From Wikipedia, the free encyclopedia
Barcelona je veliki lučki grad od 1,620.809 stanovnika[1] na sjeveroistoku Španjolske, udaljen 150 km južno od francuske granice. Grad je i administrativni centar autonomne zajednice Katalonije i provincije Barcelone.[2] Barcelona je glavna španjolska mediteranska luka i financijsko-trgovački centar, poznat po individualnosti, kulturi i ljepoti.[2] Grad zajedno sa okolnih 35 gradova i općina formira Metropolitansku Barcelonu,[3] konurbaciju u kojoj živi 4,840.000 stanovnika[4] koja je 91. po veličini na svijetu.[4]
Barcelona | |
|---|---|
 | |
| Koordinate: 41°23′N 2°11′E | |
| Država |  Španjolska |
| Autonomna zajednica | Katalonija |
| Provincija | Barcelona |
| Comarca | Barcelonés |
| Vlast | |
| - Alcaldesa (gradonačelnica) | Ada Colau |
| Površina | |
| - Ukupna | 98.2 km²[1] |
| Visina | 9 m[1] |
| Stanovništvo (2017.) | |
| - Grad | 1,620,809[1] |
| - Gustoća | 16,504 stan. / km²[1] |
| Vremenska zona | UTC+1 (UTC+2) |
| Poštanski broj | 08001–08042 |
| Pozivni broj | 93 |
| Karta | |
  Barcelona Pozicija Barcelone u Španjolskoj | |
Barcelona se prostire po ravnici između rijeke Besós na sjeveru i Llobregata na jugu, od Sredozemnog mora na jugoistoku, sve do brda u formi polukruga na zapadu, sa vrhom Tibidabo (512 m). U samom gradu je najviša točka brdo Montjuïc visoko 173 m.[2] Sve do 19. vijeka Barcelona je bila opasana bedemima, a nije se bitno proširila van svojih srednjovjekovnih granica.[2] To je bio faktor koji je pridonio da izraste prsten industrijskih satelitskih predgrađa i gradova. Ta kombinacija guste jezgre i visoko urbaniziranog industrijskog pojasa učinila je Barcelonu jednim od najpretrpanijih gradova na svijetu.[2]
Slavni Hans Christian Andersen posjetio je Barcelonu 1862. i izjavio da je ona Pariz Španjolske, a ona to doista i jest ne samo svojom vanjštinom već i duhom izbrušenim dugom historijom.[2]
Barcelona je tradicijski centar katalonskog pokreta za nezavisnost. Grad je administrativno organiziran kao španjolska općina (municipio), u kojoj se izbori se održavaju svake četiri godine. Građani biraju vijećnike (njih 41) a oni gradonačelnika, koji si iz njihovih redova odabire pomoćnike.[2] Grad je od 1987. podjeljen na 10 distrikta: Ciutat Vella (Stari Grad), Eixample (proširenje), Sants-Montjuïc, Les Corts, Sarrià-Sant Gervasi, Gràcia, Horta-Guinardó, Nou Barris, Sant Andreu i Sant Martí. Oni su uglavnom formirani na bazi historijskih podjela, a dio njih su nekadašnji gradovi koji su tokom 18. i 19. vijeka pripajani. Svaki distrikt ima vlastito vijeće, koje se bira na lokalnim izborima.
Imigracija je odigrala ključnu ulogu u ekonomskom progresu regije, zbog čega je gotovo 1/3 stanovništva današnje Barcelone rođena izvan Katalonije; ta situacija izazvala je brojne socijološke probleme jer se Katalonci osjećaju kao posebna nacionalna cjelina, a ne kao dio Španjolske.
