Loading AI tools
Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Birleşmiş Milletler Bölgesel Grupları, Birleşmiş Milletler'e üye devletlerin jeopolitik sınıflandırmasıdır. İlk yıllarda BM üye ülkeleri gayriresmî olarak 5 coğrafi bölgeye ayrıldı. Genel Kurul komiteleri için görev dağılımını paylaşmanın bir yolu olarak başlayan bu gayriresmî sınıflandırma, çok daha geniş roller üstlenmiştir. Birçok BM organı coğrafi temsil temelinde özgülenmiştir. Genel Sekreterlik ve Genel Kurul Başkanlığı da dahil olmak üzere üst düzey liderlik pozisyonları bölge grupları arasından dönüşümlü olarak seçilir. Gruplar ayrıca somut politikayı eşgüdümler ve müzakereler ve oylama için ortak cepheler oluştururlar.[1]
Delegelerin coğrafi dağılımı Milletler Cemiyeti'nde de belirlendi. Cemiyet sistemi altında, Milletler Cemiyeti'ndeki sandalyelerin dağıtımına ilişkin seçim tabloları oluşturmak üzere bir Adaylık Komitesi oluşturuldu.[2] Sandalye sayısı sürekli değiştiği için bu zor bir işti. Ancak 1926'dan 1933'e kadar Cemiyet'teki daimi olmayan sandalyeler, aşağıdaki hatlarla dağıtıldığında gayriresmî bir bölge sistemi ortaya çıktı:[2]
Birleşmiş Milletler tüzüğü hazırlandığı sırada, yeni kuruluşun organlarının konumlarının coğrafi olarak eşit dağılımı fikri, taslağın önceliklerinden biriydi. ABD'nin tavsiyesi üzerine Birleşmiş Milletler'in ilk genel komitesi aşağıdakilerden oluşuyordu:[2]
Bu dağılım, Birleşmiş Milletler organlarına koltuk özgülenmesi için bölgesel gruplar kurulmasının örneklemesi oldu. Örneğin Güvenlik Konseyi'nde yapılan ilk seçimlerde benzer bir plan uygulandı ve aşağıdaki hatlarda sandalye dağılımı yapıldı:
Benzer dağılım planı Ekonomik ve Sosyal Konseyi seçimlerinde de uygulanmış, "Orta Doğu devletleri" yerine "Yakın Doğu devletleri" tanımı kullanılmıştır.[3]
Ancak bu düzenlemeler resmi değildi. Amerika ile Sovyetler arasında imzalanan ve Birleşmiş Milletler'deki koltuk dağılımına ilişkin anlaşmaya dayanıyordu.
Dekolonizasyon dalgasının ardından, Birleşmiş Milletler'e Afrika ve Asya-Pasifik'ten birçok yeni katılım oldu. 1955'te Bandung Konferansı'ndan sonra bu yeni devletler arasında bir yardım hareketi doğdu. Ve bu devletler daha fazla ve daha etkin temsil için Birleşmiş Milletler'e baskı yapmaya başladı. Bu durum 12 Aralık 1957'de 1192(XII) sayılı kararın kabul edilmesi ile sonuçlandı ve Genel Kurul'daki koltukların dağılımı ile ilgili resmi bir model oluşturuldu.[4]
Bunu 17 Aralık 1963'teki 1990(XVIII) ve 1991(XVIII) kararları izledi. Bu kararlar Genel Kurul'daki koltukların dağılımını daha da özetlemekle beraber; aynı zamanda koltukların Ekonomik ve Sosyal Komite ile Güvenlik Konseyi'nde coğrafi olarak nasıl dağıtılacağını da belirledi. Kararlar bölgeleri şu şekilde sıraladı:[5]
20 Aralık 1971'deki 2847(XXVI) sayılı karar Ekonomik ve Sosyal Komite için mevcut olan dağılımı resmi hale getirmiştir. Aynı zamanda Afrika ve Asya ülkeleri Afrika ve Asya olmak üzere iki ayrı bölgeye ayrıldı.[6] Son olarak, 19 Aralık 1978 tarihinde 33/138 sayılı karar Genel Kurul tarafından kabul edilmiştir. Bu karar Genel Kurul başkanlığının ve başkan yardımcılarının ve yedi komitenin başkanlığının eşit coğrafi dağılımını kural haline getirdi.[7]
Bölgesel gruplandırma sistemindeki son büyük değişiklik, 2011 yılında gelişen Pasifik Ada Devletleri'nin artan rolünü tanımak için Asya Grubu'nun Asya-Pasifik ya da Asya ve Pasifik olarak yeniden adlandırılmasıdır.[8][9]
Afrika Grubu, 54 üye ile Birleşmiş Milletler'in en kalabalık bölgesel grubudur. Topraklarının tamamı Afrika kıtasındadır.
