یا (СССР)[2] نامیده میشود، یک حکومت سوسیالیستی فدرال بود که در سال ۱۹۲۲ میلادی بهوجود آمد و در ۱۹۹۱ میلادی فروپاشید. این حکومت اتحادیهای متشکل از روسیه و چندین جمهوری دیگر در شمال اوراسیا بود که تحت حاکمیت یک نظام تکحزبی به نام حزب کمونیست شوروی بودند. پایتخت آن مسکو در جمهوری فدراتیو سوسیالیستی روسیه شوروی، بزرگترین جمهوری شوروی قرار داشت. از دیگر مراکز مهم این اتحادیه میتوان به لنینگراد (روسیه شوروی)، کییف (اوکراین شوروی)، مینسک (بلاروس شوروی)، تاشکند (ازبکستان شوروی) و آلماتی (قزاقستان شوروی) اشاره کرد. شوروی از نظر مساحت بزرگترین کشور جهان بود و فاصلهٔ شرق تا غرب آن بیش از ۱۰ هزار کیلومتر و شمال تا جنوب آن بیش از ۷٬۲۰۰ کیلومتر، و دارای ۱۱ منطقهٔ زمانی بود. بیشتر اروپای شرقی، مناطقی از اروپای شمالی و تقریباً تمامی آسیای شمالی و مرکزی تحت حاکمیت این حکومت بودند. مناطق آبوهوایی زیادی از جمله توندرایی، تایگایی، استپی، بیابانی و کوهستانی شامل این کشور بود[3] و جمعیت گوناگون آن در مجموع با عنوان «مردمان شوروی» شناخته میشدند.[4]
اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی Союз Советских Социалистических Республик اتحاد شوروی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
۱۹۲۲–۱۹۹۱ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
پرچم
(۱۹۵۵–۱۹۹۱) نشان دولتی
(۱۹۵۶–۱۹۹۱) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
شعار: Пролетарии всех стран, соединяйтесь! (ترانویسی به لاتین: Proletarii vsekh stran, soyedinyaytes'!) فارسی: کارگران جهان متحد شوید! | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
گستره اتحاد جماهیر شوروی بعد از جنگ جهانی دوم | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
پایتخت و بزرگترین شهر | مسکو ۵۵°۴۵′ شمالی ۳۷°۳۷′ شرقی | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
زبان(های) رسمی | روسی[persian-alpha 1] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
زبان(های) محلی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
دین(ها) | دولت سکولار (دوژور) بیخدایی حکومتی (دفاکتو۱۹۲۲–۱۹۸۸) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
نام(های) اهلیت | شوروی | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
حکومت | دولت سوسیالیستی تکحزبی | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
رهبر/دبیرکل/دبیر اول | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
• ۱۹۲۲–۱۹۲۴ | ولادیمیر لنین | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
• ۱۹۲۴–۱۹۵۳ | ژوزف استالین | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
• ۱۹۵۳ | گئورگی مالنکوف | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
• ۱۹۵۳–۱۹۶۴ | نیکیتا خروشچف | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
• ۱۹۶۴–۱۹۸۲ | لئونید برژنف | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
• ۱۹۸۲–۱۹۸۴ | یوری آندروپوف | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
• ۱۹۸۴–۱۹۸۵ | کنستانتین چرنینکو | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
• ۱۹۸۵–۱۹۹۱ | میخائیل گورباچف | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
رئیس/رئیسجمهور | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
• ۱۹۲۲–۱۹۴۶ (اولین) | میخائیل کالینین | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
• ۱۹۸۸–۱۹۹۱ (آخرین) | میخائیل گورباچف | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
