Rekordy lotów kosmicznych

Artykuł ten stanowi spis rekordów dotyczących lotów kosmicznych. Większość z nich dotyczy ludzkich lotów załogowych, ale znajdują się tutaj też rekordy w lotach bezzałogowych, a także z załogami zwierzęcymi.

Najdłuższy pojedynczy pobyt człowieka w kosmosie

• Walerij Polakow, który wystartował 8 stycznia 1994 roku w ramach misji Sojuz TM-18, pozostał na pokładzie stacji kosmicznej Mir przez 437,7 dnia, w czasie których okrążył Ziemię 7075 razy i przebył 300 765 000 km. Misja zakończyła się 22 marca 1995 – Polakow powrócił na Ziemię na pokładzie Sojuza TM-20.

Najdłuższy nieprzerwany pobyt w kosmosie

• ZSRR i Rosja jako jego spadkobierca utrzymywali ciągłą obecność załogi w kosmosie od startu misji Sojuz TM-8 5 września 1989 do lądowania Sojuza TM-29 28 sierpnia 1999 – łącznie 3644 dni (zabrakło 8 dni do 10 lat). Związek Radziecki i Rosja wystrzelili w tym czasie 22 załogowe pojazdy w ramach programu Sojuz, z których wszystkie dokowały do stacji Mir. Dodatkowo, do stacji tej w latach 1995-1998 9 razy dokowały amerykańskie promy kosmiczne Atlantis, Endeavour i Discovery, zostawiając lub odbierając pasażerów osiem razy.
• Stany Zjednoczone i Rosja wspólnymi siłami utrzymują obecność człowieka w przestrzeni kosmicznej od 31 października 2000 roku, kiedy to wystrzelony został Sojuz TM-31 z misją zadokowania do Międzynarodowej Stacji Kosmicznej.

Najdłuższy samotny lot

• Walerij Bykowski spędził samotnie 4 dni, 23 godziny i 7 minut na pokładzie pojazdu Wostok 5 w dniach 14–19 czerwca 1963. Rekord długości lotu został pobity przez załogę Gemini 5 w sierpniu 1965 roku, ale rekord lotu samotnego został niepobity do dzisiaj.

Najdłuższy pojedynczy lot psa

• Psy Wietierok i Ugolok zostały wystrzelone przez Rosjan 22 lutego 1966 roku na pokładzie statku Kosmos 110 i spędziły na orbicie 22 dni, po których, 16 marca 1966, wylądowały.

Najdłuższy pobyt na powierzchni Księżyca

• Eugene Cernan i Harrison Schmitt w ramach misji Apollo 17 spędzili na Księżycu 74 godziny 59 minut i 40 sekund od chwili wylądowania 11 grudnia do startu 14 grudnia 1972 roku, trzykrotnie wychodząc na jego powierzchnię (łącznie na ponad 22 godziny).

Najodleglejszy lot załogowy

• Załoga Apollo 13 – Jim Lovell, Fred Haise i John Swigert, w czasie lotu nad niewidoczną stroną Księżyca, 254 km od jego powierzchni, znajdowali się 400 171 km od Ziemi. Rekord ten został ustanowiony o godzinie 0:21 UTC 15 kwietnia 1970 roku.

Największa odległość od Ziemi misji nieksiężycowych

• Gemini 11 odpalił silnik rakietowy Agena Target Vehicle 14 września 1966, 40 godzin 30 minut po starcie, i osiągnął apogeum 1374,1 km.

Najszybsze

• Załoga Apollo 10 – Thomas Stafford, John W. Young i Eugene Cernan osiągnęła największą prędkość z jaką kiedykolwiek podróżował człowiek: 39 896 km/h (11,1 km/s) względem Ziemi.

