odległość między szynami toru kolejowego Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Rozstaw szyn (inaczej szerokość toru[1]) – najmniejsza odległość między liniami prostopadłymi do powierzchni tocznej, przecinającymi każdy profil główki szyny w zakresie od 0 do 14 mm poniżej powierzchni tocznej[2].
W Polsce szerokość ta, mierzona 14mm poniżej górnej powierzchni szyn, wynosi na liniach normalnotorowych 1435mm. Czym innym jest odległość między osiami główek szyn (wynosi 1500mm).
Oprócz rozstawu normalnego, 1435mm, istnieje kilka podstawowych rozstawów stosowanych w różnych państwach na liniach kolei sieci krajowych: 1000mm, 1067mm, 1520mm, 1600mm, 1668mm, 1676mm.
Niejednokrotnie konieczność prowadzenia pociągów różnych rozstawów tą samą trasą spowodowała budowę torów trój- lub czteroszynowych (w splocie). Splot trójszynowy stosować można tam, gdzie różnica rozstawu jest na tyle duża, by dało się umieścić dwie szyny obok siebie.
Istnieje pewna tolerancja, z którą pociągi jednego rozstawu mogą korzystać z toru innego rozstawu. Na przykład tor o prześwicie 1520mm jest praktycznie kompatybilny z torem 1524mm (ruch między Rosją i Finlandią odbywa się bez zmiany rozstawu kół – 1524 mm tory fiński i dawny rosyjski, tzw. carski). Różnica mogła być jeszcze większa: w USA pociągi rozstawu 1435mm mogły używać torów oprześwicie 1448mm. Przy odpowiednio szerokich obręczach kół mogły też używać toru 1473mm.
597 mm (23½ cala) – Indie, Japonia, Australia, Wenezuela
600 mm
kolejki polowe armii niemieckiej i francuskiej (pocz. XXw., tzw. standard Decauville’a, często budowane z przęseł przenośnych)[5], także lekka kolej przemysłowa
pojawia się również w 1869 w Afryce południowej jako jeden z dwóch pierwotnych rozstawów przed adaptacją „rozstawu przylądkowego” jako standardowego dla sieci krajowej
Tajwan: kolejki wąskotorowe, m.in. Alishan Forest Railway
Australia: kolejka turystyczna Puffing Billy Railway
785 mm (30 cali pruskich) – Górnośląskie Koleje Wąskotorowe, pierwotnie także tramwaje w regionie górnośląskim (1894–1951); Parkowa Kolej Wąskotorowa w Chorzowie (od 2014)
891 mm (3 stopy szwedzkie) – wiele kolei prywatnych w Szwecji; zachowana Roslagsbanan pod Sztokholmem
900 mm
Polska: tramwaje w Krakowie – w 1953 pozostałości linii przekuto na tor 1435mm, kolejka turystyczna w WPKiW w Chorzowie (1966–2011), tramwaj konny w Mrozach (1908–1967), koleje przemysłowe KGHM Lubin – Polkowice
Afryka: cała sieć kolejowa Madagaskaru (854km), 2/3 sieci kolejowej Tanzanii; koleje w Togo, Beninie, Wybrzeżu Kości Słoniowej, Burkinie Faso, Senegalu, Mali, Kamerunie; większość linii kolejowych w Tunezji
1435 mm (4 stopy ang. 8½ cala) – tzw. „stephensonowski” albo „normalny”[7]: Anglia, kolej Stockton & Darlington Rly. (1825); potem wiele kolei i tramwajów na całym świecie, głównie:
Europa (z wyj. Portugalii, Hiszpanii, Irlandii, Finlandii oraz państw byłego ZSRR)
Ameryka Północna i Środkowa
Chiny
Bliski Wschód
Peru, Urugwaj
O przyjęciu tego rozstawu jako standardowego zadecydowała zapewne jego popularność w krajach, gdzie kolej rozwinęła się najwcześniej: Wielkiej Brytanii, Niemczech, Francji, północno-wschodnich Stanach Zjednoczonych. Rozstaw normalny jest również zastosowany na większej części polskiej sieci kolejowej.
Melbourne, tory 1600mmGreat Western Rly., tor „brunelowski”
1448 mm – tzw. „pensylwański”, USA: typowy dla Pennsylvania RR, w USA; używały go pociągi normalnotorowe; po 1886 stopniowa konwersja na rozstaw normalny
1473 mm (4 stopy ang. 10 cali) – USA: dawny popularny rozstaw torów w stanach Ohio i New Jersey (lata 30. i 40. XIX wieku), które były zbudowane z szyn drewnianych z żelaznym okuciem powierzchni jezdnej; tzw. Ohio broad gauge
Rozporządzenie Komisji (UE) nr 1299/2014 z dnia 18 listopada 2014 r. dotyczące technicznych specyfikacji interoperacyjności podsystemu „Infrastruktura” systemu kolei w Unii Europejskiej (CELEX: 32014R1299).