Iako ponekad i Barcelona zna biti vjetrovita, ipak je štiti njen polukrug od brda od oštrih, hladnih vjetrova koji pušu sa sjevera i zapada. Zbog tog prosječna godišnja temperatura iznosi 16 °C. Januar je najhladniji mjesec sa prosječnih 12 °C, a august najtopliji sa 24 °C. Padavina ima oko 600 mm godišnje.[2]
_City_Hall._Neoclassical_facade._1831-1847._Josep_Mas,_architect_(27664512650)_edited.jpg)
U samom srcu grada leži gotički kvart, smješten između ulice La Rambla, i niza paralelnih bulevara, koji se spuštaju prema moru. Istočna granica je ulica Laietana. Taj dio je pravi labirint uskih ulica ukrašen veličanstvenim srednjovjekovnim zdanjima. Katedrala, biskupska palača i crkva svjedoče o važnosti Barcelone kao religijskog centra.[2] Uz to, tu se nalaze i vladine zgrade kao što je Palača Generalita (sjedište Autonomne zajednice Katalonije), izgrađena od 14. do 15. vijeka, specifična po baroknim i neoklasičnim fasadama. Tu se nalazi i Kraljevski dvor, potvrda važnosti Barcelone kao administrativnog centra.[2]
Barcelona još uvijek ima dijelove rimskih bedema, koji su ostali očuvani jer su bili uklopljeni u srednjovjekovni grad, a bedemi podignuti u 13. vijeku uz Ramblu efikasno su branili grad za vrijeme Rata za španjolsko nasljeđe (1701–1714). Oni su ojačani i prošireni izgradnjom citadele nakon što je grad zauzet.[2] Sredinom 19. vijeka nestala potreba za utvrdama i bedemima, pa se grad se počeo širiti izvan dotadašnjih granica, zbog čega su napravljeni planovi za buduća proširenja. Oni nisu bili loše zamišljeni (predvidili su puno zelenih površina i trgova), ali nisu izvedeni do kraja. Teren predviđen za širenje nazvan je L'Eixample ("Proširenje"), orginalno to je bio brisani prostor oko bedema. Kako se punih 30 godina gradilo na tom terenu, rezultat je bio povećanje gustoće izgrađenosti. Eksplozivna urbanizacija i nekontrolirano širenje grada, dogodila se i za vladavine Francisca Franca, što je dodatno doprinjelo pogoršanju stanja. Ono je donekle poboljšano nakon radova provedenih na organizaciji Ljetne olimpijade 1992.[2]
Za putnike namjernike i turiste, glavna atrakcija i nadalje je centar grada, naročito dio oko Ramble, slavne promenade koja vodi do luke i trga Portal de la Pau gdje se nalazi spomenik Kristoforu Kolumbu. Od Eixampla je razdvaja monumentalni trg Katalonija (Plaça de Catalunya).[2] Vizura suvremenog dijela grada neizbježno odražava duh današnjeg vremena, jer je Barcelona uvijek bila magnet za sjajne orginalne arhitekte. Neki misle da su i današnje moderne građevine Barcelone vrhunska djela, ali se malo njih može usporediti sa djelima katalonskog skulptora i arhitekta Antonija Gaudija i njegovom monumentalnom crkvom Sagrada Família koja je postala simbol grada. Pored tog, on je podigao čitav niz drugih građevina među njima višekatne stambene zgrade Casa Batlló, Casa Milà (La Pedrera) i Park Güell. Ona su 1984. uvrštena na UNESCO-vu listu mjesta svjetske baštine u Evropi.[5] Osim njega i drugi arhitekti izgradili su sjajne građevine u modernističkom stilu, među njima Lluís Domènech i Montaner koji je projektirao Palaču katalonske muzike (Palau de la Música Catalana) koja je 1997. također uvrštena na UNESCO-vu listu svjetske baštine.[6]
Prema tradicijonalnom vjerovanju Barcelonu su osnovali Feničani ili Kartažani, za koje se zna da su imali trgovačke kolonije duž katalonske obale. Međutim, danas je odbačena legenda da je grad nazvan po prezimenu kartažanskog generala Hamilcara Barce. Za rimske vlasti zvala se Colonia Faventia Julia Augusta Pia Barcino i sve do 3. vijeka bila je beznačajno naselje. Vizigoti su vladali gradom puna tri vijeka i za to vrijeme Barcinona, kako su je oni zvali, izrasla je u važan centar kršćanstva, što je bila sve dok je nisu osvojili Mauri 717.[2] Za maurske vlasti zvala se Barjelūnah i postala strateški cilj karolinških Franaka, koji su je i zauzeli 801. i instalirali svog grofa. Grofovija Barcelona sa granicom na rijeci Ebro na rubu Katalonije postala je najužnija provincija Franačke. Vojska Almanzora, omejadskog kalifa od Kordobe, opustošila je grad 985. godine. Barcelonski grofovi i pored tog uspjeli su tokom 10. i 11. vijeka proširiti svoju vlast na Kataloniju, pa je nakon ujedinjenja Katalonije i Aragona 1137. Barcelona postala prijestolnica i centar trgovine.[2]
