Strzyżów

Strzyżów – miasto w województwie podkarpackim, w powiecie strzyżowskim, na Pogórzu Strzyżowskim, nad Wisłokiem, 30 km od Rzeszowa. Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Strzyżów. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. rzeszowskiego. Strzyżów stanowi część dawnej ziemi sandomierskiej historycznej Małopolski^[3]; przed rozbiorami miasto było położone w powiecie pilzneńskim^[3] w województwie sandomierskim^[4].

Ten artykuł dotyczy miasta w woj. podkarpackim. Zobacz też: Strzyżów (ujednoznacznienie).

Strzyżów

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Wieża kolegiaty Niepokalanego Poczęcia NMP i Bożego Ciała z II połowy XV w.
Herb
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	strzyżowski
Gmina	Strzyżów
Data założenia	przed 1279
Prawa miejskie	między 1376 a 1397
Burmistrz	Agata Gadziała
Powierzchnia	13,89[1] km²
Wysokość	232[2] m n.p.m.
Populacja (01.01.2024) • liczba ludności • gęstość	8402[1] 605 os./km²
Strefa numeracyjna	17
Kod pocztowy	38-100
Tablice rejestracyjne	RSR
Położenie na mapie gminy Strzyżów Strzyżów
Położenie na mapie Polski Strzyżów
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Strzyżów
Położenie na mapie powiatu strzyżowskiego Strzyżów
49°52′15″N 21°47′28″E
TERC (TERYT)	1819044
SIMC	0975010
Urząd miejski ul. Przecławczyka 5 38-100 Strzyżów
Strona internetowa
BIP

Według danych GUS z 1 stycznia 2024 r. Strzyżów liczył 8402 mieszkańców, będąc 22. najludniejszym miastem w województwie^[1].

Historia

Rynek w Strzyżowie

Pałac Wołkowickich z końca XIX w. w zachodniej części miasta, obecnie dom dziecka

Pomnik św. Michała, patrona miasta, na strzyżowskim Rynku

Wjazd do schronu kolejowego

Most nad Wisłokiem w Strzyżowie

Strzyżów

Dworzec w Strzyżowie

Kamienice otaczające rynek

Most nad Wisłokiem

Rynek w Strzyżowie, przed modernizacją

W znaleziskach archeologicznych z terenu Strzyżowa występuje dla okresu starożytności ceramika pradziejowa (wcześniejszej epoki kamienia), ceramika kultury pucharów lejowatych (3700–1900 p.n.e.), epoki brązu (2200–700 p.n.e.), kultury przeworskiej (III w. p.n.e.–V w. n.e.) i okresu wpływów rzymskich (I–V w.)^[5].

Legenda przypisuje założenie osady Wiślimirowi, pogańskiemu księciu związku plemiennego Wiślan, który miał w IX wieku zbudować w widłach rzeki Stobnicy i Wisłoka strażnicę o nazwie Strzeżno dla obrony swoich wschodnich rubieży^[6].

Materiał archeologiczny z okresu wczesnego średniowiecza polskiego (XI–XIII w.) pochodzi głównie z południowo-wschodniej części dzisiejszego miasta, gdzie nad Wisłokiem znajdowały się dwa dwory znane z XV w.: na lewym brzegu dwór Machowskich w Nizinach (od 1536 do przełomu XX/XXI w. w Żarnowej) i na prawym brzegu dwór Strzeżowskich w Godowej (obecny kształt z 1786), w średniowieczu połączony z miastem przez most^[7]. W rejonie stacji kolejowej przy drodze do dworu w Nizinach znaleziony został denar krzyżowy z XI w., a na terenie żwirowni naprzeciw dworu w Godowej – dwa późnośredniowieczne miecze^[8]. Ceramika z sąsiedztwa dworu w Nizinach jest datowana głównie na XI–XII w., co pozwala przesunąć początki osady Niziny i prawdopodobnie również siedziby rycerskiej na ten okres^[9][10]. Mniejszą ilość skorup naczyń wczesnośredniowiecznych pozyskano z otoczenia dworu w Godowej^[11][12]. W zachodniej części Strzyżowa nad potokiem płynącym z Łętowni stwierdzono w ramach Archeologicznego Zdjęcia Polski ślady osadnictwa z drugiej połowy XIII w., które mogą odpowiadać średniowiecznej wsi Sośninka^[13], wzmiankowanej w 1376. Późnośredniowieczne stanowiska na stokach na północ od obecnego centrum Strzyżowa, które służyły za zaplecze gospodarcze miasta lokacyjnego od końca XIV w., mogą natomiast skrywać obszar pierwotnej wsi Strzyżów z XII–XIII w., ponieważ w obrębie rynku osadnictwo aż do XV w. nie występowało^[14].

W 1185 komes Mikołaj Bogoria uposażył założony wówczas przez siebie klasztor cystersów w Koprzywnicy dobrami na pograniczu województwa sandomierskiego z księstwem halickim, w pobliżu tzw. Zabrony. Głównym ośrodkiem tych dóbr była wieś Dobrzechów. Przy wsparciu organizacji kościelnej nastąpiła kolonizacja i okcydentalizacja obszarów nad środkowym Wisłokiem^[15].

W 1279 r. biskup firmański Filip de Casate, w latach 1278–1282 legat papieski na Węgrzech i w Polsce^[16], potwierdził w Budzie prawo opata klasztoru cystersów w Koprzywnicy do pobierania dziesięciny m.in. z Czudca, Strzyżowa, Zaborowia, Dobrzechowa, Tułkowic, Kożuchowa, Lubli, Prochny i Żyznowa^[17][18][19]. Jest to pierwsza wzmianka pisana o Strzyżowie, którego nazwa miała w średniowieczu formę Strzeżów (Strezow 1279, Strzezow 1376, 1397, 1427). W 1354 właścicielami Strzyżowa byli Kiełcz i Paszek, obaj z Radowąża pod Koprzywnicą, z których pierwszy mógł należeć do rodu Bogoriów, a drugi do rodu Gryfitów^[20]. Pierwsza lokacja miasta nastąpiła między 1376, kiedy Strzyżów funkcjonował wciąż jako wieś, a 1397, kiedy przed sądem grodzkim w Bieczu wystąpił mieszczanin strzyżowski Bartosz Poszman^[21]. W 1376 Wojtko, dziedzic Czudca, przejął na pięć lat należną cystersom połowę dziesięcin ze Strzyżowa i Sośninki, których druga połowa przypadała plebanowi z Dobrzechowa^[22]. Po jego bezpotomnej śmierci Strzyżów znajdował się w latach 1398–1399 w rękach Mikołaja zwanego Swabem^[23]. W początkach XV w. przeszedł na własność Pakosza z Czudca, założyciela rodu Strzeżowskich^[23], który zmarł między 1457 a 1460 i pozostawił dobra synom, Janowi i Mikołajowi Strzeżowskim, a ci podzielili miasto między siebie w 1462^[24]. W 1419 wzmiankowane są po raz pierwszy w aktach sądu ziemskiego pilzneńskiego władze miejskie Strzyżowa złożone z wójta, rajców i ławników oraz właściciel Pakosz z Czudca^[25]. Od 1470 w dworze w Nizinach rezydował właściciel Żarnowej, Stanisław Machowski^[26]. W 1480, po zniszczeniach wywołanych pożarem, bracia Strzeżowscy, Jan z Czudca i Mikołaj z Godowej, doprowadzili do ponownej lokacji Strzyżowa, a w 1488 Mikołaj uzyskał pozwolenie królewskie na budowę mostów do Godowej i do Gbisk^[27].

Miasto w XV–XVII w. miało dwa rynki, 3 kościoły, ratusz, łaźnię, szpital dla bezdomnych, 3 młyny, jatki, karczmę, gorzelnię, dwa browary i słodownie, szkołę parafialną, komorę celną, dwa mosty: godowski i gbiski, folusz, blech z maglem i staw rybny. Teren miejski otaczał ziemny wał obronny (do dziś zachowała się ul. Zawale). Były to czasy świetnego rozwoju miasta, rzemiosła, wytwórczości, hodowli i kontraktów handlowych z ośrodkami miejskimi w Polsce, na Węgrzech i Słowacji.

Po Strzeżowskich właścicielami Strzyżowa byli Świerczowscy i Wielopolscy w XVI w., Bączalscy, Bonerowie, Szczepieccy i ponownie Wielopolscy w XVII w., Radziwiłłowie w XVIII w., Starzeńscy, Skrzyńscy, Wołkowiccy i Konopkowie w XIX i na początku XX w.

15 sierpnia 1769 odbyła się przysięga konfederatów barskich przed obrazem Matki Bożej Niepokalanej w Strzyżowie, w obecności Kazimierza Pułaskiego i Franciszka Trzecieskiego. Obraz ten został zamieszczony na sztandarze Konfederatów.

W wyniku I rozbioru Polski w 1772 r. miasto stało się częścią monarchii habsburskiej (Austrii), wchodząc w skład Królestwa Galicji i Lodomerii.

Strzyżów na przestrzeni dziejów trawiło dziesięć zanotowanych pożarów – ostatni, w 1895, był impulsem do odbudowy miasta w formie murowanej.

Rozwój miasta utrwaliło otwarcie szkoły świeckiej w 1796, a wcześniej w 1684 zezwolenie królewskie na organizację 4 jarmarków rocznie, wybudowanie w latach 1794–1798 drogi bitej Rzeszów-Strzyżów-Krosno, linii kolejowej Rzeszów-Strzyżów-Jasło w 1890.

W 1880 na ludność miasta składało się 930 Polaków, 212 Żydów oraz 185 Niemców.

1 stycznia 1925 do Strzyżowa włączono gminę Przedmieście Strzyżowskie^[28].

W czasie II wojny światowej w latach 1940–1941, w Strzyżowie powstał olbrzymi schron, przewidziany na sztabowe pociągi Hitlera, w związku z utworzoną nieopodal jedną z kwater głównych Führera.

Podczas okupacji hitlerowskiej, w grudniu 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 1500 Żydów. 28 lipca 1942 roku zostali wywiezieni do getta w Rzeszowie, a stamtąd do obozu zagłady w Bełżcu^[29].

W 1952 roku na rynku odsłonięto pomnik (w postaci popiersia) generała Karola Świerczewskiego.

W 1969 roku odsłonięto na komendzie Milicji Obywatelskiej tablicę pamiątkową ku czci 6 funkcjonariuszy MO poległych w latach 1944–1953.^[30].

W latach 60. i 70. XX w. powstał w Strzyżowie szereg fabryk, zakładów, szkół i placówek upowszechniania kultury. Miasto powiatowe w latach 1896–1932, 1954–1975 i od 1999.

Klimatogrami dla Strzyżowa
I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII
30   0 -6	28   2 -6	34   7 -1	39   12 3	109   18 7	81   21 10	82   23 13	96   23 12	57   18 9	34   14 4	50   6 0	66   2 -4
Temperatury w °C Opad całkowity w mm
Na jednostki imperialne I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII     1.2   32 21     1.1   35 22     1.4   45 30     1.5   54 38     4.3   65 45     3.2   70 51     3.2   74 55     3.8   73 54     2.2   64 47     1.3   56 40     2   42 33     2.6   35 26 Temperatury w °F Opad całkowity w calach

• 
  Rynek, 1914-1931
• 
  Most na Wisłoku, 1931
• 
  Kościół Niepokalanego poczęcia, około 1915

Klimat

Klimat Strzyżowa kształtowany jest poprzez silne oddziaływanie rejonów górskich oraz kotlinne położenie miasta. Powoduje to utrzymywanie się specyficznych warunków mikroklimatycznych wyróżniających okolice Strzyżowa na tle województwa Podkarpackiego. Charakterystyczną cechą klimatyczną Strzyżowa jest występowanie inwersji temperatury powietrza, podczas których temperatura w centrum miasta jest o kilka stopni niższa niż na szczytach okolicznych wzniesień. W skrajnych przypadkach różnica ta sięga nawet 10 °C. Występują one podczas bezchmurnych i bezwietrznych nocy. W tym przypadku dochodzi do spływu grawitacyjnego mas powietrza w kierunku Strzyżowa i do kumulacji zanieczyszczeń powietrza. Zjawisko to jest szczególnie niebezpieczne w okresie zimowym gdy występuje intensywna emisja pyłów (aerozoli) emitowanych podczas spalania węgla kamiennego i drzewa opałowego w piecach centralnego ogrzewania. Średnia roczna temperatura powietrza w Strzyżowie wynosi +7,4 °C^[31] jednak wartość ta stale rośnie. Zmiany klimatyczne w Strzyżowie zachodzą szybciej niż globalne ocieplenie. Średnia temperatura powietrza w ciągu ostatnich 50 lat wzrosła o prawie 2 °C, przy czym największe ocieplenie obserwowane jest w okresie zimowym i wiosennym. Opady atmosferyczne w Strzyżowie występują podczas 157 dni w ciągu roku, z czego opady deszczu podczas 109 dni, opady śniegu podczas 41 oraz opady deszczu ze śniegiem podczas 7 dni. Pokrywa śnieżna utrzymuje się podczas 64 dni w roku a jej średnia grubość to 12 cm. Roczna suma opadu jest wysoka i wynosi 705 mm. Wysokie opady wyróżniają okolice Strzyżowa na tle Podkarpacia. Podobnie rzecz się ma z dominującym kierunek wiatru. W środkowej i północnej części województwa dominują wiatry z sektora zachodniego, podczas gdy w Strzyżowie z kierunku południowego. Średnie roczne zachmurzenie w Strzyżowie wynosi 60%. Miesiącem w którym występuje najwięcej chmur jest grudzień (średnie zachmurzenie wynosi 76%), zaś w lipcu zachmurzenie jest najniższe i wynosi 48%. Okolice Strzyżowa charakteryzują się wysokim nasłonecznieniem, które przekracza rocznie 1070 kWh na 1 m². Stawia to rejon Strzyżowa w obszarze o jednym z najlepszych w kraju o wysokim potencjale energetycznym związanych z energią promieniowania słonecznego. Relatywnie wysokie średnie roczne prędkości wiatru przekraczające 4 m/s na wysokości 10 m nad gruntem umożliwiają rozwój energetyki wiatrowej. Szczególnie dobre warunki wietrzne panują w chłodnej porze roku kiedy zapotrzebowanie na energię jest wysokie. Warunki klimatyczne Strzyżowa promują rozwój technik hybrydowych, które wykorzystują energię promieniowania słonecznego w okresie letnim a energię wiatru w okresie jesienno-zimowym.

Średnia temperatura i opady dla Strzyżowa

Miesiąc	Sty	Lut	Mar	Kwi	Maj	Cze	Lip	Sie	Wrz	Paź	Lis	Gru	Roczna
Średnie temperatury w dzień [°C]	0,0	1,8	7,2	12,2	18,4	20,9	23,4	22,5	17,9	13,5	5,6	1,9	12,1
Średnie dobowe temperatury [°C]	-3,3	-2,4	2,5	7,7	12,6	15,4	17,6	16,7	12,5	8,0	2,6	-0,9	7,4
Średnie temperatury w nocy [°C]	-6,1	-5,7	-1,0	3,2	7,2	10,3	12,5	12,3	8,6	4,4	0,3	-3,5	3,5
Opady [mm]	30,1	28,4	34,3	39,2	109,2	80,8	81,5	95,5	56,8	33,8	49,9	65,5	705,4
Średnia liczba dni z opadami	13	14	12	13	13	15	11	12	13	9	15	17	157
Wilgotność [%]	85	83	78	73	73	76	73	77	80	79	85	87	79
Źródło: SolarAOT[32] 15.02.2010

Edukacja

• Liceum Ogólnokształcące im. Adama Mickiewicza
• Zespół Szkół Technicznych
• Miejski Zespół Szkół
  • Szkoła Podstawowa nr 2 im. M. Konopnickiej
• Szkoła Podstawowa nr 1 im. Orła Białego
• Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy
• Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia im. Z. Mycielskiego
• Ośrodek Kształcenia Zawodowego

Demografia

• Piramida wieku mieszkańców Strzyżowa w 2014 roku^[33].

Sport

Strzyżów posiada bogate tradycje sportowe, które intensywnie rozwijały się już w latach 50. oraz 60. XX wieku. Zaliczyć do nich można następujące sekcje: podnoszenia ciężarów, strzelecką, lekkoatletyczną oraz narciarską.

Strzelectwo początkowo rozwijało się w ramach Ligi Przyjaciół Żołnierza, a od 1965 w ramach Ligi Obrony Kraju. Największym sukcesem tej sekcji było zdobycie drużynowego Mistrzostwa Polski w 1968 oraz liczne miejsca na podium w klasyfikacjach indywidualnych. W latach 90. Strzyżów był 2-krotnie gospodarzem centralnych zawodów O Srebrne Muszkiety. Zawody rozgrywane były na 50 m strzelnicy. Poza tym obiektem LOK posiadał strzelnicę do broni pneumatycznej, która w późniejszym czasie została przeniesiona do Miejskiego Zespołu Szkół. Duże zasługi w strzelectwie sportowym są zasługą Alfreda Kruczka, Józefa Szary oraz Andrzeja Markowicza, którzy przez wiele lat prowadzili oraz rozwijali sekcję.

W LOK w Strzyżowie działała również sekcja żeglarska, która głównie zajmowała się budową łodzi.

Sekcja lekkoatletyczna rozwijała się na stadionie piłkarskim, gdzie w każdy czwartek odbywały się treningi oraz zawody w ramach III ligi lekkiej atletyki.

Założycielem sekcji narciarskiej jest Roman Wilczak. W latach 50. XX wieku powstał ośrodek narciarski w Łętowni, gdzie wybudowano 30 m skocznię narciarską, trasy biegowe oraz stok narciarski. Na skoczni odbywał się podkarpacki turniej 4 skoczni, a zawodnicy sekcji odnosili sukcesy na arenie krajowej. W ostatnich latach sekcja ta przeżywa reaktywacje ze względu na rozwój infrastruktury narciarskiej w Łętowni.

W historii strzyżowskiego sportu odnotować należy działalność sekcji piłki koszykowej, która przez 2 lata uczestniczyła w rozgrywkach III ligi. Jednak największą popularnością w Strzyżowie cieszy się piłka siatkowa oraz piłka nożna. W mieście mieszczą się dwa kluby sportowe: Uczniowski Klub Sportowym Sokół Strzyżów z sekcją piłki siatkowej oraz Miejski Klub Sportowy Wisłok Strzyżów z sekcją piłki siatkowej i piłki nożnej. Siatkarze MKS Wisłoka Strzyżów przez wiele lat uczestniczyli w rozgrywkach III ligi, a od sezonu 2009/2010 występują w II lidze PZPS. Siatkarskie kluby ze Strzyżowa mają na swoim koncie liczne sukcesy w zespołach juniorskich na szczeblu wojewódzkim, makroregionalnym i centralnym. Wynikają one z intensywnego trybu szkolenia dzieci i młodzieży począwszy od szkoły podstawowej. Wielu zawodników stawiających pierwsze kroki w siatkówce w strzyżowskich szkołach zasiliło w późniejszym czasie pierwszoligowy zespół Resovii Rzeszów. Najbardziej znanym jest reprezentant kraju Łukasz Perłowski.

Wspólnoty wyznaniowe

• Kościół rzymskokatolicki (dekanat Strzyżów w diecezji rzeszowskiej):
  • parafia Niepokalanego Poczęcia NMP, Kolegiata Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny i Bożego Ciała
  • parafia św. Józefa Sebastiana Pelczara.
• Świadkowie Jehowy:
  • zbór Strzyżów, Sala Królestwa^[34].

Stowarzyszenia i kultura

Od 1967 roku w mieście działa Towarzystwo Miłośników Ziemi Strzyżowskiej (TMZS). Założycielami TMZS między innymi byli: Zygmunt Leśniak, nauczyciel Liceum Ogólnokształcącego w Strzyżowie – pierwszy przewodniczący, Tadeusz Szetela z Dobrzechowa – z-ca przewodniczącego, Mieczysław Cynarski, sekretarz Prezydium Powiatowej Rady Narodowej – sekretarz, Michał Jezierski, Kazimiera Hodór, Adam Patryn i Jan Zając^[35].

W Strzyżowie działa od 2011 Muzeum Samorządowe Ziemi Strzyżowskiej, które udostępnia do zwiedzania dawną synagogę miejską i nazistowski podziemny schron kolejowy.

Miasta i gminy partnerskie

• Bagnacavallo^[36]
• Svidnik^[37]
• Gorodok^[38]
• Kisvárda^[39]
• Lassee^[40]
• Namsos^[41]
• Tisno^[42]

Honorowi obywatele miasta

• Adam Fedorowicz (1899)^[43]
• Adam Kluska (2007)

• Panoramy Strzyżowa
• 
  część wschodnia
• 
  część zachodnia
• 
  widok ze stoku narciarskiego

Zobacz też

• Strzyżów nad Wisłokiem
• Kolegiata Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny i Bożego Ciała w Strzyżowie
• Muzeum Samorządowe Ziemi Strzyżowskiej w Strzyżowie
• Najstarszy cmentarz żydowski w Strzyżowie
• Stary cmentarz żydowski w Strzyżowie
• Nowy cmentarz żydowski w Strzyżowie
• Synagoga w Strzyżowie
• Tunel schronowy w Strzyżowie

Przypisy

1. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 22 lipca 2024 [dostęp 2024-10-23] (pol.).
2. Współrzędne geograficzne Strzyzow, Polska. [dostęp 2017-04-22].
3. Andrzej Karpiński (red.): „Społeczeństwo staropolskie. Seria nowa”, tom IV: Społeczeństwo a wojsko. Wydawnictwo DiG, Warszawa 2015, s. 129. ISBN 978-83-7181-863-9
4. Historia powiatu – Powiat Strzyżowski.
5. Lubelczyk 2006 ↓, s. 542–546.
6. Historia miasta [wersja pierwotna, niepełna] [online], Strzyżowiak.pl [zarchiwizowane z adresu 2009-02-28].
7. Lubelczyk 2006 ↓, s. 523–524, 542, 544–546.
8. Lubelczyk 2006 ↓, s. 523, 543.
9. Lubelczyk 2006 ↓, s. 523–524, 544–546.
10. Lubelczyk 2015 ↓, s. 71–72.
11. Lubelczyk 2006 ↓, s. 542.
12. Lubelczyk 2015 ↓, s. 71.
13. Lubelczyk 2006 ↓, s. 524, 543.
14. Lubelczyk 2015 ↓, s. 72–73.
15. Gliwa 2017 ↓, s. 394.
16. NorbertN. Jerzak NorbertN., Udział biskupa Filipa z Fermo we wrocławskim sporze pomiędzy biskupem Tomaszem II a księciem Henrykiem IV, „Wrocławski Przegląd Teologiczny”, 25 (2), 2017, s. 130.
17. FranciszekF. Piekosiński FranciszekF. (red.), Kodeks dyplomatyczny Małopolski, t. 2, Kraków: Akademia Umiejętności, 1886, s. 144.
18. Lubelczyk 2015 ↓, s. 65, 82.
19. Gliwa 2017 ↓, s. 396.
20. Gliwa 2017 ↓, s. 396–397.
21. Gliwa 2017 ↓, s. 398.
22. FranciszekF. Piekosiński FranciszekF. (red.), Kodeks dyplomatyczny Małopolski, t. 3, Kraków: Akademia Umiejętności, 1887, s. 298–299.
23. Gliwa 2017 ↓, s. 399.
24. Gliwa 2017 ↓, s. 403.
25. Gliwa 2017 ↓, s. 398–399.
26. Żarnowa [online], Starostwo Powiatowe w Strzyżowie, 1 kwietnia 2019 [zarchiwizowane z adresu 2020-09-23].
27. Historia miasta [online], Strzyżowiak.pl, 2009 [zarchiwizowane z adresu 2009-04-30].
28. Dz.U. z 1924 r. nr 117, poz. 1056
29. Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 582.
30. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945, Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, str. 626
31. Klimat Strzyżowa. 2010-02-15. [dostęp 2016-10-14].
32. Stacja Badawcza Transferu Radiacyjnego w Strzyżowie. [dostęp 2010-02-15].
33. Strzyżów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11], liczba ludności na podstawie danych GUS.
34. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2015-01-02].
35. Nowiny Rzeszowskie z 3 czerwca 1967 r. (przed rejestracją Statutu 9 października 1967 w Wydziale Spraw Wewnętrznych Prezydium PRN w Strzyżowie TMZS miało nazwę Stowarzyszenie Przyjaciół Ziemi Strzyżowskiej).
36. Bagnacavallo (Włochy)
37. Svidnik (Słowacja)
38. Gorodok (Ukraina)
39. Kisvarda (Węgry)
40. Lassee (Austria)
41. Namsos (Norwegia)
42. Tisno (Chorwacja)
43. Kronika. „Głos Rzeszowski”. Nr 15, s. 3, 9 kwietnia 1899.

Bibliografia

• KrzysztofK. Baczkowski KrzysztofK., Osadnictwo regionu strzyżowskiego do r. 1450, [w:] StanisławS. Cynarski (red.), Studia nad dziejami Strzyżowa i okolic, Rzeszów: Towarzystwo Naukowe, 1980, s. 59–83.
• StanisławS. Baran StanisławS., Zarys z dziejów miasta Strzyżowa od końca XV do początków XVII wieku, „Rocznik Województwa Rzeszowskiego”, 9, 1978, s. 135–143.
• StanisławS. Gawęda StanisławS., Rozwój gospodarki wiejskiej od połowy XV do początków XVII wieku, [w:] StanisławS. Cynarski (red.), Studia nad dziejami Strzyżowa i okolic, Rzeszów: Towarzystwo Naukowe, 1980, s. 85–110.
• AndrzejA. Gliwa AndrzejA., Bogoriowie, cystersi i Gryfici. Analiza źródłowo-bibliograficzna dotycząca głównych prekursorów kolonizacji terenu pogranicza nad środkowym Wisłokiem na przełomie wczesnego i późnego średniowiecza, [w:] AntoniA. Lubelczyk, Grodzisko i zamek w Czudcu na terenie dawnej ziemi sandomierskiej w świetle badań archeologicznych w latach 2001–2010, Rzeszów: Zimowit, 2017, s. 391–411, ISBN 978-83-65627-28-5.
• AndrzejA. Gliwa AndrzejA., Strzyżów. Zarys dziejów miasta od średniowiecza do połowy XIX wieku, Strzyżów: Towarzystwo Miłośników Ziemi Strzyżowskiej, 2014.
• AndrzejA. Gliwa AndrzejA., Strzyżów i Czudec jako małe ośrodki wymiany handlowo-rzemieślniczej w Małopolsce na tle procesów lokacyjnych i rozwoju przestrzennego w okresie późnego średniowiecza, [w:] JanJ. Gancarski (red.), Handel w średniowieczu w miastach południowo-wschodniej Polski, wschodniej Słowacji, północno-wschodnich Węgier i zachodniej Ukrainy w świetle badań archeologicznych i historycznych, Krosno: Muzeum Podkarpackie w Krośnie, 2016, s. 49–84.
• FeliksF. Kiryk FeliksF., Początki miast w rejonie środkowego biegu Wisłoka (Frysztak, Wielopole Skrzyńskie, Strzyżów, Czudec i Niebylec), „Rocznik Województwa Rzeszowskiego”, 9, 1978, s. 101–123.
• AntoniA. Lubelczyk AntoniA., Czudec, Godowa, Niziny. Przykłady średniowiecznych rezydencji średniozamożnej szlachty na Pogórzu Strzyżowskim, [w:] JanJ. Gancarski (red.), Późne średniowiecze w Karpatach polskich, Krosno: Mitel, 2007, s. 209–267.
• AntoniA. Lubelczyk AntoniA., Osadnictwo wczesnośredniowieczne na terenie Pogórza Strzyżowskiego w świetle weryfikacyjnych badań powierzchniowych i wykopalisk w latach 1996–2003, [w:] JanJ. Gancarski (red.), Wczesne średniowiecze w Karpatach polskich, Krosno: Muzeum Podkarpackie w Krośnie, 2006, s. 501–560, ISBN 83-86588-83-7.
• AntoniA. Lubelczyk AntoniA., Ziemia Strzyżowska od wczesnego średniowiecza po połowę XVI wieku w świetle źródeł archeologicznych, „Strzyżowski Rocznik Muzealny”, 1, 2015, s. 56–105.
• EwaE. Śnieżyńska-Stolot EwaE., FranciszekF. Stolot FranciszekF., Zabytki sztuki w okolicach Strzyżowa, [w:] StanisławS. Cynarski (red.), Studia nad dziejami Strzyżowa i okolic, Rzeszów: Towarzystwo Naukowe, 1980, s. 383–411.
• SławomirS. Wnęk SławomirS., Elita strzyżowska od schyłku XIX do połowy XX wieku. Wybrane zagadnienia, „Strzyżowski Rocznik Muzealny”, 2, 2016, s. 189–234.
• SławomirS. Wnęk SławomirS., Wybrane zagadnienia społeczno-gospodarcze z dziejów Strzyżowa od końca XIX wieku do połowy XX wieku, „Strzyżowski Rocznik Muzealny”, 1, 2015, s. 133–175.
• JerzyJ. Wyrozumski JerzyJ., Miasta regionu strzyżowskiego, [w:] StanisławS. Cynarski (red.), Studia nad dziejami Strzyżowa i okolic, Rzeszów: Towarzystwo Naukowe, 1980, s. 111–150.

Linki zewnętrzne

• Strzyżów 2, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 490.

Kontrola autorytatywna (miasto):

• VIAF: 244693040
• LCCN: n88082635
• NKC: ge1086614
• J9U: 987007564939605171