Loading AI tools
państwo w Afryce Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Erytrea, oficjalnie Państwo Erytrea (tigrinia ኤርትራ – Ertra, ሃግሬ ኤርትራ – Hagere Ertra; arab. إرتريا – Iritrija, دولة إرتريا – Daulat Iritrija) – państwo w Afryce Wschodniej, położone nad Morzem Czerwonym. Graniczy z Etiopią (912 km), Dżibuti (109 km) i Sudanem (605 km). Erytrea liczy 121,1 tys. km² powierzchni. W 2013 roku w Erytrei mieszkało 5,7 mln mieszkańców[2]. Gęstość zaludnienia wynosi 47 osób na kilometr kwadratowy. W państwie obowiązują dwa języki urzędowe: arabski oraz tigrinia. W użyciu jest także język angielski[2]. Stolicą Erytrei jest Asmara. W kraju obowiązuje waluta nakfa. Państwo dzieli się na sześć regionów. Kraj uzyskał niepodległość od Etiopii 24 maja 1993 roku.
| |||||
| Hymn: Ertra, Ertra, Ertra (Erytrea, Erytrea, Erytrea) | |||||
| Ustrój polityczny | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Stolica | |||||
| Data powstania | |||||
| Prezydent | |||||
| Powierzchnia |
121 320 km² | ||||
| Populacja (2017) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość |
49 os./km² | ||||
| Kod ISO 3166 |
ER | ||||
| Waluta |
nakfa (ERN) | ||||
| Telefoniczny nr kierunkowy |
+291 | ||||
| Domena internetowa | |||||
| Kod samochodowy |
ERI | ||||
| Kod samolotowy |
E3 | ||||
| Strefa czasowa |
UTC +3 | ||||
| Język urzędowy | |||||
| PKB (2023) • całkowite • na osobę |
|||||
| PKB (PSN) (2023) • całkowite • na osobę |
| ||||
_-_ERI_-_UNOCHA.svg) | |||||
Położenie na mapie | |||||
Erytrea należy do Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej, Międzynarodowej Organizacji Pracy, Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju, Międzynarodowego Funduszu Walutowego, Organizacji Narodów Zjednoczonych oraz Unii Afrykańskiej[2].
Erytrea zajmuje północną część Wyżyny Abisyńskiej. Najwyższym szczytem jest Soira (według różnych źródeł Soira mierzy 3013 m[3] lub 3018 m n.p.m.[4]). Rozciągłość z północy na południe wynosi 950 km[3]. Linia brzegowa jest słabo rozwinięta, w środkowej części Erytrei znajdują się głęboko wcięte w ląd zatoki. Przy zatokach znajdują się liczne wysepki oraz rafy koralowe (największy archipelag – Dahlak[3]). Przybrzeżne niziny mają klimat zwrotnikowy suchy (roczne opady poniżej 200 mm). Niziny te są jednym z najgorętszych miejsc na Ziemi (średnia temperatura roczna wynosi 30 stopni Celsjusza[3]). Na Wyżynie Abisyńskiej klimat jest bardziej wilgotny (roczne opady ok. 600 mm) i chłodniejszy[3].
Erytrea jest podzielona na 6 regionów administracyjnych (zobas), które z kolei są podzielone na dystrykty (sub-zobas).
Społeczeństwo Erytrei jest zróżnicowane. Tigrajczycy i ludy Tigre stanowią 81,4% mieszkańców, Afarowie – 5%, Saho – 5%, Bedża – 2,5%, Bilen – 2,1%, Kunama – 2%, Nara – 1,5%, Rashaida – 0,5%[5]. Ludność posługuje się językami semickimi z grupy etiopskiej (tigrinia, tigre) i kuszyckimi (afar)[6]. Ważniejsze miasta to: Asmara, Massaua, Assab. Przyrost naturalny jest bardzo wysoki. W 2004 roku wyniósł 12,89‰[7], a w 2006 wzrósł do 24,9‰[6] W 2011 roku przyrost wyniósł 25‰[5]. W 2006 roku analfabetyzm wyniósł 44%. Średnia długość życia wyniosła: 56 lat (mężczyźni), 60 lat (kobiety). Od uzyskania przez Erytreę niepodległości z państwa uciekło dziesięć procent mieszkańców[8].
