Atom yarıçapı

Atom yarıçapı, küre şeklinde olduğu düşünülen atomların büyüklüklerini ölçmekte kullanılan bir niceliktir. Bu nicelik bir atomun çekirdeği ile elektron bulutu arasındaki uzaklığı ifade eder.^[1]

Etanol molekülünün 3 boyutlu modeli, CH₃CH₂OH. Atomların büyüklükleri Van der Waals yarıçapına göre çizilmiştir.

Kuantum atom kuramına göre bir atomun büyüklüğünden kesin olarak bahsedilemez. Başka atomlarla etkileşmeyen bir atomun büyüklüğünden bahsetmek anlamsızdır. Sadece bağ yapan atomlar arasındaki uzaklık hesaplanabilir. Örneğin, katı hâldeki bakır elementinde iki atom arasındaki uzaklık 256 pm'dir. Dolayısıyla tek bir bakır atomunun yarıçapı 128 pm'dir.

Elementlerin atom yarıçapı taşıdığı enerji katmanı (enerji seviyesi) sayısı arttıkça büyür, çekirdek yükü arttığında ise küçülür.^[1]

O hâlde periyodik tabloda:

• Bir grupta yukarıdan aşağıya inildiğinde; yörünge (periyot sayısı) artar. Yörünge sayısının artması atom çapının artması anlamına gelir.^[1]
• Bir periyotta soldan sağa doğru ilerledikçe; elektronlar hep aynı yörüngeye birer birer yerleşirler. Bu sırada çekirdekteki proton sayısı da artar. Proton sayısının artması aynı yörüngeye uygulanan çekim kuvvetinin artmasına ve atom çapının azalmasına neden olur.

Atomların çaplarının karşılaştırılması

1. Önce periyoda bakılır. Periyot numarası büyük olanın çapı büyüktür.
2. Eğer element aynı periyotta ise grup numarasına bakılır. Elementin grup numarası arttıkça çap küçülür.

Aynı elementin farklı iyonlarının çapları

Elektronu fazla olan iyonun çapı büyüktür.^[1]

Yarıçap çeşitleri ve Açıklamaları

• Kovalent yarıçap:iki atom arasındaki kovalent bağın uzunluğu, kovalent yarıçapların toplamı olarak verilir, R(AB) = r(A) + r(B). Kovalent yarıçaplar ve kovalent bağ arasındaki bu ilişki kesin olmayıp, atomun büyüklüğü oluşturduğu kimyasal bağlara göre değişiklik gösterdiği için, farklılıklar gösterebilir
• Van der Waals yarıçapı:Ametallerin kovalent bağ ile tutunmasıyla oluşan moleküllerde atomların çekirdekleri arasındaki mesafenin yarısına kovalent yarıçap denir. Fiziksel durumu katı olan soygazların yarıçapına Van der Waals yarıçapı denir
• İyon yarıçapı:İyon yarıçapı, bir atomun elektron alışverişi sonrasında nötr halden anyon ya da katyon hale geçtiğinde sahip olduğu atom yarıçapıdır

Kaynakça

1. The Periodic System, Its Story and Its Significance