Wikipedysta:El Matador/Natalie Wood

Natalie Wood (wym. [n æ t ə l i w ʊ d]^[1]; ur. 20 lipca 1938 w San Francisco, zm. 29 listopada 1981 w Oceanie Spokojnym) – amerykańska aktorka filmowa i telewizyjna, gwiazda filmowa.

Szybkie fakty Imię i nazwisko urodzenia, Data i miejsce urodzenia ...

Remove ads

Urodziła się w niezamożnej rodzinie rosyjskich emigrantów. W wieku niepełna 5 lat zadebiutowała jako aktorka w filmie Happy Land Irvinga Pichela. Od tej pory przez kilkanaście lat jej karierą kierowała ambitna matka. Po swoim drugim filmie, Na zawsze, zdobyła popularność jako aktorka dziecięca. W następnych latach grała zazwyczaj role niesfornych dzieci. Najbardziej znanym filmem z tego czasu jest bożonarodzeniowy klasyk, Cud na 34. ulicy. Gdy zaczęła dorastać, jej kariera uległa załamaniu. Zaczęła występować w serialach telewizyjnych. Przełom nastąpił po roli Judy w kultowym Buntowniku bez powodu. W 1955 roku podpisała wieloletni kontrakt z Warner Bros., stając się jedną z gwiazd wytwórni. Przez okres obowiązywania umowy zazwyczaj obsadzano ją wbrew jej woli w mało ambitnych, komercyjnych produkcjach. Ze względu na egzotyczną urodę często grała role przedstawicielek mniejszości etnicznych. Jej kariera ulegała stagnacji. Sfrustrowana tym stanem wynegocjowała sobie większą niezależność, dzięki której mogła występować w bardziej interesujących produkcjach innych wytwórni. Na pierwszą połowę lat 60. XX przypadł szczyt jej kariery. W tym czasie zagrała główne role m.in. w rewolucyjnym musicalu West Side Story, melodramatach Wiosenna bujność traw i Romans z nieznajomym. W połowie dekady zdecydowała się skupić na rodzinie, ograniczając występy w filmach. Po kilkuletniej przerwie wróciła w skandalizującym filmie Bob i Carol i Ted i Alice. Po zostaniu matką w 1970 roku zawiesiła swoją karierę. Gdy jej dzieci podrosły, wróciła do zawodu, decydując się głównie na udział w produkcjach telewizyjnych, w których osiągała umiarkowane sukcesy. W ostatnich latach życia próbowała odnowić status gwiazdy filmowej, ale żadna produkcja z tego okresu nie osiągnęła sukcesu.

W swoim życiu dwukrotnie wychodziła za mąż za aktora Roberta Wagnera. Przez krótki okres była żoną brytyjskiego menadżera Richarda Gregsona. Miała dwie córki, Natashę (ur. 1970) i Courtney (ur. 1974).

Przez niemal całe życie zmagała się z licznymi lękami, wpojonymi w dzieciństwie przez jej przez matkę. Część z nich udało jej się zwalczyć dzięki wieloletnim spotkaniom z psychoterapeutą. W latach 60. uzależniła się od leków nasennych. W 1964 roku podjęła nieudaną prośbę samobójczą, przedawkowując Seconal. W połowie następnej dekady zaczęła nadmiernie sięgać po środki przeciwbólowe. Wtedy popadła też w nałóg alkoholowy.

Zmarła śmiercią tragiczną, tonąc u wybrzeży Catalina Island na Pacyfiku. W chwili śmierci miała 43 lata.

Trzykrotnie nominowano ją do Oscara. Otrzymała Złoty Glob. Jest jedną z niewielu hollywoodzkich aktorek dziecięcych, którym udało się zrobić karierę będąc dorosłą. Jest też podziwiana za swoją urodę.

Remove ads

Życie i kariera

Podsumowanie

Perspektywa

Dzieciństwo i pochodzenie

Natalie Wood urodziła się jako Natalia Zacharenko^[2] 20 lipca 1938 roku w Franklin Hospital w San Francisco^[3] w rodzinie rosyjskich emigrantów, Marii i Nicholasa Zacharenków.

Po śmierci swojego ojca, pracownika fabryki czekolady, Stepana Zacharenki, który zginął jesienią 1918 roku w wyniku walk z siłami bolszewickimi, Nikołaj Zacharenko wraz z dwoma braćmi przedostał się z rodzinnego Władywostoka przez Szanghaj do Montrealu, gdzie mieszkał jego wuj. Tam nauczył się języka angielskiego i uczęszczał do szkoły. Gdy dorósł, przeprowadził się do Kalifornii, pracując dorywczo w trakcie podróżowania. Ostatecznie osiadł w San Francisco, gdzie imał się różnych zajęć fizycznych, a wieczorami dorabiał grą na bałałajce w salach tanecznych^[4].

Jej matka, Maria Stepanowna, urodziła się 8 lutego 1912 roku w licznej rodzinie zamożnego przedsiębiorcy i posiadacza ziemskiego z Barnauła, Stepana Zudilowa^[5]. Pod koniec 1918 roku, po egzekucji rosyjskiej rodziny carskiej i w obawie przed nadciągającą Armią Czerwoną, jej rodzina pospiesznie uchodziła do leżącego w Chinach Harbinu^[6]. W tym mieście spędziła dzieciństwo, mieszkając w dostatku w rosyjskiej dzielnicy^[7]. W 1928 roku wyszła potajemnie za mąż za armeńskiego oficera, Alexeia Tatulova. W następnym roku urodziła mu córkę, Olgę^[8]. Na początku 1931 roku wyemigrowała z córką do San Francisco, gdzie od ponad roku mieszkał jej mąż, który zdobył pracę w stoczni^[9], a w międzyczasie związał się z inną kobietą^[10]. Mimo to zamieszkał ze swoją rodziną. Maria z trudem przystosowywała się do nowych, skromnych warunków lokalowych, a ponadto nie znała języka angielskiego. Podczas częstych nieobecności męża, prowadziła dosyć aktywne życie towarzyskie^[11]. W latach 30. nawiązała wieloletni romans z George'em Zepaloffem, którego uważała za biologicznego ojca Natalie Wood^[2]. W 1934 roku mąż poznał ją ze swoim przyjacielem, a zarazem kolegą z pracy, Nikołajem Zacharenką, który przedstawiał siebie jako Nicholas Gudin. W kwietniu 1936 roku opuściła męża i wprowadziła się z córką do jego kawalerki. W następnym roku uzyskała rozwód z Tatuloffem, a w październiku, po wahaniu, przyjęła oświadczyny Zacharenki^[12].

Jej rodzice pobrali się 8 lutego 1938 roku w cerkwi przy Fulton Street w San Francisco. Panna młoda była wtedy w niemal piątym miesiącu ciąży^[5]. W pierwszych latach po narodzinach Natalie Wood, jej rodzina często zmieniała miejsca zamieszkania w obrębie San Francisco. W tym czasie Gurdin popadł w alkoholizm^[13]. Mała „Natasha”, jak mówili na nią członkowie jej rodziny^[14], była świadkiem częstych i gwałtownych kłótni rodziców^[13].

Początki kariery

Matka Natalie Wood, niespełniona baletnica^[9] i wielbicielka filmów hollywoodzkich^[11], pragnęła odzyskać utraconą pozycję społeczną poprzez bycie matką sławnych aktorek^[15]. Prędko odkryła talent młodszej córki, w której widziała nową Shirley Temple^[16]. Od lata 1942 roku Gurdinowie mieszkali w Santa Rosa^[15]. Niecały rok później Maria Gurdin dowiedziała się, że w mieście powstają zdjęcia do filmu Happy Land (1943) w reżyserii Irvinga Pichela. Następnego dnia przyprowadziła prawie pięcioletnią „Natashę” na plan zdjęciowy i umieściła ją na kolanach reżysera. Ta, zabawiając Pichela, ujęła go tak, że dopisał specjalnie dla niej małą rolę w filmie. Zagrała dziewczynkę upuszczającą rożek lodowy na chodnik i wybuchającą płaczem z tego powodu. W ten sposób zadebiutowała na ekranie, mimo że w finałowej wersji wycięto jej płacz i nie umieszczono jej nazwiska w napisach^[17]. Pichel złożył obietnicę, że w swoim następnym filmie znajdzie się rola dla utalentowanej „Natashy”^[16]. Pod koniec maja 1944 roku jej rodzice sprzedali dom w Santa Rosa i przeprowadzili się do Hollywood, gdzie zapisano ją do studia tańca Nadjedy Ermolovej^[18]. W grudniu 1944 roku Maria Gurdin dowiedziała się z gazet, że Pichel przymierza się do nowego filmu dla wytwórni International Pictures pt. Na zawsze (1946) i poszukuje dziecka do roli sieroty. Szybko skontaktowała się z reżyserem i umówiła córkę na zdjęcia próbne^[19]. Pomimo niezdania pierwszego testu, drugi przebiegł pomyślnie i ostatecznie dostała rolę w filmie^[a]. Matka wynegocjowała w jej imieniu gażę w wysokości 100 dolarów za tydzień pracy na planie^[20] oraz podpisała kontrakt z agencją aktorską Famous Artists (od 1955 roku jako Ashley–Famous) na reprezentowanie jej interesów, jednak aż do 1957 roku zachowała decydujący głos w kwestii oceny ofert filmowych dla córki^[21].

W Na zawsze zagrała rolę austriackiej sieroty, która straciła rodziców w wyniku nalotu aliantów podczas II wojny światowej. Jej kuratora grał Orson Welles. Na potrzeby roli zmieniła kolor włosów na blond. Z powodu szczątkowej edukacji (czytanie sprawiało jej wtedy sporo trudności), miała problemy z uczeniem się na pamięć dużych partii tekstowych. Ponadto część kwestii musiała wygłosić po niemiecku, a resztę po angielsku z niemieckim akcentem. Specjalnie dla niej wytwórnia zatrudniła nauczyciela, który pomagał jej z przyswajaniem i poprawną wymową kwestii^[22]. Braki w edukacji nadrabiała w szkole działającej przy wytwórni, do której uczęszczała w przerwach między zdjęciami^[23]. Producent filmu, David Lewis, i szef International Pictures, William Goetz, nakazali jej powrócić do używania swojego oficjalnego imienia w formie „Natalie” oraz nadali jej nazwisko „Wood”, na cześć ich wspólnego przyjaciela, reżysera Sama Wooda, z którym byli wówczas w konflikcie^[20]. W ten sposób przyjęła pseudonim artystyczny „Natalie Wood”. Recenzenci uznali, że jej kreacja w Na zawsze jest porównywalna z tą, którą stworzył Welles. Również sam Welles również ciepło wyrażał się o jej występie^[24]. Film osiągnął sukces finansowy^[23], a Natalie Wood stała się rozpoznawalna^[21]. Od tej pory na jej barkach spoczął obowiązek utrzymania rodziny, gdyż jako jedyna zarabiała pieniądze. Stan ten trwał przez prawie 20 lat, aż do lat 60., co spowodowało, że Wood przez ten czas nie posiadała żadnych większych oszczędności^[25].

Kolejnym wspólnym i zarazem ostatnim filmem powstałym we współpracy z Pichelem była komedia The Bride Wore Boots dla Paramount Pictures, w którym zagrała córkę Barbary Stanwyck. Na żądanie wytwórni jej włosy ułożono w loki i przyozdobiono wstążkami na podobieństwo fryzury Shirley Temple. Film poniósł artystyczną i finansową porażkę^[26].

1 marca 1946 roku w Santa Monica na świat przyszła jej młodsza siostra, Svetlana, zwana zdrobniale jako „Lana”^[26]. W przyszłości podążyła drogą starszej siostry i została aktorką. Zadebiutowała w filmie Poszukiwacze jako młodsza wersja postaci granej przez Natalie Wood. Była także m.in. dziewczyną Bonda w Diamenty są wieczne (1971). W kwietniu 1971 roku znalazła się na rozkładówce amerykańskiej edycji „Playboya”. Po śmierci siostry napisała o niej bestsellerową biografię.

Jesienią 1946 roku jej rodzina przeprowadziła się do Burbank^[27]. W następnym roku Gurdinowie zamieszkali w Northridge^[28]. Rok później przeniesli się po raz kolejny, tym razem do Sherman Oaks^[29]. Wraz z przeprowadzkami zmieniała szkoły, a w trakcie pracy nad filmami uczęszczała do placówek funkcjonujących przy wytwórniach^[30]. Dodatkowo brała lekcje baletu i gry na fortepianie^[31] i jazdy konnej^[32]. Pichel skutecznie zasugerował jej matce, aby nie zapisywała córki do żadnej szkoły aktorskiej^[23]. W tym czasie narastało napięcie między jej rodzicami. Po opuszczeniu domu przez siostrę Olgę, z którą była blisko związana^[30], Natalie stała się obiektem ataków agresji ze strony pijanego ojca^[31].

W listopadzie 1946 roku zaczęła pracę nad kolejnym filmem. W lepiej przyjętym Duchu i pani Muir (1947) w reżyserii Josepha L. Mankiewicza zagrała postać Anny Muir u boku Gene Tierney, która była jej filmową matką, i Rexa Harrisona^[33].

Cud na 34. ulicy. Dziecięca gwiazda

Niemal równolegle do Ducha i pani Muir powstawały zdjęcia do Cudu na 34. ulicy (1947) George'a Seatona, również dla 20th Century-Fox. Jej kreacja w tym filmie jest uznawana za jedną z najważniejszych w pierwszym, dziecięcym etapie jej kariery. Zagrała rolę Susan Walker, córki Doris Walker (Maureen O'Hara), która nie wierzy w istnienie św. Mikołaja. Zmienia zdanie, gdy poznaje Krisa Kringle'a (Edmund Gwenn), starszego pana zatrudnionego w sklepie jej matki. Była to także jej pierwsza okazja do pokazania swojego talentu komediowego. W Cudzie na 34. ulicy zagrała typową dla początkowego okresu kariery rolę dziecka zmagającego się z problemami emocjonalnymi, rozwiązywanymi przez troskliwych dorosłych^[34]. Film osiągnął sukces, a Wood zebrała dowody uznania za swoją grę. Wraz z O'Harą pojawiła się na paradzie z okazji Dnia Dziękczynienia w Nowym Jorku. Fox zaproponował jej udział w dwóch kolejnych filmach z tygodniówką w wysokości 800 dolarów^[28].

Pierwszym z nich był rozgrywający się w rolniczej scenerii Scudda-Hoo! Scudda-Hay! (1948) z początkującą na dużym ekranie Marilyn Monroe, którego okres zdjęciowy rozpoczął się dwa dni po ukończeniu produkcji Cudu na 34. ulicy^[35]. Po skompletowaniu zdjęć, korzystając z przerwy udzielonej przez Foxa, wystąpiła w swojej pierwszej głównej roli, w niskobudżetowym, opartym o opowiadanie Mary Loos, B-klasowym filmie Driftwood (1947) dla Republic Pictures^[36]. Zagrała sierotę, którą adoptuje prowincjonalny doktor. Rola wrażliwej Jenny najbardziej ze wszystkich powstałych w tym okresie kariery odzwierciedlała jej własny temperament^[37]. Występ w Driftwood okazał się jej osobistym sukcesem. Po tym obrazie nastąpiła jednak roczna przerwa w jej karierze aktorskiej^[38]. W tym czasie, w lutym 1948 roku, zagrała w słuchowisku radiowym Alicja w Krainie Czarów dla Mutual Broadcasting Company^[36]. Drugim filmem, który wynikał z kontraktu z Foxem był Kurczak co niedziela (1949). Jego reżyserem był George Seaton, autor Cudu na 34. ulicy. Zagrała tam marginalną rolę najmłodszej córki pewnego małżeństwa, którego kłopoty finansowe grożą rozpadem rodziny^[39]. Film cieszył się sporą popularnością^[40].

