Βοσνία και Ερζεγοβίνη
χώρα της νοτιοανατολικής Ευρώπης From Wikipedia, the free encyclopedia
Η Βοσνία και Ερζεγοβίνη (βοσνιακά και κροατικά: Bosna i Hercegovina, σερβικά: Босна и Херцеговина / Μπόσνα ι Χερτσεγκόβινα) είναι χώρα της Βαλκανικής χερσονήσου, πρώην ομόσπονδη δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας. Έχει έκταση 51.209 τ.χλμ. και πληθυσμό 3.264.873[2], σύμφωνα με επίσημες εκτιμήσεις για το 2023. Συνήθως αναφέρεται συντομευμένα ως Βοσνία.
| Βοσνία και Ερζεγοβίνη
Bosna i Hercegovina Босна и Херцеговина | |||
|---|---|---|---|
| |||
 Η θέση της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης (πράσινο) στην Ευρωπαϊκή ήπειρο (σκούρο γκρι) | |||
| και μεγαλύτερη πόλη | Σαράγεβο 43°52′N 18°25′E | ||
| Βοσνιακή, Σερβική, Κροατική | |||
| Ομοσπονδιακή Κοινοβουλευτική Δημοκρατία | |||
| Κρίστιαν Σμιτ Ντένις Μπετσίροβιτςα Ζέλικα Τσβιγιάνοβιτς Ζέλικο Κόμσιτς Μποριάνα Κρίστο | |||
| Ανεξαρτησία από τη Γιουγκοσλαβία Ισχύον Σύνταγμα (συνθήκη Ντέιτον) | 6 Απριλίου 1992 14 Δεκεμβρίου 1995β | ||
| • Σύνολο • % Νερό • Σύνορα Ακτογραμμή | 51.209 km2 (127η) 0,8 1.538 km 20 km | ||
| Πληθυσμός • Εκτίμηση 2023 • Απογραφή 2013 • Πυκνότητα | 3.264.873[2] (135η) 3.531.159[3] 63,8 κατ./km2 (154η) | ||
| ΑΕΠ (ΙΑΔ) • Ολικό (2022) • Κατά κεφαλή | 56.432 δισ. $[4] 17.363$[4] | ||
| ΑΕΠ (ονομαστικό) • Ολικό (2022) • Κατά κεφαλή | 23.006 δισ. $[4] 7.078$[4] | ||
| ΔΑΑ (2021) |  0,780[5] (74η) – υψηλός | ||
| Νόμισμα | Μετατρέψιμο Μάρκο (ΒΑΜ) | ||
| • Θερινή ώρα | CET (UTC +1) (UTC +2) | ||
| ISO 3166-1 | BA | ||
| Internet TLD | .ba | ||
| Οδηγούν στα | δεξιά | ||
| Κωδικός κλήσης | +387 | ||
α Σημερινός προεδρεύων της τριμελούς κυλιόμενης προεδρίας. β Κάθε οντότητα έχει επίσης το δικό της σύνταγμα. | |||
Είναι μια χώρα στο σταυροδρόμι της νότιας και νοτιοανατολικής Ευρώπης, στα Βαλκάνια. Πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη είναι το Σαράγεβο. Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη συνορεύει με τη Σερβία στα ανατολικά, το Μαυροβούνιο στα νοτιοανατολικά και την Κροατία στα βόρεια και νοτιοδυτικά. Δεν είναι εντελώς μεσόγεια χώρα γιατί στα νότια έχει μια στενή ακτογραμμή στην Αδριατική Θάλασσα εντός της Μεσογείου, η οποία έχει μήκος περίπου 20 χιλιομέτρων και περιβάλλει την πόλη Νέουμ. Η Βοσνία, η οποία είναι η ενδοχώρα αυτού του κράτους, έχει μέτριο ηπειρωτικό κλίμα με ζεστά καλοκαίρια και κρύους, χιονισμένους χειμώνες. Στις κεντρικές και ανατολικές περιοχές της χώρας, η γεωγραφία είναι ορεινή, στα βορειοδυτικά είναι μέτρια λοφώδης και στα βορειοανατολικά είναι κυρίως επίπεδη. Η Ερζεγοβίνη, η οποία είναι η μικρότερη, νότια περιοχή της χώρας, έχει μεσογειακό κλίμα και είναι κυρίως ορεινό.
Η περιοχή που είναι τώρα η Βοσνία-Ερζεγοβίνη κατοικείται από ανθρώπους τουλάχιστον από την Ανώτερη Παλαιολιθική, αλλά τα στοιχεία δείχνουν ότι κατά τη νεολιθική εποχή ιδρύθηκαν μόνιμοι ανθρώπινοι οικισμοί, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που ανήκαν στους πολιτισμούς Μπουτμίρ, Κάκανι και Βουτσεντόλ. Μετά την άφιξη των πρώτων Ινδοευρωπαίων κατοίκων, η περιοχή κατοικήθηκε από αρκετούς Ιλλυρικούς και Κελτικούς πολιτισμούς. Πολιτιστικά, πολιτικά και κοινωνικά, η χώρα έχει πλούσια και περίπλοκη ιστορία. Οι πρόγονοι των νότιων σλαβικών λαών που κατοικούν σήμερα στην περιοχή έφτασαν κατά τον 6ο έως τον 9ο αιώνα. Τον 12ο αιώνα ιδρύθηκε το Βανάτο της Βοσνίας. Στον 14ο αιώνα, αυτό είχε εξελιχθεί στο Βασίλειο της Βοσνίας. Στα μέσα του 15ου αιώνα, η χώρα προσαρτήθηκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, υπό την κυριαρχία της οποίας παρέμεινε μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα. Οι Οθωμανοί έφεραν το Ισλάμ στην περιοχή και άλλαξαν μεγάλο μέρος της πολιτιστικής και κοινωνικής προοπτικής της χώρας.
Από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η χώρα προσαρτήθηκε στην Αυστροουγγρική μοναρχία. Στον Μεσοπόλεμο η Βοσνία και Ερζεγοβίνη ήταν μέρος του Βασιλείου της Γιουγκοσλαβίας. Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, της χορηγήθηκε καθεστώς πλήρους δημοκρατίας στη νεοσύστατη Σοσιαλιστική Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας. Το 1992, μετά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, η δημοκρατία κήρυξε την ανεξαρτησία της. Ακολούθησε ο πόλεμος της Βοσνίας, ο οποίος διήρκεσε μέχρι τα τέλη του 1995 και ολοκληρώθηκε με την υπογραφή της Συμφωνίας του Ντέιτον.
Σήμερα, η χώρα φιλοξενεί τρεις κύριες εθνοτικές ομάδες, που ορίζονται ως «συστατικές εθνότητες» στο σύνταγμα της χώρας. Οι Μποσνιάκοι είναι η μεγαλύτερη ομάδα από τις τρεις, οι Σέρβοι είναι η δεύτερη μεγαλύτερη και οι Κροάτες είναι η τρίτη μεγαλύτερη. Στα ελληνικά, όλοι οι ιθαγενείς της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, ανεξαρτήτως εθνότητας, ονομάζονται Βόσνιοι. Οι μειονότητες, που σύμφωνα με το σύνταγμα κατηγοριοποιούνται ως «άλλες εθνότητες», περιλαμβάνουν τους Εβραίους, Ρομά, Αλβανούς, Μαυροβούνιους, Ουκρανούς και Τούρκους.
Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη έχει διθάλαμο νομοθετικό σώμα και μια τριμελή προεδρία που συνίσταται από ένα μέλος από κάθε μία από τις τρεις μεγάλες εθνότητες. Ωστόσο, η εξουσία της κεντρικής κυβέρνησης είναι εξαιρετικά περιορισμένη, καθώς η χώρα είναι σε μεγάλο βαθμό αποκεντρωμένη. Αποτελείται από δύο αυτόνομες οντότητες—την Ομοσπονδία της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και τη Δημοκρατία της Σέρπσκα —και μια τρίτη μονάδα, την Περιοχή του Μπρτσκο, η οποία διοικείται από τη δική της τοπική κυβέρνηση. Η Ομοσπονδία της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης αποτελείται επιπλέον από 10 καντόνια.
Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη είναι αναπτυσσόμενη χώρα και κατέχει την 73η θέση στον δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης. Στην οικονομία της κυριαρχούν η βιομηχανία και η γεωργία και ακολουθούν ο τουρισμός και ο τομέας των υπηρεσιών. Ο τουρισμός έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια. [6] [7] Η χώρα διαθέτει σύστημα κοινωνικής ασφάλισης και καθολικής υγειονομικής περίθαλψης ενώ η πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση είναι δωρεάν. Είναι μέλος του ΟΗΕ, του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη, του Συμβουλίου της Ευρώπης, της Σύμπραξης για την Ειρήνη και της Συμφωνίας Ελεύθερου Εμπορίου της Κεντρικής Ευρώπης, ενώ είναι επίσης ιδρυτικό μέλος της Ένωσης για τη Μεσόγειο, που ιδρύθηκε τον Ιούλιο του 2008. [8] Η χώρα είναι επίσημη υποψήφια για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση από τον Δεκέμβριο του 2022 και υποψήφια για ένταξη στο ΝΑΤΟ από τον Απρίλιο του 2010, όταν έλαβε Σχέδιο Δράσης Μέλους[9].
Η χώρα είναι η πατρίδα τριών συστατικών εθνοτήτων: των Μποσνιάκων, των Σέρβων και των Κροατών.
Η πρώτη διατηρημένη ευρέως αναγνωρισμένη αναφορά μιας μορφής του ονόματος Βοσνία βρίσκεται στο Πρὸς τὸν ἴδιον υἱόν Ῥωμανὸν, ένα πολιτικογεωγραφικό εγχειρίδιο που γράφτηκε από τον βυζαντινό αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Ζ' στα μέσα του 10ου αιώνα (μεταξύ 948 και 952) περιγράφοντας τη Βοσώνα, ένα χωρίο (περιοχή) όπου κατοικούν οι Σέρβοι. [10]
Το όνομα πιστεύεται ότι προέρχεται από το υδρώνυμο του ποταμού Μπόσνα που διασχίζει την καρδιά της Βοσνίας. Σύμφωνα με τον φιλόλογο Αντόν Μάγερ, το όνομα Μπόσνα θα μπορούσε να προέρχεται από το ιλλυρικό όνομα "Μπασάνας", το οποίο με τη σειρά του θα μπορούσε να προέρχεται από την πρωτοϊνδοευρωπαϊκή ρίζα "μπος" ή "μπογ", που σημαίνει "το τρεχούμενο νερό". [11] Σύμφωνα με τον Άγγλο μεσαιωνολόγος Ουίλιαμ Μίλερ, οι Σλάβοι άποικοι στη Βοσνία «προσάρμοσαν τον λατινικό προσδιορισμό Βασάνται στο δικό τους τους ιδίωμα αποκαλώντας τον ποταμό Μπόσνα και τους εαυτούς τους Βόσνιους ". [12]
Το όνομα Ερζεγοβίνη σημαίνει «η [γη] του Χέρτζογκ» και το «χέρτζογκ», τη γερμανική λέξη για τον «δούκα».[11] Προέρχεται από τον τίτλο ενός Βόσνιου μεγιστάνα του 15ου αιώνα, του Στιεπάν Βούκσιτς Κοσάτσα, ο οποίος ήταν "Χέρτσεγκ του Χουμ και της Ακτής" (1448). [13] Το Χουμ (πρώην Ζαχλούμια) ήταν ένα πρώιμο μεσαιωνικό πριγκιπάτο που είχε κατακτηθεί από το Μπανάτο της Βοσνίας στο πρώτο μισό του 14ου αιώνα. Όταν οι Οθωμανοί ανέλαβαν τη διοίκηση της περιοχής, την ονόμασαν σαντζάκι της Ερζεγοβίνης (Χερσέκ). Περιλαμβανόταν στο Εγιαλέτι της Βοσνίας μέχρι τον σχηματισμό του βραχύβιου Εγιαλετίου της Ερζεγοβίνης στη δεκαετία του 1830, το οποίο ανασυστάθηκε τη δεκαετία του 1850. Μετά από τη δεκαετία αυτή άρχισε να γίνεται γνωστή η περιοχή ως Βοσνία-Ερζεγοβίνη.[14]
Κατά την αρχική διακήρυξη της ανεξαρτησίας το 1992, η επίσημη ονομασία της χώρας ήταν Δημοκρατία της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης, αλλά μετά τη Συμφωνία του Ντέιτον του 1995 και το νέο σύνταγμα που τη συνόδευε, η επίσημη ονομασία άλλαξε σε Βοσνία-Ερζεγοβίνη. [15]
Η Βοσνία και Ερζεγοβίνη βρίσκεται στα δυτικά Βαλκάνια. Συνορεύει με την Κροατία (με 932 χιλιόμετρα κοινών συνόρων) στα βόρεια και δυτικά, τη Σερβία (302 χιλιόμετρα κοινών συνόρων) στα ανατολικά, και το Μαυροβούνιο (225 χιλιόμετρα κοινών συνόρων) στα νοτιοανατολικά. Έχει μια ακτογραμμή περίπου 20 χιλιομέτρων που περιβάλλει την πόλη Νέουμ. [16] [17] Βρίσκεται ανάμεσα στον 42ο και 46ο βόρειο παράλληλο και τον 15ο και 20ο ανατολικό μεσημβρινό.
Το όνομα της χώρας προέρχεται από τις δύο υποτιθέμενες περιοχές Βοσνία και Ερζεγοβίνη, των οποίων τα σύνορα δεν καθορίστηκαν ποτέ. Ιστορικά, το επίσημο όνομα της Βοσνίας δεν περιλάμβανε ποτέ καμία από τις πολλές περιοχές της μέχρι την αυστροουγγρική κατοχή.
Η χώρα είναι κυρίως ορεινή, περιλαμβάνοντας τις κεντρικές Δειναρικές Άλπεις. Τα βορειοανατολικά τμήματα φτάνουν στη λεκάνη της Παννονίας, ενώ στα νότια συνορεύει με την Αδριατική Θάλασσα. Οι Δειναρικές Άλπεις εκτείνονται γενικά με κατεύθυνση νοτιοανατολικά προς βορειοδυτικά και ανεβαίνουν ψηλότερα όσο κινούμαστε προς τα νότια. Το υψηλότερο σημείο της χώρας είναι η κορυφή Μάγκλιτς στα 2.386 μέτρα, στα σύνορα του Μαυροβουνίου. Άλλα μεγάλα βουνά περιλαμβάνουν τα Βολούγιακ, Ζέλενγκορα, Λέλιγια, Λέμπρσνικ, Όργιεν, Κοζάρα, Γκρμετς, Τσβρσνίτσα, Πρένι, Βραν, Βρανίτσα, Βέλεζ, Βλάσιτς, Τσιντσάρ, Ρομάνια, Γιαχόρινα, Μπιελάσνιτσα. Η γεωλογική σύνθεση της δειναρικής αλυσίδας των βουνών στη Βοσνία αποτελείται κυρίως από ασβεστόλιθο (συμπεριλαμβανομένου του μεσοζωικού ασβεστόλιθου), με κοιτάσματα σιδήρου, άνθρακα, ψευδαργύρου, μαγγανίου, βωξίτη, μολύβδου και αλατιού που υπάρχουν σε ορισμένες περιοχές, ιδιαίτερα στην κεντρική και βόρεια Βοσνία. [18]
Συνολικά, σχεδόν το 50% της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης καλύπτεται από δάση. Οι περισσότερες δασικές εκτάσεις βρίσκονται στο κέντρο, στα ανατολικά και στα δυτικά της Βοσνίας. Η Ερζεγοβίνη έχει ξηρότερο μεσογειακό κλίμα, με κυρίως καρστική τοπογραφία. Η Βόρεια Βοσνία (Ποσαβίνα) περιέχει πολύ εύφορη γεωργική γη κατά μήκος του ποταμού Σάβα και η αντίστοιχη περιοχή καλλιεργείται σε μεγάλο βαθμό. Αυτή η καλλιεργήσιμη γη είναι μέρος της Παννονικής Πεδιάδας που εκτείνεται στη γειτονική Κροατία και τη Σερβία. Η χώρα έχει μόνο 20 χιλιόμετρα ακτογραμμής, [19] [20] γύρω από την πόλη Νέουμ στο καντόνι Ερζεγοβίνης-Νερέτβα. Αν και η πόλη περιβάλλεται από κροατικές χερσονήσους, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη έχει δικαίωμα διέλευσης στην εξωτερική θάλασσα.
