Łapy
miasto w województwie podlaskim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Łapy – miasto w województwie podlaskim w powiecie białostockim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Łapy. Położone na Nizinie Północnopodlaskiej nad rzeką Narew.
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||||
 Charakterystyczny element panoramy miasta – kościół św. Piotra i Pawła. | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Gmina | |||||
| Prawa miejskie |
1 stycznia 1925 | ||||
| Burmistrz |
Krzysztof Gołaszewski (2018) | ||||
| Powierzchnia |
12,14 km² | ||||
| Wysokość |
120-130 m n.p.m. | ||||
| Populacja (31.12.2017) • liczba ludności • gęstość |
|||||
| Strefa numeracyjna |
85 | ||||
| Kod pocztowy |
18-100 do 18-101 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
BIA | ||||
Położenie na mapie gminy Łapy  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |||||
Położenie na mapie powiatu białostockiego  | |||||
 52°59′28″N 22°53′07″E | |||||
| TERC (TERYT) |
2002064 | ||||
| SIMC |
0923271 | ||||
Urząd miejski ul. Sikorskiego 2418-100 Łapy | |||||
| Strona internetowa | |||||
Według danych z 1 stycznia 2018 Łapy liczyły 15 689 mieszkańców[1].
Znajdują się w nim zamknięte Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego w Łapach S.A. (ZNTK w Łapach S.A.), obecnie na miejscu ZNTK działa zakład Warsztaty Wagonów Kolejowych WWK Łapy, mleczarnia oraz zamknięta w lutym 2008 cukrownia. Ponadto Łapy są ośrodkiem medycznym i edukacyjnym dla obszaru byłego powiatu łapskiego.
Łapy leżą na Podlasiu, w historycznej ziemi bielskiej[3].
Miasto Łapy jest usytuowane w Polsce północno-wschodniej. Zgodnie z podziałem Polski na regiony fizycznogeograficzne dokonanym przez prof. Jerzego Kondrackiego miasto Łapy leży na Nizinie Północnopodlaskiej, w Dolinie Górnej Narwi. Miasto Łapy położone jest nad rzeką Narew. Miasto znajduje się w otulinie Narwiańskiego Parku Narodowego.
Według danych z 1 stycznia 2010 r. powierzchnia miasta wynosiła 12,14 km²[4].
Miasto Łapy powstało 1 stycznia 1925 z części gminy Poświętne (osada Łapy oraz wsie Łapy-Barwiki, Łapy-Leśniki, Łapy-Bociany, Łapy-Wity, Łapy-Goździki i Łapy-Zięciuki)[5].
W latach 1954–1975 Łapy były siedzibą powiatu w województwie białostockim. Od 1975 do 1998 miasto administracyjnie należało do województwa białostockiego w kolejnym podziale administracyjnym.
Dzielnice
Obecnie Łapy składają się z następujących dzielnic:
Nazwa Łapy jest pochodzenia mazowieckiego i pierwotnie oznaczała przydomek rodu, który założył osadę nad Narwią. Legenda wiąże powstanie miasta Łapy ze szlachcicem Łappą herbu Lubicz, który osiadł tutaj w czasie kolonizacji mazowieckiej w XV wieku.
Pierwsze wzmianki historyczne o tych terenach pochodzą z początku XIII wieku. Wiadomo, że w 1375 Płonka Kościelna była samodzielną parafią. Początkowo Łapy stanowiły zaścianek, gdzie szlachta od zawsze kultywowała tradycje patriotyczne. Wkrótce w wyniku rozrostu wioski powstały osady zlokalizowane na zachodnim i wschodnim brzegu rzeki Narew (w późniejszych wiekach handlowego szlaku wodnego z miejscowości Suraż do Gdańska, XVI–XVII w. i po II wojnie światowej z Puszczy Białowieskiej do Tykocina) i po wschodniej stronie traktu Suraż – Płonka.
W wyniku powiększania się rodu powstało szereg zaścianków, takich osad jak: Rechy, Brusięta, Barwiki, Korczaki, Pluśniaki, Wągle, Wity, Zięciuki, Kosmyki, Łazie, Stryjce, Wojtysze. Niektóre z tych nazw zaniknęły, a pojawiły się nowe, takie jak: Goździki, Dębowizna, Bociany, Leśniki. Po III rozbiorze Polski Łapy znalazły się pod zaborem pruskim, a w 1807 po układzie w Tylży ziemie te znajdowały się w Księstwie Warszawskim, następnie w 1815 w Królestwie Polskim. Ważnym wydarzeniem dla dalszej historii Łap był 1812, kiedy to dwukrotnie przemaszerowały tędy wojska napoleońskie. W latach dwudziestych XIX wieku zaścianki liczyły ponad 1000 mieszkańców i 180 domów. W 1925 przez połączenie sześciu zaścianków (Łapy-Barwiki, Łapy-Leśniki, Łapy-Zięciuki, Łapy-Wity, Łapy-Goździki, Łapy-Bociany) powstały Łapy mające charakter osady rolniczej.