Zaraz później weszła na plan kolejnego obrazu, dramatu Zielona obietnica (1949) dla RKO Pictures, który w zamierzeniu miał propagować wartości rodzinne oraz zasady przyświecające organizacji 4H^[40]. Do jego produkcji zaangażowano niedoświadczonych twórców, a budżet był skromny. Zagrała w nim rolę drugiej córki upartego i zacofanego farmera, chcącego wyciąć las na zboczu wzgórza, co może spowodować niebezpieczne osuwiska. Jedynie ona ma odwagę sprzeciwić się zdaniu ojca^[41]. Podczas kręcenia sceny nocnej burzy, podczas której przechodzi przez drewnianą kładkę nad strumykiem, niegdyś wyschniętym, a obecnie będącym rwącym potokiem, doszło do wypadku. Most miał się zawalić po tym, jak Wood przez niego przeszła, lecz złamał się zbyt prędko i w chwili, gdy aktorka z niego jeszcze nie zeszła. Reżyser nie zdecydował się przerwać ujęcia i kazał kamerować dalej. Wood kurczowo uczepiła się pionowej belki i przy pomocy jedynej pozostałej poziomej deski, z trudem wczołgała się na brzeg. Scenę dokończono i umieszczono w ostatecznej wersji filmu. Jedynym widocznym śladem tego zajścia była odstająca kość nadgarstka lewej ręki, którą do końca życia zakrywała m.in. bransoletkami, opaskami i długimi rękawami. Pogłębił się jednak trwający od najwcześniejszych lat lęk przed otwartą tonią wodną, wpojony jej przez przesądną matkę^[b]^[42]. Film zebrał chłodne recenzje, ale krytycy zgodnie chwalili grę Wood. Osiągnął umiarkowany sukces finansowy w środkowych, rolniczych stanach Ameryki^[43].

Po sukcesie Kurczaka co niedziela 20th Century-Fox skorzystał z możliwości zawartej w umowie i przedłużył ją na dwie kolejne produkcje. Pierwszym z nich to Father was a Fullback (1949), gdzie zagrała niepokorną córkę trenera futbolu amerykańskiego (Fred MacMurray), którego drużna ponosi serię porażek, co powoduje napięcia z żoną (Maureen O'Hara) i rodziną. Film osiągnął umiarkowany wynik finansowy, a Wood zebrała przychylne recenzje za swoją rolę. W maju 1949 roku weszła na plan Never a Dull Moment (1950) dla RKO. Film opowiada historię wielkomiejskiej kobiety (Irene Dunne), z trudem przystosowującej się do życia u boku męża (Fred MacMurray) i jego dzieci (Wood zagrała jedną z nich) na ranczu w prowincjonalnym Wyoming^[44].

W 1950 roku premierę miały cztery filmy z jej udziałem. W wychwalającym wartości rodzinne filmie Our Very Own wyprodukowanym przez Samuela Goldwyna zagrała przemądrzałą, najmłodszą siostrę Gail Macaulay (Ann Blyth), która w dniu 18. urodzin dowiaduje się, że została adoptowana^[45]. Ponownie chwalono jej „naturalną” grę. W dramacie No Sad Songs for Me dla Columbii wcieliła się w postać córki kobiety (ostatnia rola Margaret Sullavan) umierającej na raka, która przygotowuje rodzinę na swoją śmierć^[46]. Drugim filmem dla Foxa była kolejna „płytka” komedia familijna, Wielka wygrana (1950), w którym wystąpiła w niewielkiej roli ośmioletniej^[c] córki sklepikarza (James Stewart), który wygrywa nagrodę na konkursie radiowym, lecz wiele problemów sprawia mu opłacenie podatku dochodowego^[47].

W tym czasie zmieniał się jej wygląd fizyczny; urosła i wyszczuplała. Zmieniły się również rysy jej twarzy^[47]. Wkraczała w wiek, w którym była zbyt stara na role dziecięce. Przez najbliższe lata otrzymywała mniej propozycji zawodowych. Stosunkowo więcej czasu spędzała w szkole Van Nuys High w Los Angeles^[48], gdzie nadrobiła zaległości edukacyjne z lat wcześniejszych^[49].

Pod koniec 1950 roku wystąpiła w drugoplanowej roli „smarkuli” w Dear Brat (1951) dla Paramountu, za którą otrzymała dwa tys. dolarów^[50]. Jej następnym filmem był „łzawy” dramat The Blue Veil (1951) dla RKO. Jego główna bohaterka to była guwernantka (Jane Wyman), która poprzez serię retrospekcji wspomina minione trzydzieści lat swojego życia. Wood zagrała jedną z jej podopiecznych, zaniedbywaną córkę nowojorskiej aktorki (Joan Blondell). Większość recenzentów oceniło jej kreację jako stojącą na równi z Wyman i Blondell, które za swoje role nominowano do Oscarów^[51]. Pod koniec 1951 roku uczestniczyła w powstawaniu zdjęć do muzycznego komediodramatu Just for You (1952) dla Paramountu, gdzie zagrała zaniedbywaną córkę producenta broadwayowskich musicali (Bing Crosby). W pozostałych rolach wystąpiły m.in. Ethel Barrymore i Jane Wyman. Film zebrał nieprzychylne opinie krytyków i nie przyciągnął licznej publiczności. W maju następnego roku zagrała w B-klasowym The Rose Bowl Story (1952) dla Monogram Pictures, gdzie wcieliła się w postać młodszej siostry miss piękności (Vera Miles) zakochanej w futboliście^[52].

Latem 1952 roku przeszła przez pierwszą miesiączkę w życiu, co okazało się dla niej traumatycznym przeżyciem^[d]^[52].

Wkrótce później zagrała w Gwieździe (1952) dla 20th Century-Fox. Reżyser filmu, Stuart Heisler, usilnie nalegał na nakręcenie sceny, w której Wood osobiście wskakuje do Pacyfiku^[52]. Aktorka, z powodu swego lęku przed otwartą wodą, odmówiła zagrania w tej scenie i zażądała wykorzystania dublerki. Reżyser odrzucił jej prośbę, uległ dopiero po interwencji gwiazdy tego filmu, Bette Davis, która grała rolę upadającej gwiazdy i zarazem matki postaci granej przez Wood. Ujęcie ostatecznie nie powstało. Jej rolę w tym filmie określono mianem „mdłej”^[53].

W tym też okresie „wypiękniała” i zaczęła nabierać kobiecych kształtów^[51]^[53]. Jej matka z trudem akceptowała upływ czasu i starała się jak najdłużej zachować dziecięcy wizerunek córki poprzez m.in. jej ubiór, co powodowało jej alienację ze strony rówieśniczek. Pod koniec 1951 roku po raz pierwszy w życiu zadurzyła się. Jej sympatią był Jim Williams, starszy kolega ze szkoły, syn farmera^[50].

Będąc dziecięcą aktorką cieszyła się ogólna sympatią ze strony aktorów, z którymi współpracowała^[35]. Stale obecna na planach zdjęciowych^[21] matka wpoiła jej jednak nieufność w stosunku do ludzi, zwłaszcza swoich rówieśników i innych dziecięcych aktorek i aktorów, z którymi zakazała zawierać bliższych znajomości^[54]. Wychowywała ją także w poczuciu wyższości nad innymi aktorkami dziecięcymi^[44]. Sprawiło to, że Wood w dorosłości poważnie podchodziła do spraw związanych ze swoją karierą^[55].

Początki w telewizji

W 1952 roku wystąpiła gościnnie w antologii The Schaefer Century Theatre (1952), w odcinku Playmates, debiutując tym samym w telewizji. Na początku 1953 roku jej kariera zaczęła się lekko załamywać^[49]. Nie była już dziecięcą gwiazdą filmową. Przez kilka miesięcy nie otrzymywała żadnych propozycji filmowych, aż w maju otrzymała angaż do sitcomu The Pride of the Family. Za każdy odcinek otrzymywała 400 dolarów wynagrodzenia^[56]. Grała w nim rolę miłej, acz nierozgarniętej nastolatki^[57]. Serial zadebiutował na antenie ABC 2 października tego samego roku. Ówczesne recenzje obu produkcji telewizyjnych z udziałem Wood nie były dla nich pomyślne. The Pride of the Family zdjęto po pierwszym sezonie^[58].

Po sukcesie widowiska Quo vadis w pogrążonym w kryzysie Hollywood zapanowała moda na epickie filmy religijne. Pierwszym z takich obrazów wyprodukowanych przez wytwórnię Warner Brothers był Srebrny kielich (1954), adaptacja bestsellerowej powieści Thomasa B. Costaina z debiutującym na dużym ekranie Paulem Newmanem w roli złotnika, który wykonał kielich, z którego Jezus Chrystus pił podczas Ostatniej Wieczerzy. Wood zagrała epizodyczną rolę nastoletniej niewolnicy Heleny (w roli dorosłej Heleny wystąpiła Virginia Mayo). Na potrzeby roli przefarbowała włosy na blond oraz nosiła niebieskie soczewki kosmetyczne, które spowodowały u niej zapalenie oczne. Film zebrał negatywne opinie^[59].

Następnie powróciła do telewizji, występując w kilku produkcjach telewizyjnych. Pierwszym z nich był odcinek antologii CBS pt. General Electric Theater, którą prowadził Ronald Reagan. Epizod z Wood, melodramatyczny I'm a Fool, nadano 14 listopada 1954 roku. Jego główny bohater to pochodzący ze wsi stajenny (James Dean), który zakochuje się w bogatej Lucy i aby zdobyć jej serce, przedstawia się jako dziedzic rodzinnej fortuny^[60]. Rola ta wyróżniała się od jej dotychczasowych kreacji płytkich podlotków, gdyż wymagała od niej ukazania emocjonalnej głębi swojej postaci^[61]. Pomimo niekorzystnego pierwszego wrażenia, Wood zafascynowała się Deanem. Szczególne wrażenie zrobił na niej jego sposób gry, polegający na budowaniu zachowaniu postaci w danej scenie poprzez wielokrotną improwizację, której nigdy dotąd nie stosowała. Wood i Dean zaprzyjaźnili się^[60]. Potem wystąpiła w kolejnym sitcomie produkcji CBS, The Wild Bunch, będący częścią serii Four Star Playhouse. Zagrała tam rolę rozpieszczonej córki, sprzeciwiającej się drugiemu małżeństwu swojej owdowiałej matki. Odcinek wyemitowany 17 lutego 1955 roku przeszedł bez echa^[61].

Przełomowa rola – Judy w Buntowniku bez powodu

Wood starała się o główną rolę kobiecą w filmie Buntownik bez powodu (1955) w reżyserii i według pomysłu Nicholasa Raya. Jednym z czynników tych zabiegów był potwierdzony udział Deana w roli tytułowego bohatera, Jima Starka, skłóconego z rodzicami, wyobcowanego nastolatka^[61]. Wood silnie utożsamiała się z postacią filmowej Judy, sprzeciwiającej się rodzicom. W tej roli Jack Warner, szef wytwórni Warner Bros., widział kogoś z grona młodych gwiazd: Debbie Reynolds, Jayne Mansfield, Pat Crowley, Kathryn Grant lub Margaret O'Brien. Najbliżej angażu była Carroll Baker. Na początku lutego 1955 roku niespełna 17-letnia Wood odbyła rozmowę kwalifikacyjną z 43-letnim Rayem, z którym wkrótce nawiązała romans^[62]. Był jej pierwszym partnerem seksualnym. Związek ze znacznie starszym mężczyzną był otwartym manifestem buntu wobec rodziców^[63]. Mimo romansu z Rayem równolegle spotykała się z partnerem z planu filmowego, Dennisem Hopperem. Pod koniec lutego uczestniczyła z Hopperem w wypadku samochodowym, w wyniku którego była nieprzytomna przez minutę i doznała lekkiego wstrząśnienia mózgu^[64]. Dostała rolę w filmie, pomimo wątpliwości Jacka Warnera co do jej kandydatury. Dostrzegł u niej wadę – brak zdolności wokalnych, potrzebnych przy realizacji, nieznanych dla niej, scen wymagających częstej modulacji głosu, odzwierciedlającej zmiany emocjonalne granej postaci^[65]. Przez sześć tygodni poprzedzających start produkcji udanie współpracowała z nauczycielką emisji głosu, która wcześniej współpracowała m.in. z Ritą Hayworth^[66]. Ponieważ wciąż była nieletnia, w przerwach między ujęciami uczęszczała do szkoły działającej przy wytwórni^[67].

Podczas powstawania zdjęć najbliżej trzymała się z Rayem, Deanem i Hopperem, tworząc swoistą „paczkę”. Podczas prób reżyser zachęcał aktorów do improwizowania, nagrywając ich wypowiedzi na taśmy. Następnie odtwarzał im te nagrania i pytał ich o zdanie, nieraz uwzględniając je przy wprowadzaniu zmian w scenariuszu. Wood nigdy wcześniej nie spotkała się z taką praktyką^[68]. W trakcie produkcji dochodziło do wielu kłótni, zwłaszcza między Deanem a Rayem^[69]. Pomiędzy Hopperem a reżyserem powstawał spór o Wood^[67]. Na skutek interwencji matki u kierownictwa wytwórni, Wood i Hopper musieli zakończyć swój romans, ale potajemnie wznowili go po zakończeniu produkcji Buntownika^[70]. Z Rayem zerwała latem 1955 roku, już po zakończeniu zdjęć^[71]. Praca na planie filmu utwierdziła ją w postanowieniu bycia poważną aktorką^[72].

Promocja filmu skupiła się na osobie niedawno zmarłego Deana, spychając Wood w cień^[73]. Film zebrał mieszane recenzje^[74], ale cieszył się popularnością^[73], zwłaszcza wśród młodszej publiczności^[74]. Za rolę Judy otrzymała nominację do Oscara dla najlepszej aktorki drugoplanowej^[75]. Statuetka trafiła jednak do rąk Jo Van Fleet za występ w Na wschód od Edenu^[76]. Po sukcesie filmu Warner Bros. przez kolejne pięć lat odsuwało ją od bardziej atrakcyjnych i wymagających ról^[77].

Pierwsze lata w Warner Bros. Stagnacja kariery

30 marca 1955 roku matka podpisała w jej imieniu długoletni kontrakt z Warner Bros. na wyłączne występy w filmach tej wytwórni^[59]. Był to jeden z warunków aprobaty Jacka Warnera na udział Wood w powstającym wówczas Buntowniku bez powodu^[65]. W jego ramach otrzymywała stałą, cotygodniową pensję w wysokości 250 dolarów^[e]. Umowa mogła być co rok odnawiana z możliwością przedłużenia o kolejne siedem lat. Kolejny rok pracy oznaczał wzrost zarobków o kolejne 250 dolarów. Zawierała również zapis o dwunastotygodniowym, przymusowym okresie bezpłatnego urlopu w każdym roku. Obligowała ją do wykonywania jakichkolwiek poleceń ze strony producentów. Odmówienie zagrania w filmie, do którego była wyznaczona, groziło zawieszeniem^[78]. Stała się tym samym własnością wytwórni^[59].

W trakcie przerwy w zdjęciach do Buntownika, Warner Bros. zadecydowało o wypożyczeniu jej do powstającego już filmu Universalu Jedyne pragnienie (1955). Udział w nim oznaczał dla niej powrót do poprzedniego wizerunku dziewczynki z warkoczykami. W tym melodramacie zagrała poboczną rolę 14-letniej bezdomnej sieroty, przygarniętej przez właścicielkę domu gry (Anne Baxter) i jej krupiera (Rock Hudson), która pod opieką przybranej matki zmienia się w uroczą nastolatkę. Na ekrany wszedł jeszcze przed Buntownikiem i osiągnął sukces finansowy, lecz z zgodnie z intencją Jacka Warnera nie przyczynił się do przyspieszenia jej kariery^[f]^[79].

