Dakar-tydren

Die Dakar-tydren (voorheen bekend as die Parys-Dakar-tydren) is 'n jaarlikse tydren wat deur die Amaury Sport Organisation georganiseer word. Die tydren is oop vir amateur- en professionele jaers, maar amateurs maak gewoonlik tot 80% van jaers uit.

Trofee waarom meegeding word

'n Ondersteuningsvoertuig tydens die 2004-Dakar

Spore in die woestyn van Mauritanië

Lande waardeur die tydren al in Afrika plaasgevind het (oranje is daardie state wat slegs in die 1992 tydren na Kaapstad besoek is)

Die skofte van die Lissabon–Dakar 2007

Die skofte van die Mar del Plata–Copiapó–Lima 2012

Lande waardeur die tydren tussen 2009 en 2019 gejaag is, nadat dit verskuif is vanaf die vorige roete Parys-Dakar as gevolg van kommer oor veiligheid. Stede sluit in begin- en eindpunte.

Nissan Navara, Lissabon-Dakar 2006

Russiese KAMAZ – elfmalige wenner van die Dakar

Unimog U400L n.541 op die tweede skof van die Lissabon-Dakar 2006-tydren

Dakar-tydren: Wrak van die DAF FAV3600 95X2 TurboTwin wat op 9 Januarie 1988 verongeluk het in die Ténéré-kuswoestyn in die noorde van Niger, en waarin navigator Kees van Loevezijn gesterf het.

Die Dakar kan eerder as 'n uithourit beskou word as 'n tradisionele tydren, aangesien die landskap waaroor deelnemers jaag baie veeleisender is, terwyl die voertuie eerder ware veldvoertuie is as gemodifiseerde sedans wat in gewone veldwedrenne gebruik word. Behalwe gewone veldwerk wat die voertuie moet verrig, is bykomstige hindernisse die oorsteek van sandduine, modder, kameelgras, rotse, ensovoorts. Afstande per dag kan ook tot 'n hele paar honderd kilometers wees, wat uiterste uithouvermoë verg.

Geskiedenis en roete

Die tydren het ontstaan in 1978, 'n jaar nadat 'n jaer, Thierry Sabine, in die woestyn verdwaal het, en gedink het dit is die ideale plek vir 'n jaarlikse uithourit. Aanvanklik het die wedren jaarliks in Parys, Frankryk, begin en in Dakar, Senegal, geëindig. As gevolg van politieke en ander faktore het die begin en eindpunt egter later verskil van die oorspronklike. In die Afrika-era was die eindpunt met die uitsondering van vier tydrenne in Dakar, maar Parys was nét die beginpunt tot in 1995. Tussen 2009 en 2019 is die Dakar-tydren in Suid-Amerika aangebied. Sedert 2020 vind dit in Saoedi-Arabië plaas.

Volledige lys van vorige roetes

• 1979: Parys–Dakar
• 1980: Parys–Dakar
• 1981–1988: Parys–Algerië–Dakar
• 1989: Parys–Tunisië–Dakar
• 1990: Parys–Tripoli–Dakar
• 1991: Parys–Tripoli–Dakar
• 1992: Parys–Kaapstad
• 1993: Parys–Dakar
• 1994: Parys–Dakar–Parys
• 1995: Granada–Dakar
• 1996: Granada–Dakar
• 1997: Dakar–Agadez–Dakar
• 1998: Parys–Granada–Dakar
• 1999: Granada–Dakar
• 2000: Dakar–Kaïro
• 2001: Parys–Dakar
• 2002: Arras–Madrid–Dakar
• 2003: Marseille–Sharm el Sheikh
• 2004: Clermont-Ferrand–Dakar
• 2005: Barcelona–Dakar
• 2006–2008: Lissabon–Dakar (die roete vir 2008 se resies was reeds beplan en alle toerusting gereed in Lissabon toe die Dakar gekanselleer is op 4 Januarie 2008).
• 2009: Buenos Aires–Valparaíso–Buenos Aires^[1]
• 2010: Buenos Aires–Antofagasta–Buenos Aires^[2]
• 2011: Buenos Aires–Arica–Buenos Aires^[3]
• 2012: Mar del Plata–Copiapó–Lima
• 2013: Lima–Tucumán–Santiago de Chile
• 2014: Rosario–Valparaíso
• 2015: Buenos Aires–Antofagasta–Uyuni–Buenos Aires
• 2016: Buenos Aires–Salta–Rosario
• 2017: Asunción–La Paz–Buenos Aires
• 2018: Lima–La Paz–Córdoba
• 2019: Lima–Lima
• 2020: Djedda–Riaad–Al-Qiddiya
• 2021: Djedda–Ḥail
• 2022: Ḥail–Djedda
• 2023: Yanbu–Dammam
• 2024: Al-'Ula–Yanbu
• 2025: Bisha–Shaybah