Το Σαράγεβο είναι η πρωτεύουσα [21] και μεγαλύτερη πόλη της χώρας. [22] Άλλες μεγάλες πόλεις είναι η Μπάνια Λούκα και το Πριέντορ στη βορειοδυτική περιοχή, γνωστή ως Μποσάνσκα Κράινα, ενώ στα βορειοανατολικά υπάρχουν επίσης οι πόλεις Τούζλα, Μπιέλινα, Ντόμποϊ και Μπρτσκο στα βορειοανατολικά, ενώ η Ζένιτσα στο κεντρικό τμήμα της χώρας και τοΜόσταρ είναι η μεγαλύτερη πόλη στη νότια περιοχή της Ερζεγοβίνης.
Θέση - Σύνορα
Η χώρα βρίσκεται στα δυτικά Βαλκάνια και συνορεύει βόρεια, δυτικά και νότια με την Κροατία, ενώ ανατολικά και νοτιοανατολικά με τη Σερβία και το Μαυροβούνιο.
Μορφολογία
Τη χώρα διασχίζει η προέκταση των Δειναρικών Άλπεων, με ψηλότερο βουνό το όρος Μάγκλιτς (2.330 μ.). Η Βοσνία, στο βόρειο τμήμα, είναι δασώδης με κλίμα ηπειρωτικό, ενώ η Ερζεγοβίνη, στο νότιο τμήμα, έχει πιο επίπεδα μέρη γόνιμου εδάφους, αραιότερη βλάστηση και ηπιότερο κλίμα. Η περιοχή έχει και 25 χλμ. ακτή στην Αδριατική.
Τα κυριότερα ποτάμια της Βοσνίας ανήκουν στη λεκάνη του Σάβου. Ο ποταμός αυτός ορίζει και τα βόρεια σύνορα της χώρας με την Κροατία. Άλλα μεγάλα ποτάμια της Βοσνίας, όλα παραπόταμοι του Σάβου, είναι ο Δρίνος (που ρέει σε μεγάλο μέρος κατά μήκος των συνόρων με τη Σερβία), ο Μπόσνα, και ο Ούνα. Αντίθετα τα ποτάμια της Ερζεγοβίνης, με μεγαλύτερο το Νέρετβα, εκβάλλουν στην Αδριατική.
Το μεγαλύτερο μέρος της χώρας χαρακτηρίζεται από ζεστά καλοκαίρια και κρύους χειμώνες, αν και σύντομα, ενώ δροσερά καλοκαίρια και δριμείς χειμώνες είναι συνηθέστερα στις ψηλότερες περιοχές.
Ένα μεγάλο τμήμα του εδάφους της χώρας, κυρίως στις κεντρικές και βόρειες περιοχές, καλύπτεται από δάση πυκνά με πλατύφυλλα φυλλοβόλα, βελονοειδή και κωνοφόρα δέντρα, ενώ τα κυριότερα ζώα που συναντώνται είναι λαγοί, λύγκες, νυφίτσες, ελάφια, αλεπούδες, αγριόγατοι, λύκοι, ενυδρίδες, μουφλόν (άγριο πρόβατο) κ.ά.
Η περιοχή της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης γύρω στο 1000 π.Χ. αποτελούσε μέρος της Ιλλυρίας, η οποία έγινε ρωμαϊκή επαρχία τον 1ο αιώνα π.Χ. Μετά την πτώση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, κατέκτησαν την περιοχή οι Γότθοι και στη συνέχεια οι Σλάβοι (7ος αι.). Τον 12ο αιώνα η περιοχή ενσωματώθηκε στην επικράτεια της Ουγγαρίας. Το 1483 η Οθωμανική αυτοκρατορία κυρίευσε τα περισσότερα εδάφη της περιοχής και την κράτησε κάτω από την κυριαρχία της για τετρακόσια περίπου χρόνια, αν και σημειώθηκαν στο διάστημα αυτό πολλές εξεγέρσεις.
Στο Συνέδριο του Βερολίνου το 1878 η δυαδική μοναρχία των Αψβούργων της Αυστροουγγρικής αυτοκρατορίας διαπραγματεύθηκε με τους Ευρωπαίους κυβερνήτες για τα διοικητικά δικαιώματα στην περιοχή και μέχρι το 1908 προσάρτησε τις δύο επαρχίες. Προκλήθηκαν εθνικιστικές εντάσεις και οι ευρωπαϊκές χώρες άρχισαν να συμμετέχουν στις διαμάχες· η Αυστροουγγαρία και η Γερμανία ήταν αντίθετες προς τον αυξανόμενο σερβικό εθνικισμό, ενώ η Ρωσία και η Αγγλία τον υποστήριζαν.
Τον Ιούνιο του 1914 δολοφονήθηκαν από έναν νεαρό Βόσνιο, ονόματι Γκαβρίλο Πρίντσιπ στο Σαράγεβο ο διάδοχος της Αυστροουγγαρίας αρχιδούκας Φραγκίσκος Φερδινάνδος και η γυναίκα του, γεγονός που αποτέλεσε την αφορμή για τον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο. Σε αυτόν πολέμησαν ενωμένοι Κροάτες και Σέρβοι, ελπίζοντας να δημιουργήσουν ένα βασίλειο που θα ένωνε όλους τους Νοτιοσλάβους. Τον Δεκέμβριο του 1918 η Βοσνία-Ερζεγοβίνη αποτέλεσε τμήμα του ανεξάρτητου βασιλείου των Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων κάτω από τη σερβική μοναρχία του βασιλιά Αλέξανδρου Α΄ από το 1921 έως το 1934, ενώ το 1929 αυτό μετονομάστηκε σε βασίλειο της Γιουγκοσλαβίας.
Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου οι δυνάμεις του Άξονα διαμέλισαν τη Γιουγκοσλαβία. Στο τέλος του πολέμου ο στρατάρχης Τίτο συνένωσε τα διάφορα μέρη της Γιουγκοσλαβίας και δημιούργησε μια γιουγκοσλαβική ομοσπονδία, και η Βοσνία-Ερζεγοβίνη έγινε μία από τις δημοκρατίες της Γιουγκοσλαβίας (1946). Οι εθνικιστικές εντάσεις συνεχίστηκαν και χειροτέρεψαν μετά τον θάνατο του Τίτο το 1980.
Το 1991 οι εντάσεις αυτές οδήγησαν στην αποδυνάμωση της Βοσνιακής προεδρίας και η Σλοβενία καθώς και η Κροατία διακήρυξαν την ανεξαρτησία τους· πολλοί Σέρβοι από την άλλη διαδήλωσαν την αφοσίωσή τους στη σερβοελεγχόμενη Γιουγκοσλαβία. Τα γεγονότα αυτά οδήγησαν σε συγκρούσεις μεταξύ Σέρβων και μη Σέρβων, οι οποίες κλιμακώθηκαν μετά τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας της Βόρειας Μακεδονίας, τον Σεπτέμβριο του 1991. Τον Μάρτιο του 1992 το ίδιο έκαναν η Βοσνία και η Ερζεγοβίνη. Μετά από λίγο ξέσπασε πόλεμος μεταξύ Σέρβων, Κροατών και Βοσνίων, που έμεινε γνωστός ως Πόλεμος της Βοσνίας.
Αν και η ανεξαρτησία της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης αναγνωρίστηκε διεθνώς, οι συγκρούσεις συνεχίστηκαν. Τον Ιούνιο του 1993 το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών προώθησε τη λύση δημιουργίας έξι «ασφαλών περιοχών» για τους Μποσνιάκους και 25.000 στρατιώτες των Ηνωμένων Εθνών διατάχτηκαν να υπερασπιστούν τις περιοχές αυτές χρησιμοποιώντας ακόμη και βία.
Τον Μάρτιο του 1994 τερματίστηκαν οι συγκρούσεις μεταξύ των Κροατών και των Μποσνιάκων, όταν συμφωνήθηκε να δημιουργήσουν μια κοινή ομοσπονδία και να συνδέσουν τη νέα ομοσπονδία με την Κροατία.
