Kansas

Kansas (wymowa:/ˈkænzəs/^ⓘ) – stan w regionie Midwest, w środkowej części Stanów Zjednoczonych. Na północy graniczy ze stanem Nebraska, na wschodzie ze stanem Missouri, na południu z Oklahomą, a na zachodzie z Kolorado. Jego stolicą jest Topeka, a największym miastem Wichita. Swoim zasięgiem obejmuje częściowo obszar metropolitalny – Kansas City.

Ten artykuł dotyczy stanu. Zobacz też: inne znaczenia.

Kansas

State of Kansas

stan
34. stan od 29 stycznia 1861
Narodowy Rezerwat Tallgrass Prairie
Pieczęć Flaga
Dewiza: Ad astra per aspera
Państwo	Stany Zjednoczone
Stolica	Topeka
Kod ISO 3166-2	US-KS
Gubernator	Laura Kelly (D)
Powierzchnia	213 100 km²[1]
Populacja (2024) • liczba ludności	2 970 606[2]
• gęstość	14 os./km²
Strefa czasowa	UTC-06:00 UTC-07:00
Języki urzędowe	angielski
Położenie na mapie USA
Strona internetowa

Stan Kansas jest położony na Wielkich Równinach. Teren jest falisty, częściowo pagórkowaty, co sprzyja rolnictwu. Kansas jest jednym z najbardziej produktywnych stanów rolniczych, a w 2017 roku wyprodukował 18% krajowej produkcji pszenicy i 55% sorgo^[3].

Nazwa stanu pochodzi od nazwy miejscowego plemienia indiańskiego Kansa, tłumaczonej jako „ludzie południowego wiatru”.

Symbole stanu

• Dewiza: ad astra per aspera (łac.) (do gwiazd przez ciernie)
• Przydomek: Sunflower State (stan słoneczników)
• Symbole: słonecznik, topola amerykańska, świergotek

Historia

• 1541 – na terytorium dzisiejszego Kansas dotarła hiszpańska ekspedycja kierowana przez Francisco Vásqueza de Coronado.
• pierwsza połowa XVIII wieku – Kansas było częścią francuskiej Luizjany.
• 1762 – teren przeszedł pod panowanie Hiszpanii.
• 1800 – został ponownie własnością Francji.
• 1803 – Stany Zjednoczone zakupiły Luizjanę od Napoleona Bonaparte.
• 1854–1858 – zbrojne starcia pomiędzy zwolennikami a przeciwnikami niewolnictwa, znane pod nazwą „krwawiący Kansas”.
• 29 stycznia 1861 – Kansas zostało przyjęte do Unii (jako 34. stan).

Geografia

Stacja biologiczna Konza Prairie

Według statystyk National Centers for Environmental Information, Kansas odnotowało więcej tornad (w okresie od 1989 do 2019 średniorocznie 91) niż jakikolwiek stan z wyjątkiem Teksasu i znacznie więcej niż kolejna Oklahoma^[4].

• Klimat: podzwrotnikowy suchy z dużymi różnicami temperatur między latem a zimą
• Główne rzeki: Missouri, Kansas, Arkansas
• Roślinność: preria
• Najwyższy szczyt: Mount Sunflower (1231 m n.p.m.)
• Liczba hrabstw: 105 (lista)
• Strefy czasowe: UTC-06:00 i 4 zachodnie hrabstwa w UTC-07:00

 

Miasta

Wichita

Overland Park

Kansas City            

Olathe

Topeka

Największe miasta w stanie Kansas, powyżej 100 000 mieszkańców (2021)^[5]

Największe miasto stanu Kansas – Wichita – położone jest nad rzeką Arkansas.

Na terenie stanu Kansas znajduje się 626 miast (city), w tym 5 o liczbie ludności przekraczającej 100 000, 35 powyżej 10 000 mieszkańców, a 193 powyżej 1000 mieszkańców (2021 r.)^[5].

Lista miast zamieszkanych przez 4000 lub więcej osób (2021 r.)^[5]:

• Wichita (395 699)
• Overland Park (197 106)
• Kansas City (154 545)
• Olathe (143 014)
• Topeka (125 963)
• Lawrence (95 256)
• Shawnee (67 511)
• Lenexa (58 388)
• Manhattan (54 763)
• Salina (46 481)
• Hutchinson (39 712)
• Leavenworth (37 176)
• Leawood (33 743)
• Garden City (27 856)
• Dodge City (27 690)
• Derby (25 847)
• Emporia (24 009)
• Gardner (23 942)
• Prairie Village (22 878)
• Junction City (22 429)
• Hays (20 795)
• Pittsburg (20 738)
• Liberal (19 640)
• Newton (18 433)
• Andover (15 435)
• Great Bend (14 580)
• McPherson (13 944)
• El Dorado (12 810)
• Ottawa (12 604)
• Arkansas City (11 929)
• Winfield (11 726)
• Haysville (11 315)
• Lansing (11 239)
• Merriam (11 017)
• Atchison (10 694)
• Mission (9864)
• Parsons (9479)
• Augusta (9267)
• Coffeyville (8847)
• Chanute (8642)
• Spring Hill (8547)
• Park City (8503)
• Independence (8464)
• Bel Aire (8448)
• Bonner Springs (7805)
• Wellington (7664)
• Fort Scott (7513)
• Valley Center (7419)
• Basehor (7219)
• Roeland Park (6817)
• Mulvane (6587)
• Pratt (6573)
• Abilene (6468)
• Eudora (6449)
• De Soto (6380)
• Maize (6060)
• Paola (5786)
• Ulysses (5770)
• Tonganoxie (5702)
• Colby (5516)
• Goddard (5372)
• Iola (5343)
• Concordia (5032)
• Louisburg (4994)
• Baldwin City (4882)
• Wamego (4860)
• Edwardsville (4610)
• Goodland (4450)
• Russell (4388)
• Osawatomie (4280)
• Rose Hill (4269)
• Fairway (4171)
• Clay Center (4138)
• Scott City (4104)

