Tulyum

Tulyum (kısaltması Tm), atom numarası 69, atom ağırlığı 168,9, yoğunluğu 9,3 olan, yaklaşık 1500 °C'de eriyen nadir element.

Tulyum (Tm)
H Periyodik tablo He Li Be B C N O F Ne Na Mg Al Si P S Cl Ar K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe Cs Ba   Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn Fr Ra   Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og     La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu   Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
Temel özellikleri
Atom numarası	69
Element serisi	Lantanitler
Grup, periyot, blok	-, 6, f
Görünüş	gümüşi gri
Kütle numarası	168.93421 g/mol
Elektron dizilimi	[Xe] 4f13 6s2
Enerji seviyesi başına Elektronlar	2, 8, 18, 31, 8, 2
CAS kayıt numarası	7440-30-4
Fiziksel Özellikleri
Maddenin hâli	katı
Yoğunluk	9.32 g/cm³
Sıvı hâldeki yoğunluğu	8.56 g/cm³
Ergime noktası	1818 °K 1545 °C
Kaynama noktası	2223 °K 1950 °C
Ergime ısısı	16.84 kJ/mol
Buharlaşma ısısı	247 kJ/mol
Isı kapasitesi	27.03 J/(mol·K)
Atom özellikleri
Kristal yapısı	Heksagonal
Yükseltgenme seviyeleri	2, 3, 4
Elektronegatifliği	1.25 Pauling ölçeği
İyonlaşma enerjisi	596.7 kJ/mol
Atom yarıçapı	176 pm
Atom yarıçapı (hes.)	pm
Kovalent yarıçapı	190±10 pm
Van der Waals yarıçapı	pm
Diğer özellikleri
Elektrik direnci	676 n nΩ·m (20°C'de)
Isıl iletkenlik	16.9 W/(m·K)
Isıl genleşme	13.3 µm/(m·K) (25°C'de)
Ses hızı	m/s ('de)
Mohs sertliği
Vickers sertliği	520 MPa
Brinell sertliği	471 MPa

Tulyum elementi gümüş, altın ya da kadmiyum gibi nadir görülen, en az bulunan elementlerden biridir.

Parlak, gümüşi bir renktedir. Nemden korunmalıdır. Element gümüşi gri ve bir bıçak ile kesilecek kadar yumuşaktır. Nadir toprak metal, monazit gibi minerallerinde bulunur.

Metalik tulyum, tulyum oksidin metalik lantanla ya da susuz tulyum florürünün metalik kalsiyumla indirgenmesiyle elde edilir. Saf haldeki tulyum metali gümüş parlaklığında ve havaya oldukça dayanıklıdır. Tulyumun atom kütleleri 161-176 arasında değişen 16 izotopu bilinmektedir. Doğal tulyum kararlı Tm-169 izotopundan oluşur. Tulyumun pahalı bir metal olması onun uygulama alanlarını sınırlandırır. Bununla birlikte bir nükleer reaktörde nötronlarla bombardıman edilen doğal tulyum taşınabilir X ışını cihazlarında radyasyon kaynağı olarak kullanılır. Tm-171 izotopu ise bir enerji kaynağı olarak kullanılma potansiyeline sahiptir. Doğal tulyum, mikrodalga cihazlarının yapımında kullanılan seramikten yapılmış manyetik maddeler olarak ferritlerin yapımında kullanılır. Tulyum da öteki lantanitler gibi zehirlenmelere yol açan bir maddedir. Bundan ötürü kullanımında çok dikkatli olunması gerekir.

Kimyasal reaksiyonları

Tulyum

Tulyum havayla temasında yavaş yavaş kararır ve 150 °C de tulyum (III) oksit oluşturmak için reaksiyona girer:

4 Tm + 3 O₂ → 2 Tm₂O₃

Tulyum oldukça elektropozitif ve tulyum hidroksit oluşturmak için sıcak su ile hızlı bir şekilde, soğuk su ile yavaş bir şekilde reaksiyona girer ve:

2 Tm (katı) + 6 H₂O (sıvı) → 2 Tm(OH)₃ (aq) + 3 H₂ (gas)

Tulyum bütün halojenler ile reaksiyona girer. Reaksiyon, oda sıcaklığında yavaştır ama 200 °C nin üstünde hızlıdır:

2 Tm (katı) + 3 F₂ (gas) → 2 TmF₃ (katı) [beyaz]

2 Tm (katı) + 3 Cl₂ (gas) → 2 TmCl₃ (katı) [sarı]

2 Tm (katı) + 3 Br₂ (gas) → 2 TmBr₃ (katı) [beyaz]

2 Tm (katı) + 3 I₂ (gas) → 2 TmI₃ (katı) [sarı]

Grup	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18
Lantanitler			57 La	58 Ce	59 Pr	60 Nd	61 Pm	62 Sm	63 Eu	64 Gd	65 Tb	66 Dy	67 Ho	68 Er	69 Tm	70 Yb	71 Lu