Die tydren het voorheen (tot 2007) gewoonlik deur Marokko, Wes-Sahara en daarna na die graslande en woestyne in Mauritanië gegaan. Die gedeeltes deur Atar en die sandduine en canyons van Mauritanië se Adrar-streek was beskou as die mees uitdagende van alle veldtydrenne.

In 1992 het Hubert Auriol die Dakar in 'n sedanvoertuig gewen nadat hy voorheen die motorfietsafdeling van die kompetisie twee keer gewen het. Dit het hom die eerste jaer gemaak wat in beide die tweewiel- en vierwielafdelings geseëvier het.

Die 2008 Dakar-tydren is op 4 Januarie 2008 jammerlik gekanselleer, te midde van vrese oor moontlike terrorisaanvalle in die Sahara. Dit het bygedra tot gerugte deur koerante dat dit die einde van die tydren voorspel. Chili en Argentinië het hulle landgebied aangebied om die ren te huisves, asook Tsjeggië.

Tussen 2009 en 2019 is die Dakar-tydren jaarliks in Suid-Amerika gehou. Sedert 2020 word die Dakar-tydren in Saoedi-Arabië gehou.

Voertuie en klasse

Die drie vernaamste kompetisieklasse in die Dakar-tydren is motorfietse, sedan motorvoertuie (enige iets van strand-knortjorre ("beach buggies") tot vragmotors) en groot vragmotors. Baie voertuigvervaardigers gebruik die uiterste omstandighede van die tydren om voertuie te toets en die uithouvermoë van hul voertuie ten toon te stel.

Oorspronklik het Europese veeldoeligheidsvoertuie soos die Land Rover, die Range Rover, die Mercedes-Benz G, en die Pinzgauer, sowel as die Japannese Toyota Land Cruiser, die tydren oorheers. Ander vervaardigers het gemodifiseerde stadsvoertuie soos die Rolls-Royce, Citroën, Peugeot (405 T16 en 205 T16) en selfs Porsche ingeskryf.

In 2002 was voorbeelde van die sedan-motorvoertuigklas die Mitsubishi Pajero/Montero, die Volkswagen Touareg, en die Nissan Navara. Mercedes-Benz M-klas, BMW X5 en BMW X3, Hummer H1 en Hummer H3 sportveeldoeligheidsvoertuie was ook teenwoordig, maar het nie in die wennersposisies gespog nie. Jean-Louis Schlesser het 'n reeks strandknortjorre gebou vir die tydren wat heelwat wenners opgelewer het. Amerikaanse "Baja" styl vragmotors het ook hul verskyning gemaak, maar selde gewen.

Vragmotors (T4 "Camions" of "Lorries") sluit in Tatra, LIAZ, Kamaz, Hino, MAN, DAF, PERLINI, Mercedes-Benz Unimog, Renault Kerax, SCANIA, IVECO en GINAF. In die 1980's was daar sterk kompetisie tussen DAF en Mercedes-Benz, wat gelei het tot voertuie met twee enjins wat meer as 1000 perdekrag (hp) (750 kW) uitgestoot het. Later het Tatra, Perlini en Kamaz tot die tydren toegetree.

