Pesa Atribo (typ 219M) – normalnotorowe, trójczłonowe, niskopodłogowe i jednoprzestrzenne spalinowe zespoły trakcyjne (SZT) produkowane w latach 2007–2021 przez zakłady Pesa Bydgoszcz. Są one wersją rozwojową zespołu trakcyjnego Pesa 218Mc (SA133). Wyprodukowano łącznie 118 egzemplarzy dla polskich i włoskich przewoźników.
 SA136-003 na stacji Kołobrzeg | |
| Kraj produkcji | |
|---|---|
| Producent | |
| Lata budowy |
2007–2021 |
| Układ osi |
B′2′2′B′ |
| Układ wagonów |
s+d+s |
| Wymiary | |
| Masa służbowa |
ATR220: 108 t |
| Długość |
55 570 mm |
| Szerokość |
2883 mm |
| Wysokość |
4185 mm |
| Średnica kół |
840 mm |
| Napęd | |
| Typ silników |
MAN D2876LUE623 |
| Liczba silników |
2×382 kW |
| Parametry eksploatacyjne | |
| Rodzaj przekładni |
hydrauliczna |
| Prędkość konstrukcyjna |
140 km/h |
| Maksymalna prędkość eksploatacyjna |
ATR220: 120 km/h |
| System hamulca |
SA136: Knorr KE |
| Parametry użytkowe | |
| Wysokość wejścia |
600 mm |
| Liczba miejsc siedzących | |
| Liczba miejsc ogółem |
ATR220: 304 |
Historia
Geneza
W latach 2006–2007 w Pesie, w oparciu o doświadczenia z produkcji i eksploatacji dwuczłonowych spalinowych zespołów trakcyjnych typu 218M, zaprojektowano kolejny SZT – typu 219M Atribo[2]. Kierownikiem zespołu projektowego był Bartosz Piotrowski. Za koncepcję bryły i ergonomię kokpitu odpowiedzialny był Jakub Gołębiewski z pracowni Marad Design[7], zaś projekt konstrukcyjny wykonał zespół projektowy Pesy pod kierownictwem Arkadiusza Sobkowiaka[8].
Produkcja Atribo ruszyła w sierpniu 2007. W maju 2008 rozpoczęły się jazdy testowe na terenie fabryki, a w dniach od 15 do 17 czerwca odbyły się próby na torze doświadczalnym w Żmigrodzie. Prototyp dostarczono do Bari we Włoszech pod koniec czerwca. Projektowanie, produkcja i testy były kontrolowane przez pierwszego odbiorcę tych pojazdów – Ferrovie del Sud Est[2].
Kolejną generacją SZT produkowanych w Pesa Bydgoszcz jest rodzina Link.
219M Atribo
.jpg)
Zamówienia
- 12 czerwca 2006 – podpisanie umowy na dostawę 13 sztuk dla Ferrovie del Sud Est[9],
- 26 lutego 2007 – podpisanie umowy na dostawę 10 sztuk dla Ferrovie del Sud Est[2],
- 17 lutego 2009 – podpisanie umowy na dostawę 2 sztuk dla Ferrovie Nord Milano[10],
- 19 maja 2009 – podpisanie umowy na dostawę 8 sztuk dla Ferrovie Emilia Romagna[11],
- 29 stycznia 2010 – podpisanie umowy na dostawę 10 sztuk dla UM Województwa Zachodniopomorskiego[3],
- marzec 2010 – podpisanie umowy na dostawę 4 sztuk dla Ferrovie del Sud Est[12],
- wrzesień 2010 – podpisanie umowy na dostawę 2 sztuk dla UM Województwa Zachodniopomorskiego[3],
- 2009 lub 2010 – podpisanie umowy na dostawę 4 sztuk dla Ferrovie Emilia Romagna[13],
- 12 grudnia 2013 – podpisanie umowy na dostawę 40 sztuk dla Trenitalii[14], zamówienie zostało później rozszerzone o łącznie 18 dodatkowych egzemplarzy[15][16],
- 2 września 2014 – podpisanie umowy na dostawę 7 sztuk dla UM Województwa Pomorskiego[17].