16 czerwca 1955 roku ukończyła Van Nuys High School. Na jej świadectwie widniały same celujące lub bardzo dobre oceny, z wyjątkiem aktorstwa, gdzie otrzymała stopień zadowalający. Wbrew swojej woli, po ceremonii rozdania dyplomów zjawili się fotoreporterzy, sprowadzeni przez jej matkę^[80]. Kilka dni później jej ojciec doznał zawału serca^[81].

Pod koniec czerwca wkroczyła na plan kolejnego filmu. Był nim western Poszukiwacze (1956) Johna Forda, gdzie zagrała nastoletnią wersję Debbie Edwards, córki farmera porwanej przez Komanczów w wieku ośmiu lat (Lana Wood), która z czasem staje się Indianką. Jej poszukiwania prowadzą stryj (John Wayne) i przybrany brat (Jeffrey Hunter). Wood w złym nastroju przystąpiła do prac nad filmem, którego zdjęcia powstawały początkowo w odludnym Monument Valley, wciąż gniewając się na matkę za incydent z fotoreporterami. Czuła się obco wśród ekipy realizacyjnej, którą w większości stanowili stali współpracownicy reżysera i przerażała ją perspektywa współpracy z Fordem^[82]. Ponieważ jej rola była jedynie epizodyczna^[81], miała na planie dużo wolnego czasu. Zapełniała go, grając w scrabble i flirtując z Patrickiem Wayne'em. Na dzień przed pierwszą sceną z jej udziałem doznała ciężkiego oparzenia słonecznego z powodu zbyt długiego opalania się^[82], przez co niemal zrezygnowała z udziału w filmie^[83]. Została mimo tego, że nie lubiła swojej postaci, uważała ją za niedopracowaną, a obsadzenie jej było błędem. Ponadto nie czuła wsparcia od Forda^[84].

Wiadomość o śmierci Jamesa Deana w wypadku samochodowym pod Cholame dotarła do niej w Nowym Jorku podczas prób do nadawanej na żywo 1 października w NBC musicalowej wersji powieści Heidi z udziałem Jeannie Carson w roli tytułowej, Wood jako jej przyjaciółki, Jo Van Fleet, Elsy Lanchester i Wally'ego Coxa^[71]. Wood ciężko przeżyła wieść o zgonie przyjaciela^[85].

W pierwszym roku obowiązywania kontraktu wytwórnia angażowała ją do różnych funkcji. W tym czasie wypożyczono ją do gościnnych występów w dwóch kolejnych seriach telewizyjnych, a także zatrudniono ją do telewizyjnej produkcji samej wytwórni^[74]. Pierwszym z nich to powrót do General Electric Theater. W odcinku Feathertop (2 grudnia 1995) zagrała dziewczynę, w której zakochany jest ożywiony przez dobrego duszka strach na wróble (Carleton Carpenter)^[86]. Drugim był odcinek pt. Miracle at Potters Farm (19 grudnia 1955) antologii Studio One, gdzie zagrała nastoletnią córkę rolnika, po którego śmierci musi zająć się gospodarstwem i trojką młodszych braci^[87]. Na przełomie 1955 i 1956 roku wystąpiła w dwóch odcinkach serialu telewizyjnego Kings Row, będącego częścią cyklu Warner Brothers Presents produkowanego przez Warner Bros. Television. Zagrała w nich narzeczoną postaci granej przez Dennisa Hoppera^[77].

W B-klasowym Płaczu w nocy (1956) wcieliła się w postać nastolatki porwanej przez psychopatę mającego obsesję na jej punkcie (Raymond Burr)^[74]. Film został źle przyjęty przez publiczność^[86].

Kierownictwo Warner Bros. uznało, że jej egzotyczny wygląd predestynuje ją do grania ról przedstawicielek mniejszości etnicznych. W westernie Płonące wzgórza (1956) zagrała pół-Meksykankę o zadziornym charakterze. Spore trudności sprawiało jej opanowanie hiszpańskiego akcentu. Wytwórnia zastanawiała się nawet nad zatrudnieniem latynoskiej aktorki do zdubbingowania jej kwestii. Na żądanie studia musiała nosić ciężką, czarną perukę, gruby tusz do rzęs i pomarańczowa szminkę. Jej skórę ucharakteryzowano tak, aby przypominała opaleniznę stereotypowej Meksykanki. Nie lubiła swojej roli; uważała, że do niej nie pasuje^[77]. Nie odczuwała żadnej pomocy ze strony reżysera, Stuarta Heislera, za którym nie przepadała od czasu incydentu na planie Gwiazdy. W rezultacie na ekranie wypadła na amatorkę, co utwierdziło Warnera w jego wątpliwościach odnośnie jej profesjonalizmu i przez najbliższe lata poskutkowało obsadzaniem jej w przeciętnych produkcjach wytwórni^[88], co wywoływało u niej frustrację^[89]. Mimo to film osiągnął sukces komercyjny i przyczynił się do wzrostu jej popularności^[90].

Na planie tego filmu zaprzyjaźniła się z Tabem Hunterem, grającym główną rolę kowboja poszukującego zabójców swojego brata^[88]. Z polecenia kierownictwa, dla celów promocyjnych, tworzyli parę na premierach filmowych i różnych galach^[78]. Zagrała z nim ponownie w swoim kolejnym filmie, The Girl He Left Behind (1956), komediodramacie o życiu w koszarach. Wcieliła się w nim w postać ukochanej pewnego lekkoducha (Tab Hunter), który trafiając do wojska, przechodzi tam zmianę osobowości. Po raz kolejny nie podobała jej się rola, którą musiała zagrać. Uważała, że zasługuje na lepsze propozycje. Mimo to bardzo profesjonalnie podchodziła do pracy nad filmem^[91]. W celach promocyjnych pojawiła się jako gość w programie Perry Como, The Perry Como Show (15 października 1956)^[90].

W międzyczasie zagrała w kolejnym filmie telewizyjnym wytwórni, będącym częścią Warner Bros. Presents, której produkcję rozwijano na coraz szerszą skalę. Zagrała w odcinku zatytułowanym The Wife of Bath's Tale (22 maja 1956)^[91]. Latem 1956 roku wraz z Hopperem wypożyczono ją do antologii The Kaiser Aluminum Hour w NBC. Zaangażowano ją do odcinka Carnival (24 sierpnia) w reżyserii George'a Roya Hilla, gdzie zagrała rolę tancerki^[90].

Warner Bros. zobligowało ją do „pokazywania się” w towarzystwie homoseksualnych lub biseksualnych aktorów zatrudnionych przez wytwórnię. W różnych okresach pojawiała się u boku Nicka Adamsa, Raymonda Burra^[91], Taba Huntera i Scotta Marlowe'a. Była tolerancyjną osobą i miała wielu przyjaciół wśród gejów^[92]. Jej życie prywatne, a także zmiany w ubiorze i uczesaniu były szeroko komentowane na łamach rubryk towarzyskich^[93]^[94].

Przez ich wspólnego znajomego, Nicka Adamsa, poznała się z piosenkarzem Elvisem Presleyem, który uważał ją za swoją ulubioną aktorkę. Spotkali się na randce, której rezultatem było zaproszenie do jego domu w Memphis^[90], gdzie spędziła trzy dni na początku listopada^[95]. Presleya uważała za niezwykle nieśmiałego człowieka. Nie przypadła do gustu jego matce, która sądziła, iż Wood chce wykorzystać go do promocji własnej osoby^[90].

Od 1956 roku jej interesy reprezentował agent Norman Brokaw z prestiżowej William Morris Agency, który zauroczył się jej występem w programie Como. Wzrosła jej wartość w oczach wytwórni^[96]. Warner Bros. udzieliło jej w listopadzie pożyczki w wysokości 12,5 tys. dolarów na kupno ekskluzywnej rezydencji przy Laurel Canyon Boulevard^[97].

W grudniu rozpoczęła zdjęcia do kolejnego niewyróżniającego się filmu, do którego skierowała ją wytwórnia. Były nim Bombowce B-52 (1957), który opowiada historię sierżanta lotnictwa (Karl Malden), który sprzeciwia się związkowi swojej córki (Wood) ze swoim zwierzchnikiem, oficerem (Efrem Zimbalist Jr.). Jej rola była stosunkowo niewielka. Na planie zaprzyjaźniła się z Maldenem^[97].

Na przełomie 1956 i 1957 roku spotykała się z 42-letnim Johnem Irelandem^[96], następnie z Nickym Hiltonem, synem Conrada Hiltona, założyciela sieci hotelowej Hilton^[98].

W marcu 1957 roku wypożyczono ją do programu Boba Hope'a, gdzie miała okazję wykazać się zdolnościami tanecznymi, wyniesionymi z lekcji baletu, które pobierała w dzieciństwie. W tym czasie ubiegała się o główną rolę w sentymentalnym melodramacie Marjorie Morningstar (1958), adaptacji bestsellerowej powieści Hermana Wouka. Ostatecznie udało jej się otrzymać tytułową rolę młodej Żydówki marzącej o karierze na Broadwayu, po tym, jak zrezygnowały z niej Elizabeth Taylor i Audrey Hepburn^[99] oraz pomimo sprzeciwu samego Wouka, który po spotkaniu z Wood uznał ją za całkowite przeciwieństwo swojej bohaterki. Dzięki wstawiennictwu swojej nowej agencji menadżerskiej u producenta filmu otrzymała zaproszenie na zdjęcia próbne, na których przekonała Wouka, reżysera i wytwórnię co do swej kandydatury. Podczas powstawania obrazu często dokonywano radykalnych zmian w scenariuszu, co miało niekorzystne przełożenie na jej kreację^[100]. Na dodatek nieprawidłowo funkcjonowała komunikacja między nią a reżyserem, Irvingiem Rapperem. Główną rolę męską, zakochanego w Marjorie pisarza, stworzył 46-letni wtedy Gene Kelly. Znaczna, 27-letnia różnica wiekowa spowodowała, że między nim a Wood brakowało specyficznej „chemii”, wymaganej w melodramatach. Film został chłodno przyjęty i nie odniósł sukcesu w box office. Wood uznała ten film za swoją ostatnią i zarazem największą porażkę w etapie kariery bezpośrednio następującym po Buntowniku bez powodu^[101].

W tym czasie poważnie zastanawiała się nad możliwością zawieszenia kariery aktorskiej i spróbowania swych sił w muzyce. W drugiej połowie 1957 roku przystąpiła do testu dla Capitol Records, na którym wykonała „Little Girl Blue”. Próba nie była udana, gdyż nie była obdarzona odpowiednim głosem. Pomimo wielu lekcji, nie nauczyła się profesjonalnie śpiewać^[102], chociaż po kilku latach znacząco poprawiła się w tej dziedzinie, aby móc samodzielnie zadowalająco wykonywać niewymagające wysiłku utwory^[103].

Za 55 tys. dolarów Jack Warner zgodził się wypożyczyć ją producentowi Frankowi Rossowi do filmu Wojenna miłość (1958), opowiadającego historię alianckiej kompanii skierowanej do zlikwidowania oddziału Wehrmachtu ukrywającego się w górach nieopodal Cannes. Jego główną gwiazdą był Frank Sinatra, który swój występ w produkcji uwarunkował zaangażowaniem Wood. Aktorka miała pewne obawy wobec tego projektu. Przypadła jej rola amerykańskiej Mulatki, wychowanej we Francji i mówiącej z francuskim akcentem, a więc kolejnej przedstawicielki mniejszości etnicznej. Lękała się także współpracy z Sinatrą^[104], znanym z tego, że miał wiele kochanek wśród hollywoodzkich aktorek^[105]. Mimo to zaprzyjaźniła się z nim. Na plan filmu weszła zaledwie dwa dni po ukończeniu zdjęć do Marjorie Morningstar. Mimo lekcji wymowy, jej francuski akcent czasami brzmiał wiarygodnie, a czasami fałszywie^[106]. Tym razem dobrze układała się jej współpracowała z reżyserem filmu, Delmerem Davesem. Starała się jak mogła, mimo że do zagrania miała „mdłą” postać, która jedynie dwukrotnie ukazuje emocje^[107]. Film zebrał chłodne opinie krytyków, ale osiągnął umiarkowany sukces kasowy^[108].

Ślub z Robertem Wagnerem. Konflikty z matką i wytwórnią

Pierwszy kontakt ze swoim przyszłym mężem, Robertem Johnem Wagnerem Jr, nastąpił wiosną 1949 roku na korytarzu biurowca 20th Century-Fox, dla którego kręciła wtedy film Father Was a Fullback. 11-letnia Wood głęboko zadurzyła się w przystojnym, 19-letnim aktorze^[g]^[109]. Ich drugie spotkanie nastąpiło w czerwcu 1956 roku na pokazie mody, gdzie zostali sobie przedstawieni^[110]. Spotykali się nieregularnie przez najbliższe miesiące, jednak ich pierwsza randka miała miejsce 6 grudnia 1956 roku^[111]. Od tej pory stali się parą. Ich związek wzmocniła czteromiesięczna rozłąka wynikająca z wyjazdu Wagnera do Japonii, gdzie kręcił Stopover Tokyo (1957)^[99]. Po jego powrocie zaczęli zastanawiać się nad małżeństwem^[104]. Wagner oświadczył się jej 6 grudnia 1957 roku, w rocznicę ich pierwszej randki^[h]^[112].

26 grudnia 1957 roku odbyło się przyjęcie z okazji ich ślubu, na którą zaproszono rodzinę, przyjaciół, hollywoodzkie gwiazdy oraz media^[113]. Pobrali się dwa dni później w zborze Metodystów w Scottsdale. Jej druhnami były Barbara Gould i siostra Lana^[114]. Zawarcie małżeństwa spowodowało, że w świetle prawa Kalifornii stała się osobą pełnoletnią i od tej pory mogła swobodnie dysponować oszczędnościami zgromadzonymi w dzieciństwie (ponad 27 tys. dolarów)^[115]. Na podróż poślubną młoda para wybrała się na Florydę i do Nowego Jorku, a następnie do Palm Springs i Long Beach^[116]. Ich miesiąc miodowy skończył się, gdy Wood musiała wrócić na plan Wojennej miłości pod koniec stycznia 1958 roku^[113].

Przez następne miesiące mieszkali w dotychczasowym domu Wagnera w Beverly Hills. W tym czasie pojawiła się gościnnie w programie Sinatry, The Frank Sinatra Show, oraz przymierzano ją do roli w Cudzie, obrazie opowiadającym historię młodej kobiety rozdzielonej między pragnieniem bycia zakonnicą a miłością do żołnierza. Ku zadowoleniu Wood rola trafiła do Carroll Baker^[116]. Wiosną tego roku nie zgodziła się na żądanie wytwórni dotyczące wysłała jej na miesięczną trasę promocyjną Marjorie Morningstar po sześciu miastach, bez towarzystwa męża^[117]. Odmówiła także wypożyczeniu do filmu Uczeń diabła (1959), który powstawał wyłącznie w Anglii, co wiązałoby się z wielomiesięczną rozłąką z Wagnerem. Relacje z wytwórnią pogorszyło także jej niestawienie się 15 lipca 1959 roku na rozmowę z reżyserem Vincentem Shermanem w sprawie udziału w The Young Philadelphians^[118]. Wszystko to spowodowało, że Warner Bros. zawiesiło ją w prawach aktorki i wstrzymało jej pensję. Nowi agenci Wood^[i] przystąpili do rozmów nad renegocjacją umowy aktorki, w celu podniesienia wysokości jej wynagrodzenia^[119], wynoszącego wówczas 750 dolarów tygodniowo^[118]. Podczas zawieszenia nie pozwolono jej zagrać w produkcjach innych wytwórni, przez co nie zagrała głównej roli kobiecej w Nie do przebaczenia (1960), westernie w reżyserii Johna Hustona. Ostatecznie w całym 1958 roku nie wystąpiła w żadnym filmie, spędzając ten czas głównie w towarzystwie męża^[115]. Zawieszenie kontraktu poskutkowało również konfliktem z matką, której pozycja stopniowo malała od ślubu z Wagnerem^[119]. Pogłębił się on także, gdy nowożeńcy zdecydowali się zamieszkać w większym, panieńskim domu Wood, żądając zarazem wyprowadzki jej rodziców, oferując w zamian odszkodowanie^[108].