KTM is die mees populêre en meestal die wenmotorfiets. Die grootste mededingers in die motorvoertuigklas is MINI, Volkswagen, Mitsubishi en Nissan, en in die motorfietsklas Yamaha en KTM. Na 2000 het hernude kompetisie begin in die vragmotorklas tussen DAF, Tatra, Mercedes-Benz en Kamaz.

Insidente

In 1982 het Mark Thatcher, seun van die destydse Britse eerste minister Margaret Thatcher, en sy Franse medebestuurder, Charlotte Verney en 'n meganikus, vir ses dae verdwyn. Die drietal het op 9 Januarie herstelwerk aangebring en toe die verkeerde pad verder gevolg. 'n Algeriese militêre vliegtuig het hulle wit Peugeot 504 50 km van koers af gevind.

In 1986 het die organiseerder van die tydren, Thierry Sabine, dood verongeluk in 'n helikopterongeluk.

Ses mense, drie deelnemers en drie plaaslike inwoners, is dood tydens die 1988-wedren. Dit sluit in 'n 10-jarige kind van Mali wat die pad oorgesteek het, en 'n kameraspan wat 'n ma-en-dogter in Mauritanië doodgery het.

In 2005 is vyf mense, insluitende twee renjaers dood in die tydren, terwyl 'n Suid-Afrikaner, Elmar Symons, 'n motorfietsjaer in die 2007-tydren, oorlede is.

Kritiek

Die tydren het reeds kritiek uit verskeie oorde ontvang, meestal as gevolg van die impak van die tydren op die plaaslike bevolkings waardeur gejaag word. Die feit dat Wes-Sahara 'n deurgangspunt is sonder dat die Polisario Front (die aanvaarde verteenwoordiger van die Sahrawis-inwoners in Wes-Sahara wat deur Marokko beset word) se mening ingewin is, was nog 'n punt van kritiek. Na hierdie kritiek het die organiseerders van die ren sedert 2000 die Polisario Front se toestemming verkry.

Die Vatikaan, Afrika-menseregtegroepe en die Groen Party in Frankryk het ook al beswaar aangeteken teen die tydren weens verskeie redes. Plaaslike gemeenskappe kla dat hulle min voordeel uit die tydren trek, aangesien die deelnemers min geld op plaaslike goedere spandeer, maar mense en diere baie keer sterf in die jaers se pad.