Łapy swój rozwój zawdzięczają oddaniu do użytku 15 grudnia 1862 linii kolei warszawsko-petersburskiej ze stacją kolejową w Łapach oraz wybudowaniu przez Francuzów w tym samym roku warsztatów naprawy parowozów oraz wagonów. Spowodowało to nie tylko napływ rzemieślników i robotników z okolicznych wiosek, ale i również z odległych ziem polskich i Cesarstwa Rosyjskiego. W nocy z 22 na 23 stycznia 1863 r. stacja kolejowa w Łapach została zdobyta przez grupę kolejarzy z warsztatów oraz oddział powstańczy Władysława Cichorskiego „Zameczka”. Zakłady naprawy wagonów istniały w Łapach pod nazwą Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego w Łapach S.A. Inwestycje te miały decydujący wpływ na urbanizację Łap, którym 1 stycznia 1925 zostały nadane prawa miejskie. W 1929 istniał tu kościół katolicki i synagoga[8]. W okresie międzywojennym miejscowość była bastionem wpływów Polskiej Partii Socjalistycznej (w 1928 roku partia zdobyła tu w wyborach sejmowych aż 2/3 głosów)[9]. W przededniu II wojny światowej miasto liczyło około 7300 mieszkańców.
W czasie II wojny światowej w Łapach Niemcy umiejscowili posterunek żandarmerii. Żandarmi brali udział w licznych pacyfikacjach okolicznych wsi[10]. W lipcu 1941 Niemcy utworzyli w Łapach getto dla ludności żydowskiej[11]. Przebywało w nim ok. 600 osób, które m.in. były zatrudniane w firmie Goltza[11]. Ponadto do pracy w warsztatach kolejowych, przejętych przez administrację niemiecką pod nazwą Reichsbahnusbesserungswerk Lapy, dowożono codziennie pociągiem żydowskich robotników przymusowych z pobliskich Sokół, gdzie również znajdowało się getto. Podczas likwidacji getta 2 listopada 1942 (równocześnie z gettem w Sokołach) ok. 450 Żydów wywieziono do obozu przejściowego w Białymstoku[11]. Około 100 osób zbiegłych z getta zamordowano w następnych dniach podczas obław w okolicach Łap[11].
W trakcie działań wojennych miejscowość została zniszczona w 80%.
Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa[12]:
- kościół parafialny pw. śś. Piotra i Pawła, ul. 1 Maja, 1913-1926, nr rej.: A-415 z 20.10.1981
- osiedle kolejarskie Łapy-Osse (27 murowanych domów mieszkalnych), 1925- po 1930, nr rej.: 646 z 26.06.1987:
- domy, ul. Kolejowa nr 1, 3, 5, 7, 9, 11, 13, 15, 17, 19, 21,
- domy, ul. Warszawska nr 1, 3, 5, 7, 9, 11, 13, 15, 17, 19, 21, 23, 25, 27, 29, 31
- osiedle kolejarskie Wygwizdowo, po 1930, nr rej.: A-421 z 22.06.1987:
- domy, drewniane, ul. Wygwizdowo nr 3, 5, 7, 9 z 1924
- dom, ul. Sikorskiego 54, po 1920, nr rej.: A-140 z 8.07.2005
- Dom Etkunów przy ul. Spółdzielczej 8 z lat 30. XX w.[13], 1930, nr rej.: AQ-21 z 17.08.2001
Synagoga została wybudowana przy obecnej ul. Piwnej przed 1914. Był to budynek drewniany na murowanej podmurówce, kryty dwuspadowym dachem z gontem. Został całkowicie zniszczony podczas działań wojennych w 1939. Żydzi nowy dom modlitw urządzili przy ulicy Pierackiego[14].
Według danych z 30 czerwca 2012 r. miasto liczyło 16 153 mieszkańców.
- Piramida wieku mieszkańców Łap w 2014 roku[1].
Gospodarka Łap do 2009 roku była oparta przede wszystkim na działających wówczas: cukrowni i Zakładach Naprawczych Taboru Kolejowego. Niestety dla miasta, zakłady te zostały zamknięte.
W tej miejscowości planowane jest utworzenie tzw. Podstrefy Łapy w ramach Tarnobrzeskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Odpowiedni projekt ustawy trafił do Rady Ministrów[15].
Drogi
Przez Łapy przebiegają dwie drogi wojewódzkie:
- 681 Roszki-Wodźki – Łapy – Brańsk – Ciechanowiec
- 682 Łapy – Markowszczyzna.
Ponadto 19 km na północ od Łap przebiega droga krajowa nr 8 oraz droga ekspresowa S8.