Po siedmiomiesięcznych, trudnych^[120] pertraktacjach, 25 lutego 1959 roku, obie strony doszły do porozumienia i jej kontrakt z wytwórnią został wznowiony^[115]. Przedstawicielom aktorki udało się uzyskać zapis o corocznej podwyżce o 250 dolarów i prawie do wystąpienia w jednym filmie rocznie poza Warnerem. 19 marca 1959 roku powróciła na plan filmowy. Na pierwszy film po rocznej przerwie wyznaczono jej Cash McCall^[120], film będący mieszanką komedii romantycznej i zakulisowej opowieści o wielkim biznesie, powstały w oparciu o powieść Camerona Hawleya. Zagrała w nim dziewczynę tytułowego bohatera, młodego i błyskotliwego przedsiębiorcy (James Garner)^[121]. Ponownie nie polubiła swojej roli^[120]. Zgodziła się w nim wystąpić tylko dlatego, że kolejny miesiąc zawieszenia automatycznie wydłużał czas trwania kontraktu. Jej postać oceniono jako „pozbawioną charakteru”, a sam film zebrał jednoznacznie negatywne recenzje, mimo to osiągnął sukces finansowy^[121].

W 1959 roku Wagnerowie przeprowadzili się do zakupionej za 150 tys. dolarów, wystawnej rezydencji przy North Beverly Drive, którą równolegle zaczęli remontować^[121]. Do rozpadu ich małżeństwa nie udało im się jednak doprowadzić go końca^[122].

Pierwszym filmem, w którym wystąpiła u boku męża był Młodzi i spragnieni (1960) w reżyserii Michaela Andersona, powstały dla Metro-Goldwyn-Mayer i oparty na powieści The Bixby Girls Rosamond Marshall. Zagrała tam rolę Salome Davis, zbuntowanej dziewczyny, pragnącej wyrwać się z teksańskiej prowincji. Opuszcza swojego ukochanego, Chada (Robert Wagner), z którym jest w ciąży i wyrusza do Nowego Jorku, gdzie wychodzi za mąż za bogatego Tony'ego McDowalla (George Hamilton). Tymczasem jej dawny kochanek zdobywa sławę jako jazzman i ponownie pojawia się w jej życiu, wprowadzając do niego zamieszanie^[123]. Po obejrzeniu pierwotnej wersji filmu producent filmu, Pandro Berman, postanowił dokręcić dodatkowe sceny, których realizację zlecił Vincente'emu Minnellemu^[124]. Wood bardzo ucieszyła się na współpracę z tym uznanym reżyserem. Krytycy nieprzychylnie ocenili kreację Wood^[125]. Film poniósł porażkę artystyczną i komercyjną^[126].

Niepowodzenia w życiu zawodowym znalazły przełożenie w życiu prywatnym. Pod koniec 1959 roku jej małżeństwo znalazło się w kryzysie^[127]. Nasiliły się u niej napady lęku i bezsenności^[125], a nawet histerii^[128]. Przez całe życie cierpiała na różne fobie. Część z nich pochodziła z dzieciństwa i została zaszczepiona w niej przez apodyktyczną matkę^[j], a część rozwinęła się w dorosłości^[k]^[129]. Na początku współpracy ufała Kazanowi^[130], którego podziwiała od czasu obejrzenia jego Tramwaju zwanego pożądaniem (1951), który wywarł na nią duży wpływ^[131]. Wiele wysiłku kosztowała ją gra w scenach z filmową matką (Audrey Christie), w których reżyser kazał jej wykorzystywać swoje uczucia wobec własnej matki^[132]. Pierwszy zgrzyt w ich stosunkach nastąpił, gdy Wood nie spodobała się jego gra na jej emocjach wokół kręcenia sceny kąpieli w wannie, której się obawiała. Poważniejsze tąpnięcie nastąpiło podczas kręcenia sceny próby samobójczej Deanie. Mając świadomość jej lęku przed otwartą tonią wodną, Kazan posunął się do podstępu. Wbrew jego zapewnieniom, wystąpiła w tymże długim ujęciu topienia się w jeziorze, w naturalnych plenerach, bez należytego zabezpieczenia i bez wykorzystania dublerki. Z trudem udało jej się zagrać tę scenę do końca^[133]. Zachowanie to uznała za „zdradę” i od tej pory zaczęła uważać Kazana za „oszusta”^[134]. W czasie powstawania filmu zaprzyjaźniła się z asystentem reżysera, Martem Crowleyem, który stał się jej bliskim przyjacielem^[135] i wkrótce po zakończeniu zdjęć objął stanowisko jej sekretarza^[136].

Film zyskał popularność, zwłaszcza wśród młodzieży^[137], aczkolwiek zebrał mieszane opinie od krytyków. Zarzucali mu „niewiarygodną fabułę” utrzymaną w „histerycznym tonie”^[138]. Niemniej jednak chwalono grę głównych bohaterów. Za rolę Deanie Loomis otrzymała drugą nominację do Oscara, tym razem w kategorii dla najlepszej aktorki pierwszoplanowej^[137]. Nagrodę Akademii Filmowej otrzymała jednak do Włoszka Sophia Loren za Cesirę w dramacie Matka i córka (1960)^[139].

Najsłynniejsza rola – Maria w West Side Story

19 sierpnia 1960 roku, trzy dni po zagraniu wszystkich swoich scen w Wiosennej bujności traw, rozpoczęła prace nad kolejnym, wówczas już powstającym, filmem, West Side Story (1961), będącym adaptacją popularnego broadwayowskiego musicalu o tym samym tytule^[l]. Zanim obsadzono ją w roli Marii, duet reżyserów, składający się z Roberta Wise'a (odpowiedzialnego sceny dramatyczne) i Jerome'a Robbinsa (sceny musicalowe), przesłuchiwał wiele kandydatek do tej postaci, m.in. Carol Lawrence, sceniczną odtwórczynię w oryginalnej produkcji, lecz uznano ją za zbyt starą do filmu. Walter Mirisch i Max Youngstein, producenci filmu dla wytwórni United Artists, nalegali na zaangażowanie znanej aktorki. Ich wybór padł na Natalie Wood, na co przystali obaj reżyserowie, gdy obejrzeli materiał zdjęciowy z Wiosennej bujności traw^[136], chociaż zdawali sobie sprawę, że nie pasuje do roli Latynoski^[140]. Wood bardzo pragnęła wystąpić w tym filmie^[136]. Za udział w filmie zainkasowała ćwierć miliona dolarów^[141]. Do wciąż nieobsadzonej roli Tony'ego bezskutecznie próbowała zaangażować swojego męża. Ostatecznie rolę tę otrzymał Richard Beymer, z którym utrzymywała chłodne relacje, mimo iż znali się od czasu Buntownika bez powodu, gdzie Beymer ubiegał się o rolę Platona, którą w końcu powierzono Salowi Mineo^[142].

Na planie często spierała się z kostiumograf Irene Sharaff. Wood nie podobały się proponowane przez nią rozwiązania dotyczące jej garderoby. Gdy z powodu przekroczenia budżetu^[143] i miesięcznego opóźnienia w produkcji 21 października zwolniono Robbinsa, nadaremnie wstawiła się o przywrócenie go do pracy u samego Mirischa, ryzykując zarazem własną karierę^[144]. Występująca w filmie część obsady oryginalnego przedstawienia, a szczególnie Rita Moreno, uważała, że rolę Marii dostała tylko dzięki swojej sławie. Na potrzeby swojej kreacji brała lekcje portorykańskiego akcentu^[136], a także tańca. W wolnych chwilach ćwiczyła wokale, gdyż wierzyła, że zostaną one umieszczone w ostatecznej wersji obrazu^[140]. W umowie na udział filmie wynegocjowała sobie zapis o nagraniu wszystkich piosenek śpiewanych przez jej postać, a o ich ewentualnym wykorzystaniu zadecydować mieli Wise i Robbins^[136]. Przez cały okres zdjęciowy Wise i producent wykonawczy Saul Chaplin utrzymywali ją w przekonaniu, że znajdą się one w filmie. Jednakże w procesie postprodukcji zadecydowali, że jej śpiew zdubbinguje śpiewaczka Marni Nixon, mimo iż jej sopranowy głos ewidentnie nie pasował do charakteru i postaci Marii, córki portorykańskich emigrantów^[141].

Film osiągnął olbrzymi sukces finansowy i artystyczny^[138]. Recenzenci filmowi chwalili zwłaszcza innowacyjną choreografię Robbinsa, kreację Rity Moreno i ścieżkę dźwiękową Leonarda Bernsteina. Skupili się natomiast na krytyce melodramatycznego wątku miłości Marii i Tony'ego, który uznali za „nieprzekonywujący” i „sztuczny”^[141]. Ocenili też, że postać Marii skrojono bez emocji, które ukazuje jedynie w ostatniej scenie filmu^[140]. Współcześnie West Side Story jest uznawany za jedyny znaczący musical, którego główni odtwórcy nie byli profesjonalnymi śpiewakami i/lub tancerzami^[141].

Rozwód z Wagnerem. Psychoanaliza

Po powrocie do Warner Bros. wyznaczono ją do kolejnej wysokobudżetowej produkcji, Rome Adventure (1962). Aktorce nie spodobał się jej scenariusz, który uznała za słaby. Od wystąpienia w nim wykręciła się koniecznością usunięcia migdałków, które bolały ją jeszcze na planie West Side Story. W filmie zastąpiła ją Suzanne Pleshette^[137]. Zabieg przeprowadzono na początku kwietnia 1961 roku, jednak w jego trakcie pojawił się nieoczekiwane komplikacje skutkujące nadmiernym krwawieniem. Wskutek tego jej pobyt w szpitalu przedłużył się do 15 kwietnia. Z powodu złego stanu zdrowia nie stawiła się u 20th Century-Fox, do którego została wypożyczona na udział w dwóch filmach tej wytwórni: The Inspector (1962) i Kobieta na lato (1963). Zastąpiły ją odpowiednio: Dolores Hart i Joanne Woodward. Nie spotkały ją żadne negatywne konsekwencje ze strony Jacka Warnera, gdyż sukces jej ostatnich dwóch filmów umocnił jej pozycję w wytwórni. Wypożyczenie do Foksa anulowano z powodów formalnych^[145].

W międzyczasie pogłębiał się kryzys w jej związku z Wagnerem^[137]. Problemy małżeńskie, podupadająca kariera męża^[m], rekonwalescencja po operacji i przemęczenie pracą nad dwoma filmami powstającymi jeden po drugim, złożyły się na jej depresję. Jedynej formy pomocy upatrywała w psychoanalizie, na którą zdecydowanie nie zgadzał się jej mąż^[145]. Na początku czerwca 1961 roku, po kolejnej ostrej kłótni, Wagner wyprowadził się z ich domu^[122]. W lipcu 1961 roku wynajęła mniejsze mieszkanie przy Chalon Road w Bel Air, do którego się przeprowadziła^[146].

Miesiąc wcześniej Wood odbyła swoja pierwszą sesję z psychoanalitykiem^[122], którego zmieniła w 1962 roku na dra Johna Lindona, z którym utrzymywała ścisły, niemal codzienny kontakt przez 8 następnych lat^[147]. W ramach terapii odsunęła się od rodziny^[25], którą utrzymywała i wobec której żywiła urazę^[148]. Spotkania z psychoterapeutą pozwoliły jej przezwyciężyć wiele lęków^[149], m.in. przed zdradą. Dzięki temu stała się bardziej otwarta na drugiego człowieka, przez co nawiązała wiele nowych przyjaźni^[150]. Jednakże nie udało się jej pokonać m.in. lęku przed „ciemną wodą” i bezsenności^[149]. Od czasu rozstania z mężem uzależniła się od leków nasennych^[151], które czasami łączyła z alkoholem^[149].

21 czerwca 1961 roku Wood i Wagner oficjalnie ogłosili swoją separację. Dwa miesiące później podzielili między siebie po równo nabyty w trakcie małżeństwa majątek wspólny. Potem Wood złożyła w sądzie okręgowym w Los Angeles wniosek o rozwód, jako przyczynę podając „tortury psychiczne”. Pierwsza rozprawa rozwodowa odbyła się 16 kwietnia 1962 roku^[152]. Ich dotychczasowy dom sprzedano za 185 tys. dolarów, przez na tej inwestycji stracili ponad 50 tys. dolarów^[146]. Wood ciężko przeżyła swój rozwód^[153].

W tym czasie była już od kilku miesięcy w związku z Warrenem Beattym, partnerem z planu Wiosennej bujności traw^[154], mimo że na początku ich znajomości miała o nim nie najlepsze zdanie^[132]. W listopadzie 1961 roku zamieszkali pod jednym dachem^[154].

Cyganka i Romans z nieznajomym – Kolejne udane filmy

W pierwszej połowie 1962 roku przystąpiła do prac nad filmem Cyganka (1962) dla Warner Bros., będącym adaptacją broadwayowskiego musicalu opowiadającego o życiu striptizerki Gypsy Rose Lee^[155]. Kompozytor Jule Styne uważał ją za zbyt „dojrzałą” do tytułowej roli i postulował zastąpienie jej aktorką z lepszymi umiejętnościami wokalnymi i tanecznymi^[156]. W budowaniu swej postaci nie wspierał ją reżyser filmu, Mervyn LeRoy, który był oponentem stosowanej przez nią metody gry aktorskiej zaczerpniętej z Actors Studio^[157]. W przeciwieństwie do West Side Story, w Cygance wykorzystano wykonywane przez nią piosenki, gdyż jej bohaterka nie była profesjonalną śpiewaczką. W trakcie zdjęć do sceny striptizu^[n] korzystała z porad udzielnych jej przez samą Gypsy Rose Lee^[158]. Film zebrał przychylne recenzje^[159], natomiast jej grę uznano jednak za „mało wyrazistą”^[157].

W 1962 roku zamieszkała przy Coldwater Canyon w Los Angeles^[151]. W maju po raz pierwszy w życiu wybrała się do Europy. W trakcie tej miesięcznej podróży uczestniczyła w Festiwalu Filmowym w Cannes, a także zwiedziła Londyn, Paryż i Rzym^[160]. Latem i zimą odrzuciła propozycje zagrania w filmach takich jak: Bunny Lake zaginęła, Koty, Lilith, remake Mam 19 lat, Marnie, Niezatapialna Molly Brown, Opowieść wszech czasów czy Śmierć w ciemnościach^[161].