Głową państwa oraz szefem rządu jest prezydent wybrany przez parlament. Władza ustawodawcza należy do jednoizbowego parlamentu (Zgromadzenia Narodowego). W skład parlamentu wchodzi 150 osób. 75 członków pochodzi z Centralnej Rady Ludowego Frontu na rzecz Demokracji i Sprawiedliwości, pozostali są deputowanymi wybrani przez komitety regionalne Ludowego Frontu[9]. 11 miejsc jest zarezerwowanych dla kobiet[9]. Przewodniczącym Zgromadzenia Narodowego jest prezydent Erytrei. Władzę wykonawczą sprawuje rząd (Rada Państwowa), którą mianuje i kieruje prezydent. Konstytucję uchwalono w 1997 roku, choć do dzisiaj nie weszła ona w życie[8]. Jedyną legalną partią w Erytrei jest Ludowy Front na rzecz Demokracji i Sprawiedliwości. Parlament po raz ostatni zebrał się w 2002 roku[8].
W Erytrei nie przestrzega się praw człowieka. Według działaczy praw człowieka, Erytrea jest państwem totalitarnym. W 2017 Erytrea znalazła się na 179. miejscu w rankingu organizacji obrony wolności prasy „Reporterzy bez Granic”, dotyczącego wolności mediów[10]. W kraju nie ma niezależnych sądów ani mediów. Ostatni zagraniczny korespondent został wydalony z Erytrei w 2006 roku[8].
Tysiące mieszkańców Erytrei przetrzymuje się w więzieniu bez procesu sądowego i wyroku. Uwięzieni umieszczani są w blaszanych kontenerach albo w budynkach do połowy wkopanych w ziemię, gdzie panują bardzo trudne warunki oraz ekstremalne temperatury. Dochodzi w nich do stosowania tortur i innych okrutnych, nieludzkich oraz upokarzających metod lub kar. Jednymi z takich miejsc są obozy karne Sawa oraz Mai Serwa[11][12]. Do 2013 roku w więzieniach przebywało z przyczyn politycznych około 10 tys. osób[13]. Organizacja Human Rights Watch wydała raport, w którym opisała areszty, torturowanie mieszkańców i przymusową służbę w armii w Erytrei[12].
Cała ludność Erytrei zobowiązana jest do powszechnej służby wojskowej. Można do niej powołać każdego mężczyznę, który skończył 17 lat i ukończył szkołę. Służba może trwać do 70 roku życia. Oprócz tego można powołać każdą niezamężną kobietę. Służbę odbywa się w wojsku, ale istnieje także możliwość skierowania do cywilnej pracy w dowolnym miejscu kraju na czas nieokreślony[8]. Według ONZ osoby powołane do wojska są w praktyce niewolniczą siłą roboczą. Wyjazd z kraju jest możliwy dopiero po odsłużeniu wojska[8].
Do VII wieku Erytrea była częścią Królestwa Etiopii. W średniowieczu nasiliły się w tym regionie wpływy arabskie – nie tylko kulturowe, ale i polityczne. W XVIII i XIX wieku Erytrea była kolonią należącą do Imperium Osmańskiego, następnie Egiptu i Etiopii[14]. W 1882 roku rozpoczęła się penetracja Włoch[14]. W 1890 roku Erytrea została włoską kolonią – na mocy traktatu z Ucialli ustalono granicę włosko-etiopską[15][16][14]. Nowej kolonii nadano nazwę Erytrea (z łacińskiego Mare Erythraeum – Morze Czerwone)[14]. Kolonia stanowiła bazę podczas włoskiej inwazji na Etiopię w latach 1935–1936. Od 1936 do 1941 Erytrea, Etiopia oraz Somalia Włoska tworzyły Włoską Afrykę Wschodnią. Podczas włoskiego panowania Erytrea wyodrębniła się gospodarczo (ok. 80% wszystkich włoskich inwestycji zagranicznych[14]). W 1941 roku Erytreę zajęła Wielka Brytania.