Prezentacje promocyjne
,_Trako_2015,_2015-09-25_(Muri_WG_2015-34).jpg)
Producent wykorzystywał pojazdy wyprodukowane na włoskie zamówienia do celów promocyjnych. W dniach 23–26 września 2008 jednostka ATR220-006 była prezentowana przez Pesę na targach InnoTrans w Berlinie[18]. 13 listopada 2008 ten sam zespół trakcyjny, przeznaczony dla Ferrovie del Sud Est, obsługiwał połączenia na reaktywowanej niewiele wcześniej trasie Bydgoszcz Główna – Chełmża[19]. 18 listopada 2010 w województwie łódzkim odbył się przejazd pokazowy SA136-009 na trasie Łódź Kaliska – Sieradz – Łódź Kaliska w ramach promocji projektu Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej[20]. W dniach 19–20 marca 2009 jeden z ATR220 był prezentowany słoweńskim kolejom państwowym w Lublanie[21]. 23 czerwca 2009 w miejscowości Česká Třebová odbyła się prezentacja 219M dla České dráhy[22]. Od 14 do 16 października 2009 Atribo wyprodukowane dla Ferrovie Emilia Romagna i oznaczone jako ATR220-029 było prezentowane przez producenta na targach Trako[23]. Od 22 do 25 września 2015 natomiast, również na targach Trako, prezentowano ATR220-026Tr[24].
Konstrukcja
.jpg)
Atribo to jednoprzestrzenny trójczłonowy, częściowo niskopodłogowy (wysokość wejścia 600 mm nad poziomem główki szyny) skład przeznaczony do obsługi regionalnych przewozów pasażerskich na liniach niezelektryfikowanych[25].
Wszystkie człony posiadają po jednej parze drzwi o prześwicie 1300 mm. Ze względu na sposób połączenia członów ze sobą, nie jest możliwe skracanie i wydłużanie pojazdu w warunkach eksploatacyjnych, jednakże istnieje możliwość łączenia do 3 pojazdów tego samego typu w trakcję wielokrotną[1][3], także z linkami typu 223M[26].
Wnętrze
_-_wnętrze_Trako_2015_(Flyz1_WG_34-2015).jpg)
Wnętrze jest klimatyzowane, monitorowane oraz wyposażone w system wykrywania pożarów[1][3][27]. Jedna z dwóch kabin WC jest przystosowana dla osób niepełnosprawnych, w pojeździe znajduje się specjalna przestrzeń dla takich osób oraz rampa manualna[2][3]. Podłoga w części niskopodłogowej znajduje się na wysokości 600 mm nad poziomem główki szyny, a w wysokopodłogowej 1200 lub 1295 mm (nad wózkami i zespołami napędowymi) i 900 mm (w przejściu międzywagonowym)[3][1].
W wersji włoskiej znajduje się 21 siedzeń w 1. klasie (w układzie 2+1) oraz 129 stałych i 4 rozkładane siedzenia w 2. klasie. W polskiej wersji jest jedynie 2. klasa mająca 150 stałych siedzeń i 7 uchylnych[2][3]. Atribo wyposażono w wizualno-akustyczny system informacji pasażerskiej[3][2].
Napęd
.jpg)
Pojazdy zbudowano w układzie członów: silnikowy-doczepny-silnikowy, pierwszy i ostatni wózek to dwuosiowe wózki napędne typu 24MN lub 24MNb, a dwa środkowe wózki to wózki toczne w systemie Jakobsa typu 37ANk lub 37ANb. Producentem wszystkich wózków jest Pesa. Każdy pojazd posiada 2 silniki MAN D2876LUE623 o mocy 382 kW sprzężone z przekładnią Voith[2][3].
Atribo dla Trenitali zostały wyposażone układy napędowe Voith/MAN dostosowane do nowej normy emisji spalin Stage IIIB[5]. Wśród innych różnic z wcześniejszymi atribo producent podaje, że zastosował własny system sterowania i lokalizacji pojazdu oraz zmniejszone zostały założone koszty eksploatacji[28].
Bezpieczeństwo
Jednostka posiada system zabezpieczeń łagodzących skutki ewentualnego zderzenia czołowego. Przy prędkości do 5 km/h energia jest przejmowana sprężyście przez absorber hydrauliczny znajdujący się przy mocowaniu sprzęgu do karoserii. Kolejne absorbery, znajdujące się po bokach sprzęgu, są w stanie przyjąć całą energię zderzenia z prędkością 15 km/h, chroniąc pudło pojazdu przed uszkodzeniem. Przy wyższych prędkościach deformacji ulega strefa zgniotu karoserii, mająca zapewnić bezpieczeństwo przestrzeni pasażerskiej do prędkości 30 km/h. Zamontowane po bokach czoła pochłaniacze energii są zaprojektowane przez Pesę i zostały już wcześniej (2006) zastosowane w elektrycznym Acatusie[2].
Nie ma informacji na temat zastosowania wyżej opisanych systemów bezpieczeństwa w jednostkach dla województwa pomorskiego.
Pojazdy wyposażone są w system kontroli i diagnostyki pojazdu[3][1].
Eksploatacja
| Państwo | Właściciel | Przewoźnik | Seria | Liczba |
|---|---|---|---|---|
 Polska |
Województwo zachodniopomorskie | Polregio | SA136 | 9 |
| Województwo pomorskie | 7 | |||
| Modertrans Poznań i Public Transport Service[d] | ATR220 | 2 | ||
| Polregio[e] | SA136 | 3 | ||
 Włochy |
Ferrovie del Sud Est | ATR220 | 27 | |
| Trasporto Passeggeri Emilia-Romagna | 12 | |||
| Trenitalia | ATR220Tr | 58 | ||
| Łączna liczba: | 118 | |||
Stosowane we Włoszech oznaczenie ATR to akronim pochodzący od określenia AutoTreno Rapido (szybki pociąg samobieżny)[29].
Województwo zachodniopomorskie
29 stycznia 2010 podpisano umowę z województwem zachodniopomorskim za zakup 10 atribo z opcją rozszerzenia o kolejne 2 egzemplarze, z której to opcji skorzystano we wrześniu 2010[3][30]. Pierwsze dwa egzemplarze dostarczono 25 czerwca, a 27 czerwca rozpoczęto ich eksploatację w Zachodniopomorskim Zakładzie Przewozów Regionalnych[3]. Kolejne egzemplarze dostarczano po 1 lub 2 miesięcznie aż do 28 stycznia 2011[3]. Podobnie jak włoskie jednostki, SA136 dostały swój, choć nieoficjalny, przydomek. Ze względu na malaturę nazywane są smerfami[31].
Pojazdy przydzielono do Bazy Taboru PR w Kołobrzegu[3]. Pociągi przydzielono przede wszystkim do obsługi relacji Szczecin – Kołobrzeg (Koszalin) oraz Szczecin – Szczecinek[3]. Pojazdy sporadycznie przydzielano do obsługi relacji Koszalin – Mielno Koszalińskie, obsługiwanej głównie przez SA103 oraz Sławno – Darłowo obsługiwanej głównie przez SA109 i SA110[3]. W przypadku awarii zachodniopomorskich EN57 atribo zastępują je na zelektryfikowanych trasach takich jak: Szczecin – Białogard, Szczecin – Gryfino czy Szczecin – Kamień Pomorski[3].
Atribo zastąpiły wysłużone niemieckie pojazdy SA110, których eksploatacje ostatecznie zakończono w kwietniu 2012[32].
Od 29 sierpnia 2012 atribo są kierowane również do obsługi linii Szczecin – Piła[33], a od czerwca 2013 również do portu lotniczego Szczecin-Goleniów (po drodze ze Szczecina do Kołobrzegu)[34].
31 lipca 2013 na pokładzie jednego z pojazdów Urząd Marszałkowski podpisał roczną umowę z Przewozami Regionalnymi na świadczenie usług przewozowych[35].
27 sierpnia 2014 dwa zachodniopomorskie pojazdy serii SA136 zostały uszkodzone w wypadkach. Do pierwszego z nich doszło na przejeździe kolejowo-drogowym bez zapór w pobliżu Gryfic, gdzie pociąg uderzył w przejeżdżający ciągnik rolniczy z przyczepą. Do drugiego wypadku doszło na przejeździe w Żabowie, gdzie atribo nie zdążył wyhamować przed elementem turbiny wiatrowej, który spadł na tory z przewożącej go ciężarówki[36].
W 2016 roku wózki zastosowane w pojazdach serii SA136 zostały objęty dokładniejszymi kontrolami, ze względu na pojawienie się pęknięć ram wózków w dwuczłonowych 218M, w których zastosowano te same wózki[37][38].
W grudniu 2022 zakończono dostawy jednostek elektryczno-spalinowych EN63H[39], co spowodowało, że wraz ze zbliżającymi się przeglądami P3-2, w marcu 2023 roku urząd marszałkowski zdecydował się na wystawienie na sprzedaż 3 jednostek SA136[40][41]. W 2 pierwszych postępowaniach nie było chętnych na ich zakup[42], natomiast podczas 3. próby obniżono cenę i na zakup zdecydowało się Polregio[43].
Województwo pomorskie
.jpg)
2 września pomorski samorząd podpisał z Pesą umowę na dostawę 7 sztuk SZT typu 219M oraz 3 sztuk 2-członowych SZT typu 218Mc do obsługi Pomorskiej Kolei Metropolitalnej[17][44]. Dostawy miały rozpocząć się w grudniu 2014 a zakończyć w maju 2015. Na mocy podpisanych aneksów przesunięto czas dostaw na okres od 20 kwietnia do 31 sierpnia 2015[45]. W zamian za opóźnienie realizacji kontraktu producent doposażył jednostki w superkondensatory i wysuwane stopnie zewnętrzne. W kwietniu 2015 pierwszy pojazd był gotowy i posiadał homologację[46]. Na początku czerwca Pesa dostarczyła 3 pojazdy: 2 z nich zostały użyczone Przewozom Regionalnym skierowane do obsługi linii Gdynia – Hel, a jeden z nich testów na trasie PKM (później również go tymczasowo przekazano Przewozom Regionalnym)[47][48], gdzie 12 czerwca odbyła się jego uroczysta prezentacja[49]. W późniejszym czasie pojazdy użytkowane przez PR skierowano również na trasę Gdynia/Tczew – Chojnice[50]. Na początku sierpnia ponownie jeden z pojazdów SA136 skierowano do testów na linii PKM[51].
1 września 2015 składy rozpoczęły regularną obsługę PKM, której operatorem została spółka PKP Szybka Kolej Miejska w Trójmieście[52]. 11 grudnia 2022 obsługę PKM przejęła spółka Polregio i to jej przekazano wszystkie pojazdy serii SA136[53].
Polregio
W listopadzie 2023 roku Polregio zakupiło od województwa zachodniopomorskiego 3 jednostki[43]. W momencie zakupu planowano aby skierować je do kursowanie w województwie lubuskim[54], tak się jednak nie stało i w sierpniu 2024 pierwsza jednostka w barwach Polregio została przydzielona do Pomorskiego Zakładu spółki, gdzie we wrześniu rozpoczęła obsługę Pomorskiej Kolei Metropolitalnej[55].
Ferrovie del Sud Est
Kontrakt z Ferrovie del Sud Est na dostarczenie 13 pojazdów 219M podpisano 12 czerwca 2006[9]. W 26 lutego 2007 FSE, korzystając z opcji zawartych w podpisanej umowie, poszerzyło zamówienie do 23 sztuk[2]. Dostawy rozpoczęto 15 lipca 2008[56]. Używano wtedy nazwy handlowej Nicolaus, nawiązując do imienia patrona prowincji Bari, Mikołaja[57]. Pojazdy przeznaczono do obsługi połączeń w regionie Apulia[56].
Podczas transportu do Włoch, pojazdy samodzielnie docierały do stacji Wałbrzych Główny, skąd dalej były przeciągane lokomotywami wyposażonymi w sprzęg UIC[58].
W marcu 2010 podpisano nowe zamówienie na kolejne 4 sztuki[12].
22 lipca 2022 na linii kolejowej między Martina Franca, a Crispiano doszło do pożaru jednostki ATR220-006[59].
Ferrovie Nord Milano
17 lutego 2009 Pesa podpisała umowę na dostawę dwóch 219M dla Ferrovie Nord Milano[10]. Oba zespoły (ATR220 Luca, ATR220 Sofia) uroczyście przekazano przewoźnikowi 9 kwietnia 2009 w Brescii[60]. Pojazdy przeznaczono do obsługi trasy Brescia – Iseo – Edolo[60]. Pociągi te stosunkowo często ulegały awariom wykluczającym je z ruchu, co prawdopodobnie były spowodowane dużym nachyleniem linii, po których kursowały[61]. Spowodowało to zaprzestanie ich eksploatacji w 2015 roku (miały wówczas przejechane odpowiednio 510 tys. km i 447 tys. km) oraz formalnie wycofanie z ruchu w 2020 roku[62][63]. Dodatkowo w międzyczasie Krajowa Agencja Bezpieczeństwa Kolejowego ogłosiła alarm bezpieczeństwa „dotyczący problemów związanych z pęknięciem ramy wózka”[61].