Afrika Grubu'nun Güvenlik Konseyi'nde daimi olmayan üç sandalyesi vardır. Grubun ayrıca Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Sosyal Konseyi'nde 14, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyi'nde 13 sandalyesi bulunmaktadır. Grup, rotasyon ile seçilen Birleşmiş Milletler Genel Kurulu Başkanlığı'na 4 ve 9 ile biten yıllarda sahiptir. 2019'da Nijerya'dan Tijjani Muhammad-Bande seçilmiştir.
Afrika Grubu üye devletleri aşağıdaki gibidir:[10]
Cezayir
Angola
Benin
Botsvana
Burkina Faso
Burundi
Yeşil Burun Adaları
Kamerun
Orta Afrika Cumhuriyeti
Çad
Komorlar
Kongo
Fildişi Sahili
Kongo DC
Cibuti
Mısır
Ekvator Ginesi
Eritre
Etiyopya
Esvatini
Gabon
Gabon
Gana
Gine
Gine-Bissau
Kenya
Lesotho
Liberya
Libya
Madagaskar
Malavi
Mali
Moritanya
Mauritius
Fas
Mozambik
Namibya
Nijer
Nijerya
Ruanda
São Tomé ve Príncipe
Senegal
Seyşeller
Sierra Leone
Somali
Güney Afrika
Güney Sudan
Sudan
Togo
Tunus
Uganda
Tanzanya
Zambiya
ZimbabveAsya ve Pasifik'teki Gelişmekte olan Küçük Ada Devletleri Grubu (eski adıyla Asya Grubu) ya da Asya-Pasifik Grubu, 55 üye devlet ile BM'nin %27,5'ine sahiptir. Bu sayı Asya ve Pasifik Grubu'nu Afrika Grubundan sonra üye sayısına göre 2. büyük ülke yapar. Birkaç ülke hariç tüm Asya ve Okyanusya kıtalarını kapsar.
Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan ve Rusya Doğu Avrupa Grubu'nda yer alırken, Avustralya, Yeni Zelanda ve İsrail Batı Avrupa ve Diğer Devletler Grubu'nda yer alır. Güney Kıbrıs Cumhuriyeti, Avrupa Birliği üyesi olup Asya ve Pasifik Grubu üyesi olan tek ülkedir. Ayrıca, Türkiye Asya ve Pasifik Grubu toplantılarına katılır ama oylamada Batı Avrupa ve Diğer Devletler Grubu'nda yer alır.[11]
Asya-Pasifik, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nde üç sandalyeye sahiptir: Çin'in kalıcı üyeliği ve daimi olmayan iki sandalye. Grup ayrıca Ekonomik ve Sosyal Konseyi'nde 11, İnsan Hakları Konseyi'nde 13 sandalyeye sahiptir. Grup, rotasyon ile seçilen Birleşmiş Milletler Genel Kurulu Başkanlığı'na 1 ve 6 ile biten yıllarda sahiptir. 2016'da Fiji'den Peter Thomson seçilmiştir.
Asya ve Pasifik Grubu üyesi devletler:[10]
Afganistan
Bahreyn
Bangladeş
Bhutan
Brunei
Kamboçya
Çin
Güney Kıbrıs Cumhuriyeti
Kuzey Kore
Fiji
Hindistan
Endonezya
İran
Irak
Japonya
Ürdün
Kazakistan
Kuveyt
Kırgızistan
Laos
Lübnan
Malezya
Maldivler
Marshall Adaları
Mikronezya
Moğolistan
Myanmar
Nauru
Nepal
Umman
Pakistan
Palau
Papua Yeni Gine
Filipinler
Katar
Güney Kore
Samoa
Suudi Arabistan
Singapur
Solomon Adaları
Sri Lanka
Filistin
Suriye
Tacikistan
Tayland
Doğu Timor
Tonga
Türkiye
Türkmenistan
Tuvalu
Birleşik Arap Emirlikleri
Özbekistan
Vanuatu
Vietnam
YemenBatı Avrupa ve Diğer Devletler Grubu, 28 üye devlet ile nüfus bakımından Birleşmiş Milletler'in %18'ini oluşturmaktadır. Toprakları birçok kıtaya yayılsa da çoğunlukla Batı Avrupa ve Kuzey Amerika'dan oluşur. Buna ek olarak Amerika Birleşik Devletleri hiçbir gruba üye olmadığı için gözlemci görevinde katılır.