Lys van wenners

Jaar	Roete	Motors		Motorfietse		Vragmotors		Vierwielmotorfietse		UTV's
		Bestuurder Medebestuurder	Vervaardiger	Bestuurder	Vervaardiger	Bestuurder Medebestuurder	Vervaardiger	Bestuurder	Vervaardiger	Bestuurder Medebestuurder	Vervaardiger
2025	Bisha– Shubaytah	Yazeed Al-Rajhi Timo Gottschalk	Toyota Hilux Dakar	Daniel Sanders	KTM 450 Rally	Martin Macík František Tomášek David Švanda	Iveco PowerStar	nie gehou nie		Brock Heger Max Eddy	Polaris RZR Pro R Sport
2024	Al-'Ula– Yanbu	Carlos Sainz Lucas Cruz	Audi RS Q e-tron	Ricky Brabec	Honda CRF 450 Rally	Martin Macík František Tomášek David Švanda	Iveco PowerStar	Manuel Andújar	Yamaha Raptor 700R	Xavier de Soultrait Martin Bonnet	Polaris RZR Pro R
2023	Yanbu– Dammam	Nasser Al-Attiyah Mathieu Baumel	Toyota GR DKR Hilux	Kevin Benavides	KTM 450 Rally	Janus van Kasteren Darek Rodewald Marcel Snijders	Iveco PowerStar	Alexandre Giroud	Yamaha Raptor 700R	Eryk Goczał Oriol Mena	Can-Am XRS
2022	Ḥail– Djedda	Nasser Al-Attiyah Mathieu Baumel	Toyota GR DKR Hilux	Sam Sunderland	Gas Gas 450 Rally	Dmitri Sotnikof Ruslan Amchmadeef Ilgiz Achmetzianof	Kamaz 435091	Alexandre Giroud	Yamaha Raptor 700R	Austin Jones Gustavo Gugelmin	Can-Am XRS
2021	Djedda– Ḥail	Stéphane Peterhansel Édouard Boulanger	Mini John Cooper Works Buggy	Kevin Benavides	Honda CRF 450 Rally	Dmitri Sotnikof Ruslan Amchmadeef Ilgiz Achmetzianof	Kamaz 43509	Manuel Andújar	Yamaha Raptor 700R	Francisco López Contardo Juan Pablo Latrach Vinagre	Can-Am
2020	Djedda– Riaad– Al-Qiddiya	Carlos Sainz Lucas Cruz	Mini John Cooper Works Buggy	Ricky Brabec	Honda CRF 450 Rally	Andrej Karginof Andrej Mokeef Igor Leonof	Kamaz 43509	Ignacio Casale	Yamaha Raptor 700R	Casey Currie Sean Berriman	Can-Am Maverick
2019	Lima– Lima	Nasser Al-Attiyah Matthieu Baumel	Toyota Hilux Dakar	Toby Price	KTM 450 Rally	Eduard Nikolaef Jefgeni Jakowlef Wladimir Rybakof	Kamaz 43509	Nicolas Cavigliasso	Yamaha Raptor 700R	Francisco López Contardo Alvaro Quintanilla	Can-Am
2018	Lima– La Paz– Córdoba	Carlos Sainz Lucas Cruz	Peugeot 3008 DKR Maxi	Matthias Walkner	KTM 450 Rally Replica	Eduard Nikolaef Jefgeni Jakowlef Wladimir Rybakof	Kamaz 4326	Ignacio Casale	Yamaha Raptor 700	Reinaldo Varela Gustavo Gugelmin	Can-Am
2017	Asunción– La Paz– Buenos Aires	Stéphane Peterhansel Jean-Paul Cottret	Peugeot 3008 DKR	Sam Sunderland	KTM 450 Rally	Eduard Nikolaef Jefgeni Jakowlef Wladimir Rybakof	Kamaz 4326	Sergej Karyakin	Yamaha Raptor 700	Leandro Torres Lourival Roldan	Polaris RZR 1000 XP
2016	Buenos Aires– Salta- Rosario	Stéphane Peterhansel Jean-Paul Cottret	Peugeot 2008 DKR	Toby Price	KTM 450 Rally	Gerard de Rooy Moises Torrallardona Darek Rodewald	Iveco PowerStar	Marcos Patronelli	Yamaha	nie gehou nie
2015	Buenos Aires– Iquique- Buenos Aires	Nasser Al-Attiyah Matthieu Baumel	Mini All 4 Racing	Marc Coma	KTM 450 Rally	Ayrat Mardeef Aydar Belyaef Dmitriy Swistunof	Kamaz	Rafał Sonik	Yamaha