Na mocy decyzji Zgromadzenia Ogólnego ONZ 15 września 1952 roku Erytreę przekazano Etiopii jako sfederowaną z nią prowincję autonomiczną, która miała własny parlament i rząd[17][14]. W 1962 roku zlikwidowano autonomię, zaś Etiopia anektowała Erytreę i przekształciła ją w prowincję. Z biegiem lat narastały tendencje separatystyczne. W latach 70. i 80. erytrejskie akcje partyzanckie przekształciły się w wojnę domową. Armia etiopska walczyła z erytrejskimi secesjonistami należącymi do muzułmańskiego Frontu Wyzwolenia Erytrei (ELF; założony w 1961 roku) oraz do Erytrejskiego Ludowego Frontu Wyzwolenia (EPLF; założony w 1970 roku). Największe walki toczyły się w okresie między detronizacją cesarza Hajle Syllasje a upadkiem marksistowskiego rządu wojskowego Mengystu Hajle Marjama (lata 1974–1991). W 1991 roku partyzanci przejęli kontrolę nad Erytreą – władzę objął tymczasowy rząd wyłoniony przez dominujące ugrupowanie – EPLF. Prezydentem został Isajas Afewerki – przywódca Erytrejskiego Ludowego Frontu Wyzwolenia. W wyniku referendum w kwietniu 1993 roku powstało niepodległe państwo. Miesiąc później Etiopia uznała nowe państwo[7].
Po ustanowieniu niepodległości przez Erytreę powołano przejściowy rząd na 4 lata[7]. Prezydentem nowego państwa został Isajas Afewerki.
W 1998 roku wybuchła wojna z Etiopią. Przyczyną wojny były spory o przebieg wspólnej granicy (odziedziczonej po epoce kolonialnej). W wyniku działań wojennych zginęło ok. 120 tys. osób po obu stronach konfliktu[14]. W grudniu 2000 roku podpisano porozumienie pokojowe – plan pokojowy przygotowała Organizacja Jedności Afrykańskiej[7]. Planowane na 2001 roku wybory parlamentarne bezterminowo odroczono[14].
Pod koniec roku 2005 Erytrea zmusiła ONZ do ewakuowania ze swojego terytorium żołnierzy z Europy i Ameryki (zgodziła się na pozostanie żołnierzy z krajów Azji i Afryki)[18].
W 2008 roku miał miejsce konflikt graniczny między Dżibuti i Erytreą, który pozostał nierozstrzygnięty. Podczas wojny w Somalii Erytrea wsparła kilkutysięcznym oddziałem Unię Trybunałów Islamskich. W 2010 roku miała miejsce bitwa pod Tsorona-Zalambessa z Etiopią.
W 2009 roku ONZ nałożył na Erytreę sankcje gospodarcze, zarzucając państwu wspieranie somalijskiej rebelii[19].
Od czasu obalenia Mu’ammara al-Kaddafiego tysiące Erytrejczyków przemierzają drogę przez Saharę i Morze Śródziemne do Europy. W 2011 roku do Europy dostał się niecały tysiąc erytrejskich uchodźców, a w 2015 do Europy dostało się ok. 50 tysięcy Erytrejczyków[8]. Do czerwca 2016 roku niemal wszyscy uciekinierzy z Erytrei, którzy dostali się do Europy otrzymali status uchodźców politycznych. Ze względu na kryzys migracyjny spadła liczba osób, które otrzymały azyl polityczny. Część osób odesłano do Asmary[8].