نخستوزیر | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
• ۱۹۲۲–۱۹۲۴ (اولین) | ولادیمیر لنین | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
• ۱۹۹۱ (آخرین) | ایوان سیلایف | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
قوه مقننه | کنگره شوراها و کمیته اجرایی مرکزی (۱۹۲۲–۱۹۳۷) شورای عالی (۱۹۳۷–۱۹۸۹; ۱۹۹۱) کنگره نمایندگان مردم و شورای عالی (۱۹۸۹–۱۹۹۱) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
تاریخ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
• بنیانگذاری | ۳۰ دسامبر ۱۹۲۲ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
• فروپاشی | ۲۶ دسامبر ۱۹۹۱ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مساحت | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
۱۹۹۱ | ۲۲٬۴۰۲٬۲۰۰ کیلومتر مربع (۸٬۶۴۹٬۵۰۰ مایل مربع) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
جمعیت | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
• ۱۹۹۱ | ۲۹۳۰۴۷۵۷۱ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
واحد پول | روبل شوروی (руб) (SUR) (SUR) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
منطقه زمانی | یوتیسی+2 to +۱۳ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
پیششماره تلفنی | ۷ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
دامنه سطحبالا | .su2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
امروز بخشی از | روسیه قزاقستان ازبکستان قرقیزستان ترکمنستان تاجیکستان گرجستان جمهوری آذربایجان ارمنستان استونی لتونی لیتوانی اوکراین مولداوی بلاروس |
اتحاد جماهیر شوروی درنتیجهٔ انقلاب اکتبر سال ۱۹۱۷ که طی آن بلشویکها به رهبری ولادیمیر لنین دولت موقتی را که جایگزین امپراتوری روسیه شده بود، سرنگون کردند، روی کار آمد. آنها جمهوری شوروی روسیه را تأسیس کردند. جنگ داخلی میان ارتش سرخ و بسیاری از نیروهای ضدبلشویک در سراسر امپراتور پیشین که بزرگترین آنها ارتش سفید بود، شروع شد. با وجود کمکهای شدید قدرتهای غربی نظیر بریتانیا به ارتش سفید، بلشویکها اندک اندک قدرت را به دست گرفته و در پایان در سال ۱۹۲۲ پیروز شدند و اتحاد جماهیر شوروی را با اتحاد جمهوریهای روسیه، ماورای قفقاز، اوکراین و بلاروس تشکیل دادند. سیاست جدید اقتصادی که توسط لنین معرفی شد، منجر به بازگشت نسبی بازار آزاد شد. این سیاست منجر به یک بهبود اقتصادی گشت. بهدنبال مرگ لنین در سال ۱۹۲۴، ژوزف استالین به قدرت رسید. استالین همهٔ مخالفان سیاسی خود در داخل حزب کمونیست را سرکوب کرد و یک اقتصاد برنامهریزیشدهٔ متمرکز را به اجرا گذاشت (برنامههای پنجساله). در نتیجه این کشور یک دورهٔ صنعتیسازی سریع را تجربه کرد که منجر به رشد اقتصادی چشمگیری شد و شوروی به را به دومین قدرت صنعتی جهان پس از آمریکا تبدیل کرد، اما همچنین منجر به قحطی مصنوعی در سالهای ۱۹۳۲ و ۱۹۳۳ شد و اردوگاههای کار اجباری گولاگ را که در سال ۱۹۱۸ تأسیس شده بود، گسترش داد. استالین همچنین پاکسازی بزرگ را آغاز کرد تا مخالفان خود را در میان رهبران نظامی، اعضای حزب کمونیست و شهروندان عادی از میان بردارد در نتیجه این افراد به کار اجباری در گولاگ یا اعدام محکوم شدند. در ۲۳ اوت ۱۹۳۹ شوروی یک پیمان عدم تجاوز را با آلمان امضا کرد. پس از آغاز جنگ جهانی دوم، شوروی که رسماً بیطرف بود، به چندین کشور اروپای شرقی ازجمله شرق لهستان و کشورهای بالتیک حمله برد و آنها را ضمیمهٔ خاک خود کرد، همچنین به حمله به رومانی و فنلاند بخش هایی از آنان را به خود ضمیمه کرد(جنگ زمستان،بسارابیا).