Nakon epidemije kuge u 14. vijeku, Barcelona je toliko oslabila i počela stagnirati da je 1442. Napulj postao prijestolnica katalonsko-aragonskog kraljevstva. Na to je pored kuge utjecala i pojava Habsburške monarhije, širenje Osmanlija po Mediteranu i otkriće Amerike.[2] Odnosi sa dvorom u Madridu pogoršali su se tokom 17. vijeka, i još više nakon 1705, kad su Katalonci dopustili nadvojvodi Karlu da formira svoj dvor u Barceloni, nagradivši ga time za njegova nastojanja da se uspne na španjolski tron u turbulentna vremena Rata za španjolsko nasljeđe.[2] To je toliko razljutilo njegova rivala Filipa V da je opkolio Barcelonu i kad je 1714. konačno zauzeo grad, ukinuo je sve forme lokalne samouprave. Ironično je da je to vrijeme bio period prosperiteta, zahvaljujući predionicama pamuka.[2]
Barcelona je od 1808. do 1813. ponovno doživjela okupaciju, ovaj put Napoleonovih vojnika. Rat sa Francuzima ostavio je Kataloniju opustošenu, ali je u poslijeratnom periodu započela ubrzana industrijalizacija. Rast tekstilne industrije imao je dvostruki efekt: doveo je do razvoja suvremenog industrijskog sektora i nastanka Katalonije kao najbogatije španjolske regije. S druge strane doveo je do ubrzanog rasta stanovništva i do nastanka klasne borbe između buržoazije i radništva. Period prije španjolskog građanskog rata obilježili su nemiri i procvat anarhističkih pokreta. Tad se dogodio ustanak 1835. kad je zapaljeno nekoliko samostana, kao i neredi sredinom 1850-ih radi uvođenja automatiziranih mašina, te naposljetku 1909. i Tragična sedmica (Setmana Tràgica) kad je spaljeno više crkava.[2]
Pozitivni događaj bila je organizacija Svjetske izložbe (Exposición Universal de Barcelona) 1888. koja je privukla je 400.000 posjetitelja, kao i to da je do 1900. gotovo polovica španjolskog uvoza dolazila preko Barcelone i Katalonije. Ekonomska snaga tog kraja dovela je do ponovnog zahtjeva za nezavisnost, a taj proces doživio je kulminaciju između 1913. i 1923. kad je Katalonija uživala izvjesnu autonomiju. Nakon tog je 1931. u Barceloni proglašena Katalonska republika, koja je već slijedeće godina dobila popriličnu autonomiju. Zbog tog je Barcelona bila glavni centar republikanskih snaga kad je 1936. izbio građanski rat. Poraz u januaru 1939. doveo je do konačnog sloma Republike.[2] Poraz je doveo do gubitka brojnih regionalnih prava i povlastica, pa je čak i katalonski jezik bio jedno vrijeme zabranjen. Generalitatu (autonomnoj katalonskoj vladi) je tek 1977. ponovno dozvoljen rad. Nakon tog je 1979. sklopljen čitav niz sporazuma sa vladom u Madridu, koji su omogućili veću katalonsku samostalnost. Barcelona je 1992. bila domaćin Ljetne olimpijade i to je pomoglo da se grad revitalizira i uredi. Nakon tog je grad bio domaćin međunarodne konferencije Forum 2004, za čije je održavanje podignut novi kongresni centar.[2]
Barcelona je u snažan industrijski centar izrasla zahvaljujući tekstilnoj industriji. Ona danas više nije dominantna, već moderna kemijska, farmaceutska, automobilska (SEAT u Martorellu),[7] elektronička i mašinska industrija. Oko 3/4 katalonske industrije koncentrirana je na teritoriju Metropolitanske Barcelone, pa se tu proizvodi oko 1/5 industrijskih proizvoda u Španjolskoj, tako da gotovo 1/4 španjolskog izvoza dolazi iz Katalonije.[2] Za ekonomiju današnje Barcelone sve je važniji uslužni sektor koji ostvaruje oko 4/5 prihoda. Jedna od karakteristika suvremene barcelonske privrede su mala poduzeća u kojima radi većina zaposlenih, a svega nekoliko velikih kompanija ima više od 200 stalno zaposlenih.[2]