Από τον Ιανουάριο έως τον Απρίλιο του 1995 διακηρύχθηκε η ανακωχή ανάμεσα στους Σέρβους της Βοσνίας από τη μια και τους Μποσνιάκους και Κροάτες από την άλλη, αλλά οι συγκρούσεις συνεχίστηκαν και οι προσπάθειες ανανέωσης της συμφωνίας δεν ήταν επιτυχείς. Τον Αύγουστο οι νέες επιθέσεις των Σέρβων προκάλεσαν τις αεροπορικές επιθέσεις του ΝΑΤΟ εναντίον σερβικών στόχων στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Η διορία για ειρήνη μέχρι τον Φεβρουάριο του 1996 λειτούργησε και τον Οκτώβριο του ίδιου χρόνου η Βοσνία- Ερζεγοβίνη εδραίωσε επίσημες σχέσεις με την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας. Το 2000 ο διοικητής των συνασπισμένων μουσουλμανικών και κροατικών δυνάμεων Τίχομιρ Μπλάσκιτς καταδικάστηκε από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης σε 45 χρόνια φυλάκιση (η μεγαλύτερη ποινή που έχει επιβληθεί από αυτό το δικαστήριο) για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, ενώ το 2001 ο διοικητής των δυνάμεων των Σέρβων της Βοσνίας Ράντισλαβ Κράστιτς καταδικάστηκε σε 46 χρόνια φυλάκιση από το δικαστήριο του ΟΗΕ για εγκλήματα πολέμου. Την ίδια χρονιά ο Βόισλαβ Κοστούνιτσα, πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας, υπέγραψε σύμφωνο φιλίας με τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Στις εκλογές του 2002 πρωθυπουργός εκλέχτηκε ο Αντνάν Τέρζιτς και αυτόν διαδέχθηκε ο Νίκολα Σπίριτς. Ο Σπίριτς παραιτήθηκε την πρώτη ημέρα του Νοεμβρίου του 2007 πυροδοτώντας μία από τις χειρότερες πολιτικές κρίσεις στη χώρα.
Στις 4 Δεκεμβρίου του 2007 η χώρα υπέγραψε συμφωνία για σύνδεση με την ΕΕ. Τα τρία μεγαλύτερα κόμματα στη χώρα συμφώνησαν στις 23 Δεκεμβρίου του 2008 να προωθήσουν πρωτοβουλία για την υιοθέτηση των απαιτούμενων συνταγματικών αλλαγών, προκειμένου να αλλάξει η διοικητική δομή της χώρας και να βρεθεί αυτή πιο κοντά στην Ευρωπαϊκή Ένωση.[23]. Στις 18 Δεκεμβρίου 2022, η Βοσνία και Ερζεγοβίνη έγινε επίσημη υποψήφια χώρα προς ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Στις 4 Φεβρουαρίου 2014, ξεκίνησαν οι διαδηλώσεις κατά της κυβέρνησης της Ομοσπονδίας της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, μιας από τις δύο οντότητες της χώρας, που ονομάστηκε Βοσνιακή Άνοιξη, η οποία ονομάστηκε έτσι από την Αραβική Άνοιξη, στη βόρεια πόλη Τούζλα. Εργάτες από πολλά εργοστάσια που είχαν ιδιωτικοποιηθεί και χρεοκοπήσει συγκεντρώθηκαν για να απαιτήσουν δράση για αύξηση των θέσεων εργασίας, των απλήρωτων μισθών και των συντάξεων. [24] Σύντομα οι διαμαρτυρίες εξαπλώθηκαν στην υπόλοιπη Ομοσπονδία, με βίαιες συγκρούσεις να αναφέρονται σε σχεδόν 20 πόλεις, οι μεγαλύτερες από τις οποίες ήταν το Σαράγεβο, η Ζένιτσα, το Μόσταρ, η Μπίχατς, το Μπρτσκο και η Τούζλα. [25] Τα βοσνιακά μέσα ενημέρωσης ανέφεραν ότι εκατοντάδες άνθρωποι τραυματίστηκαν κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων, μεταξύ των οποίων δεκάδες αστυνομικοί, με εκρήξεις βίας στο Σαράγεβο, στη βόρεια πόλη Τούζλα, στο Μόσταρ στον νότο και στη Ζένιτσα στην κεντρική Βοσνία. Δεν σημειώθηκε το ίδιο επίπεδο αναταραχής ή ακτιβισμού δεν σημειώθηκε στη Σερβική Δημοκρατία, αλλά εκατοντάδες άνθρωποι συγκεντρώθηκαν επίσης για να υποστηρίξουν τις διαδηλώσεις στην πόλη της Μπάνια Λούκα κατά της χωριστής κυβέρνησής της περιοχής τους. [26] [27]
Οι διαδηλώσεις σηματοδότησαν το μεγαλύτερο ξέσπασμα της οργής του κοινού για την υψηλή ανεργία και δύο δεκαετίες πολιτικής αδράνειας στη χώρα από το τέλος του Βοσνιακού Πολέμου το 1995 [28]
Σύμφωνα με έκθεση του Κρίστιαν Σμιτ του Γραφείου του Ύπατου Εκπροσώπου, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη βιώνει εντεινόμενες πολιτικές και εθνοτικές εντάσεις, οι οποίες θα μπορούσαν ενδεχομένως να διαλύσουν τη χώρα και να την οδηγήσουν ξανά στον πόλεμο. [29] [30] Η Ευρωπαϊκή Ένωση φοβάται ότι αυτό θα οδηγήσει σε βαλκανοποίηση στην περιοχή. [31]
Σημαντικό ρόλο στην οικονομία της χώρας κατέχει η γεωργία. Στις κοιλάδες παράγονται σιτάρι, σίκαλη, κριθάρι, λινάρι, καπνός, τεύτλα και φρούτα, ενώ στις ορεινές περιοχές υπάρχουν πολλοί βοσκότοποι όπου εκτρέφονται βοοειδή, άλογα και πρόβατα. Τα πολλά δάση δίνουν μεγάλες ποσότητες ξυλείας.
Η περιοχή έχει πολλά ορυκτά, σιδηρομεταλλεύματα, γαιάνθρακες, αλάτι, μαγγάνιο, ασήμι, μόλυβδο, χαλκό, χρώμιο κ.ά. Στη χώρα υπάρχουν βιομηχανίες σιδηροβιομηχανίας, τροφίμων, καπνού και ειδών βυρσοδεψίας.
Κατά τη διάρκεια του πολέμου της Βοσνίας, η οικονομία υπέστη 200 δισεκατομμύρια ευρώ σε υλικές ζημιές. [32] Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη αντιμετωπίζει το διπλό πρόβλημα της ανοικοδόμησης μιας κατεστραμμένης από τον πόλεμο χώρας και της εισαγωγής μεταβατικών μεταρρυθμίσεων φιλελεύθερων αγορών στην πρώην μικτή οικονομία της. Μια κληρονομιά της προηγούμενης εποχής είναι μια ισχυρή βιομηχανία. Επί πρώην προέδρου της δημοκρατίας Τζεμάλ Μπιέντιτς και του Γιουγκοσλάβου προέδρου Γιόσιπ Μπροζ Τίτο, προωθήθηκε η κατασκευή εργοστασίων κατεργασίας μετάλλου στη δημοκρατία. Η ΣΔ Βοσνίας-Ερζεγοβίνης είχε μια πολύ ισχυρή βιομηχανική οικονομία προσανατολισμένη στις εξαγωγές τις δεκαετίες του 1970 και του 1980, με εξαγωγές μεγάλης κλίμακας αξίας εκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ. Για το μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας της Βοσνίας, η γεωργία γινόταν σε ιδιόκτητα αγροκτήματα. Τα φρέσκα τρόφιμα είναι παραδοσιακό εξαγώγιμο προϊόν από τη δημοκρατία. [33]
Ο πόλεμος της δεκαετίας του 1990 προκάλεσε μια δραματική αλλαγή στην οικονομία της Βοσνίας. [34] Το ΑΕΠ μειώθηκε κατά 60% και η καταστροφή των υλικών υποδομών κατέστρεψε την οικονομία. [35] Καθώς μεγάλο μέρος της παραγωγικής ικανότητας δεν έχει αποκατασταθεί η οικονομία της Βοσνίας εξακολουθεί να αντιμετωπίζει σημαντικές δυσκολίες. Τα στοιχεία δείχνουν ότι το ΑΕΠ και το κατά κεφαλήν εισόδημα αυξήθηκαν κατά 10% από το 2003 έως το 2004. Αυτό και η συρρίκνωση του εθνικού χρέους της Βοσνίας είναι θετικές τάσεις, ενώ η ανεργία που κάποτε ξεπερνούσε το 40% και το μεγάλο εμπορικό έλλειμμα είναι αιτία ανησυχίας.
Το εθνικό νόμισμα είναι το (δεμένο με το ευρώ) Μετατρέψιμο Μάρκο, το οποίο ελέγχεται από το πίνακα συναλλαγμάτων. Ο ετήσιος πληθωρισμός είναι ο χαμηλότερος σε σχέση με άλλες χώρες της περιοχής, ενώ το 2004 έφτανε το 1,9%. [36] Το διεθνές χρέος της χώρας στις 31 Δεκεμβρίου 2014 ήταν 5.1 δισεκατομμύρια δολάρια. Ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ ήταν 5% για το 2004 σύμφωνα με την Κεντρική Τράπεζα της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και τη Στατιστική Υπηρεσία της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης.
Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη σημείωσε θετική πρόοδο τα προηγούμενα χρόνια, η οποία άλλαξε αποφασιστικά τη θέση της από τις χώρες με τη μεγαλύτερη εισοδηματική ανισότητα στις χώρες με τη μικρότερη εισοδηματική ανισότητα. [37] Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΣΥ, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε ΜΑΔ της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης ήταν το 29 τοις εκατό του μέσου όρου της ΕΕ το 2010. [38]
Ο δανεισμός της Βοσνίας αυξάνεται. Τον Σεπτέμβριο του 2012 εγκρίθηκε από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) η καταβολή ενός δανείου ύψους μισού δισεκατομμυρίου δολαρίων. [39] Η Πρεσβεία των Ηνωμένων Πολιτειών στο Σαράγεβο εκδίδει τον Εμπορικό Οδηγό της Χώρας – μια ετήσια έκθεση που παρέχει μια ολοκληρωμένη ματιά στο εμπορικό και οικονομικό περιβάλλον της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, χρησιμοποιώντας αναλύσεις για την αγορά, τα οικονομικά και τα πολιτικά της χώρας.
Το 2017, οι εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 17% σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, φτάνοντας τα 5,65 δισεκατομμύρια ευρώ. [40] Ο συνολικός όγκος του εξωτερικού εμπορίου της χώρας 2017 ανήλθε σε 14,97 δισεκατομμύρια ευρώ και αυξήθηκε κατά 14% σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος. Οι εισαγωγές αγαθών αυξήθηκαν κατά 12% και ανήλθαν σε 9.32 δισεκατομμύρια ευρώ. Το 2017, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη εξήγαγε κυρίως καθίσματα αυτοκινήτου, ηλεκτρική ενέργεια, επεξεργασμένη ξυλεία, αλουμίνιο και έπιπλα. Την ίδια χρονιά εισήγαγε κυρίως αργό πετρέλαιο, αυτοκίνητα, λάδια κινητήρα, άνθρακα και μπρικέτες. [41] Το ποσοστό ανεργίας το 2017 ήταν 20,5%, αλλά το Ινστιτούτο Διεθνών Οικονομικών Μελετών της Βιέννης προβλέπει πτώση του ποσοστού ανεργίας για τα επόμενα χρόνια. Το 2018 η ανεργία θα πρέπει να είναι 19.4% και θα μειωθεί περαιτέρω στο 18,8% το 2019. Το 2020, το ποσοστό ανεργίας θα μειωθεί στο 18,3% σύμφωνα με τον ίδιο φορέα.[42]
Τους πρώτους 7 μήνες του 2018, 811.660 τουρίστες επισκέφθηκαν τη χώρα, σημειώνοντας άλμα 12,2% σε σύγκριση με τους πρώτους 7 μήνες του 2017. [43] Τους πρώτους 11 μήνες του 2018, 1.378.542 τουρίστες επισκέφτηκαν τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, σημειώνοντας αύξηση 12,6% και είχαν 2.871.004 διανυκτερεύσεις σε ξενοδοχεία, αύξηση 13,8% από το προηγούμενο έτος. Επίσης, το 71,8% των τουριστών προέρχονταν από χώρες του εξωτερικού. [44] Τους πρώτους επτά μήνες του 2019, 906.788 τουρίστες επισκέφθηκαν τη χώρα, σημειώνοντας άλμα 11,7% σε σχέση με το προηγούμενο έτος. [45]
Η Παγκόσμια Τράπεζα προέβλεψε ότι η οικονομία θα αναπτυχθεί κατά 3,4% το 2019. [46] Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη κατατάχθηκε στην 83η θέση στον Δείκτη Οικονομικής Ελευθερίας για το 2019. Η συνολική βαθμολογία για τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη είναι 61.9 βαθμοί. Αυτή η θέση αντιπροσωπεύει κάποια πρόοδο σε σχέση με την 91η θέση το 2018. Αυτό το αποτέλεσμα είναι κάτω από το περιφερειακό επίπεδο, αλλά εξακολουθεί να είναι πάνω από τον παγκόσμιο μέσο όρο, καθιστώντας τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη μια «μετρίως ελεύθερη» χώρα. [47]
Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη είναι κράτος αποτελούμενο από δύο οντότητες, την Ομοσπονδία Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και τη Δημοκρατία της Σέρπσκα. Από το 1998 υπάρχει και η περιοχή του Μπρτσκό που δεν ανήκει σε καμία οντότητα, αλλά υπάγεται απευθείας στην κεντρική κυβέρνηση. Η Ομοσπονδία Βοσνίας-Ερζεγοβίνης διαιρείται περαιτέρω σε 10 καντόνια, ενώ η Δημοκρατία της Σέρπσκα είναι ενιαία στη δομή της. Η τοπική αυτοδιοίκηση στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη είναι οργανωμένη σε δήμους. Κάθε δήμος περιέχει πολλούς οικισμούς μέσα στα όριά του και υποδιαιρείται σε τοπικές κοινότητες.
Ως αποτέλεσμα της Συμφωνίας του Ντέιτον, η πολιτική εφαρμογή της ειρήνης εποπτεύεται από τον Ύπατο Εκπρόσωπο για τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη που επιλέγεται από το Συμβούλιο Εφαρμογής της Ειρήνης. Ο Ύπατος Εκπρόσωπος είναι η ανώτατη πολιτική αρχή στη χώρα. Ο Ύπατος Εκπρόσωπος έχει πολλές κυβερνητικές και νομοθετικές εξουσίες, συμπεριλαμβανομένης της απόλυσης αιρετών πολιτικών. Λόγω των τεράστιων εξουσιών του Ύπατου Εκπροσώπου στην πολιτική της Βοσνίας και των βασικών εξουσιών ως προς το δικαίωμα αρνησικυρίας, η θέση έχει επίσης συγκριθεί με αυτή του αντιβασιλέα. [48] [49] [50] [51]
Η πολιτική λαμβάνει χώρα σε ένα πλαίσιο κοινοβουλευτικής αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, όπου η εκτελεστική εξουσία ασκείται από το Συμβούλιο Υπουργών της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης. Η νομοθετική εξουσία ανήκει τόσο στο Συμβούλιο Υπουργών όσο και στην Κοινοβουλευτική Συνέλευση της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης. Τα μέλη της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης επιλέγονται με σύστημα αναλογικής εκπροσώπησης. [52] [53]
Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη είναι μια φιλελεύθερη δημοκρατία. Έχει πολλά επίπεδα πολιτικής διάρθρωσης, σύμφωνα με τη Συμφωνία του Ντέιτον.
Το πιο σημαντικό από αυτά τα επίπεδα είναι η διαίρεση της χώρας σε δύο οντότητες: την Ομοσπονδία της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και τη Σερβική Δημοκρατία. Η Ομοσπονδία της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης καλύπτει το 51% της συνολικής έκτασης της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, ενώ η Σερβική Δημοκρατία καλύπτει το 49%. Οι οντότητες, βασισμένες σε μεγάλο βαθμό στα εδάφη που κατείχαν οι δύο αντιμαχόμενες πλευρές εκείνη την εποχή, ιδρύθηκαν επίσημα με τη Συμφωνία του Ντέιτον το 1995 λόγω των τεράστιων αλλαγών στην εθνική δομή της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης. Από το 1996, η ισχύς των οντοτήτων σε σχέση με την κρατική κυβέρνηση έχει μειωθεί σημαντικά. Ωστόσο, οι οντότητες εξακολουθούν να έχουν πολλές εξουσίες για τον εαυτό τους.[54]
Η περιοχή του Μπρτσκο στο βόρειο τμήμα της χώρας δημιουργήθηκε το 2000, παρμένη από εδάφη και από τις δύο οντότητες. Ανήκει επίσημα και στις δύο, αλλά δεν διοικείται από κανένα, και λειτουργεί υπό ένα αποκεντρωμένο σύστημα τοπικής αυτοδιοίκησης. Για εκλογικούς σκοπούς, οι ψηφοφόροι της περιοχής του Μπρτσκο μπορούν να επιλέξουν να συμμετάσχουν είτε στην Ομοσπονδία είτε στις εκλογές της Σερβικής Δημοκρατίας. Η περιοχή του Μπρτσκο έχει επαινεθεί για τη διατήρηση ενός πολυεθνικού πληθυσμού και ενός επιπέδου ευημερίας σημαντικά πάνω από τον εθνικό μέσο όρο.