2014	Rosario- Salta– Valparaíso	Nani Roma Michel Périn	Mini All 4 Racing	Marc Coma	KTM 450 Rally	Andrey Karginof Andrey Mokeef Igor Devyatkin	Kamaz	Ignacio Casale	Yamaha
2013	Lima– Tucumán– Santiago de Chile	Stéphane Peterhansel Jean-Paul Cottret	Mini All 4 Racing	Cyril Despres	KTM 450 Rally	Eduard Nikolaef Sergey Sawostin Wladimir Rybakof	Kamaz	Marcos Patronelli	Yamaha
2012	Mar del Plata– Arica– Lima	Stéphane Peterhansel Jean-Paul Cottret	Mini All 4 Racing	Cyril Despres	KTM 450 Rally	Gérard de Rooy Tom Colsoul Darek Rodewald	Iveco PowerStar	Alejandro Patronelli	Yamaha Raptor 700
2011	Buenos Aires– Arica– Buenos Aires	Nasser Al-Attiyah Timo Gottschalk	Volkswagen Touareg 3	Marc Coma	KTM 450 Rally	Wladimir Chagin Sergey Sawostin Ildar Sjaysultanof	Kamaz	Alejandro Patronelli	Yamaha
2010	Buenos Aires– Antofagasta– Buenos Aires	Carlos Sainz Lucas Cruz	Volkswagen Touareg 2	Cyril Despres	KTM 690 Rally	Wladimir Chagin Sergej Sawostin Eduard Nikolaef	Kamaz	Marcos Patronelli	Yamaha
2009	Buenos Aires– Valparaiso– Buenos Aires	Giniel de Villiers Dirk von Zitzewitz	Volkswagen Touareg 2	Marc Coma	KTM 690 Rally	Firdaus Kabirof Aydar Belyaef Andrey Mokeef	Kamaz	Josef Macháček	Yamaha
2008	gekanselleer
2007	Lissabon–Dakar	Stéphane Peterhansel Jean-Paul Cottret	Mitsubishi Pajero	Cyril Despres	KTM 690 Rally	Hans Stacey Charly Gotlib Bernard der Kinderen	MAN TGA	nie gehou nie		nie gehou nie
2006	Lissabon–Dakar	Luc Alphand Gilles Picard	Mitsubishi Pajero	Marc Coma	KTM LC4 660R	Wladimir Chagin Semen Jakubof Sergej Sawostin	Kamaz
2005	Barcelona–Dakar	Stéphane Peterhansel Jean-Paul Cottret	Mitsubishi Pajero	Cyril Despres	KTM LC4 660R	Firdaus Kabirof Aydar Beljaef Andrey Mokeef	Kamaz
2004	Clermont-Ferrand– Dakar	Stéphane Peterhansel Jean-Paul Cottret	Mitsubishi Pajero	Nani Roma	KTM LC4 660R	Wladimir Chagin Semen Jakubof Sergej Sawostin	Kamaz
2003	Marseille– Sharm el Sheikh	Hiroshi Masuoka Andreas Schulz	Mitsubishi Pajero	Richard Sainct	KTM LC4 660R	Wladimir Chagin Semen Jakubof Sergej Sawostin	Kamaz
2002	Arras–Madrid– Dakar	Hiroshi Masuoka Pascal Maimon	Mitsubishi Pajero	Fabrizio Meoni	KTM LC8 950R	Wladimir Chagin Semen Jakubof Sergej Sawostin	Kamaz
2001	Parys–Dakar	Jutta Kleinschmidt Andreas Schulz	Mitsubishi Pajero	Fabrizio Meoni	KTM LC4 660R	Karel Loprais Josef Kalina Petr Hamerla	Tatra 815
2000	Parys–Dakar–Kaïro	Jean-Louis Schlesser Henri Magne	Schlesser-Renault Buggy	Richard Sainct	BMW F650RR	Wladimir Chagin Semen Jakubof Sergej Sawostin	Kamaz
1999	Granada–Dakar	Jean-Louis Schlesser Philippe Monnet	Schlesser-Renault Buggy	Richard Sainct	BMW F650RR	Karel Loprais Radomir Stachura Josef Kalina	Tatra 815
1998	Parys–Granada– Dakar	Jean-Pierre Fontenay Gilles Picard	Mitsubishi Pajero	Stéphane Peterhansel	Yamaha YZE850T	Karel Loprais Radomir Stachura Jan Cermak	Tatra 815