Jej następnym filmem był komediodramat romantyczny Romans z nieznajomym (1963) dla Paramount Pictures w reżyserii Roberta Mulligana, uznany później za najbardziej „europejski” w jej dorobku. Dzięki jej zapałowi, obraz ten mógł w ogóle zostać zrealizowany. Wood wcieliła się w nim rolę sprzedawczyni, która nawiązuje przelotny romans z muzykiem jazzowym (Steve McQueen), w wyniku czego zachodzi w ciążę^[162]. Zagrała psychologicznie skomplikowaną kobietę, rozdartą między pragnieniem miłości i niezależności od rodziny a lękiem przed samodzielnością^[163]. Był to pierwszy film, w którym zagrała poważniejszą, bardziej dorosłą postać^[164]. W trakcie realizacji zdjęć zalecała się do McQueena, gdyż w międzyczasie rozstała się z Beattym^[165]. Film porusza m.in. temat aborcji, co po jego premierze spotkało się z krytyką niektórych recenzentów^[162]. Za swoją kreację nominowano ją do Oscara dla najlepszej aktorki pierwszoplanowej. Nagrodę przyznano jednak Patricii Neal za rolę w filmie Hud, syn farmera^[166].

Niepowodzenia zawodowe. Konflikty na planie Wielkiego wyścigu

Mimo nagród za ostatnią rolę, jej kariera ponownie utknęła w miejscu, ponieważ Warner nie przydzielił jej do żadnej swojej nowej produkcji, w związku z czym nie mogła wystąpić w żadnym filmie innej wytwórni^[165]. W drugiej połowie 1963 roku zaangażowała się w realizację filmu Cassandra at the Wedding na podstawie powieści Dorothy Baker, w którym miała zagrać rolę ukrytej lesbijki^[167]. Projekt upadł z powodu różnicy zdań z reżyserem filmu, Sergem Bourguignonem^[168].

Od połowy 1963 roku spotykała się z producentem filmowym Arthurem Loewem Jr.^[169]. Na początku następnego roku zamieszkała z nim w wynajętym domu przy San Ysidro Drive^[168]. Jeszcze w marcu nabyła dom przy 191 Bentley Avenue w Brentwood, do którego się wprowadzili^[25]. Urządzała w nim przyjęcia dla znajomych ze świata filmu. W maju rozstała się z Loewem, mimo to pozostali przyjaciółmi^[170].

W pierwszym półroczu 1964 roku pracowała nad kolejnym filmem dla Warner Bros., zmuszona przez obowiązujący kontrakt z wytwórnią^[25]. Był nią komedia romantyczna Samotna dziewczyna dziewczyna i seks (1964), na podstawie bestsellerowej powieści Helen Gurley Brown. Wcieliła się w niej w rolę popularnej psycholog, której reputację próbuje podważyć przystojny dziennikarz (Tony Curtis). Po raz kolejny wzięła udział w produkcji, której nie lubiła. Nie podobał jej się scenariusz, a także konieczność partnerowania Curtisowi, za którym nie przepadała od czasu współpracy nad Wojenną miłością. W efekcie ich wspólne sceny romantyczne wypadły „nieprzekonująco”^[171].

Stanowczo sprzeciwiła się swojemu udziałowi w kolejnym filmie dla Warner Bros., w wysokobudżetowym widowisku komediowym pt.Wielki wyścig (1965). Jej opór został złamany pod groźbą niewypuszczenia jej do filmu poza wytwórnią Jacka Warnera. Otrzymała też znacznie niższą gażę niż Tony Curtis i Jack Lemmon, dwie inne gwiazdy występujące w filmie. Zdjęcia miały trwać przez kilkadziesiąt tygodni, licząc od czerwca 1964 roku, z czego większość miały mieć miejsce w plenerach, także we Francji i Austrii. Oznaczało to nieuniknioną i niekorzystną dla niej przerwę w terapii prowadzonej przez dra Lindona^[172]. Dodatkowo, w jej gust nie trafiał humor płynący z filmu. Co więcej, z powodu przekraczającego harmonogram okresu zdjęciowego, musiała zrezygnować z oferowanej jej roli w filmie Kolekcjoner w reżyserii Williama Wylera^[173].

Zagrała rolę Maggie DuBois, fotoreporterki o poglądach feministycznych, biorącej udział w rajdzie samochodowym z Nowego Jorku do Paryża na przełomie XIX i XX wieku. Wiedziała, że była trzecim wyborem reżysera Wielkiego wyścigu, Blake'a Edwardsa, który preferował początkowo Jane Fonda i Lee Remick, lecz obie aktorki odrzuciły tę rolę. Wkrótce po rozpoczęciu okresu zdjęciowego, jej relacje z reżyserem uległy pogorszeniu^[172]. Edwards zdawał sobie sprawę z jej niechęci wobec filmu, dlatego nie poświęcał jej należytej uwagi. Wood zareagowała poprzez ostentacyjne grymaszenie na planie, jak i poza nim^[173]^[174]. Ich relacje uległy dalszemu ochłodzeniu podczas powstających przez 4 miesiące zdjęć w Europie^[174].

Na planie skonfliktowała się ze swoim dotychczasowym przyjacielem, kostiumografem Donfeldem, wyznaczonym do stworzenia ubrań dla wszystkich kobiet występujących w filmie^[172]. Zastąpiła go na pozycji jej osobistego kostiumografa osobą Edith Head, z którą współpracowała od czasu realizacji Romansu z nieznajomym^[167]. Pokłóciła się także z Dorothy Provine, grającą drugoplanową rolę Lily Olay^[175]. Robin Ward zdubbingowała śpiewaną przez Wood piosenkę „The Sweethart Tree”^[176].

Wielki wyścig spotkał się z głównie negatywnymi recenzjami. Wszystkie jednakże doceniały urodę Wood w tym filmie, natomiast odnośnie jej gry opinie były podzielone. Jedne chwaliły jej zmysł komediowy, a drugie stwierdzały o jego braku. W rezultacie film osiągnął zyski finansowe poniżej oczekiwanych^[177].

Próba samobójcza

Pod koniec prac nad Wielkim wyścigiem, po spotkaniu z Beattym, w nocy z 27 na 28 listopada 1964 roku podjęła nieudaną próbę samobójczą, przedawkowując środki nasenne w postaci Seconalu. Zanim straciła przytomność, obudziła śpiącego w innym pokoju jej domu Marta Crowleya. Ten samodzielnie próbował ją ocucić i wywołać u niej torsje. Gdy te starania nie przyniosły efektu, wezwał jej osobistego lekarza i karetkę z Cedars-Sinai Medical Center, gdzie zrobiono jej płukanie żołądka^[o]. Jej stan oceniono jako poważny i zagrażający życiu^[178]. Aby nie zaszkodzić jej karierze, nie poinformowano rodziny, ani wytwórni^[179].

Nad ranem odzyskała przytomność. Stan jej zdrowia poprawił się na tyle, że w niedzielę 29 listopada została wypisana ze szpitala. Niecałą dobę później stawiła się do pracy na planie filmu, żeby uniknąć powstania plotek^[179]. Jedyna sugestia o tym zajściu pojawiła się na łamach „The Hollywood Reporter”. Bardzo rzadko mówiła o swojej probie samobójczej^[180] i próbowała zatrzeć to wspomnienie^[148].

Według Davida Lange'a, z którym spotykała się w czasie kręcenia Wielkiego wyścigu^[181], przyczyną tego kroku było skumulowanie kilku czynników: walki z depresją, bolesnego rozstania z Wagnerem, kilku nieudanych związków, urazy do rodziny i ostatnich niepowodzeń zawodowych^[148].

Nieudane filmy

Po skompletowaniu zdjęć do Wielkiego Wyścigu, wybrała się na urlop do Europy, który spędziła w towarzystwie Davida Nivena Juniora^[182]. Na początku 1965 roku miała romans się z brytyjskim aktorem Tomem Courtenayem^[183]. W tym samym roku związała się z wenezuelskim przedsiębiorcą Ladislowem Blatnikiem^[184]. W maju ogłoszono ich zaręczyny. Wkrótce później w Wenezueli miał odbyć się ich ślub, ale Wood rozmyśliła się i uroczystość nie doszła do skutku^[185]. Pod koniec listopada zerwała zaręczyny i rozstała się z Blatnikiem^[186].

Jej następnym obrazem była Ciemna strona sławy (1965) na podstawie powieści Gavina Lamberta, gdzie zagrała postać gwiazdy filmowej, Daisy Clover, młodej dziewczyny, której zdobyta sława nie przynosi szczęścia^[183]. Wood pragnęła zagrać tę rolę^[182], która nawiązywała do jej własnego życia^[183]. Reżyserem filmu był Robert Mulligan, z którym miała okazję pracować przy Romansie z nieznajomym. Na planie zaprzyjaźniła się z Robertem Redfordem^[187]. Miała dobre przeczucia odnośnie filmu, lecz w dalszej fazie postprodukcji zdecydowano się wyciąć 26 minut materiału filmowego z pierwotnej wersji, zawierającego sekwencję musicalową^[p] oraz istotną scenę dramatyczną. Usunięto także ironiczne komentarze granej przez nią bohaterki, zniekształcając tym samym całokształt jej charakteru. Ta ostatnia zmiana szczególnie ją rozzłościła. Aby zwiększyć szanse na oscarowe nominacje, premierę filmu ustalono na grudzień 1965 roku^[188]. Film zebrał niemal wyłącznie niepochlebne recenzje, a jej gra nie została wyróżniona. Dopiero po upływie czasu film, jak i jej rola zostały docenione, a po upływie lat Ciemna strona sławy osiągnęła status filmu kultowego^[189].

Od października pracowała na planie melodramatu Przeznaczone do likwidacji (1966) dla Paramountu. Reżyserem został Sydney Pollack^[177]. Powstały na bazie jednoaktówki Tennessee Williamsa i rozgrywający się w czasie wielkiego kryzysu film opowiadał historię nieszczęśliwej miłości Alvy Starr (Wood) do urzędnika kolejowego Owena Legate'a (Robert Redford)^[190]. Zagrała wrażliwą, niespokojną marzycielkę marzącą o lepszym życiu. Ta rola uznawana jest za jedną z najlepszych w jej dorobku. Sama Wood wysoko ją oceniała, uznając ją za „najbardziej zbliżoną do Blanche DuBois”^[q]^[191]. Trudności przy powstawaniu scenariusza poskutkowały tym, że romans Starr i Legate'a został słabo zarysowany i uznany nieprzekonujący^[190]. Sam film spotkał się głównie z chłodnym przyjęciem. Rola Wood nie została doceniona przez krytyków^[192].

23 kwietnia 1966 roku odebrała nagrodę gazety „The Harvard Lampoon” dla najgorszej aktorki roku, jako pierwsza osoba w dziejach tego wyróżnienia. Wygłosiła wówczas ironiczne przemówienie i została entuzjastycznie przyjęta przez studentów Uniwersytetu Harvarda^[193].

Od maja 1966 roku pracowała nad realizacją komedii kryminalnej pt. Penelope (1966) w reżyserii Arthura Hillera. Odtworzyła w niej rolę żony zaniedbywanej przez bogatego bankiera (Ian Bannen, która napadając na bank męża, próbuje zwrócić na siebie jego uwagę. Zgodziła się wystąpić w tym filmie na prośbę Arthura Loewa Juniora, swojego byłego partnera, producenta w Metro-Goldwyn-Mayer^[194]. Film okazała się rozczarowaniem, a Wood żałowała udziału w nim^[192]. Penelope zebrała jednomyślnie niepochlebne recenzje. Okazała się porażką również na tle finansowym^[195].

Związek z Gregsonem. Macierzyństwo

W czerwcu 1966 roku odrzuciła propozycję złożoną jej przez Beatty'ego dotyczącą zagrania Bonnie Parker w produkowanym przez niego filmie Bonnie i Clyde (1967), uznając, że nie pasuje do proponowanej roli, a na dodatek nie chciała ponownie na dłużej rozstawać się z psychoterapią, od której była uzależniona^[194].

W 1966 roku spotykała się z aktorem Henrym Jaglomem^[196] i brytyjskim menadżerem Richarda Gregsonem, którego poznała w grudniu 1965 roku^[197]. Spędziła z nim październik w Londynie i Paryżu^[192]. Zbliżyli się do siebie. Pierwsze półrocze 1967 roku spędziła z Gregsonem w Wielkiej Brytanii. Odrzuciła w tym czasie kilka propozycji zawodowych, m.in. rolę w Pamiętniku szalonej gospodyni (1970), czekając na dobry scenariusz. W czasie swoich pobytów w Europie utrzymywała częsty kontakt ze swoim psychoterapeutą, drem Lindonem. Po powrocie Wood do Hollywood Gregson zamknął swoje interesy w Londynie i przeniósł się na stałe do Los Angelesi tam rozwinąć swoją działalność^[198].

Do 1968 roku nie interesowała się polityką, ale w prawyborach Partii Demokratycznej na urząd Prezydenta Stanów Zjednoczonych w 1968 roku oficjalnie poparła senatora Eugene'a McCarthy'ego^[198]. Nigdy później nie stanęła po stronie żadnego innego kandydata. W swoich poglądach była demokratką^[199].

Poprzez swojego nowego menadżera, Freddiego Fieldsa, którego wybrała po wygaśnięciu umowy z Williamem Morrisem, otrzymała propozycję roli Carol Sanders w filmie Bob i Carol i Ted i Alice (1969)^[199]. Spodobał jej się humor filmu i scenariusz napisany przez Paula Mazursky'ego, który był również reżyserem filmu^[200]. Film opowiada historię dwóch par, które biorą udział w terapii małżeńskiej obejmującej wymianę partnerów. Ze względu na skromny budżet, zrezygnowała ze swojej stawki wynoszącej 750 tys. dolarów na rzecz 50 tys. i części z zysków filmów. Ponieważ film okazała się sukcesem kasowym, za wystąpienie w filmie zainkasowała około 3 miliony dolarów. Na samym początku okresu zdjęciowego była poddenerwowana^[201], gdyż wątpiła w swój talent komediowy po porażce Penelope. Potem praca przebiegła pomyślnie aż do czasu kręcenia kulminacyjnej sceny orgii, kiedy początkowo odmówiła swojemu udziału w niej, ale w końcu uległa^[202]. Film odniósł sukces finansowy i cieszył się popularnością wśród widowni^[203].

Od dłuższego czasu pragnęła wyjść za mąż i mieć dzieci^[197], mimo iż bała się być taką matka, jaką była dla niej jej własna matka^[194]. Ze ślubem z Gregsonem czekała na jego rozwód, który ciągnął się przez kilka lat^[201]. Gdy jego rozwód uprawomocnił się w marcu 1969 roku^[202], Wood oświadczyła mu się^[204]. Następnie zajęła się organizacją ślubu i wesela, które miały mieć tradycyjny rosyjski charakter. Ceremonia zaślubin miała miejsce 30 maja 1969 roku w cerkwi Holy Virgin Mary w Los Angeles^[205]. Nowożeńcy miesiąc miodowy spędzili na Karaibach^[206].

W lutym 1970 roku odkryła że jest w ciąży, co ją podekscytowało. Wobec tego zawiesiła swoją karierę filmową i anulowała rozpoczęte przez nią prace nad filmową adaptacją autobiografii Joanne Greenberg Nigdy nie obiecywałem ci ogrodu pełnego róż, której miała być główną gwiazdą i producentem zarazem^[203]. 29 września urodziła swoją pierwsze dziecko, córkę Natashę^[207].

Tymczasem przedsiębiorstwo produkcyjne Gregsona zbankrutowało, a on sam nie mógł dysponować swoimi oszczędnościami, co wpędziło go w przygnębienie i frustrację. W 1970 roku relacje między małżonkami uległy pogorszeniu^[203]. Po urodzeniu córki Wood skierowała na nią całą swoją uwagę na uwagę, co pogłębiło kryzys w ich związku. W pierwszej połowie 1971 roku zaangażowała się w powstawanie filmu The Headshrinker's Test, którego producentem był jej mąż i którego miała być gwiazdą^[208].