Το τρίτο επίπεδο της πολιτικής υποδιαίρεσης της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης εκδηλώνεται στα καντόνια. Είναι μοναδικά για την οντότητα της Ομοσπονδίας της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, η οποία αποτελείται από δέκα καντόνια. Το καθένα έχει μια καντονιακή κυβέρνηση, η οποία υπόκειται στον νόμο της Ομοσπονδίας στο σύνολό της. Ορισμένα καντόνια είναι εθνολογικώς μικτά και έχουν ειδικούς νόμους για τη διασφάλιση της ισότητας όλων των πληθυσμών. [55]
Το τέταρτο επίπεδο πολιτικής διαίρεσης στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη είναι οι δήμοι. Η Ομοσπονδία της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης χωρίζεται σε 79 δήμους και η Σερβική Δημοκρατία σε 64. Οι δήμοι έχουν επίσης τη δική τους τοπική αυτοδιοίκηση και εδράζονται στην πιο σημαντική πόλη ή μέρος στην επικράτειά τους. Ως εκ τούτου, πολλοί δήμοι έχουν μακρά παράδοση και ιστορία με τα σημερινά τους όρια. Ορισμένοι άλλοι, ωστόσο, δημιουργήθηκαν μόνο μετά τον πρόσφατο πόλεμο μετά τη διάσπαση των παραδοσιακών δήμων από τη Συνοριακή Γραμμή μεταξύ οντοτήτων. Κάθε καντόνι στην Ομοσπονδία της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης αποτελείται από πολλούς δήμους, οι οποίοι χωρίζονται σε τοπικές κοινότητες. [56]
Εκτός από τις οντότητες, τα καντόνια και τους δήμους, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη έχει επίσης τέσσερις «επίσημες» πόλεις. Αυτές είναι οι: Μπάνια Λούκα, Μόσταρ, Σαράγεβο και Ανατολικό Σαράγεβο. Η επικράτεια και η κυβέρνηση των πόλεων Μπάνια Λούκα και Μόσταρ αντιστοιχεί στους ομώνυμους δήμους, ενώ οι πόλεις Σαράγεβο και Ανατολικό Σαράγεβο αποτελούνται επίσημα από αρκετούς δήμους. Οι πόλεις έχουν τη δική τους κυβέρνηση των πόλεων της οποίας η εξουσία βρίσκεται μεταξύ των δήμων και των καντονιών (ή της οντότητας, στην περίπτωση της Σερβικής Δημοκρατίας).
Πιο πρόσφατα, έχουν δημιουργηθεί αρκετοί κεντρικοί θεσμοί (όπως υπουργείο Άμυνας, Υπουργείο Ασφαλείας, κρατικό δικαστήριο, υπηρεσία έμμεσης φορολογίας και ούτω καθεξής) στη διαδικασία μεταφοράς μέρους της δικαιοδοσίας από τις οντότητες στο κράτος. Η εκπροσώπηση της κυβέρνησης της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης γίνεται από ελίτ που εκπροσωπούν τις τρεις μεγάλες ομάδες της χώρας, με την καθεμία να έχει ένα εγγυημένο μερίδιο εξουσίας.
Ο Πρόεδρος της Προεδρίας της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης επιλέγεται εκ περιτροπής μεταξύ τριών μελών (Βόσνιοι, Σέρβοι, Κροάτες), καθένας από τους οποίους εκλέγεται ως πρόεδρος για μια οκτάμηνη θητεία εντός της τετραετούς θητείας του ως μέλους. Τα τρία μέλη της Προεδρίας εκλέγονται απευθείας από τον λαό, με τους ψηφοφόρους της Ομοσπονδίας να ψηφίζουν για τους Βόσνιους και τους Κροάτες και τους ψηφοφόρους της Σερβικής Δημοκρατίας υπέρ των Σέρβων εκπροσώπων.
Ο Πρόεδρος του Υπουργικού Συμβουλίου προτείνεται από την Προεδρία και εγκρίνεται από τη Βουλή των Αντιπροσώπων. Ο Πρόεδρος του Υπουργικού Συμβουλίου είναι τότε υπεύθυνος για τον διορισμό Υπουργού Εξωτερικών, Υπουργού Εξωτερικού Εμπορίου και άλλων κατά περίπτωση.Η Κοινοβουλευτική Συνέλευση είναι το νομοθετικό όργανο στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Αποτελείται από δύο Σώματα: τη Βουλή των Λαών και τη Βουλή των Αντιπροσώπων. Η Βουλή των Λαών έχει 15 αντιπροσώπους που επιλέγονται από τα κοινοβούλια των οντοτήτων, τα δύο τρίτα των οποίων προέρχονται από την Ομοσπονδία (5 Βόσνιοι και 5 Κροάτες) και το ένα τρίτο από τη Σερβική Δημοκρατία (5 Σέρβοι). Η Βουλή των Αντιπροσώπων αποτελείται από 42 μέλη που εκλέγονται από τον λαό με μια μορφή αναλογικής εκπροσώπησης, τα δύο τρίτα εκλέγονται από την Ομοσπονδία και το ένα τρίτο εκλέγονται από τη Σερβική Δημοκρατία.[57]
Το Συνταγματικό Δικαστήριο της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης είναι ο ανώτατος, τελικός διαιτητής νομικών υποθέσεων. Αποτελείται από εννέα μέλη: τέσσερα μέλη επιλέγονται από την Ομοσπονδιακή Βουλή των Αντιπροσώπων, δύο από την Εθνοσυνέλευση της Σερβικής Δημοκρατίας και τρία από τον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων μετά από διαβούλευση με την Προεδρία, αφού δεν μπορούν να είναι Βόσνιοι πολίτες. [58]
Ωστόσο, η ανώτατη πολιτική αρχή στη χώρα είναι ο Ύπατος Εκπρόσωπος για τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, ο ύπαρχος για τη διεθνή πολιτική παρουσία στη χώρα και επιλέγεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Από το 1995, ο Ύπατος Εκπρόσωπος μπορεί να παρακάμψει την εκλεγμένη κοινοβουλευτική συνέλευση και από το 1997 είναι σε θέση να απομακρύνει εκλεγμένους αξιωματούχους. Οι μέθοδοι που επέλεξε η Ύπατη Εκπρόσωπος έχουν επικριθεί ως αντιδημοκρατικές. [59] Η διεθνής εποπτεία θα τερματιστεί όταν η χώρα κριθεί πολιτικά και δημοκρατικά σταθερή και αυτοσυντηρούμενη.
Στις 27 Απριλίου 2023 ο διεθνής ύπατος αρμοστής, Κρίστιαν Σμιτ, τροποποίησε το σύνταγμα της Ομοσπονδίας της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, έτσι ώστε μόνο δύο από τα τρία μέλη του Προεδρείου να χρειάζεται να προτείνουν στο κοινοβούλιο μια νέα κυβέρνηση. Στις 28 Απριλίου το κοινοβούλιο ενέκρινε (με ψήφους 51-2) μια νέα κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Νερμίν Νίκσιτς.
Εκλογές
Δικαίωμα ψήφου στις εκλογές έχουν όσες και όσοι είναι ηλικίας 18 ετών και άνω. Επίσης, οι 16χρονοι και 17χρονοι που εργάζονται έχουν κατ' εξαίρεση δικαίωμα ψήφου.[60]
Οι Μποσνιάκοι είναι η μεγαλύτερη εθνοτική ομάδα (50%), ενώ ακολουθούν οι Σέρβοι (30%) και οι Κροάτες (15%). Το στοιχείο διαφοροποίησης των εθνοτικών ομάδων είναι η θρησκεία, καθώς δεν υπάρχουν άλλες διαφορές (γλωσσικές, φυλετικές). Οι σε αντίστοιχη σειρά θρησκείες είναι το ισλάμ, η ορθοδοξία και ο ρωμαιοκαθολικισμός. Επίσης, υπάρχουν 1.196 Μάρτυρες του Ιεχωβά[61].