Najwięcej lotów

• 7 lotów
  • Franklin Chang-Díaz –  Stany Zjednoczone^*
  • Jerry L. Ross –  Stany Zjednoczone

^* Urodzony w Kostaryce; posiada honorowe kostarykańskie obywatelstwo

• 6 lotów
  • Curtis Brown –  Stany Zjednoczone
  • Michael Foale –  Wielka Brytania/ Stany Zjednoczone ^*
  • Siergiej Krikalow –  Rosja
  • Story Musgrave –  Stany Zjednoczone
  • Giennadij Striekałow –  Rosja
  • James Wetherbee –  Stany Zjednoczone
  • John Young –  Stany Zjednoczone

^* Podwójne obywatelstwo

Najwięcej spacerów kosmicznych

• Anatolij Sołowjow, 16 spacerów trwających łącznie 77 godzin 41 minut (co jest także rekordem łącznego czasu trwania spacerów)

Osiągnięcia w załogowych lotach kosmicznych

Pierwsze	Osoba	Pojazd	Kraj	Data
Lot kosmiczny Lot orbitalny	Jurij Gagarin	Wostok 1	ZSRR	12 kwietnia 1961
Lot suborbitalny	Alan Shepard	Freedom 7	Stany Zjednoczone	5 maja 1961
Lot trwający dzień	Gierman Titow	Wostok 2	ZSRR	6 - 7 sierpnia 1961
Podwójny lot Dwóch ludzi w kosmosie	Andrijan Nikołajew Pawło Popowicz	Wostok 3 Wostok 4	ZSRR	12 sierpnia 1962- 15 sierpnia 1962
Kobieta w kosmosie Cywil w kosmosie	Walentina Tierieszkowa	Wostok 6	ZSRR	16 czerwca 1963- 19 czerwca 1963
Lot suborbitalny w pojeździe skrzydłowym	Joe Walker	X-15	Stany Zjednoczone	19 lipca 1963
Osoba dwukrotnie w kosmosie	Joe Walker	X-15 Loty 90 i 91	Stany Zjednoczone	22 sierpnia 1963
Trzyosobowy pojazd kosmiczny	Władimir Komarow Konstantin Fieoktistow Boris Jegorow	Woschod 1	ZSRR	12 października 1964- 13 października 1964
Dwuosobowy pojazd kosmiczny	Paweł Bielajew Aleksiej Leonow	Woschod 2	ZSRR	18 marca 1965- 19 marca 1965
Spacer kosmiczny	Aleksiej Leonow	Woschod 2	ZSRR	18 marca 1965
Manewry orbitalne (zmiana orbity)	Virgil Grissom, John W. Young	Gemini 3	Stany Zjednoczone	23 marca 1965
Osoba, która odbyła dwa loty orbitalne	Gordon Cooper	Faith 7 Gemini 5	Stany Zjednoczone	15 maja 1963- 16 maja 1963 21 sierpnia 1965- 29 sierpnia 1965
Ludzie, którzy spędzili tydzień w kosmosie	Gordon Cooper Pete Conrad	Gemini 5	Stany Zjednoczone	21 sierpnia 1965- 29 sierpnia 1965
Spotkanie na orbicie i wspólny lot dwóch statków obok siebie Czterech ludzi w kosmosie	Frank Borman, James Lovell Walter Schirra, Thomas Stafford	Gemini 7 Gemini 6A	Stany Zjednoczone	15 grudnia 1965- 16 grudnia 1965
Dokowanie w kosmosie	Neil Armstrong David Scott	Gemini 8 i Agena	Stany Zjednoczone	16 marca 1966
Połączenie z dwoma pojazdami	John W. Young Michael Collins	Gemini 10 z Ageną 10 i Ageną 8	Stany Zjednoczone	19 lipca 1966 20 lipca 1966
Orbitowanie wokół Księżyca	Frank Borman James Lovell Bill Anders	Apollo 8	Stany Zjednoczone	24 grudnia 1968- 25 grudnia 1968
Dwuosobowy spacer kosmiczny; wymiana załogi na orbicie	Aleksiej Jelisiejew Jewgienij Chrunow	Sojuz 4 Sojuz 5	ZSRR	16 stycznia 1969
