Protaktinyum

Protaktinyum, aktinit grubundan, atom numarası 91, atom ağırlığı 231 olan radyoaktif bir element. Kısaltması Pa şeklindedir. 1871'de Dmitri Mendeleyev, toryum ve uranyum arasında bir elementin varlığını öngördü. 1900'de William Crookes, uraniyumdan protaktinyumu izole etti. Bu, yoğun bir radyoaktif maddeydi, ancak onu yeni bir kimyasal element olarak tanımlayamadı ve bu nedenle ona uranyum-X adını verdi. Adı da bu yüzden "Protos" ve "Aktinyum" kelimesinin birleşimidir.^[1]

Protaktinyum (Pa)
H Periyodik tablo He Li Be B C N O F Ne Na Mg Al Si P S Cl Ar K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe Cs Ba   Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn Fr Ra   Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og     La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu   Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
Temel özellikleri
Atom numarası	91
Element serisi	Aktinitler
Grup, periyot, blok	?, 7, f
Görünüş
Kütle numarası	231.03588 g/mol
Elektron dizilimi	[Rn] 7s2 6d1 5f2
Enerji seviyesi başına Elektronlar	2, 8, 18, 32, 20, 9, 2
CAS kayıt numarası	7440-13-3
Fiziksel Özellikleri
Maddenin hâli	Katı
Yoğunluk	15.37 g/cm³
Sıvı hâldeki yoğunluğu	g/cm³
Ergime noktası	1841  °K 1568 °C
Kaynama noktası	4300 °K 4027 °C
Ergime ısısı	? kJ/mol
Buharlaşma ısısı	? kJ/mol
Isı kapasitesi	? J/(mol·K)
Atom özellikleri
Kristal yapısı	Ortorombik
Yükseltgenme seviyeleri	Bilinmiyor
Elektronegatifliği	1.50 Pauling ölçeği
İyonlaşma enerjisi	? kJ/mol
Atom yarıçapı	180 pm
Atom yarıçapı (hes.)	? pm
Kovalent yarıçapı	200 pm pm
Van der Waals yarıçapı	243 pm pm
Diğer özellikleri
Elektrik direnci	? nΩ·m (20°C'de)
Isıl iletkenlik	? W/(m·K)
Isıl genleşme	? µm/(m·K) (25°C'de)
Ses hızı	? m/s (?'de)
Mohs sertliği	?
Vickers sertliği	? MPa
Brinell sertliği	? MPa

İlk olarak 1913 yılında Kasimir Fajans ve Oswald Helmut Göhring tarafından tanımlanmıştır. Protaktinyum-231 izotopu ise Otto Hahn ve Lise Meitner tarafından 1917-18 arasında keşfedilmiştir. İlk olarak 1934 yılında Aristid V. Grosse tarafından izole edilmiştir.^[1] Uranyum cevherlerinde çok az miktarda bulunan nadir, zehirli ve pahalı bir elementtir. Protaktinyum adı 1949 yılında IUPAC tarafından belirlendi. 1961 yılında Büyük Britanya Atom Enerjisi Kurumu, yaklaşık 55.000 kilogram uranyum cevheri işlemek için yaklaşık 500.000 dolar harcamak zorunda kalmasına rağmen, 125 gram %99,9 saflıkta protaktinyum üretebildi. En uzun ömürlü protaktinyum izotopu olan protaktinyum-231'un yarılanma ömrü 32.760 yıldır.^[1]

Kaynakça

1. "Protactinium | Pa (Element) - PubChem". pubchem.ncbi.nlm.nih.gov. 10 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2024.