Demografia

Mapa gęstości zaludnienia

Spis ludności z roku 2020 stwierdza, że stan Kansas liczy 2 937 880 mieszkańców, co oznacza wzrost o 84 762 (3,0%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2010^[6]. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowią 6,4% populacji, 24% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 16,3% to osoby mające 65 i więcej lat. 50,2% ludności stanu stanowią kobiety^[7].

Język

Najpowszechniej używanymi językami są^[8]:

• język angielski – 89,48%,
• język hiszpański – 7,01%,
• język niemiecki – 0,53%.

Rasy i pochodzenie

Według danych pięcioletnich z 2023 roku, 77,9% mieszkańców stanowiła ludność biała (73,4% nie licząc Latynosów), 9% miało rasę mieszaną, 5,4% to czarni Amerykanie lub Afroamerykanie, 2,9% Azjaci, 0,7% rdzenna ludność Ameryki, 0,09% Hawajczycy i mieszkańcy innych wysp Pacyfiku. Latynosi stanowią 13,3% ludności stanu^[9].

Największe grupy stanowią osoby pochodzenia niemieckiego (23,4%), angielskiego (12,1%), irlandzkiego (11%), meksykańskiego (10,4%) i „amerykańskiego” (5,5%). Istnieją także duże grupy osób pochodzenia szkockiego lub szkocko–irlandzkiego (80,1 tys.), nieokreślonego europejskiego (69,7 tys.), francuskiego (65,7 tys.), włoskiego (63,2 tys.), szwedzkiego (51 tys.), polskiego (36,3 tys.), holenderskiego (35,4 tys.) i afrykańskiego subsaharyjskiego lub arabskiego (33,1 tys.)^[9].

Religia

Pierwszy Zjednoczony Kościół Metodystyczny w Wichicie

Dane z 2014 r.^[10]:

• protestanci – 57%:
  • ewangelikalni – 31% (gł. baptyści, bezdenominacyjni, zielonoświątkowcy, campbellici, uświęceniowcy i luteranie^[11]),
  • głównego nurtu – 24% (gł. metodyści^[11])
  • historyczni czarni protestanci – 2%,
• brak religii – 20% (w tym: 3% agnostycy i 2% ateiści),
• katolicy – 18%,
• mormoni – ok. 1,5%
• pozostałe religie – 4% (w tym: świadkowie Jehowy, żydzi, hinduiści, buddyści, muzułmanie, prawosławni, wyznawcy Kościoła Jedności, scjentyści, unitarianie uniwersaliści, bahaiści i sikhowie^[12]).

Gospodarka

Mapa dróg stanu Kansas

Przemysł

Przemysł sprzętu transportowego jest największym pod względem zatrudnienia w Kansas. Sektor ten stanowi 20% siły roboczej stanu. Niżej znajdują się przetwórstwo spożywcze zatrudniające 18% pracowników przemysłowych stanu, oraz maszyny przemysłowe z 14%. Metalowe wyroby gotowe stanowią 8%, a wyroby chemiczne kolejne 6%^[13].

Pakowanie mięsa i przemysł mleczarski to główne obszary działalności gospodarczej, a składy towarowe w Kansas City należą do największych w kraju. Dwie wiodące branże to produkcja sprzętu transportowego oraz maszyn przemysłowych i komputerowych. Wichita to ośrodek przemysłu lotniczego, produkujący głównie samoloty prywatne, ale także wojskowe^[14][13].

Zasoby i energia

Farma wiatrowa w pobliżu Spearville.

Kansas posiada znaczne zasoby ropy naftowej, gazu ziemnego i energii odnawialnej. Wiatr w 2019 roku po raz pierwszy wyprzedził węgiel jako największe źródło energii elektrycznej w stanie Kansas. W 2020 roku za wytworzenie energii elektrycznej odpowiadały głównie: energia wiatrowa (43%), elektrownie węglowe (31%), elektrownia jądrowa (19%) i gaz ziemny (6%)^[15].

Rolnictwo

Kansas zajmuje trzecie miejsce w kraju pod względem ilości gruntów przeznaczonych pod uprawę i jest numerem jeden wśród producentów pszenicy i sorgo^[15]. Kukurydza, siano, soja i słonecznik są również jednymi z najważniejszych produktów rolnych. Jednak bydło i cielęta stanowią najbardziej ceniony towar w sektorze rolniczym^[16].

Uczelnie

• University of Kansas
• Kansas State University