Barcelona je i snažan financijski centar, poznata po burzi, kao i kongresnom i sajamskom centru Feria de Barcelona koji se održava redovno od 1929. kad je prvi oraganiziran u Palacio de las Naciones u distriktu Montjuich.[2] Pored luke nalazi se slobodna ekonomska zona (zona franca) u kojoj su u najvećoj mjeri smješteni logistički centri velikih kompanija.[2]
Lokalne hidroelektrane sa Pirineja kao ni Nuklearna elektrana Vandellós iz provincije Tarragone nisu dovoljne pa se dobar dio električne energije uvozi iz Francuske.[2] Ekplozivni rast stanovništva nakon Drugog svjetskog rata rezultirao je time da je snabdjevanje pitkom vodom postao problem, jer obližnje rijeke nisu dovoljne, zbog čega se dugim akvaduktima ona dovodi iz gornjeg toka rijeke Llobregat i još više iz rijeke Ter iz udaljene provincije Gerone.[2]
Javni transport osiguravaju autobusi, tramvaji, metro, dvije žičare i gradska željeznica. Prva metro linija otvorena je 1924. godine, a danas je metro integriran sa gradskom željeznicom, pa povezuje sve satelitske gradove i vozi do međunarodnog aerodroma El Prat (IATA: BCN, ICAO: LEBL) kod mjesta El Prat de Llobregat, koje je udaljeno oko 13 km jugozapadno od centra grada.[2] Autoput povezuje Barcelonu sa mrežom katalonskih cesta, a preko tunela Cadí u planinama Pirineja i sa francuskim autoputevima.[2] Iz barcelonske luke plove brodovi na sve strane svijeta, a redovne trajektne linije plove prema Balearima i talijanskoj Genovi.[2]
Barcelona je odavnina velik centar kulture, grad brojnih biblioteka i arhiva, uključujući i desetke specijaliziranih kolekcija od kojih su mnoge u privatnim rukama. Ona je i grad brojnih izdavačkih kuća, zapravo jedan od najvećih hispanskih izdavačkih centara, pa je njegov sajam knjiga Fiesta del Libro velik događaj ne samo za Španjolsku, već i za brojne zemlje Latinske Amerike.[2] Kuriozum je da Dan knjige pada na 23. april, a to je i dan sveca zaštitnika Katalonije sv. Georgija.[8]
Od klasičnih institucija Barcelona ima operu Liceu osnovanu 1847. koja je djelomično stradala u požaru 1994. (danas obnovljena), teatar Romea, koji je od 19. vijeka poznat kao žarište katalonske drame. Hram klasične muzike je Palača katalonske muzike u kojoj nastupa gradski simfonijski orkestar.[2]
Barcelona je grad brojnih muzeja, koji se kreću u rasponu od monumentalnog Pomorskog muzeja u kom se nalazi replika galije iz Lepantske bitke (1571) do malenog Muzeja voštanih figura.[2] Nacionalni muzej umjetnosti Katalonije, osnovan 1990. godine, nastao je ujedinjenjem dotadašnjeg Katalonskog umjetničkog muzeja sa kolekcijom djela iz romanike i gotike te Muzeja moderne umjetnosti koji ima kolekciju djela iz 19. i 20. vijeka, a naročito bogat opus katalonskih umjetnika. Muzej Federico Marès ima neobičnu kolekciju od nargila, staklenih vaza u obliku školjaka i sličnih neobičnih predmeta do brojnih skulptura od antike do 19. vijeka. U gradu postoji i nekoliko kolekcija posvećenih poznatim umjetnicima vezanim uz Barcelonu, od kojih su svakako najpoznatije one vezane uz slikare Miróa (Fondacija Joan Miró) i Picassa (Muzej Picasso). Casa de Cervantes obilježava povezanost Barcelone sa djelom Miguela de Cervantesa.[2]
Univerzitet u Barceloni osnovan je 1450. i danas je jedan od sedam javnih i privatnih univerziteta u gradu. Ostali veći su Autonomni univerzitet Barcelona (1968) i Katalonski politehnički univerzitet (1971).[2] Većina nastave po državnim školama održava se na španjolskom i katalonskom.[2]
Najpoznatiji klub iz Barcelone je nogometni klub Barcelona koji je osnovan 1899. godine. Isto sportsko društvo ima i vrlo poznati košarkaški klub, rukometni i vaterpolski, a i brojne druge manje slavne klubove u skoro svim sportovima. Na stazi kod Montmela održavaju se utrke Formule 1 za Veliku nagradu Španjolske.
.jpg)
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
