Cıva

Cıva sembolü "Hg" ve atom numarası 80 olan kimyasal element. "Hg" sembolü, Latincedeki hydrargyrum (sulu/sıvı gümüş) sözcüğünden gelir. Oda sıcaklığında sıvı hâlde bulunan Cıva için İngilizcede iki sözcük kullanılır: "mercury" ve "quicksilver" (akıcı gümüş).

Cıva (Hg)
H Periyodik tablo He Li Be B C N O F Ne Na Mg Al Si P S Cl Ar K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe Cs Ba   Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn Fr Ra   Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og     La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu   Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
Temel özellikleri
Atom numarası	80
Element serisi	Geçiş metalleri
Grup, periyot, blok	12, 6, d
Görünüş	Metalik Gri
Kütle numarası	200.59(2) g/mol
Elektron dizilimi	[Xe] 4f14 5d10 6s2
Enerji seviyesi başına Elektronlar	2, 8, 18, 32, 18, 2
CAS kayıt numarası	{{{CAS_kayıt_numarası}}}
Fiziksel Özellikleri
Maddenin hâli	Sıvı
Yoğunluk	13.534 g/cm³
Sıvı hâldeki yoğunluğu	13.534 g/cm³
Ergime noktası	234.32 °K -38.83 °C
Kaynama noktası	629.88 °K 356.73 °C
Ergime ısısı	2.29 kJ/mol
Buharlaşma ısısı	59.11 kJ/mol
Isı kapasitesi	27.983 J/(mol·K)
Atom özellikleri
Kristal yapısı	?
Yükseltgenme seviyeleri	4, 2, 1
Elektronegatifliği	2.0 Pauling ölçeği
İyonlaşma enerjisi	1. : 1007.1 kJ/mol 2. : 1810 kJ·mol/1 3. : 3300 kJ/mol
Atom yarıçapı	? pm
Atom yarıçapı (hes.)	? pm
Kovalent yarıçapı	132 pm
Van der Waals yarıçapı	155 pm
Diğer özellikleri
Elektrik direnci	? nΩ·m (20°C'de)
Isıl iletkenlik	? W/(m·K)
Isıl genleşme	? µm/(m·K) (25°C'de)
Ses hızı	? m/s (?'de)
Mohs sertliği	?
Vickers sertliği	? MPa
Brinell sertliği	? MPa

Cıvanın atom yapısı

Cıva, hava, su ve toprakta birkaç şekilde bulunur. Bunlar, elemental cıva, inorganik ve organik cıva bileşikleri şeklindedir.

Tarihçesi

Milattan önce 1500'lü yıllarda keşfedilen cıva, oda sıcaklığında sıvı olan tek metaldir. Çok zehirli olması sebebiyle kullanım alanlarında alternatif elementler kullanılmaya çalışılmıştır.

Özellikleri

Gümüş renkli, yüksek yoğunluklu ve ağır bir metal olan cıva, standart oda sıcaklığında (25^oC) Galyum, Brom, Sezyum, Rubidyum ve Fransiyum ile sıvı halde bulunan 6 elementten birisidir. Metil esterlerinin yüksek toksisite ve inhibitör özelliğe sahip olduğu Cıva, değerli ve pahalı bir maddedir.

Etimoloji

Türkçedeki cıva kelimesi Farsçadaki جیوه (jive) kelimesinden gelmektedir. Hg sembolü Latincedeki "Hydrargyrum"un kısaltmasıdır.

Kullanıldığı Alanlar

Cıvanın simyadaki sembolü

• Termometre (sıcaklık ölçer) ve barometre (basınç ölçen alet) gibi bilimsel aygıtlarda kullanılır. Ancak bu uygulamadan günümüzde vazgeçilmektedir.
• Cıva, platin ve demir hariç diğer metallerle "amalgam" adı verilen alaşımlar yapar. Gümüş, kalay, bakır, çinko ve cıva kullanılarak üretilen amalgam alaşımı dişleri doldurmakta kullanılır. Bu alaşım hazırlandığında elle şekil verilir bir durumdayken zamana bağlı olarak kısa zamanda sertleşmektedir.

Cıvadan yapılmış bir devre anahtarı

• Kırmızı cıva (II) sülfür (HgS) vermilion adı altında kırmızı boya olarak kullanılır. Gemi teknelerinin su altındaki kısmı, bu boyayla boyanarak midye ve istiridyelerin tekneye yapışarak toplanmaları önlenir.
• Cıva buharlı lambalarda kullanılır. Cıva buharlı lambalar, beyaz parlak bir ışık verir. Cıva buharı çok zehirlidir. Solunması tehlikelidir.
• Ayrıca, aynaların sırlanmasında, altın ve gümüş üretiminde, tıpta tedavi maddesi olarak cıvadan faydalanılır.
• Bazı elektrik devre anahtarlarının yapımında da cıva kullanılır.

Canlılar üzerine etkileri

İçinde cıva bulunan amalgam diş dolgusu

Cıva, doğada mevcut olan bir elementtir. İnsanlar cıvayı; yiyeceklerden, çevresel ve endüstriyel ortamlarda ve amalgam bileşiklerinden alırlar. Bazı mikroorganizmalar cıvayı daha zehirli bir hali olan metil cıvaya dönüştürür. Bu bileşik, çevrede en çok karşılaşılan organik cıva bileşiğidir ve besin zincirinde birikir.

Ayrıca birinci derece cıvaya maruz kalınan besin maddesi, metilcıva içeren balık etidir. Metil cıva, mikroorganizmalarla birlikte, besin zincirinin daha üst organizmalarında birikir.

Cıvanın buharını solumak, insanlarda gelişmekte olan sinir sistemlerine zarar verir. Çoğu insan çevrede dağılmış bulunan cıva nedeniyle, dokularında eser miktarda cıva taşır. Cıvaya maruz kalan insanın zarar görüp görmeyeceği birçok faktöre bağlı olmakla birlikte genelde zehirleyicidir.

Kaynakça

Dış bağlantılar

• NLM - Cıva7 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• UNIDO/UNDP/GEM Global MerCıva Projesi
• WebElements.com – Cıva11 Kasım 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Wikimedia Commons'ta cıva ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur