Ulica Bzowa we Wrocławiu
ulica we Wrocławiu na osiedlu Grabiszyn Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ulica Bzowa – ulica położona we Wrocławiu na osiedlu Grabiszyn, w dawnej dzielnicy Fabryczna[1][2][3][4]. Ulica ma 625 m długości[1] i biegnie od ulicy Grabiszyńskiej do ulicy Makowej[a][1][2]. Ulica ta wraz placem Bzowym powstała w ramach budowy Osiedla Mieszkaniowego Grabiszyn, prowadzonej w latach 1919-1926, jako centrum kompozycji tego osiedla typu street cum square[4], a sama ulica stanowiła główną oś całego założenia urbanistycznego[5]. Przy ulicy znajduje się kilka zachowanych z tamtego okresu budynków ujętych w gminnej ewidencji zabytków[6].
| Grabiszyn | |||||||||||||||||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Długość |
625 m | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Poprzednie nazwy |
Fliederweg | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Wrocławia  | |||||||||||||||||||||||||||||||
| 51°05′41,948″N 16°59′33,625″E | |||||||||||||||||||||||||||||||
Wzdłuż współczesnej ulicy Grabiszyńskiej począwszy od dzisiejszej ulicy Bzowej do ulicy Klecińskiej położona była nowożytna wieś Grabiszyn[7][8]. Wieś ta była tak zwaną wsią ogrodniczą. W tego typu wsiach prowadzono głównie uprawę warzyw i ziół, ale także kwiatów, czy wytwarzanie mleka i serów, co związane było z zaopatrywaniem w te produkty pobliskiego miasta[7][9]. Wrocławskie wsie ogrodnicze zaliczano do wielkiego lub małego okręgu, przy czym Grabiszyn należał małego okręgu[9]. W 1811 r. po sekularyzacji położone tu dobra przeszły na własność miasta[8]. Na południe od wsi przebiegała stara droga polna, istniejąca od średniowiecza obiegająca parcele wsi Grabiszyn[10]. Za nią do początku XX wieku istniały ogrody, sad (Eichborngarten) i rezydencja należące do Ludwiga Eichborna, patrycjusza i bankiera[4][11]. W 1891 roku po wschodniej stronie opisanych terenów rozpoczęła się budowa tak zwanej Towarowej Obwodnicy Wrocławia. Linię uruchomiono w 1896 roku[12]. Na początku XX wieku ogrody i sad zostały przekształcone w ogrody działkowe[11]. Obszar obejmujący opisane miejsca przez które przebiega współczesna ulicy Bzowa włączony został w granice Wrocławia w 1911 r.[7][13].
W 1919 powstała spółdzielnia Siedlungsgeselleschaft Eichborngarten (Spółdzielnia Osiedlowa Eichborngarten), działająca w ramach polityki spółdzielczości mieszkaniowej Republiki Weimarskiej. Nazwa tej spółdzielni nawiązywała bezpośrednio do miejsca budowy pierwszego osiedla na terenie ogródków urządzonych w miejscu wyżej opisanych ogrodów i sadu Eichborna[4][11][14][15][16]. Inwestycja ta realizowana była w latach 1919–1926 na podstawie projektu Paula Heima powstałego przy współpracy z architektem Albertem Kempterem[4][11][17][18][19]. Obejmowała obszar 30 ha rozciągający się pomiędzy aleją generała Józefa Hallera, ulicą Grabiszyńską i wyżej wspomnianymi torami kolejowymi. Osiedle przeznaczone było dla około 3700 mieszkańców. Zbudowano wówczas około 800 domów jedno- i wielorodzinnych, z ogrodami o powierzchni od 80 od 600 m². W rejonie samej ulicy Bzowej powstały niskie domy z ogrodami, charakteryzujące się prostokątnymi bryłami i spadzistymi dachami[4][11][16].
Zaprojektowane osiedle ogrodowe typu street cum square naśladowało angielskie wzorce kompozycyjne[4][19]. Centrum układu urbanistycznego i kompozycyjnego tego osiedla stanowił plac (plac Bzowy) i główna oś całego założenia w postaci wychodzącej z tego placu ulicy (ulica Bzowa). Zarówno plac jak i ulica zagospodarowane były terenami zieleni. Przy południowym odcinku ulicy Bzowej powstały domy bliźniacze i czterorodzinne, o trzech kondygnacjach. Zabudowie tej przypisuje się „wiejski” charakter, dzięki ogrodom i połączeniu zabudowy mieszkalnej zaprojektowanej i wykonanej z charakterystycznymi dachami naczółkowymi, z budynkami gospodarczymi[4][5]. Całość osiedla dopełniała obrzeżna zabudowa wielorodzinna przy obecnej alei generała Józefa Hallera[20]. W 1921 r. wytyczono ulicę Inżynierską, na przedłużeniu ulicy Kruczej, przebiegającą prostopadle do ulicy Bzowej na śladzie istniejącej drogi[10].
W wyniku działań wojennych prowadzonych podczas oblężenia Wrocławia w 1945 r. znaczna część zabudowy uległa zniszczeniu[10]. Ta część miasta została zdobyta przez Armię Czerwoną stosunkowo wcześnie, bo już w lutym 1945 r., kiedy to front dotarł w rejon ulicy Jemiołowej, a kolejne walki skutkowały zniszczeniami w dalej części miasta[21][22][23]. W latach 70. XX wieku przy ulicy Inżynierskiej i przy północnym odcinku ulicy Bzowej powstała nowa zabudowa obejmująca pięciokondygnacyjne bloki mieszkalne[10][24].
W swojej historii ulica nosiła następujące nazwy:
Pierwotna, niemiecka nazwa ulicy pochodziła od słowa Flieder, które w tłumaczeniu na język polski oznacza bez[25]. Współczesna nazwa ulicy została nadana przez Zarząd Wrocławia i ogłoszona w okólniku nr 33 z 15.05.1946 r.[1].
Do ulicy Bzowej przypisana jest droga gminna o długości 625 m, biegnąca od ulicy Grabiszyńskiej do ulicy Makowej (numer drogi 105947D, numer ewidencyjny drogi G1059470264011)[1][26]. Ulica ta na odcinku od ulicy Inżynierskiej do placu Bzowego jest drogą dwujezdniową, a przy samym placu rozdziela się na dwie drogi obejmujące plac po jego obu stronach, które łączą się z ulicą Makową[2][26]. Dla odcinka ulicy Bzowej od ulicy Inżynierskiej do ulicy Makowej ustalono klasę dojazdową drogi[27][28][29]. Szerokość drogi w liniach rozgraniczających na dwujezdniowym odcinku ulicy wynosi 25,5 m[30], a dla dróg okalających plac odpowiednio 7,5 oraz 8,0 m[31][32].
Ulica łączy się z następującymi drogami publicznymi, kołowymi oraz innymi drogami miejskimi:
| powiązanie | droga | foto |
|---|---|---|
| skrzyżowanie, początek ulicy[a] | ulica Grabiszyńska[1][33] torowisko tramwajowe[34] |
 |
| skrzyżowanie | ulica Różana[35] |  |
| skrzyżowanie | ulica Inżynierska[36] |  |
| rozwidlenie | plac Bzowy[2] |  |
| skrzyżowanie zachodnie | ulica Makowa[1][2][37] klasy dojazdowej[38] |
 |
| skrzyżowanie wschodnie |  | |
| kontynuacja /dla drogi zachodniej/ | ulica Słonecznikowa[39] |  |
Ulica położona jest na dwóch działkach ewidencyjnych o łącznej powierzchni 26 388 m2[1][40].
Na całej ulicy jezdnie posiadają nawierzchnie z masy bitumicznej[43][24]. Ulicą Bzową nie przebiegają jakiekolwiek linie transportu miejskiego. W ramach komunikacji miejskiej trasy przejazdów linii autobusowych wyznaczone są ulicą Inżynierską z przystankiem autobusowym położonym w pobliżu skrzyżowania z ulicą Bzową o nazwie "Inżynierska", oraz trasy przejazdów linii autobusowych i tramwajowych ulicą Grabiszyńską. Tu znajduje się przystanek tramwajowy o nazwie "Bzowa (Centrum Zajezdnia)"[34].
Ulica na niemal całej długości, z wyjątkiem skrzyżowań z ulicami Grabiszyńską i Inżynierską, znajduje się w strefie ruchu uspokojonego z ograniczeniem prędkości do 30 km/h[44] i jest wskazana także dla ruchu rowerowego w powiązaniu z istniejącymi innymi ulicami w strefie oraz drogami rowerowymi biegnącymi wzdłuż ulicy Grabiszyńskiej. Na odcinku dwujezdniowym ulicy od ulicy Inżynierskiej do placu Bzowego wyznaczono także drogi rowerowe w obu kierunkach[45].
Północny odcinek ulicy, obejmujący drogę od ulicy Grabiszyńskiej do ulicy Inżynierskiej, zabudowany jest pięciokondygnacyjnymi, powojennymi blokami mieszkalnymi, wieloklatkowymi, usytuowanymi równolegle do ulicy o numerach od 9 do 39 po stronie zachodniej i od 20 do 50 po stronie wschodniej[2][24][46]. Za zabudową ulicy po stronie zachodniej, numery od 9 do 39, znajduje się położone przy ulicy Grabiszyńskiej 184 Centrum Historii Zajezdnia, zrealizowane w latach 2013–2016 w miejscu dawnej zajezdni[47]. Tylko przy samej ulicy Inżynierskiej zabudowa ta zmienia swój charakter po stronie zachodniej, gdzie znajduje się pawilon biurowo-handlowy przy ul. Inżynierskiej 17, między innymi z apteką[2][48]. Obiekt ma 2 kondygnacje nadziemne i 569 m² powierzchni zabudowy[49].
Południowy odcinek ulicy to natomiast zabudowa szeregowa i bliźniacza, zarówno przedwojenna, ujęta w gminnej ewidencji zabytków, jak i współczesna. Obejmuje ona numery od 65 do 91 po stronie zachodniej i od 76 do 102 po stronie wschodniej[2][24][46]. Pewnym wyjątkiem jest blok mieszkalny przy ulicy Inżynierskiej 20-30 usytuowany prostopadle do ulicy Bzowej oraz budynek przychodni położony przy placu Bzowym 1, jedyny z przypisanym do tego placu numerem adresowym[2][24][46][50][51].
Sam plac Bzowy otoczony jezdniami ulicy Bzowej i ulicy Makowej ma powierzchnię 3367 m²[b][52][53]. Pas rozdzielający jezdnie ulicy na dwujezdniowym jej odcinku od ulicy Inżynierskiej do placu Bzowego, zagospodarowano jako teren zieleni, a jego przeznaczenie określono jako skwer z ciągiem pieszym i szpalerami drzew podlegających ochronie[24][43][54][55]. Również jako teren z zielenią, w tym z zadrzewieniem, zagospodarowano teren wokół przychodni na placu Bzowym, jednak nie jest to przestrzeń publiczna[24][43][53][56]. Sam budynek przychodni stanowi tu dominantę z akcentem architektonicznym, który dzięki swojej formie koncentruje uwagę obserwatorów na określonym elemencie tego obiektu z osi widokowej jaką jest ulica Bzowa[57][58]. Budynek ma 2 kondygnacje nadziemne i 572 m² powierzchni zabudowy[59].
Współczesne osiedle, przez które przebiega ulica Bzowa, określane jako osiedle kameralne[60].
Ulica przebiega przez teren o wysokości bezwzględnej od 119,5 m n.p.m. (początek ulicy – północny kraniec w okolicach ulicy Grabiszyńskiej) do 123,5 m n.p.m. (koniec ulicy – południowy kraniec w okolicach ulicy Makowej)[43][61].
Ulica przebiega przez trzy rejony statystyczne o wykazanej w poniższej tabeli gęstości zaludnienia i ilości zameldowanych osób, przy czym dane pochodzą z 31.12.2020 r.[62]
| Rejon statystyczny nr | Ilość osób zameldowanych | Gęstość zaludnienia [lud./km²] | położenie |
|---|---|---|---|
| 930871 | 552 | 5795 | strona zachodnia: od ul. Grabiszyńskiej; numery 9-23 |
| 930872 | 652 | 9086 | strona zachodnia: od numeru 25 do 39 (do ul. Inżynierskiej) strona wschodnia: od ulicy Grabiszyńskiej do ul. Inżynierskiej; od numeru 20 do 50 |
| 930910 | 539 | 6121 | obie strony od ulicy Inżynierskiej do ulicy Makowej numery od 65 do 91 i od 80 do 102 |
Obszar, przez który przebiega ulica Bzowa, począwszy od ulicy Inżynierskiej w kierunku południowym, podlega ochronie i jest wpisany do gminnej ewidencji zabytków pod pozycją osiedle Grabiszyn[63][64][65]. W szczególności ochronie podlega historyczny układ urbanistyczny osiedla w rejonie alei generała Józefa Hallera i alei Pracy, ulic Inżynierskiej, Różanej i linii kolejowej wraz z zespołami budowlanymi Hutmenu i dawnej zajezdni tramwajowej we Wrocławiu, kształtowany sukcesywnie od 1919 r. do początku lat 70. XX wieku. Stan zachowania tego układu ocenia się na dobry[66]. Południowy, dwujezdniowy odcinek ulicy i plac leżą w granicach obszaru rehabilitacji istniejącej zabudowy i infrastruktury technicznej[67] oraz w strefie ochrony konserwatorskiej obejmującej wyżej opisany układ urbanistyczny[68].
Przy ulicy i w najbliższym sąsiedztwie znajdują się następujące zabytki ujęte w gminnej ewidencji zabytków:
| obiekt, położenie | powstanie, rodzaj ochrony | fotografia |
|---|---|---|
| strona zachodnia (północno-zachodnia) | ||
| Budynek mieszkalny w zabudowie szeregowej (projekt Paul Heim) ulica Bzowa 65-71[6][69][70] |
lata 1920-1930 rodzaj ochrony: inny[6] |
 |
| Budynek mieszkalny w zabudowie szeregowej (projekt Paul Heim) ulica Bzowa 89-91[6][71][72] |
lata 1920-1930 rodzaj ochrony: inny[6] |
 |
| strona wschodnia (południowo-wschodnia) | ||
| Budynek mieszkalny ulica Inżynierska 16-18[6][73][74] |
lata 1920-1930 rodzaj ochrony: inny[6] |
 |
| Budynek mieszkalny w zabudowie szeregowej (projekt Paul Heim) ulica Bzowa 76-82[6][75][76] |
lata 1920-1930 rodzaj ochrony: inny[6] |
 |
| Budynek mieszkalny w zabudowie szeregowej (projekt Paul Heim) ulica Bzowa 84-90[6][77][78] |
lata 1920-1930 rodzaj ochrony: inny[6] |
 |
Dane Głównego Urzędu Statystycznego z bazy TERYT, spis ulic (ULIC)[79]:
- województwo: DOLNOŚLĄSKIE (02)
- powiat: Wrocław (0264)
- gmina/dzielnica/delegatura: Wrocław (0264011) gmina miejska; Wrocław-Fabryczna (0264029) delegatura
- Miejscowość podstawowa: Wrocław (0986283) miasto; Wrocław-Fabryczna (0986290) delegatura
- kategoria/rodzaj: ulica
- Nazwa ulicy: ul. Bzowa (02532).
- Inaczej określa przebieg ulicy Bzowej zarządca drogi – Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta (ZDiUM) – w udostępnianym przez siebie zestawieniu, tj. od ulicy Makowej do ulicy Grabiszyńskiej[c]. Tu określony przebieg ulicy Bzowej – od ulicy Grabiszyńskiej do ulicy Makowej – zgodny jest z numeracją adresową budynków położonych przy tej ulicy[d].
- Powierzchnia określona na podstawie pola powierzchnia działki ewidencyjnej.
- ZDiUM drogi 2021 ↓, poz. 596 (Bzowa).
- SIP 2021 ↓, Mapa podstawowa.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