Kolej
Przez miasto przebiegają szlaki komunikacyjne:
- linia kolejowa Białystok – Warszawa (Kolej Warszawsko-Petersburska)
- linia kolejowa Łapy – Ostrołęka (częściowo nieczynna).
W centrum Łap znajduje się stacja kolejowa Łapy oraz przystanek kolejowy Łapy Osse, oddalony 3 km od centrum, w dzielnicy Osse. Z Łap pociągiem można dojechać do wielu miast (Bielsko-Biała, Warszawa, Suwałki, Białystok, Wrocław, Opole, Częstochowa, Kraków, Szczecin, Poznań).
Przewozy autobusowe
W Łapach znajduje się kilka przystanków autobusowych PKS oraz dworzec autobusowy (obok dworca PKP). Przewoźnik, PKS Białystok, zapewnia połączenia m.in. w kierunku Białegostoku, Zambrowa, Siemiatycz, Bielska Podlaskiego[16].
Szlaki rowerowe
Przez Łapy przebiegają:
Czerwony szlak rowerowy – Obwodnica Rowerowa Narwiańskiego Parku Narodowego (Choroszcz – Zawady – Baciuty – Dobrowoda – Turośń Dolna – Borowskie Michały – Suraż – Łapy – Płonka Kościelna – Łupianka Stara – Jeńki – Waniewo – Kurowo – Jeżewo Stare – Tykocin – Choroszcz)
Czerwony szlak pieszy im. Włodzimierza Puchalskiego, 36 km (Łapy „Osse” – Gąsówka-Osse – Płonka Kościelna – Płonka-Strumianka – Łupianka Stara – Bokiny – Jeńki – Waniewo – Kurowo – Jeżewo Stare)
Zielony szlak pieszy Kolejarzy (Łapy „Osse” – Grochy – Turek – Pietkowo – Suraż)
Turystyka
- Atrakcje
- Dom Etkunów przy ul. Spółdzielczej z lat 20. XX w.
- Narwiański Park Narodowy
- Osiedle kolejarskie „Wygwizdowo” – 4 drewniane domy mieszkalne z okresu międzywojennego
- Osiedle kolejarskie „Osse” – 27 murowanych domów mieszkalnych z lat 30. XX
- Pomnik Bohaterskich Dzieci Polskich poświęcony pamięci dzieci, które zginęły w czasie II wojny światowej
- Kamień poświęcony ppłk. Stanisławowi Nilskiemu-Łapińskiemu
- Wieża ciśnień w zespole dworca kolejowego z początku XX
- Cmentarz ewangelicko-augsburski i prawosławny Łapy-Osse założony w 1905[17].
- Zespół Kościoła Parafialnego pod wezwaniem św. Piotra i Pawła:
- brama murowana z lat 1920–1927
- plebania drewniana z około 1929
- wikariat murowany ok. 1930
- kapliczka z 1920
- Rynek miasta
- Zespół blokowy przy ulicy Sikorskiego
- Przedszkola
- Przedszkole Samorządowe nr 1
- Przedszkole Samorządowe nr 2
- Szkoły podstawowe
- Katolicka Szkoła Podstawowa im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego
- Szkoła Podstawowa nr 1
- Szkoła Podstawowa nr 2
- Szkoła Podstawowa nr 3 (w Zespole Szkół w Łapach)
- Dawne Gimnazja
- Gimnazjum nr 1 (w tym budynku jest teraz Szkoła Podstawowa nr 1)
- Gimnazjum nr 2 (w Zespole Szkół w Łapach)
- Szkoły średnie
- I Liceum Ogólnokształcące
- Zespół Szkół Mechanicznych
- II Liceum Ogólnokształcące
- II Liceum Profilowane
- Technikum
- Zasadnicza Szkoła Zawodowa
- Szkoła Policealna dla młodzieży
- Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych
- Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych
- Szkoła Policealna – zaoczna
- Łapskie Towarzystwo Regionalne im. ppłk. Stanisława Nilskiego-Łapińskiego
- Stowarzyszenie „Kul-Turysta”|Stowarzyszenie „Kul-Turysta”
- Stowarzyszenie Uniwersytet Trzeciego Wieku w Łapach
- Fundacja „Morsy bez granic, Powrót do Natury”[18]
- Teatr Kaprys
- Pogoń Łapy
- UKS Narew Łapy
- Łapskie Towarzystwo Rowerowe „Peleton”
- UKS „Olimp” LO Łapy
- UKS „Łapa” Łapy
- UKS Akademia Siatkówki Łapy
- Łapy (stacja kolejowa)
- Synagoga w Łapach
- Cerkiew św. Mikołaja w Łapach-nieistniejąca
- Kręcono tu Polski film "Pokłosie"
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