Obie jednostki zostały we wrześniu 2023 zakupione przez polskie konsorcjum spółek Modertrans Poznań i Public Transport Service[62]. Z końcem stycznia 2024 polskie konsorcjum odebrało składy, a 11 marca rozpoczął się ich transport do Polski[64]. Po przejeździe do Polski zostały poddane polonizacji, w wyniku czego w październiku rozpoczęto jazdy testowe na polskiej sieci kolejowej[65]. W grudniu zostały zaoferowane w postępowaniu Kolei Wielkopolskich na zakup 2 używanych SZT[66].
Ferrovie Emilia Romagna / Trasporto Passeggeri Emilia-Romagna
19 maja 2009 podpisano kontrakt z Ferrovie Emilia Romagna na dostarczenie 8 sztuk zespołów typu 219M[11] do obsługi linii Bolonia – Portomaggiore i Casalecchio – Vignola[67]. Pierwsze trzy sztuki dostarczono 25 czerwca 2009[68]. Później podpisano umowę na dostawę 4 dalszych egzemplarzy[13]. 1 lutego 2012 Ferrovie Emilia Romagna połączyło się z Azienda Trasporti Consorziali w wyniku czego powstało Trasporto Passeggeri Emilia-Romagna[69].
Trenitalia
12 grudnia 2013 roku Pesa podpisała w Rzymie umowę z przewoźnikiem Trenitalia na dostawę 40 Atribo z opcją dokupienia kolejnych 20[14][70]. Pod koniec lipca 2014 roku pierwszy pojazd był testowany na torze doświadczalnym Instytutu Kolejnictwa w pobliżu Żmigrodu[71], a 20 sierpnia dostarczono go do Pizy i przeznaczono do testów niezbędnych do dopuszczenia tych pojazdów do poruszania się po włoskiej sieci kolejowej[72]. Po zakończeniu testów i otrzymaniu oznaczenia UIC prototyp 3 grudnia został przetransportowany z Pizy do Rzymu[73]. 4 grudnia 2014 odbyła się oficjalna prezentacja tej jednostki na głównym dworcu stolicy Włoch Roma Termini[74]. 6 grudnia do Pizy dotarł transport z dwoma kolejnymi atribo[75]. Łącznie w pierwszym półroczu 2015 roku dostarczono 8 atribo do Toskanii, a kolejne 2 jednostki w lipcu[76]. 13 lutego 2015 odbyła się kolejna oficjalna prezentacja – tym razem we Florencji. Pojazdy zostały nazwane przez przewoźnika Swing[77]. 16 marca pierwszy z pojazdów otrzymał dopuszczenie do ruchu na włoskiej sieci kolejowej[78], a 20 marca rozpoczął kursy z pasażerami[79].
Atribo dostarczane były do Włoch przez Przedsiębiorstwo Spedycyjne Trade Trans z Grupy PKP Cargo[80]. Jednostki zostały zakupione celem zastąpienia starszych pojazdów spalinowych serii ALN 668 i 663[81] i obsługi rejonów Toskanii, Abruzji, Kampanii, Kalabrii i Marche[5].
W październiku 2015 ze względu na problemy z system ETCS pojazdy zostały wycofane z linii Lukka – Aulla w Toskanii i zastąpione przez składy wagonowe[82]. Na początku listopada problemy zostały rozwiązane poprzez wymianę wadliwego podzespołu[83].
22 lutego 2016 w Conegliano odbyła się prezentacja atribo przeznaczonego dla regionu Wenecja Euganejska[84]. W 2016 roku zakończono dostawy 40 jednostek zamówionych w ramach zamówienia podstawowego[15]. Pod koniec 2016 roku trwała produkcja dodatkowych 4 egzemplarzy, który zostały zamówione w ramach opcji z podstawowego zamówienia[15].
27 lipca 2018 zamówienie rozszerzono o kolejnych 14 egzemplarzy (w tym 10 do wykorzystania na Sardynii)[16]. 5 lutego 2020 do Włoch wyjechało 45. atribo dla Trenitalii[85]. Na początku października cztery pojazdy były dostarczone na Sardynię[86], a dostawy, łącznie 10 pojazdów, zakończono w grudniu[87]. W marcu 2021 ukończono dostawy pojazdów zamówionych w 2018 roku[88].
Zobacz też
Uwagi
Przypisy
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
