యిట్రియం
From Wikipedia, the free encyclopedia
యిట్రియం (Yttrium) ఒక మూలకము. దీని సంకేతం Y, పరమాణుసంఖ్య 39. ఇది పరివర్తన లోహం. ఆవర్తన పట్టికలో d బ్లాకుకు చెందుతుంది. ఇది రసాయనికంగా లాంథనైడ్ల లాంటి ధర్మాలు కలిగి ఉంటుంది. దీనిని "విరళ మృత్తిక మూలకం"గా వర్గీకరించారు.[5] ఈ మూలకం ఎల్లప్పుడూ అరుదైన భూ ఖనిజాలలో లాంథనైడ్ల మూలకాలతో కలసి లభ్యమవుతుంది. ఇది ప్రకృతిలో మూలక రూపంలో లభ్యం కాదు. దీని ఏకైక స్థిరమైన ఐసోటోపు 89Y. ఈ ఐసోటోపు భూ పటలంలో లభ్యమవుతుంది. ఈ మూలకం అంత అరుదైన (విరళ) మూలకాలు కాదు కాని ఆ పేరు అలా స్థిరపడిపోయింది; దీని బజారు ధర 1 గ్రాము 1 అమెరికా డాలరుకి వస్తుంది.ఇది ఆవర్తన పట్టికలో 3వ గుంపుకి (కుటుంబానికి), 5వ పీరియడుకు చెందినది.
యిట్రియం | |||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Pronunciation | /ˈɪtriəm/ | ||||||||||||||
Appearance | silvery white | ||||||||||||||
Standard atomic weight Ar°(Y) | |||||||||||||||
యిట్రియం in the periodic table | |||||||||||||||
Group | మూస:Infobox element/symbol-to-group/format | ||||||||||||||
Period | period 5 | ||||||||||||||
Block | d-block | ||||||||||||||
Electron configuration | [Kr] 4d1 5s2 | ||||||||||||||
Electrons per shell | 2, 8, 18, 9, 2 | ||||||||||||||
Physical properties | |||||||||||||||
Phase at STP | solid | ||||||||||||||
Melting point | 1799 K (1526 °C, 2779 °F) | ||||||||||||||
Boiling point | 3609 K (3336 °C, 6037 °F) | ||||||||||||||
Density (near r.t.) | 4.472 g/cm3 | ||||||||||||||
when liquid (at m.p.) | 4.24 g/cm3 | ||||||||||||||
Heat of fusion | 11.42 kJ/mol | ||||||||||||||
Heat of vaporization | 365 kJ/mol | ||||||||||||||
Molar heat capacity | 26.53 J/(mol·K) | ||||||||||||||
Vapor pressure
| |||||||||||||||
Atomic properties | |||||||||||||||
Oxidation states | 0,[3] +1, +2, +3 (a weakly basic oxide) | ||||||||||||||
Electronegativity | Pauling scale: 1.22 | ||||||||||||||
Atomic radius | empirical: 180 pm | ||||||||||||||
Covalent radius | 190±7 pm | ||||||||||||||
Spectral lines of యిట్రియం | |||||||||||||||
Other properties | |||||||||||||||
Natural occurrence | primordial | ||||||||||||||
Crystal structure | hexagonal close-packed (hcp) | ||||||||||||||
Speed of sound thin rod | 3300 m/s (at 20 °C) | ||||||||||||||
Thermal expansion | (r.t.) (α, poly) 10.6 µm/(m⋅K) | ||||||||||||||
Thermal conductivity | 17.2 W/(m⋅K) | ||||||||||||||
Electrical resistivity | (r.t.) (α, poly) 596 n Ω⋅m | ||||||||||||||
Magnetic ordering | paramagnetic[4] | ||||||||||||||
Young's modulus | 63.5 GPa | ||||||||||||||
Shear modulus | 25.6 GPa | ||||||||||||||
Bulk modulus | 41.2 GPa | ||||||||||||||
Poisson ratio | 0.243 | ||||||||||||||
Brinell hardness | 589 MPa | ||||||||||||||
CAS Number | 7440-65-5 | ||||||||||||||
History | |||||||||||||||
Discovery | Johan Gadolin (1794) | ||||||||||||||
First isolation | Carl Gustav Mosander (1840) | ||||||||||||||
Isotopes of యిట్రియం
| |||||||||||||||
Template:infobox యిట్రియం isotopes does not exist | |||||||||||||||
Category: యిట్రియం
|
యిట్రియాన్ని కాంతిని వెదజల్లే పదార్థంగా, కాంతి ఉద్గారక డయోడ్ (LED) లలో ముఖ్యంగా వాడుతారు. ప్రత్యేకంగా టెలివిజన్ లోని ఋణ ధ్రువ కిరణ నాళం (కేథోడ్ రే ట్యూబ్) లో ఎరుపు రంగును వెదజల్లే పదార్థంగా వాడుతారు.[6] ఈ మూలకాన్ని విద్యుత్వాహక ధ్రువములు (ఎలక్ట్రోడ్లు), విద్యుద్విశ్లేష్యాలు (ఎలక్ట్రొలైట్స్), ఎలక్ట్రానిక్ ఫిల్టర్లు, లేజర్స్, సూపర్ కండక్టర్స్, వివిధ వైద్య అనువర్తనాలు, తయారీలో వాడుతారు.
ఈ మూలకానికికి జీవసంబంధమైన పాత్ర లేదు. ఈ మూలక సమ్మేళనాలు మనుష్యులకు ఊపిరితిత్తుల కేన్సర్ కలిగిస్తాయి.[7] పూర్వం ఎక్కువ వాడుకలో ఉన్న "పెట్రోమేక్స్" దీపాలలో "మేంటిల్" అనే వెలిగే ఒక వత్తి వంటి ఉపకరణం ఉండేది. చూడడానికి అల్లిక గుడ్డలా ఉన్న ఈ ఉపకరణం చెయ్యడానికి యిట్రియం వాడేవారు. ఎందుకంటే వేడెక్కినప్పుడు ఇది ఎక్కువ కాంతిని వెదజల్లేది. దీనిని అంతర్దహన యంత్రాల తయారీలోకూడా వాడతారు.
ఈ మూలకం పేరు స్వీడన్ దేశంలోని గ్రామం "యిటెర్బీ" నుండి వ్యుత్పత్తి అయినది. 1787లో ప్రసిద్ధ రసాయన శాస్త్రవేత్త అర్హీనియస్ ఆ గ్రామంలో కొత్త ఖనిజాన్ని గుర్తించి దానికి యిటెర్బైట్ అని నామకరణం చేసాడు. తరువాత జోహన్ గాడోలీన్ 1789లో అర్హీనియస్ నమూనాలోని యిట్రియం ఆక్సైడ్ ను కనుగొన్నాడు.[8] ఈ కొత్త ఆక్సైడ్ ను ఎకెబెర్గ్ అనే శాస్త్రజ్ఞుడు "యెట్రియా" అని పేరు పెట్టాడు. ఈ మూలకం 1828లో మొట్టమొదటి సారిగా ఫ్రెడ్చిచ్ వోలర్ చే వేరుచేయబడింది.[9]