1997	Dakar–Agades– Dakar	Kenjiro Shinozuka Henri Magne	Mitsubishi Pajero	Stéphane Peterhansel	Yamaha YZE850T	Peter Reif Johann Deinhofer	Hino
1996	Granada–Dakar	Pierre Lartigue Michel Périn	Citroën ZX	Edi Orioli	Yamaha YZE850T	Wiktor Moskowskikh Anatoli Kouzmine Nail Bagawetdinof	Kamaz
1995	Granada–Dakar	Pierre Lartigue Michel Périn	Citroën ZX	Stéphane Peterhansel	Yamaha YZE850T	Karel Loprais Radomir Stachura Tomas Tomecek	Tatra 815
1994	Parys–Dakar–Parys	Pierre Lartigue Michel Périn	Citroën ZX	Edi Orioli	Cagiva Elefant 900	Karel Loprais Radomir Stachura Josef Kalina	Tatra 815
1993	Parys–Dakar	Bruno Saby Dominique Serieys	Mitsubishi Pajero	Stéphane Peterhansel	Yamaha YZE850T	Francesco Perlini Giorgio Albiero Claudio Vinante	Perlini
1992	Parys–Sirte– Kaapstad	Hubert Auriol Philippe Monnet	Mitsubishi Pajero	Stéphane Peterhansel	Yamaha YZE850T	Francesco Perlini Giorgio Albiero Claudio Vinante	Perlini
1991	Parys–Tripoli– Dakar	Ari Vatanen Bruno Berglund	Citroën ZX	Stéphane Peterhansel	Yamaha YZE750T	Jacques Houssat Thierry de Saulieu Danilo Bottaro	Perlini
1990	Parys–Tripoli– Dakar	Ari Vatanen Bruno Berglund	Peugeot 405 T16	Edi Orioli	Cagiva Elefant 900	Giorgio Villa Giorgio Delfino Claudio Vinante	Perlini
1989	Parys–Tunis–Dakar	Ari Vatanen Bruno Berglund	Peugeot 405 T16	Gilles Lalay	Honda NXR800V	nie gehou nie
1988	Parys–Algiers–Dakar	Juha Kankkunen Juha Piironen	Peugeot 205 T16	Edi Orioli	Honda NXR800V	Karel Loprais Radomir Stachura Tomas Muck	Tatra 815
1987	Parys–Algiers–Dakar	Ari Vatanen Bernard Giroux	Peugeot 205 T16	Cyril Neveu	Honda NXR750V	Jan de Rooy Yvo Geusens Theo van de Rijt	DAF
1986	Parys–Algiers–Dakar	René Metge Dominique Lemoyne	Porsche 959	Cyril Neveu	Honda NXR750V	Giacomo Vismara Giulio Minelli	Mercedes-Benz
1985	Parys–Algiers–Dakar	Patrick Zaniroli Jean Da Silva	Mitsubishi Pajero	Gaston Rahier	BMW R100GS	Karl-Friedrich Capito Jost Capito Klaus Schweikarl	Mercedes-Benz 1936 AK
1984	Parys–Algiers–Dakar	René Metge Dominique Lemoyne	Porsche 911 (953)	Gaston Rahier	BMW R100GS	Pierre Laleu Daniel Durce Patrick Venturini	Mercedes-Benz 1936 AK
1983	Parys–Algiers–Dakar	Jacky Ickx Claude Brasseur	Mercedes 280 G	Hubert Auriol	BMW R100GS	Georges Groine Thierry de Saulieu Bernard Malferiol	Mercedes-Benz 1936 AK
1982	Parys–Algiers–Dakar	Claude Marreau Bernard Marreau	Renault 20	Cyril Neveu	Honda XR550	Georges Groine Thierry de Saulieu Bernard Malferiol	Mercedes-Benz U 1700L
1981	Parys–Dakar	René Metge Bernard Giroux	Range Rover	Hubert Auriol	BMW R80G/S	Adrien Villette Henri Gabrelle Alain Voillereau	ALM/ACMAT
1980	Parys–Dakar	Freddy Kottulinsky Gerd Löffelmann	Volkswagen Iltis	Cyril Neveu	Yamaha XT500	Zohra Ataouat Hadj Daou Boukrif Mahiedine Kaloua	Sonacome
1979	Parys–Dakar	Alain Génestier Joseph Terbiaut Jean Lemordant	Range Rover	Cyril Neveu	Yamaha XT500	Jean-François Dunac Jean-Pierre Chapel François Beau	Pinzgauer

• Bron:^[4]