ژوئن سال ۱۹۴۱، آلمان در عملیات بارباروسا به این کشور حمله کرد که باعث وقوع بزرگترین و خونینترین جنگ در تاریخ بشری شد. شوروی در جنگ جهانی دوم نزدیک به ۲۸ میلیون سرباز خود را از دست داد که از مهمترین و تأثیرگذارترین این جنگها میتوان به نبرد استالینگراد اشاره کرد. سرانجام نیروهای شوروی برلین را تصرف کرده و در ۹ مه ۱۹۴۵ در جنگ جهانی دوم در اروپا پیروز شدند. سرزمینهایی که توسط ارتش سرخ تسخیر شدند، به کشورهای بلوک شرق یا پیمان ورشو تبدیل شدند.
جنگ سرد در سال ۱۹۴۷ بهعنوان یک نتیجه از تسلط شوروی در اروپای شرقی آغاز شد، بهدنبال مرگ استالین در سال ۱۹۵۳، دورهای معروف به استالینزدایی و ذوب خروشچف به رهبری نیکیتا خروشچف آغاز شد. این کشور بهسرعت توسعه یافت، زیرا میلیونها دهقان به شهرهای صنعتی منتقل شدند. اتحاد جماهیر شوروی با فرستادن اسپوتنیک-۱، نخستین ماهوارهٔ جهان و یوری گاگارین، نخستین انسان تاریخ به فضا توانست در مسابقهٔ فضایی پیشتاز شود. در دههٔ ۱۹۷۰ میلادی روابط کوتاهی با ایالات متحده به وجود آمد، اما با حملهٔ اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۷۹ به افغانستان تنشها از سر گرفته شد. این جنگ منابع اقتصادی این کشور را تخلیه کرد و در مقابل با کمکهای بسیار ایالات متحدهٔ آمریکا به مجاهدین افغانستان برطرف شد. در اواسط دههٔ ۱۹۸۰، واپسین رهبر اتحاد جماهیر شوروی، میخائیل گورباچف، با سیاستهای گلاسنوست و پرسترویکا تلاش در اصلاح و آزادسازی بیشتر اقتصاد داشت. جنگ سرد در دوران وی به پایان رسید و در سال ۱۹۸۹ کشورهای هم پیمان ورشو در اروپای شرقی رژیمهای مارکسیست-لنینیست خود را سرنگون کردند. این امر منجر به ظهور جنبشهای ملیگرایانه و جداییطلبانه در داخل اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی نیز شد. در اوت ۱۹۹۱، تندروهای حزب کمونیست اقدام به کودتا کردند. این کودتا به رهبری بوریس یلتسین شکست خورد و باعث ممنوعیت موقت حزب کمونیست و نامداری بیشتر وی شد. در ۲۵ دسامبر ۱۹۹۱، گورباچف استعفا داد و دوازده جمهوری تشکیلدهندهٔ باقیمانده از انحلال اتحاد جماهیر شوروی بهعنوان کشورهای مستقل پس از شوروی ظهور کردند. روسیه حقوق و تعهدات اتحاد جماهیر شوروی را بر عهده گرفت و بهعنوان جایگاه حقوقی ادامهدار آن شناخته شد.
این کشور دارای اقتصادی بزرگ و بزرگترین ارتش در جهان بود. اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی دومین کشوری بود که به سلاح هستهای دست یافت. این کشور یکی از اعضای دائمی شورای امنیت سازمان ملل متحد و همچنین عضوی از سازمان امنیت و همکاری در اروپا، کمینترن و عضو برجسته شورای کمک اقتصادی متقابل و پیمان ورشو بود. پیش از انحلال، این کشور از طریق هژمونی در اروپای شرقی، قدرت نظامی، قدرت اقتصادی، کمک به کشورهای در حال توسعه و پژوهشهای علمی، بهویژه در فناوری فضایی، بهمدت چهار دهه پس از جنگ جهانی دوم، وضعیت خود را بهعنوان یکی از دو ابرقدرت جهان حفظ کرده بود.