21 stycznia 2013 roku grupa wojskowych (kierowana przez Saleha Osmana) rozpoczęła okupację ministerstwa informacji w Asmarze. Buntownicy domagali się reform. Grupa co najmniej stu żołnierzy, wspieranych przez czołgi, otoczyła budynek ministerstwa i rozpoczęła okupację. W tym czasie państwowa telewizja Eri-TV (mająca siedzibę w okupowanym gmachu) nadała komunikat buntowników, wzywający władze do uwolnienia więźniów politycznych i ratyfikacji konstytucji. Po kilku godzinach sygnał stacji zniknął, najprawdopodobniej odcięty przez władzę[19]. Następnego dnia konfrontacja zakończyła się, gdy rząd zaakceptował żądania przywódcy buntowników[19]. Według władz nie doszło do żadnego buntu[19].
Na początku czerwca 2016 roku śledczy z ONZ oskarżyli erytrejski rząd o zbrodnie przeciwko ludzkości (w tym zabójstwa, gwałty, tortury i niewolnictwo). Śledczy domagali się ukarania rządu sankcjami i ostracyzmem oraz postawienia członków rządu przed Międzynarodowy Trybunał Karny[8]. Rząd z Asmary odrzucił oskarżenia.
9 lipca 2018 r. premier Etiopii Abiy Ahmed i prezydent Erytrei Isajas Afewerki podpisali w Asmarze porozumienie o nawiązaniu stosunków dyplomatycznych, przewidujące m.in. zwrot przez Etiopię Trójkąta Yirga[20].
2 marca 2022 podczas Zgromadzenia Ogólnego ONZ erytrejski rząd, sprzeciwił się potępieniu Rosji, która dokonała zbrojnej agresji na terytorium Ukrainy[21].
Gospodarka Erytrei została zniszczona w wyniku wojny z Etiopią. Dużym problemem są susze, które powodują klęski głodu. Odbudowa infrastruktury rozpoczęła się w 2001 roku[22]. Ze względu na stabilizację polityczną Erytrei udało się przyciągnąć inwestorów zagranicznych z USA i Europy Zachodniej w dziedzinie górnictwa i turystyki[22]. W 2009 roku 17,3% mieszkańców pracowało w rolnictwie, 59,5% w sektorze usług, 23,2% w przemyśle[5].
W Erytrei uprawia się głównie zboża (proso, sorgo, jęczmień, kukurydza), orzeszki ziemne, bawełnę, kawę, tytoń. Hoduje się bydło, wielbłądy, owce, kozy. W Erytrei rozwinięty jest także zbiór miodu[22].
Przemysł skupia się głównie w stolicy – w Erytrei rozwinął się przemysł spożywczy, włókienniczy oraz skórzany. W kraju wydobywa się sól kamienną. Ponadto Erytrea posiada rudy żelaza, miedzi i manganu oraz złoto, które nie jest eksploatowane[22].
Tradycyjnym środkiem transportu są zwierzęta juczne. Erytrea posiada liczącą 306 km linię kolejową Massaua-Asmara-Bisha. Długość dróg kołowych wynosi 4 tys. km, z czego 874 km to utwardzone drogi[22]. Ważniejsze porty morskie znajdują się w miastach Massaua oraz Assab. Międzynarodowy port lotniczy leży w Asmarze.
W 2007 roku wartość eksportu wyniosła 16,8 mln USD, a importu – 565,9 mln USD[22]. Eksportuje się głównie bydło rzeźne, produkty rolne (kawę, zboża, owoce cytrusowe), sól i wyroby tekstylne[22][7]. Importuje się głównie żywność, urządzenia przemysłowe, produkty naftowe i maszyny. Głównymi partnerami Erytrei w 2006 roku były: Włochy, Arabia Saudyjska, Chiny, Francja[22].
Struktura religijna kraju w 2011 roku[5]:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
.svg)