W lipcu 1971 roku odkryła romans męża z jej 22-letnią sekretarką. Natychmiast wyrzuciła go z domu^[209]. Pod koniec września uregulowali stosunki majątkowe, a Wood uzyskała prawo opieki nad ich córką^[210].

Drugie małżeństwo z Wagnerem. Ograniczenie aktywności aktorskiej

W drugiej połowie 1971 roku spotykała się z politykiem Jerrym Brownem, pełniącym wówczas funkcję sekretarza stanu Kalifornia. Na przełomie 1971 i 1972 roku związała się ze Steve'em McQueenem, który niedługo wcześniej rozstał się z żoną Neile Adams^[210].

Pod koniec 1971 roku planowała swój powrót do aktorstwa. Próbowała wskrzesić projekt Nigdy nie obiecywałem ci ogrodu pełnego róż, lecz musiała go ostatecznie zarzucić z powodu braku zainteresowania ze strony wytwórni filmowych. Nie doszła do skutku realizacja innego filmu z jej udziałem, Wait Till the Sun Shines, Nellie^[211]. Odrzuciła rolę w komedii The Black Bird (1975). Wyraźnie spadła liczba proponowanych jej ofert zawodowych^[212]. W styczniu 1972 roku zagrała cameo w dramacie politycznym Kandydat u boku swego przyjaciela Roberta Redforda. Był to jej pierwszy od 3 lat występ na dużym ekranie i zarazem ostatni przed kolejną, trwającą 3 lata przerwą. Wood zaczęła w tym czasie wątpić w swój status gwiazdy filmowej^[211].

Na początku 1972 roku ponownie związała się z byłym mężem Robertem Wagnerem, z którym od kilku lat utrzymywała przyjazne stosunki^[201]. Wagner, będący wówczas gwiazdą telewizyjną, rok wcześniej rozwiódł się ze swoją drugą żoną, Marion Marshall, z którą miał córkę Katie^[210]. Media szeroko donosiły o ich zejściu^[212].

16 lipca 1972 roku na wynajętym jachcie zacumowanym przy brzegach Catalina Island odbył się ich drugi ślub, który tym razem miał kameralny, rodzinny charakter. Ich powtórny miesiąc miodowy spędzili na okolicznych zatokach^[212]. Lana Wood, wbrew woli Natalie, sprzedała gazetom zdjęcia z uroczystości, co stało się przyczyną zerwania kontaktów z młodszą siostrą. W następnym roku jej stosunki z matką uległy jeszcze dalszemu ochłodzeniu, gdy podczas pobytu Wagnerów w Londynie Maria Gurdin próbowała zwrócić wnuczkę Natashę przeciwko własnej matce^[213].

U boku męża wystąpiła w telewizyjnym melodramacie Romans (1973). Zagrała w nim rolę chorej na polio autorki tekstów do piosenek, która z wzajemnością zakochuje się w prawniku (Wagner). Premiera obrazu miała miejsce 20 listopada 1973 roku w stacji ABC. Recenzenci chwalili kreacje głównych bohaterów, natomiast mniej ciepło wyrażali się o samym filmie^[214]. W ramach kontraktu ze Spellingiem i Goldbergiem, producentami filmu, mieli otrzymać połowę zysków z następnego wyprodukowanego przez nich serialu. Okazały się nim być Aniołki Charliego, które odniosły niespodziewany sukces, w wyniku czego Wagnerowie zarobili dużo pieniędzy^[215].

W 1973 roku odkryła że jest w ciąży. Z tego powodu odrzuciła rolę w katastroficznym, wysokobudżetowym Płonącym wieżowcu (1974), ponadto nie spodobał jej się scenariusz filmu^[103]. 9 marca 1974 roku przez cesarskie cięcie urodziła drugą córkę, której nadano imię Courtney, na cześć bohaterki granej przez Wood w Romansie^[216].

W tym samym roku rolą femme fatale powróciła na duży ekran w komedii kryminalnej Peeper (1975) dla 20th Century-Fox^[216]. Pracę na planie potraktowała jako próbę możliwości pogodzenia własnej kariery z wychowaniem dzieci. Chciała także wystąpić w jednym filmie z Michaelem Caine'em^[217]. Peeper poniósł porażkę kasową i artystyczną^[218].

Po tym niepowodzeniu zawodowym zajęła się wychowywaniem córek. W 1974 roku wraz z rodziną przeprowadziła się do domu przy North Canon Drive w Beverly Hills, który następnie zaczęła urządzać^[218]. Dekorowanie wnętrz należało do jej pasji, posiadała nawet odpowiednie uprawnienia zawodowe^[150]. Latem tego samego roku Wagnerowie nabyli przestronny jacht, który nazwali „Splendour”, na cześć filmu Wiosenna bujność traw^[r]^[219].

9 lutego 1975 roku wzięła udział w zorganizowanym przez Amerykański Instytut Filmowy i transmitowanym przez telewizję hołdzie złożonym Orsonowi Wellesowi^[220]. W październiku następnego roku podczas San Francisco Film Festiwal zorganizowano przegląd jej filmów, a sama Wood została entuzjastycznie przyjęta przez widownię^[221].

Potem wystąpiła u boku męża w filmie telewizyjnym zrealizowanym w formie teatru telewizji pt. Kotka na gorącym blaszanym dachu, będącym wierną adaptacją sztuki Tennessee Williamsa. Zagrała tytułową Maggie, a w główną rolę męską, Bricka, wcielił się Robert Wagner. Obsadę dobrał Laurence Olivier, który podziwiał jej umiejętności aktorskie^[222], a także widział w niej młodą Vivien Leigh^[223]. Film nakręcono w Anglii. Po jego premierze na antenie NBC^[222], spotkał się z nieprzychylną reakcją krytyków. Recenzenci zganili także grę Wagnerów^[224].

Powrót do aktorstwa. Próby odzyskania pozycji

W 1977 roku, gdy córki stały się bardziej niezależne, zaczęła ponownie interesować się swoją zaniedbaną karierą aktorską^[220].

Nie otrzymała tytułowej roli w filmie telewizyjnym Sybil (1976)^[225]. Rolę otrzymała Sally Field. Nie udało jej się zdobyć roli Dr. Fried w Nigdy nie obiecywałem ci ogrodu pełnego róż (1977), której produkcję planowała 6 lat wcześniej. W obu przypadkach nie pasowała fizycznie do tych ról^[226].

Jedyna oferta, którą otrzymała wiosną 1977 roku, dotyczyła udziału w kolejnym katastroficznym widowisku, gatunku filmowym popularnym w latach 70., Meteorze (1979). Liczyła, że występując w przeboju kasowym, podreperuje swój status gwiazdy filmowej. Przyjmując propozycję, kierowała się także możliwością partnerowania Seanowi Connery'emu i Karlowi Maldenowi. Dodatkowym czynnikiem była pierwsza w karierze możliwość wcielenia się w postać Rosjanki. Zagrała rolę tłumaczki sowieckich naukowców współpracujących z NASA w celu likwidacji meteoru zbliżającego się do Ziemi^[s]. Sumiennie podeszła do swoich obowiązków, mimo iż wiedziała, że główną atrakcją filmu będą efekty specjalne^[223]. Podjęła intensywny kurs języka rosyjskiego, mimo że od najmłodszych lat płynnie porozumiewała się w tej mowie^[227], ale z wyczuwalnym amerykańskim akcentem^[16]. Nie wspominała dobrze pracy and filmem, jak i traktowania ze strony reżysera Ronalda Neame'a, któremu nie podobały się jej zbyt długie zabiegi nad własnym wyglądem^[225].

Pod koniec lat 70. XX wieku musiała z trudem zabiegać o role. Była to dla niej nowa sytuacja, gdyż wcześniej to producenci starali się o jej angaż^[228]. Otrzymywała także niewiele interesujących propozycji aktorskich, co powiększało jej niepokój. W tej dekadzie zmienił się wizerunek gwiazdy filmowej; popularność zdobywały aktorki o niewyróżniającej się urodzie. Bała się ukończenia 40. roku życia, wieku powszechnie uważanego za początek schyłku karier u aktorek^[226]. Z tego powodu zaczęła nadużywać alkoholu, od czasu do czasu tracąc nad sobą kontrolę^[222]^[226]^[229].

Latem 1978 roku wystąpiła w miniserialu From Here to Eternity (1979), będącym wierną adaptacją rozgrywającej się w przededniu ataku ataku na Pearl Harbor powieści Jamesa Jonesa Stąd do wieczności. Zagrała postać Karen Holmes, kobiety mającej romans z sierżantem Wardenen (William Devane), podkomendnym swojego męża. Przyjmując tę rolę, obawiała się porównań z Deborah Kerr, która zagrała tę samą bohaterkę w wersji filmowej z 1953 roku. Zdjęcia powstawały na Hawajach^[228]. Dobrze układała się jej współpraca z reżyserem Buzzem Kulikiem i filmowym kochankiem, Devane'em^[229]. Jej relacje z tym drugim doprowadziły do kryzysu w małżeństwie z Wagnerem^[230]. Miniserial cieszył się wysoką oglądalnością. Z tego powodu emitująca go telewizja NBC zrealizowała 13-odcinkowy serial pod tym samym tytułem. Producenci proponowali Wood powtórzenie roli z miniserialu, lecz aktorka odrzuciła ofertę^[231]. 29 stycznia 1980 roku, podczas 37. ceremonii wręczenia Złotych Globów, odebrała nagrodę dla najlepszej aktorki w serialu dramatycznym^[232].

Odrzuciła propozycję partnerowania mężowi w serialu kryminalnym Hart to Hart (1979–1984). Nie chciała występować w możliwie długoterminowej produkcji. Ostatecznie pojawiła się gościnnie w pilocie jako gwiazda filmowa pod swoim oryginalnym nazwiskiem Natasha Gurdin^[228].

Pod koniec 1978 roku pojawiła się w dramacie Przezwyciężyć siebie (1979) dla telewizji ABC. Zagrała postać zmagającej się z alkoholizmem i kryzysem wieku średniego kury domowej z Cleveland, która w supermarkecie doznaje załamania nerwowego. W filmie tym stworzyła jedną ze swoich najlepszych kreacji, oddając zmienność nastrojów swojej postaci^[233].

Później zagrała główną rolę żeńską w komedii The Last Married Couple in America (1980) dla Universalu. Fabuła filmu rozgrywa się wokół małżeństwa Thompsonów, którzy walczą o swój związek podczas rewolucji seksualnej. Wood zdecydowała się zagrać w tej produkcji ze względu na tematykę filmu oraz osoby Gilberta Catesa, reżysera filmu, i George'a Segala, który grał jej filmowego męża. Już w trakcie zdjęć przeczuwała, że film poniesie porażkę^[231].

Na przełomie marca i kwietnia 1979 roku przebywała w Związku Radzieckim, gdzie wraz z Peterem Ustinovem nakręciła film dokumentalny Treasures of the Hermitage, przybliżający dzieła sztuki znajdujące się w w leningradzkim Eritażu. Była to amerykańsko–brytyjska koprodukcja, pierwotnie miała towarzyszyć transmisjom Igrzysk Olimpijskich w Moskwie, została wyemitowana przez NBC w kwietniu 1981 roku^[231]. Była to dla niej pierwsza wizyta w ojczyźnie, która znała jedynie z relacji rodziców^[234]. Podczas pobytu za żelazną kurtyną była śledzona, a jej rozmowy telefoniczne podsłuchiwane przez KGB^[235]. Wizyta w Rosji i późniejsza śmierć ojca przełożyły się na wzrost zainteresowania i chęć zbliżenia się do swoich rosyjskich korzeni^[236].

W połowie kwietnia 1979 roku jej ojciec doznał rozległego zawału serca. Po jego wyjściu ze szpitala przeniosła rodziców do domu w Brentwood. Pod wpływem choroby ojca sporządziła skierowane do bliskich i lekarzy oświadczenia woli, w których nie zgadzała się na uporczywą terapię^[237]. W drugiej połowie lipca Nicholas Gurdin przeszedł przez kolejny zawał. Wood często go odwiedzała i zatrudniła mu całodobową pielęgniarkę. Zmarł 6 listopada 1980 roku. Pochowano go w Westwood Village Memorial Park Cemetery^[238].

W swoim ostatnim filmie telewizyjnym, Wspomnienia Evy Ryker (1980) zagrała podwójną rolę matki i córki. Grana przez nią Eva Ryker stara się odzyskać wspomnienia o swojej matce, która w 1939 roku utonęła w wyniku zatopienia wycieczkowca przez niemiecki U-Boot. Film wyemitowała stacja CBS 7 maja 1980 roku. Obraz spotkał się z chłodnymi recenzjami^[239].

Zgodziła się wystąpić w brytyjskim kryminale Pęknięte zwierciadło (1980), opartym na powieści Agathy Christie pt. Zwierciadło pęka w odłamków stos^[239]. Z filmu odeszła po kłótni z reżyserem Guya Hamiltona. Zastąpiła ją Elizabeth Taylor^[240].

Wiosną 1981 roku nabyła prawo do adaptacji biografii Zeldy Fitzgerald autorstwa Nancy Milford. Na reżysera wybrała Johna Irvina^[241]. Projekt upadł z powodu braku zainteresowania żadnej z czołowych wytwórni^[242]. Wood interesowała się złożonymi psychicznie osobami. Według jej ówczesnego menadżera, Guya McElwaine'a, w ostatnim roku życia zaczęła przejawiać oznaki rozdwojenia jaźni^[243].

W kwietniu 1981 roku zgłosiła się na terapię do kliniki stosującej niekonwencjonalne metody leczenia. Podczas kilku sesji wyjawiła, że od lat jest uzależniona od leków przeciwbólowych i nasennych^[241] i codziennie nadużywa białego wina^[244]. Stwierdzono u niej zaburzenia pracy wątroby, na co zareagowała mechanizmem wyparcia^[245].

W 1981 roku planowała swój debiut teatralny. Wraz z producentem Robertem Fryerem pracowała nad sztuką Anastasia opowiadającą o losach Anny Anderson, podającej się za cudem ocalałą księżną Anastazję Romanowną. Premiera inscenizacji miała się na deskach Ahmanson Theater w Los Angeles^[246].

Ostatnia, nieukończona rola – Karen Brace w Burzy mózgów

Z powodu braku innych propozycji przyjęła ofertę zagrania Karen Brace w fantastycznonaukowym filmie Burza mózgów (1983) dla wytwórni MGM. Fabuła obrazu opowiada o dwójce naukowców, którzy pracują nad urządzeniem umożliwiającym wymianę wrażeń zmysłowych. Wood zagrała żonę jednego z nich, Michaela Brace'a (Christopher Walken)^[242].

Na planie filmu nawiązała romans z partnerującym jej Christopherem Walkenem^[247]^[248], którego podziwiała za sposób bycia. Aktor zachęcał ją do improwizowania i ignorowania reżysera, specjalisty od efektów specjalnych, Douglasa Trumbulla, niemającego żadnego doświadczenia w kierowaniu aktorami^[249]^[250]. Aby lepiej wyglądać na ekranie, zaczęła się odchudzać, zatrudniła trenera osobistego i zaczęła uprawiać pilates^[249]. Po raz pierwszy w karierze złamała swoją zasadę abstynencji podczas okresu zdjęciowego. W nadmiarze spożywała wódkę i białe wino, zazwyczaj w towarzystwie Walkena^[247]. Efekty alkoholizmu zaczęły być widoczne na jej twarzy^[248].

Śmierć w wodach Pacyfiku. Pogrzeb

Osobny artykuł: Śmierć Natalie Wood.