Η γλώσσα ενώ προπολεμικά ήταν μία επίσημη (Σερβοκροατική γλώσσα), σήμερα επισήμως υπάρχουν 3 γλώσσες, καθώς οι Μποσνιάκοι ονομάζουν τη γλώσσα τους βοσνιακά, οι Σέρβοι, σερβικά και οι Κροάτες κροατικά. Αν και οι τρεις αυτές κωδικοποιημένες εθνικές γλώσσες διαφέρουν σε κάποια σημεία μεταξύ τους, εντούτοις υπάρχει συντριπτικά μεγάλο ποσοστό επικάλυψης μεταξύ των τριών γλωσσών και 100% κατανόηση της μίας από τους ομιλητές της άλλης.
Εκτός από την πρωτεύουσα Σαράγεβο, άλλες μεγάλες πόλεις της χώρας είναι η Μπάνια Λούκα, η Τούζλα, η Ζένιτσα, το Μόσταρ, το Μπίχατς, η Μπιέλινα, το Πριέντορ και το Μπρτσκο.
Το προσδόκιμο ζωής στο σύνολο του πληθυσμού, σύμφωνα με εκτιμήσεις του 2019 του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ήταν 76,8 χρόνια (74,4 χρόνια οι άνδρες και 79,1 οι γυναίκες).[62]
Σύμφωνα με την απογραφή του 1991, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη είχε πληθυσμό 4.369.319 κατοίκους, ενώ η απογραφή του Ομίλου της Παγκόσμιας Τράπεζας το 1996 έδειξε μείωση σε 3.764.425 κατοίκους. [63] Οι μεγάλες μεταναστεύσεις πληθυσμού κατά τη διάρκεια των Γιουγκοσλαβικών Πολέμων στη δεκαετία του 1990 προκάλεσαν δημογραφικές αλλαγές στη χώρα. Μεταξύ των ετών 1991 και 2013, οι πολιτικές διαφωνίες κατέστησαν αδύνατη τη διοργάνωση απογραφής. Είχε προγραμματιστεί μια απογραφή για το 2011, [64] και στη συνέχεια για το 2012, [65] αλλά καθυστέρησε μέχρι τον Οκτώβριο του 2013. Η απογραφή του 2013 διαπίστωσε συνολικό πληθυσμό 3.531.159 ατόμων, μια πτώση περίπου 20% από το 1991 [66] Τα στοιχεία της απογραφής του 2013 περιλαμβάνουν μη μόνιμους Βόσνιους κατοίκους και για το λόγο αυτό αμφισβητούνται από αξιωματούχους της Σερβικής Δημοκρατίας και Σέρβους πολιτικούς (βλ. Εθνοτικές ομάδες παρακάτω). [67]
Η Βοσνία και Ερζεγοβίνη είναι η πατρίδα τριών «συστατικών εθνοτήτων», δηλαδή των Μποσνιάκων, των Σέρβων και των Κροατών, καθώς και ορισμένων μικρότερων ομάδων (συμπεριλαμβανομένων των Εβραίων και των Ρομά). [68] Σύμφωνα με στοιχεία από την απογραφή του 2013 που δημοσίευσε η Στατιστική Υπηρεσία της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, οι Μποσνιάκοι αποτελούν το 50,1% του πληθυσμού, οι Σέρβοι το 30,8%, οι Κροάτες το 15,5% και οι άλλοι το 2,7%, με τους υπόλοιπους ερωτηθέντες να μην δηλώνουν την εθνικότητα τους ή να μην απαντούν. Τα αποτελέσματα της απογραφής αμφισβητούνται από τη στατιστική υπηρεσία της Σερβικής Δημοκρατίας και από Σερβοβόσνιους πολιτικούς. [69] Η διαφωνία σχετικά με την απογραφή αφορά τη συμπερίληψη μη μόνιμων Βόσνιων κατοίκων στα στοιχεία, κάτι στο οποίο αντιτίθενται οι αξιωματούχοι της Σερβικής Δημοκρατίας. [70] Η στατιστική υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Ευρωπαϊκή Στατιστική Υπηρεσία, κατέληξε στο συμπέρασμα τον Μάιο του 2016 ότι η μεθοδολογία απογραφής που χρησιμοποιήθηκε από τη Βοσνιακή στατιστική υπηρεσία είναι σύμφωνη με τις διεθνείς συστάσεις. [71]
Γλώσσες
Το σύνταγμα της Βοσνίας δεν προσδιορίζει καμία επίσημη γλώσσα. [72] [73] [74] Ωστόσο, οι ακαδημαϊκοί Χίλαρι Φούτιτ και Μάικλ Κέλι σημειώνουν ότι η Συμφωνία του Ντέιτον δηλώνει ότι "γράφτηκε στα βοσνιακά, κροατικά, αγγλικά και σερβικά", καθεστώς το οποίο περιγράφουν ως "ντε φάκτο αναγνώριση τριών επίσημων γλωσσών" σε κρατικό επίπεδο. Το ισότιμο καθεστώς των τριών γλωσσών της χώρας επαληθεύτηκε από το Συνταγματικό Δικαστήριο το 2000. [74] Αποφάνθηκε ότι οι διατάξεις της Ομοσπονδίας και των Συνταγμάτων της Σερβικής Δημοκρατίας για τη γλώσσα ήταν ασυμβίβαστες με το σύνταγμα του κράτους, καθώς αναγνώρισαν μόνο τα βοσνιακά και τα κροατικά (στην περίπτωση της Ομοσπονδίας) και τα Σερβικά (στην περίπτωση της Σερβικής Δημοκρατίας) ως επίσημες γλώσσες στην επίπεδο οντότητας. Ως αποτέλεσμα, η διατύπωση των συνταγμάτων των οντοτήτων άλλαξε και οι τρεις γλώσσες έγιναν επίσημες και στις δύο οντότητες. [74] Οι τρεις τυπικές γλώσσες είναι πλήρως κατανοητές μεταξύ τους και είναι γνωστές συλλογικά με την ονομασία Σερβοκροατικά, παρά το γεγονός ότι αυτός ο όρος δεν αναγνωρίζεται επίσημα στη χώρα. Η χρήση μιας από τις τρεις γλώσσες έχει γίνει δείκτης εθνικής ταυτότητας. [75] Ο Κέλι και η Κάθριν Μπέικερ υποστηρίζουν: «Οι τρεις επίσημες γλώσσες του σημερινού βοσνιακού κράτους... αντιπροσωπεύουν τη συμβολική διεκδίκηση της εθνικής ταυτότητας έναντι του πραγματισμού της αμοιβαίας κατανοητότητας».
Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Χάρτη για τις Περιφερειακές ή Μειονοτικές Γλώσσες του 1992, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη αναγνωρίζει τις ακόλουθες μειονοτικές γλώσσες: αλβανικά, μαυροβουνιακά, τσέχικα, ιταλικά, ουγγρικά, μακεδονικά, γερμανικά, πολωνικά, ρομανικά, ρουμανικά, ρουθηνικά, σλοβακικά, σλοβενικά, Τουρκικά, Ουκρανικά και Εβραϊκά (Γίντις και ισπανοεβραϊκή γλώσσα). [76] Η γερμανική μειονότητα στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη είναι ως επί το πλείστον απομεινάρια από Σουηβούς του Δούναβη, που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή αφού η μοναρχία των Αψβούργων διεκδίκησε τα Βαλκάνια από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Λόγω των απελάσεων και της (αναγκαστικής) αφομοίωσης μετά τους δύο Παγκόσμιους Πολέμους, ο αριθμός των Γερμανών στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη μειώθηκε δραστικά. [77]
Στην απογραφή του 2013, το 52,86% του πληθυσμού θεωρεί τη μητρική του γλώσσα τα βοσνιακά, το 30,76% τα σερβικά, το 14,6% τα κροατικά και το 1,57% άλλη γλώσσα, με το 0,21% να μην απαντά.