ABD dahil, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'inde beş sandalyeye sahiptir; Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık ve Fransa'nın kalıcı üyeliği ve daimi olmayan iki sandalye. Grubun ayrıca Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Sosyal Konseyi'nde 13, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyi'nde 7 sandalyeye sahiptir. Grup, rotasyon ile seçilen Birleşmiş Milletler Genel Kurulu Başkanlığı'na 0 ve 5 ile biten yıllarda sahiptir. 2020'de Türkiye'den Volkan Bozkır seçilmiştir.[12]
Batı Avrupa ve Diğer Devletler Grubu üyesi devletler:[10]
Doğu Avrupa Grubu 23 üye ile Birleşmiş Milletler'in üye bakımından en küçük grubudur. Doğu Avrupa'nın tamamı Güneydoğu Avrupa-Orta Avrupa'yı kapsar.
Doğu Avrupa Grubu, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nde iki sandalyeye sahiptir; Rusya'nın kalıcı üyeliği ve daimi olmayan bir sandalye. Grup ayrıca Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Sosyal Konseyi'nde ve Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyi'nde 6 sandalyeye sahiptir. Grup, rotasyon ile seçilen Birleşmiş Milletler Genel Kurulu Başkanlığı'na 2 ve 7 ile biten yıllarda sahiptir. 2017'de Slovakya'dan Miroslav Lajčák seçilmiştir.[13]
Doğu Avrupa Grubu üyesi devletler:[10]
Latin Amerika ve Karayipler Grubu, 33 üye devlet ile Birleşmiş Milletler'in %17'sini oluşturmaktadır. Avrupa devletlerine bağlı topraklar ve adalar hariç tüm Latin Amerika, Orta Amerika ve Meksika'yı kapsar.[14]
Latin Amerika ve Karayipler Grubu, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nde her ikisi de daimi olmayan iki sandalyesi vardır. Grup ayrıca, Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Sosyal Konseyi'nde 10, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyi'nde 8 sandalyeye sahiptir. Grup, rotasyon ile seçilen Birleşmiş Milletler Genel Kurulu Başkanlığı'na 3 ve 8 ile biten yıllarda sahiptir. 2018'de Ekvador'dan Maria Fernando Espinosa seçilmiştir.
Latin Amerika ve Karayipler Grubu üyesi devletler:[10]
Antigua ve Barbuda
Arjantin
Bahamalar
Barbados
Belize
Bolivya
Brezilya
Şile
Kolombiya
Kosta Rika
Küba
Dominika
Dominik Cumhuriyeti
Ekvador
El Salvador
Grenada
Guatemala
Guyana
Haiti
Honduras
Jamaika
Meksika
Nikaragua
Panama
Paraguay
Peru
Saint Kitts ve Nevis
Saint Lucia
Saint Vincent ve Grenadinler
Surinam
Trinidad ve Tobago
Uruguay
VenezuelaAmerika Birleşik Devletleri, gönüllü olarak hiçbir grubun üyesi olmamayı seçer ve gözlemci olarak Batı Avrupa ve Diğer Devletler Grubuna katılır. Ancak, Genel Kurul seçimlerinde aday çıkardığında Batı Avrupa ve Diğer Devletler Grubu üyesi olduğu varsayılır.[15][16][17]
Filistin, 2 Nisan 1986'dan beri gözlemci olarak Asya ve Pasifik Grubu üyesidir.[18][19][20][21]
Avrupa Birliği üyesi olan Güney Kıbrıs Cumhuriyeti, ne Batı Avrupa ve Diğer Devletler Grubu üyesi ne de Doğu Avrupa Grubu üyesi değildir. Coğrafi konumu ve Rusya ile olan tarihsel bağı nedeniyle iki Avrupa grubu arasında tarafsız kalmaya karar verdi ve Asya ve Pasifik Grubunun üyesi oldu.
İsrail coğrafi olarak Asya'da ancak 2000 yılında Batı Avrupa ve Diğer Devletler Grubuna gözlemci olarak katıldı. 2014'te daimi üye oldu.[22]
2017 yılına kadar coğrafi olarak Okyanusya'da olmasına rağmen Kiribati, hiçbir bölgesel grubun üyesi olmamıştır. Ve Birleşmiş Milletler üyeliğine rağmen kalıcı bir temsilci seçmemiştir.[10]
Türkiye, hem Batı Avrupa ve Diğer Devletler Grubu üyesi hem de Asya ve Pasifik Grubuna üyesidir. Ancak seçimlerde Batı Avrupa ve Diğer Devletler Grubu üyesi sayılır.[23]
Vatikan gözlemci olarak Batı Avrupa ve Diğer Devletler Grubuna katılır.[24]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