Długi weekend po Święcie dziękczynienia, które w 1981 roku wypadło w dniu 26 listopada, Wagnerowie postanowili spędzić na jachcie „Splendour” u wybrzeży Catalina Island na archipelagu Channel Islands^[251]. Christopher Walken przyjął od nich zaproszenie wspólnego spędzenia tego czasu^[252]. Podczas rejsu towarzyszył im Dennis Davern, kapitan jachtu^[253]. Podczas całego weekendu panowała zimna, wietrzna i sztormowa pogoda, a woda była wzburzona^[252]^[253].

Od października Wagner podejrzewał romans żony z partnerem z planu Burzy mózgów^[247], jednakże do tej pory ukrywał przed żoną swoją zazdrość^[252]. Zaczął nadużywać alkoholu, a będąc nietrzeźwym stawał się agresywny^[254]. Między małżonkami coraz częściej dochodziło do coraz kłótni^[252].

Popołudniu w piątek 27 listopada dotarli do zatoki przy jedynym na wyspie mieście Avalon, położonym na południowym krańcu Cataliny, gdzie spuścili kotwicę^[253]. Następnie Wood, Wagner i Walken wybrali się do miasta na zakupy i pobyt w kasynie. Do godziny 21:00 przebywali w miejscowym barze, gdzie spożywali alkohol. Ze względu na niespokojny ocean Wood nie chciała wejść do gumowego pontonu napędzanego przez silnik, którym mieli wrócić na pokład jachtu. Z tego powodu między małżonkami doszło do awantury. Wagnerowi udało się jednak przekonać żonę. Na „Splendourze” zjedzono kolację, podczas której nadal spożywano alkohol. Kiedy Robert Wagner zaproponował przeniesienie jachtu w spokojniejsze miejsce bliżej brzegu, między nim a żoną wybuchła kolejna kłótnia, w wyniku której Wood wraz z Davernem opuścili jacht i pontonem dotarli do Avalonu, gdzie spędzili noc w lokalnym motelu^[255].

Ranem następnego dnia planowała opuścić wyspę, ale ostatecznie zdecydowała się powrócić na jacht^[256]. Tam relacje między Wagnerami układały się spokojnie. Tym razem Wood przystała na propozycję męża i około 13:00 dotarli do Isthmus Cove, zatoczki znajdującej się na mniej popularnym, północnym krańcu wyspy, obok przesmyku Cataliny, nieopodal osady Two Harbors. Tam wszyscy uczestnicy rejsu cięli sobie drzemkę. Wood i Walken obudzili się wcześniej i razem zeszli na ląd, nie informując o tym uprzednio Wagnera. Przez dwie godziny pili alkohol w lokalnej restauracji. Około 16:00 dołączyli do nich Wagner i Davern. Libację kontynuowano przez następne 6 godzin, z przerwą na kolację. Kiedy towarzystwo opuściło lokal, było już mocno nietrzeźwe^[257].

Spożywanie alkoholu kontynuowano w salonie „Splendoura”. Walken zaczął wtedy zachęcać Wood do rozwijania własnej kariery aktorskiej i podążania za pragnieniami. Między nim a Wagnerem wywiązał się gwałtowny spór^[257]. W ataku szału Robert Wagner wziął butelkę po winie i rozbił ją o stół. Następnie jego gniew skupił się na osobie żony. Wtedy Wood ostentacyjnie opuściła mężczyzn i udała się do kajuty małżeńskiej, znajdującej się na rufie statku. Wagner i Walken kłócili się przez pewien czas, zanim ten drugi poszedł spać do swojej kajuty. Wagner i Davern pozostali w salonie, dalej spożywając alkohol^[258].

Według opinii Roberta Wagnera, po opuszczeniu kłócących się mężczyzn Wood udała się do kajuty małżeńskiej. Tam słyszała uderzający o burtę silnik pontonu, zbyt luźno przywiązany do jachtu. Wiedziała, że hałas ten uniemożliwi jej zaśnięcie. Nie chcąc wracać do kłócących się mężczyzn, odurzona alkoholem i lekami, postanowiła samodzielnie poprawić mocowania, czego nigdy wcześniej nie robiła w warunkach niedostatecznej widoczności i podczas niespokojnej pogody, jaka wówczas panowała. Wyszła na drugi, najniższy stopień wykonanych z drewna tekowego schodków, na którym znajdowała się obręcz służąca do przywiązywania pontonu^[259]. Jak ustalił raport koronera, doktora Thomasa Noguchiego, podczas wykonywania tej czynności straciła równowagę i wpadła do wody, uderzając się o twarz. Próbowała wdrapać się do pontonu, o czym świadczą zadrapania na jednym boku pontonu, ale przemoczona kurtka puchowa, ważąca w danej chwili ok. 18 kilogramów, ciążyła ją na dno^[260]. Będąc uczepiona pontonu, silny podczas tego wieczoru odpływ odciągał ją od wybrzeża, a prąd przybrzeżny spychał ją na prawo od Two Harbors. Przez godzinę kurczowo trzymała się pontonu, zanim zmarła z wyziębienia^[261].

Gdy Wagner udał się do kajuty małżeńskiej, odkrył brak żony i pontonu. Wpadł w panikę, dodatkowo odurzony alkoholem. W pierwszej chwili sądził, że Wood chciała uciec z jachtu. Udało mu się zejść na ląd. Sprawdzając nadbrzeże, nie dostrzegł pontonu. Postanowił zapytać straż portową i barmana, lecz zarówno strażnica, jak i restauracja były wtedy zamknięte. Wrócił na jacht i stamtąd, około 1:30 w nocy, 29 listopada, przez radio zaalarmował stacjonujące w pobliżu jachtu, a następnie United States Coast Guard. Przed 2:00 rozpoczęła się akcja ratunkowa, do której zaangażowano także helikoptery i prywatne pływające jednostki^[262].

Około 5:30 w odizolowanej zatoczce niedaleko Blue Cavern Point, milę od Two Harbors, odnaleziono pokryty krasnorostami ponton ze „Splendoura”. Oba wiosła były przyczepione do boków, a silnik był nieodpalony^[174].

O 7:45 nad ranem unoszące się na martwej fali zwłoki Natlie Wood odkrył właściciel restauracji z Two Harbors, Doug Bombard. Leżała martwa z twarzą zanurzoną w wodzie i z szeroko otwartymi oczami; ubrana w czerwoną, ciężką, przesiąkniętą wodą parkę, flanelową koszulę nocną i skarpeto-pantofle^[263].

Sekcja zwłok wykazała obecność 1,4 promila alkoholu we krwi, czyli równowartość 7–8 kieliszków wina^[264]. Wykonano ją jednak kilka godzin po śmierci, a wypity przez nią alkohol 27 listopada i przyjmowane przez nią leki zwiększyły efekt odurzenia w czasie jej śmierci. W jej ciele odkryto ślady Darvonu, środka przeciwbólowego, oraz cyklizyny, stosowanej na chorobę morską. Nie znaleziono natomiast pozostałości po żadnych lekach nasennych^[259]. Odkryto duży siniak na prawej ręce, mniejszy na nadgarstku lewej ręki oraz różne inne stłuczenia na obu nogach, lewym kolanie i prawej kostce, a także otarcie na lewym policzku^[265].

12 grudnia 1981 roku policja określiła przyczynę jej śmierci jako „przypadkową” i zamknęła dochodzenie^[260].

Telegramy z kondolencjami przysłali m.in. prezydent Stanów Zjednoczonych Ronald Reagan, królowa Wielkiej Brytanii Elżbieta II, książę Filip , księżniczka Małgorzata i premier Kanady Pierre Trudeau^[266].

Pogrzeb Natalie Wood odbył się 2 grudnia 1981 roku^[267]. Krótka ceremonia dla rodziny i najbliższych przyjaciół miała miejsce w Westwood Village Memorial Park Cemetery^[268]. Modlitwę wygłosił prawosławny ksiądz Stephen Fitzgerald^[269]. Wśród żałobników znajdowali się m.in.: Fred Astaire, Rock Hudson, John Irvin, Elia Kazan, Gene Kelly, Arthur Loew, David Niven, Sir Laurence Olivier, Gregory Peck, Frank Sinatra i Elizabeth Taylor^[270].

Remove ads

Filmografia

Osobny artykuł: Filmografia Natalie Wood.

Więcej informacji Rok, Tytuł ...

Rok	Tytuł	Rola	Gatunek	Wytwórnia	Reżyser
1943	Happy Land	dziewczynka upuszczająca rożek lodowy	Dramat	20th Century-Fox	Irving Pichel
46a !1946	Na zawsze Tomorrow Is Forever	Margaret Ludwig	Dramat, noir	RKO Pictures	Irving Pichel
46a !1946	Bride !The Bride Wore Boots	Carol Warren	Komedia, romans	Paramount Pictures	Irving Pichel
47a !1947	Cud na 34. ulicy Miracle on 34th Street	Susan Walker	Dramat, familijny, fantasy	20th Century-Fox	George Seaton
47b !1947	Duch i pani Muir The Ghost and Mrs. Muir	Anna Muir (dziecko)	Fantasy, melodramat	20th Century-Fox	Joseph L. Mankiewicz
47c !1947	Driftwood	Jenny Hollingsworth	Dramat	Republic Pictures	Allan Dwan
1948	Scudda-Hoo! Scudda-Hay!	Eufraznee „Bean” McGill	Dramat, komedia, romans	20th Century-Fox	F. Hugh Herbert
49a !1949	Kurczak co niedziela Chicken Every Sunday	Ruth Hefferan	Komedia	20th Century-Fox	George Seaton
49cb !1949	Zielona obietnica The Green Promise	Susan Matthews	Dramat	RKO Pictures	William D. Russell
49c !1949	Father Was a Fullback	Ellen Cooper	Komedia, sportowy	20th Century-Fox	John M. Stahl
50a !1950	No Sad Songs for Me	Polly Scott	Dramat	Columbia Pictures	Rudolph Maté
50b !1950	Our Very Own	Penny Macaulay	Dramat	The Samuel Goldwyn Company/RKO Pictures	David Miller
50c !1950	Wielka wygrana The Jackpot	Phyllis Lawrence	Komedia	20th Century-Fox	Walter Lang
50d !1950	Never a Dull Moment	Nancy „Nan” Heyward	Komedia romantyczna	RKO Pictures	George Marshall
51a !1951	Dear Brat	Pauline	Komedia	Paramount Pictures	William A. Seiter
51b !1951	Blue !The Blue Veil	Stephanie Rawlins	Dramat	RKO Pictures	Curtis Bernhardt
52a !1952	Rose !The Rose Bowl Story	Sally Burke	Dramat, komedia, romans	Monogram Pictures	William Beaudine
52b !1952	Just for You	Barbara Blake	Dramat, musical, romans	Paramount Pictures	Elliott Nugent
52c !1952	Gwiazda	Gretchen	Dramat	20th Century-Fox	Stuart Heisler
1954	Srebrny kielich The Silver Chalice	Helena (dziecko)	Dramat, kostiumowy, romans, religijny	Warner Brothers	Victor Saville
55a !1955	Jedyne pragnienie One Desire	Seely Dowder	Dramat	Universal-International	Jerry Hopper
55b !1955	Buntownik bez powodu Rebel Without a Case	Judy	Dramat	Warner Bros.	Nicholas Ray
56a !1956	Poszukiwacze The Searchers	Debbie Edwards (starsza)	Western	Warner Bros.	John Ford
56b !1956	Płacz w nocy A Cry in the Night	Elizabeth „Liz” Taggart	Dramat, kryminał, noir	Warner Bros.	Frank Tuttle
56c !1956	Płonące wzgórza The Burning Hills	Maria-Christina Colton	Western, romans	Warner Bros.	Stuart Heisler
56d !1956	Girl !The Girl He Left Behind	Susan Daniels	Dramat, komedia	Warner Bros.	David Butler
1957	Bombowce B-52 Bombers B-52	Lois Brennan	Melodramat	Warner Bros.	Gordon Douglas
58a !1958	Marjorie Morningstar	Marjorie Morgenstern	Melodramat	Warner Bros.	Irving Rapper
58b !1958	Wojenna miłość Kings Go Forth	Monique Blair	Melodramat, wojenny	United Artists	Delmer Daves
60a !1960	Cash McCall	Lory Austen	Melodramat	Warner Bros.	Joseph Pevney
60b !1960	Młodzi i spragnieni All the Fine Young Cannibals	Sarah „Salome” Davis	Melodramat, obyczajowy, muzyczny	Metro-Goldwyn-Mayer	Michael Anderson
61a !1961	Wiosenna bujność traw Splendor in the Grass	Wilma Dean „Deanie” Loomis	Melodramat, obyczajowy	Warner Bros.	Elia Kazan
61b !1961	West Side Story	Maria	Melodramat, musical	United Artists	Robert Wise, Jerome Robbins
1962	Cyganka Gypsy	Louise „Gypsy Rose Lee” Hovick	Dramat, komedia, musical	Warner Bros.	Mervyn LeRoy
1963	Romans z nieznajomym Love with the Proper Stranger	Angie Rossini	Dramat, komedia, romans	Paramount Pictures	Robert Mulligan
1964	Samotna dziewczyna i seks Sex and the Single Girl	Helen Gurley Brown	Komedia romantyczna	Warner Bros.	Richard Quine
65a !1965	Wielki wyścig The Great Race	Maggie DuBois	Komedia, musical, przygodowy, romans	Warner Bros.	Blake Edwards
65b !1965	Ciemna strona sławy Inside Daisy Clover	Daisy Clover	Melodramat	Warner Bros.	Robert Mulligan
66a !1966	Przeznaczone do likwidacji This Property Is Condemned	Alva Starr	Dramat, romans	Paramount Pictures	Sydney Pollack
66b !1966	Penelope	Penelope Elcott	Komedia kryminalna	Metro-Goldwyn-Mayer	Arthur Hiller
1969	Bob i Carol i Ted i Alice Bob & Carol & Ted & Alice	Carol Sanders	Dramat, komedia	Columbia Pictures	Paul Mazursky
1972	Kandydat The Candidate	cameo	Dramat, polityczny	Warner Bros.	Michael Ritchie
1975	Peeper	Ellen Prendergast	Komedia, kryminał	20th Century-Fox	Peter Hyams
1979	Meteor	Tatiana Nikolaevna Donskaya	Thriller, science fiction, katastroficzny	American International Pictures	Ronald Neame
1980	Last !The Last Married Couple in America	Mari Thompson	Komedia	Universal Pictures	Gilbert Cates
1980	Willie i Phil Willie & Phil	cameo	Dramat, komedia, romans	20th Century-Fox	Paul Mazursky
1983	Burza mózgów Brainstorm	Karen Brace	Thriller, science fiction	Metro-Goldwyn-Mayer	Douglas Trumbull

Telewizja

Więcej informacji Rok, Tytuł ...