Θρησκεία
Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη είναι μια πολύθρησκη χώρα. Σύμφωνα με την απογραφή του 2013, οι μουσουλμάνοι αποτελούσαν το 50,7% του πληθυσμού, ενώ οι ορθόδοξοι χριστιανοί το 30,7%, οι καθολικοί χριστιανοί το 15,2%, το 1,2% άλλοι και το 1,1% άθεοι ή αγνωστικιστές, με τους υπόλοιπους να μην δηλώνουν ή να μην απαντούν στην ερώτηση. Μια έρευνα του 2012 βρήκε ότι το 54% των μουσουλμάνων της Βοσνίας δεν ήταν θρησκευόμενοι, ενώ το 38% ακολουθούσε τον Σουνισμό. [78]
Το Διεθνές Αεροδρόμιο του Σαράγεβο, επίσης γνωστό ως αεροδρόμιο Μπούτμιρ, είναι το κύριο διεθνές αεροδρόμιο στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, το οποίο βρίσκεται 6,1 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του κεντρικού σιδηροδρομικού σταθμού του Σαράγεβο [79] στην πόλη Σαράγεβο και συγκεκριμένα στο προάστιο Μπουτμίρ. Οι σιδηροδρομικές δραστηριότητες στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη είναι διάδοχοι των Γιουγκοσλαβικών Σιδηροδρόμων εντός των ορίων της χώρας μετά την ανεξαρτησία από την πρώην Γιουγκοσλαβία το 1992. Σήμερα, οι σιδηρόδρομοι από τους Σιδηροδρόμους της Ομοσπονδίας της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης (ŽFBiH) στην Ομοσπονδία της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και από τους Σιδηροδρόμους της Σερβικής Δημοκρατίας (ŽRS) στη Σερβική Δημοκρατία. Η οδήγηση γίνεται στα δεξιά.
Γεωγραφικά και ιστορικά η χώρα βρισκόταν σε επαφή με το μεσογειακό, βυζαντινό, οθωμανικό και δυτικοευρωπαϊκό πολιτισμό και δέχτηκε τις επιδράσεις τους. Αργότερα, όταν η χώρα αποτελούσε δημοκρατία της Ομοσπονδιακής Λαϊκής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας η πολιτιστική παραγωγή της εντασσόταν στα πλαίσια του ευρύτερου γιουγκοσλαβικού πολιτισμού. Το 1992 με τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, η χώρα ανακήρυξε την αυτονομία της, και η πολιτιστική παραγωγή άρχισε σταδιακά να αναζητά και να βρίσκει την ιδιαίτερη ταυτότητά της.
Ο γνωστότερος λογοτέχνης της χώρας είναι ο Ίβο Άντριτς, ο οποίος το 1961 κέρδισε το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Άλλοι γνωστοί Βόσνιοι λογοτέχνες του 20ού αι. είναι ο Μέσα Σελίμοβιτς, ο ποιητής Αμπντουλάχ Σιντράν, ο Μακ Ντίζνταρ κ.ά. Ο Αντεμίρ Κένοβιτς και ο Εμίρ Κουστουρίτσα είναι οι γνωστότεροι κινηματογραφιστές που γεννημένοι στη Βοσνία κατάφεραν να γίνουν παγκοσμίως γνωστοί με τα έργα τους και να κερδίσουν πολλές διακρίσεις σε διεθνή κινηματογραφικά φεστιβάλ (Φεστιβάλ Βενετίας, Φεστιβάλ Κανών). Ο Ντάνις Τάνοβιτς με την ταινία του «No man’s Land» κέρδισε το 2001 το Όσκαρ Ξενόγλωσσης ταινίας. Επίσης από τη Βοσνία κατάγεται και ο Γκόραν Μπρέγκοβιτς ο οποίος είναι από τους πιο αναγνωρισμένους μουσικούς παγκοσμίως.
Η Βοσνία και Ερζεγοβίνη έχει πλούσια λογοτεχνία, συμπεριλαμβανομένου του νομπελίστα Ίβο Άντριτς και ποιητών όπως οι Αντούν Μπράνκο Σίμιτς, Αλέξα Σάντιτς, Γιόβαν Ντούτσιτς και Μακ Ντίτζνταρ, συγγραφείς όπως οι Ζλάτκο Τόπτσιτς, Μέσα Σελίμοβιτς, Σεμεζντίν Μεχμεντίνοβιτς, Μιλιένκο Γιέργκοβιτς, Ισάκ Σαμοκοβλίγια, Σαφβέτ-μπεγκ Μπασάγκιτς, Αμπντουλάχ Σιντράν, Πέταρ Κότσιτς, Αλεξάνταρ Χέμον και Νέντζαντ Ιμπρισίμοβιτς. Το Εθνικό Θέατρο ιδρύθηκε το 1919 στο Σαράγεβο και πρώτος διευθυντής του ήταν ο δραματουργός Μπράνισλαβ Νούσιτς. Περιοδικά όπως το Novi Plamen ή το Sarajevske sveske είναι μερικές από τις πιο σημαντικές εκδόσεις που καλύπτουν πολιτιστικά και λογοτεχνικά θέματα.
Κουζίνα
Η βοσνιακή κουζίνα χρησιμοποιεί πολλά μπαχαρικά, σε μέτριες ποσότητες. Τα περισσότερα πιάτα είναι ελαφριά, καθώς είναι βραστά. Οι σάλτσες είναι απολύτως φυσικές και αποτελούνται από λίγο περισσότερο υλικό από τους φυσικούς χυμούς των λαχανικών στα διάφορα πιάτα. Τα τυπικά συστατικά των βοσνιακών φαγητών είναι: ντομάτες, πατάτες, κρεμμύδια, σκόρδο, πιπεριές, αγγούρια, καρότα, λάχανο, μανιτάρια, σπανάκι, κολοκυθάκια, αποξηραμένα φασόλια, φρέσκα φασόλια, δαμάσκηνα, γάλα, πάπρικα και μια κρέμα γάλακτος που ονομάζεται παβλάκα. Η βοσνιακή κουζίνα ισορροπεί ανάμεσα στις δυτικές και ανατολικές επιρροές. Ως αποτέλεσμα της οθωμανικής διοίκησης για σχεδόν 500 χρόνια, το φαγητό της Βοσνίας συνδέεται στενά με την τουρκική, την ελληνική και άλλες πρώην οθωμανικές και μεσογειακές κουζίνες. Ωστόσο, λόγω των ετών της αυστριακής κυριαρχίας, υπάρχουν πολλές επιρροές από την Κεντρική Ευρώπη. Τα τυπικά πιάτα με κρέας περιλαμβάνουν κυρίως βοδινό και αρνί. Μερικές τοπικές σπεσιαλιτέ είναι οι: τσεβάπι, μπουρέκι, ντολμάς, σαρμά, πιλάφι, γκούλας, άιβαρ και μια ολόκληρη σειρά από γλυκά της Ανατολής. Το τσεβάπι είναι ένα ψητό πιάτο από κιμά, ένα είδος κεμπάπ, δημοφιλές στην πρώην Γιουγκοσλαβία και θεωρούμενο το εθνικό πιάτο στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη [80] και τη Σερβία. [81] [82] [83] Τα τοπικά κρασιά προέρχονται από την Ερζεγοβίνη όπου το κλίμα είναι κατάλληλο για την καλλιέργεια σταφυλιών. Η ερζεγοβινική λόζα (παρόμοια με την ιταλική γκράπα αλλά λιγότερο γλυκιά) είναι πολύ δημοφιλής. Τα αλκοολούχα ποτά δαμάσκηνου (ρακίγια) ή μήλου (γιακουμπόβατσα) παράγονται στα βόρεια. Στον νότο, τα αποστακτήρια παρήγαγαν τεράστιες ποσότητες μπράντυ και προμήθευαν όλα τα πρώην γιουγκοσλαβικά εργοστάσια οινοπνευματωδών ποτών (το μπράντυ είναι η βάση των περισσότερων αλκοολούχων ποτών).
Τα καφενεία, όπου σερβίρεται βόσνιος καφές σε ντζέζβα με ραχάτ λουκούμ και κύβους ζάχαρης, ανθούν στο Σαράγεβο και κάθε πόλη της χώρας. Η κατανάλωση καφέ είναι ένα αγαπημένο χόμπι της Βοσνίας και μέρος της κουλτούρας. Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη είναι η ένατη χώρα σε ολόκληρο τον κόσμο ως προς την κατά κεφαλήν κατανάλωση καφέ. [84]
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
