![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/5marshals_01.jpg/640px-5marshals_01.jpg&w=640&q=50)
Рэпрэсіі ў РСЧА (1937—1938)
From Wikipedia, the free encyclopedia
Рэпрэсіі ў РСЧА 1937—1938 — маштабныя палітычныя рэпрэсіі («чысткі») у дачыненні да каманднага і начальніцкага складу РСЧА і РСВМФ, якія вылучаюцца даследчыкамі як адна з праяў, складовая частка палітыкі «Вялікага тэрору (руск.) (бел.» ў СССР, якая з’явілася, у сваю чаргу, прамым следствам культу асобы Сталіна. Фактычна пачаліся ў другой палове 1936 года, але найбольшы размах набылі пасля арышту і асуджэння М. М. Тухачэўскага (руск.) (бел. і сямі іншых высокапастаўленых вайскоўцаў у маі-чэрвені 1937 года; на 1937—1938 гады прыйшоўся іх пік, а ў 1939—1941, пасля рэзкага спаду, яны працягваліся з істотна меншай інтэнсіўнасцю. Рэпрэсіі выяўляліся ў звальненнях па палітычных матывах, арыштах і вынясенні прысудаў па сфабрыкаваных справах.
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/5marshals_01.jpg/320px-5marshals_01.jpg)
Ахвярамі беззаконня і фальсіфікаваных абвінавачванняў сталі тысячы камандзіраў і байцоў РСЧА і РСВМФ. Асноўны ўдар палітычных рэпрэсій быў накіраваны супраць каманднага складу вышэйшага звяна: намеснікаў наркама абароны СССР, камандуючых войскамі ваенных акругаў (флатоў), іх намеснікаў, камандзіраў карпусоў, дывізій, брыгад. Значна пацярпеў камандна-начальніцкі склад упраўленняў і штабоў у адпаведных звёнах, прафесарска-выкладчыцкі склад ваенна-навучальных устаноў[1].
Асноўную масу ахвяр палітычных рэпрэсій у Чырвонай Арміі ў перадваенныя гады склалі так званыя ўдзельнікі «ваенна-фашысцкай змовы» і «праватрацкісцкіх арганізацый», справы якіх разглядаліся Ваеннай калегіяй Вярхоўнага суда СССР. Для атрымання неабходных паказанняў ад падследных яны ў масавым парадку падвяргаліся здзекам, збіццю і катаванням. Прымяненне «мер фізічнага ўздзеяння» падчас следства ў дачыненні да «ворагаў» і «шпіёнаў» было санкцыянавана вышэйшым партыйным і дзяржаўным кіраўніцтвам СССР. Пераважная большасць камандзіраў, начальнікаў і палітработнікаў, абвінавачаных ва ўдзеле ў «ваенна-фашысцкай змове», былі прысуджаныя да вышэйшай меры пакарання — расстрэлу. Толькі некаторым з іх гэты прысуд, не прыведзены ў выкананне неадкладна, быў пасля заменены папраўча-працоўнымі лагерамі[2].
Паводле ацэнкі Рыгора Іванавіча Герасімава (руск.) (бел., гісторыка і спецыяліста па гісторыі РСЧА ў 1937 годзе было рэпрэсавана 11034 чалавекі, у 1938 годзе 4523 чалавекі, за вылікам амніставаных і апраўданых. Асаблівую ўвагу варта надаць росту колькасці РСЧА ў гэтыя гады, што збольшага можа растлумачыць кадравы голад. Так, у 1937 годзе не хапала 34.000 кадравых афіцэраў, у 1938 годзе 39.000[3]. У той жа час ключавымі ўяўляюцца рэпрэсіі вышэйшага каманднага складу СССР, высокі працэнт якіх у адносінах да агульнай колькасці вышэйшага каманднага складу значна перавышае працэнт рэпрэсаваных у адносінах да агульнага недахопу кадравага афіцэрства.
Існавалі таксама рэпрэсіі ў СА 1950—1951.