Rok	Tytuł	Rola	Odcinki/Data transmisji	Telewizja
1952	Gruen Guild Playhouse		Playmates	DuMont Television Network
1952	The Schaefer Century Theatre		Playmates	NBC
1952	Hollywood Playhouse		Quite a Viking
1953–1954	The Pride of the Family	Ann Morrison	Pilot Portrait Story Albie's Dishwasher Income Tax Collector Albie the Clown Albie and the New Catherine	ABC
1954	Mayor of the Town	Mayor's Niece/June	Mayor of the Town The Old Triangle Junior Voters Papa Dear	First-Run Syndication
1954	The Pepsi-Cola Playhouse		Playmates	ABC
1954	The Public Defender	Renee Marchand	Return of the Dead	CBS
1954	Hallmark Hall of Fame	Sefora	The Reluctant Redeemer	NBC
1954	Studio 57	Sheila Mason	The Plot Against Mrs. Pomeroy	DuMont Television Network
1954–1955	General Electric Theater	Lucy	I'm a Fool (1954)	CBS
1954–1955	General Electric Theater	Polly Gookin	Feathertop (1955)	CBS
1954	Alice in Wonderland
1954	Opening Night
1954	Somebody I Know
1954	Life with Luigi
1955	Camera Three		The Deadly Riddle	CBS
1955	Four Star Playhouse	Louise	The Wild Bunch	CBS
1955	The Ford Television Theatre	Polly Ramsay	Too Old for Dolls	NBC
1955	Max Liebman Presents	Klara Sesseman	Heidi (1 października 1979)	NBC
1955	Westinghouse Studio One	Jen Potter	Miracle at Potter's Farm	CBS
1955–1956	Kings Row Theater		The Wedding Gift (1955)	ABC
1955–1956	Kings Row Theater	Renee Gyllinson	Carnival (1956)	ABC
1956	Lux Video Theatre	gość	Princess O'Rourke	NBC
1956	Warner Brothers Presents		The Deadly Riddle	ABC
1956	The Ed Sullivan Show	gość	z 24 czerwca 1956 z 2 grudnia 1956	CBS
1956	The Perry Como Show	gość	z 22 września 1956	NBC
1956	The Kaiser Aluminium Hour	Kathy Jo	Carnival	NBC
1956	House Party with Art Linkletter	gość	z 3 grudnia 1956	CBS
1957	Conflict		Girl on a Subway	ABC
1957	The Bob Hope Special	gość	z 25 stycznia 1957 z 7 kwietnia 1957	NBC
1958	The Bob Hope Show	gość	z 2 marca 1958	NBC
1958	The Frank Sinatra Show	gość	z 23 maja 1958	ABC
1959	The Bob Hope Special	gość	z 8 października 1959	NBC
1960	The Jack Benny Program	gość	Natalie Wood/Robert Wagner Show z 6 marca 1960	CBS
1964	Hollywood and the Stars	ona sama	Natalie Wood: Hollywood's Child	NBC
1966	What's My Line?	gość	z 26 kwietnia 1966	CBS
1967	The Joey Bishop Show	gość	z 21 grudnia 1967	ABC
1969	Bracken's World	cameo	All the Beautiful Young Girls	NBC
1969	The David Frost Show	gość	z 24 listopada 1969	Westinghouse Broadcasting
1973	Romans The Affair	Courtney Patterson	20 listopada 1973	ABC
1974	James Dean Remembered	ona sama
1974	ABC's Wide World of Entertainment	ona sama	Memories of a Gentle Giant	ABC
1975	Elizabeth Taylor: Dziecko Hollywood Elizabeth Taylor: Hollywood's Child	ona sama		ABC
1975	The American Film Institute Salute to Orson Welles	ona sama	17 lutego 1979	CBS
1975, 1978	Switch	Cruise Ship Passenger	The Cruise Ship Murders (1975)	CBS
1975, 1978	Switch	Girl in the Bubble Bath	The Cage (1978)	CBS
1976	Friars Club Tribute to Gene Kelly	ona sama	7 stycznia 1976	NBC
1976	James Dean: The First American Teenager	ona sama	18 listopada 1976	ZIV International
1976	The Tonight Show Starring Johnny Carson	gość	z 3 grudnia 1976	NBC
1976	Kotka na gorącym blaszanym dachu Cat on a Hot Tin Roof	Maggie „Kotka” Pollitt	6 grudnia 1976	NBC
1977	The American Film Institute Salute to Bette Davis	ona sama	1 marca 1977	CBS
1978	Stars Salute Israel at 80			ABC
1978, 1980	Good Morning America	gość	z 21 kwietnia 1978 z 15 listopada 1978 z 4 lutego 1980	ABC
1978	The Mike Douglas Show	gość	z 30 października 1978	Różne
1979	From Here to Eternity	Karen Holmes	14 lutego 1979	ABC
1979	Przezwyciężyć siebie The Cracker Factory	Cassie Barrett	16 marca 1979	ABC
1979	Hart to Hart	Natasha Gurdin (gwiazda filmowa)	Pilot	ABC
1979	Dinah!	gość	z 14 września 1979	Różne
1980	The American Film Institute Salute to James Stewart	ona sama	16 marca 1980	CBS
1980	Wspomnienia Evy Ryker The Memory of Eva Ryker	Eva Ryker/Claire Ryker	7 maja 1980	CBS
1981	Treasures of the Hermitage	ona sama	kwiecień 1981	NBC
1981	A Gift of Music	ona sama	2 września 1981

Remove ads

Nagrody

Osobny artykuł: Lista nagród i wyróżnień przyznanych Natalie Wood.

Więcej informacji Rok, Nagroda ...

Rok	Nagroda	Kategoria	Film	Wynik
1956	Nagroda Akademii Filmowej	Najlepsza aktorka drugoplanowa	Buntownik bez powodu	Nominacja
1957	Złoty Glob	Najlepszy kobiecy debiut	Buntownik bez powodu	Wygrana^[t]
1958	Golden Laurel	Top Female Star		13. miejsce
1958	Golden Laurel	Top Female Dramatic Performance	Marjorie Morningstar	5. miejsce
1959	Golden Laurel	Top Female Star		7. miejsce
1960	Golden Laurel	Top Female Star		9. miejsce
1961	Golden Laurel	Top Female Star		14. miejsce
1961	Sour Apple	Least Cooperative Actress		Wygrana
1962	Złoty Glob	Najlepsza aktorka w filmie dramatycznym	Wiosenna bujność traw	Nominacja
1962	Nagroda Akademii Filmowej	Najlepsza aktorka pierwszoplanowa	Wiosenna bujność traw	Nominacja
1962	Golden Laurel	Top Female Star		5. miejsce
1962	Golden Laurel	Top Female Dramatic Performance	Wiosenna bujność traw	3. miejsce
1963	Nagroda Brytyjskiej Akademii Filmowej	Najlepsza aktorka zagraniczna	Wiosenna bujność traw	Nominacja
1963	Złoty Glob	Najlepsza aktorka w filmie komediowym lub musicalu	Cyganka	Nominacja
1963	Golden Laurel	Top Female Star		3. miejsce
1963	Golden Laurel	Top Female Musical Performance	Cyganka	2. miejsce
1964	Złoty Glob	Najlepsza aktorka w filmie dramatycznym	Romans z nieznajomym	Nominacja
1964	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Mar del Plata	Najlepsza aktorka	Romans z nieznajomym	Wygrana
1964	Nagroda Akademii Filmowej	Najlepsza aktorka pierwszoplanowa	Romans z nieznajomym	Nominacja
1964	Golden Laurel	Top Female Star		3. miejsce
1964	Golden Laurel	Top Female Comedy Performance	Romans z nieznajomym	2. miejsce
1965	Golden Laurel	Top Female Star		6. miejsce
1965	Golden Laurel	Top Female Comedy Performance	Samotna dziewczyna i seks	5. miejsce
1966	Złoty Glob	Najlepsza aktorka w filmie komediowym lub musicalu	Ciemna strona sławy	Nominacja
1966	Henrietta Award	World Film Favorite – Female		Wygrana
1966	Golden Laurel	Top Female Star		8. miejsce
1966	Sour Apple	Least Cooperative Actress		Wygrana
1967	Złoty Glob	Najlepsza aktorka w filmie dramatycznym	Przeznaczone do likwidacji	Nominacja
1967	Golden Laurel	Top Female Star		3. miejsce
1967	Golden Laurel	Female Dramatic Performance	Przeznaczone do likwidacji	3. miejsce
1968	Golden Laurel	Top Female Star		12. miejsce
1970	Golden Laurel	Top Female Star		9. miejsce
1971	Golden Laurel	Top Female Star		9. miejsce
1980	Złoty Glob	Najlepsza aktorka telewizyjna w dramacie	From Here to Eternity	Wygrana
1984	Saturn	Najlepsza aktorka drugoplanowa	Burza mozgów	Nominacja

Remove ads

Uwagi

[a]
Na pierwszych zdjęciach próbnych nie zdołała zapłakać na żądanie, gdyż oślepiały ją reflektory na planie. Za drugim podejściem pomyślała o swoim niedawno rozjechanym szczeniaku i zaczęła płakać rzęsistymi łzami. Patrz: Lambert 2005 ↓, s. 29–30.
[b]
Według relacji Marii Gurdin, mieszkając jeszcze w Harbinie, usłyszała przepowiednię od Cyganki, która wywróżyła, że jej druga córka będzie „światowej sławną pięknością” oraz ostrzegła ją przed „ciemną wodą”. Patrz: Lambert 2005 ↓, s. 48.
[c]
Natalie Wood miała wówczas dwanaście lat.
[d]
Matka nigdy wcześniej nie rozmawiała z nią o menstruacji. Patrz: Lambert 2005 ↓, s. 73.
[e]
W październiku 1955 roku po sukcesie Buntownika bez powodu kontrakt został renegocjowany. Jej uposażenie wzrosło do 400 dolarów tygodniowo. Patrz: Lambert 2005 ↓, s. 109.
[f]
Od czasu sukcesu wypożyczonej RKO Bette Davis w Niewoli uczuć (1934) nie zgadzał się na podobne oferty dla swoich aktorów, które potencjalnie mogły rozwinąć ich kariery. Patrz: Lambert 2005 ↓, s. 101.
[g]
Wkrótce później nad swoim łóżkiem zawiesiła powycinane z gazet zdjęcia z podobizną Wagnera. Patrz: Lambert 2005 ↓, s. 125.
[h]
W tym celu włożył pierścionek zaręczynowy do kieliszka z szampanem. Patrz: Lambert 2005 ↓, s. 138.
[i]
Bert Allensberg, Abe Lastfogel i Joe Schoenfeld z Williama Morrisa. Patrz: Lambert 2005 ↓, s. 144.
[j]
Jak np. strach przed „głęboką wodą” czy seryjnym mordercą grasującym w kinach na młode dziewczęta. Patrz: Lambert 2005 ↓, s. 80, 81.
[k]
Przykładami mogą być obawa przed kidnaperem oraz lataniem, przez co od 1970 roku przez kilka lat nie korzystała z komunikacji lotniczej. Patrz: Lambert 2005 ↓, s. 81. Lęk przed zdradą spowodował, że bała się utrzymywać bliższe relacje interpersonalne, jej przyjaźnie były zazwyczaj płytkie i krótkie< i miała trudności w wyrażaniu najgłębszych uczuć. Oparcia nie znalazła w mężu, któremu borykające się z problemami finansowymi 20th Century-Fox odmówiło przedłużenia właśnie wygasającego kontraktu, co zburzyło jego poczucie własnej wartości. Wkrótce popadł w alkoholizm. Wagner nie zgodził się na rozpoczęcie przez nią psychoanalizy, ani na poddanie się wspólnej terapii małżeńskiej, upatrując w nich swoją porażkę jako męża. Między nimi coraz częściej dochodziło do awantur. W tym okresie zakończyła przyjaźnie z Barbarą Gould i Nickiem Adamsem. Natomiast Maria Gurdin oskarżała ją o niewspieranie raczkującej kariery młodszej siostry, Lany. Jednak nigdy publicznie nie odniosła się do skarg matki.
Najlepsza rola – Deanie w Wiosennej bujności traw
Po spotkaniu z Williamem Inge'em w lipcu 1959 roku, ten uznał ją za najlepszą kandydatkę do głównej roli żeńskiej w planowanym melodramacie Wiosenna bujność traw (1961), do którego właśnie pisał scenariusz. Następnie przekonał do niej reżysera filmu, Elię Kazana. Swój sprzeciw przeciwko obsadzeniu Wood w filmie wyraził skonfliktowany z nią od czasu zawieszenia jej kontraktu Jack Warner, dystrybutor filmu. Uległ dopiero pod naciskiem Kazana. Fabuła filmu opowiada losy dwojga zakochanych w sobie nastolatków żyjących w Kansas w przededniu wybuchu wielkiego kryzysu: pochodzącej z niezamożnej rodziny Wilmy Dean „Deanie” Loomis (Wood) i Buda Stampera (Warren Beatty), syna majętnego posiadacza pól naftowych. Ich miłość nie może jednak przetrwać z powodu sprzeciwu rodziców, a także konserwatyzmu miejsca i czasu, w którym przyszło im żyć. Produkcja filmu miała rozpocząć się w pierwszej połowie marca 1960 roku, lecz została opóźniona o sześć tygodni z powodu strajku Stowarzyszenia Aktorów Filmowych, na czas którego Jack Warner zawiesił Wood i przez ten czas nie wypłacał jej pensji<ref group="uwaga">Tak samo postąpił z resztą aktorów związanych kontraktami z wytwórnią. Patrz: Lambert 2005 ↓, s. 157.
[l]
Wood zobaczyła jeden ze spektakli podczas swojego miesiąca miodowego w 1958 roku. Patrz: Lambert 2005 ↓, s. 142.
[m]
Kariera Wood nabierała wówczas rozpędu, a jej męża chyliła się ku upadkowi, odwrotnie niż na początku ich małżeństwa. Patrz: Lambert 2005 ↓, s. 159. Gdy jej kariera osiągnęła swoje apogeum, Wagner chcąc uniknąć bezrobocia, przyjmował każdą ofertę, także na role w filmach klasy B. Patrz: Lambert 2005 ↓, s. 173.
[n]
Scena Let Me Entertain You.
[o]
Aby niedopuścić do przecieków do prasy, przyjęto ją pod fałszywym nazwiskiem Nancy Gordon. Patrz: Lambert 2005 ↓, s. 215.
[p]
Tak jak w Wielkim wyścigu wszystkie śpiewane przez nią piosenki zdubbingowała Jackie Ward. Patrz: Lambert 2005 ↓, s. 225.
[q]
Jej ulubioną aktorką była Vivien Leigh, która zagrała Blanche Dubois w filmowej wersji Tramwaju zwanego pożądaniem (1951) Elii Kazana. Patrz: Lambert 2005 ↓, s. 124.
[r]
W języku angielskim nazwa tego filmu brzmi Splendor in the Grass.
[s]
Postać tę producenci specjalnie stworzyli z myślą o niej. Patrz: Lambert 2005 ↓, s. 273.
[t]
Wspólnie z Carroll Baker i Jayne Mansfield.

Remove ads

Przypisy

Loading content...

Bibliografia

Loading content...

Linki zewnętrzne

Loading content...

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads

Życie i kariera

Dzieciństwo i pochodzenie

Początki kariery

Cud na 34. ulicy. Dziecięca gwiazda

Początki w telewizji

Przełomowa rola – Judy w Buntowniku bez powodu

Pierwsze lata w Warner Bros. Stagnacja kariery

Ślub z Robertem Wagnerem. Konflikty z matką i wytwórnią

Najsłynniejsza rola – Maria w West Side Story

Rozwód z Wagnerem. Psychoanaliza

Cyganka i Romans z nieznajomym – Kolejne udane filmy

Niepowodzenia zawodowe. Konflikty na planie Wielkiego wyścigu

Próba samobójcza

Nieudane filmy

Związek z Gregsonem. Macierzyństwo

Drugie małżeństwo z Wagnerem. Ograniczenie aktywności aktorskiej

Powrót do aktorstwa. Próby odzyskania pozycji

Ostatnia, nieukończona rola – Karen Brace w Burzy mózgów

Śmierć w wodach Pacyfiku. Pogrzeb

Filmografia

Telewizja

Nagrody

Uwagi

Najlepsza rola – Deanie w Wiosennej bujności traw

Przypisy

Bibliografia

Linki zewnętrzne