Lądowanie na Księżycu	Neil Armstrong Buzz Aldrin	Apollo 11	Stany Zjednoczone	20 lipca 1969
Pięciu ludzi jednocześnie w kosmosie	Gieorgij Szonin, Walerij Kubasow Anatolij Filipczenko, Władisław Wołkow, Wiktor Gorbatko	Sojuz 6 Sojuz 7	ZSRR	12 października 1969- 13 października 1969
Potrójny lot kosmiczny Siedmiu ludzi w kosmosie	Szonin, Kubasow Filipczenko, Wołkow, Gorbatko Władimir Szatałow, Aleksiej Jelisiejew	Sojuz 6 Sojuz 7 Sojuz 8	ZSRR	13 października 1969- 16 października 1969
Ludzie, którzy spędzili dwa tygodnie w kosmosie	Andrijan Nikołajew Witalij Siewastjanow	Sojuz 9	ZSRR	1 czerwca 1970- 19 czerwca 1970
Załogowa stacja orbitalna	Gieorgij Dobrowolski Wiktor Pacajew Władisław Wołkow	Sojuz 11 zadokowany do Salut 1	ZSRR	7 czerwca 1971- 29 czerwca 1971
Śmierć podczas misji kosmicznej	Władimir Komarow	Sojuz 1	ZSRR	24 kwietnia 1967
Śmierć w przestrzeni kosmicznej	Gieorgij Dobrowolski Wiktor Pacajew Władisław Wołkow	Sojuz 11	ZSRR	29 czerwca 1971
Ludzie na orbicie cztery tygodnie	Pete Conrad Joseph Kerwin Paul Weitz	Skylab 2	Stany Zjednoczone	25 maja 1973- 22 czerwca 1973
Ludzie na orbicie przez osiem tygodni	Alan Bean Jack Lousma Owen Garriott	Skylab 3	Stany Zjednoczone	28 lipca 1973- 25 września 1973
Ludzie na orbicie przez dwanaście tygodni	Gerald Carr William Pogue Edward Gibson	Skylab 4	Stany Zjednoczone	16 listopada 1974- 8 lutego 1974
Załoga odwiedzająca obsadzoną stację kosmiczną	Władimir Dżanibekow, Oleg Makarow	Sojuz 27 odwiedził załogę Salut 6 EO-1	ZSRR	10 stycznia 1978- 16 stycznia 1978
Nieradziecki i nieamerykański obywatel w kosmosie	Vladimír Remek	Sojuz 28	Czechosłowacja	2 marca 1978- 10 marca 1978
Ludzie na orbicie przez 19 tygodni (4 miesiące)	Władimir Kowalonok, Aleksandr Iwanczenkow	Salut 6 EO-2, Sojuz 29-Sojuz 31	ZSRR	15 czerwca 1978- 2 listopada 1978
Ludzie na orbicie przez 26 tygodni (6 miesięcy)	Leonid Popow, Walerij Riumin	Salut 6 EO-4, Sojuz 35-Sojuz 37	ZSRR	9 kwietnia 1980- 11 października 1980
Osoba podróżująca czterema różnymi rodzajami pojazdów kosmicznych	John W. Young	STS-1	Stany Zjednoczone	12 kwietnia 1981
Czteroosobowy lot kosmiczny w jednym pojeździe	Vance Brand, Robert F. Overmyer Joseph P. Allen, William B. Lenoir	STS-5	Stany Zjednoczone	11 listopada 1982- 16 listopada 1982
Pięcioosobowy lot kosmiczny w jednym pojeździe Kobieta-obywatel USA w kosmosie	Robert L. Crippen, Frederick H. Hauck John M. Fabian, Sally K. Ride, Norman E. Thagard	STS-7	Stany Zjednoczone	18 czerwca 1983- 24 czerwca 1983
Sześcioosobowy lot kosmiczny w jednym pojeździe	John W. Young, Brewster H. Shaw Owen K. Garriott, Robert A. Parker, Ulf Merbold , Byron K. Lichtenberg	STS-9	Stany Zjednoczone  RFN	28 listopada 1983- 8 grudnia 1983
Spacer kosmiczny bez uwięzi	Bruce McCandless II	STS-41-B	Stany Zjednoczone	7 lutego 1984
Osiem osób w kosmosie bez dokowania	Oleg At´kow, Vance Brand, Robert L. Gibson, Leonid Kizim, Bruce McCandless II, Ronald McNair, Władimir A. Sołowjow, Robert L. Stewart	Salut 7 EO-3, Sojuz T-10, STS-41-B	ZSRR  Stany Zjednoczone	8 lutego 1984- 11 lutego 1984
Jedenaście osób w kosmosie bez dokowania	Oleg Atkow, Robert L. Crippen, Terry J. Hart, Leonid Kizim, Jurij Małyszew, George Nelson, Francis Scobee, Rakesh Sharma, Władimir A. Sołowjow, Giennadij Striekałow, James van Hoften	STS-41-C, Salut 7 EO-3, Sojuz T-10-Sojuz T-11	ZSRR  Stany Zjednoczone	6 kwietnia 1984- 11 kwietnia 1984
Cztery spacery kosmiczne w ramach jednej misji	Leonid Kizim, Władimir Sołowjow	Salut 7	ZSRR	26 kwietnia 1984- 18 maja 1984
Ludzie w kosmosie przez 33 tygodnie (7 miesięcy)	Leonid Kizim, Władimir Sołowjow, Oleg At´kow	Salut 7 EO-3, Sojuz T-10-Sojuz T-11	ZSRR	8 lutego 1984- 2 października 1984
Siedmioosobowy lot kosmiczny w jednym pojeździe	Robert L. Crippen, Jon A. McBride Kathryn D. Sullivan, Sally K. Ride, David C. Leestma, Marc Garneau , Paul D. Scully-Power	STS-41-G	Stany Zjednoczone  Kanada	5 października 1984- 13 października 1984
Częściowa wymiana załogi na stacji orbitalnej	Aleksandr Wołkow i Władimir Wasiutin zastąpili Władimira Dżanibekowa	Sojuz T-14, Salut 7	ZSRR	17 września 1985- 26 września 1985
Ośmioosobowy lot kosmiczny w jednym pojeździe	Henry W. Hartsfield, Steven R. Nagel Bonnie J. Dunbar, James F. Buchli, Guion S. Bluford, Reinhard Furrer , Ernst Messerschmid , Wubbo Ockels	STS-61-A	Stany Zjednoczone  RFN  Holandia	30 października 1985- 6 listopada 1985
Lot pomiędzy dwiema stacjami kosmicznymi	Leonid Kizim Władimir Sołowjow	Sojuz T-15 z Mira na Salut 7	ZSRR	5 maja 1986- 6 maja 1986
Całkowita wymiana załogi na stacji kosmicznej	Władimir Titow i Musa Manarow zastąpili Jurija Romanienko i Aleksandra Aleksandrowa	Sojuz TM-4-Sojuz TM-2, Sojuz TM-3, na Mira	ZSRR	21 grudnia 1987- 29 grudnia 1987
Ludzie na orbicie przez 52 tygodnie (12 miesięcy)	Władimir Titow, Musa Manarow	Mir EO-3, Sojuz TM-4-Sojuz TM-6	ZSRR	21 grudnia 1987- 21 grudnia 1988
Dwunastu ludzi w kosmosie bez dokowania	Prom: Vance Brand, Samuel Durrance, Guy S. Gardner, Jeffrey A. Hoffman, John M. Lounge, Ronald Parise, Robert A. Parker Sojuz i Sojuz/Mir: Musa Manarow, Wiktor Afanasjew, Toyohiro Akiyama Mir: Giennadij Manakow, Giennadij Striekałow	STS-35, Mir EO-7, Sojuz TM-10-Sojuz TM-11	ZSRR  Stany Zjednoczone  Japonia	2 grudnia 1990- 10 grudnia 199]
Trzyosobowy spacer kosmiczny	Pierre J. Thuot, Richard J. Hieb Thomas D. Akers	STS-49	Stany Zjednoczone	13 maja 1992
Trzynaście osób w kosmosie bez dokowania	Prom: Steve Oswald, William Gregory, John Grunsfeld, Wendy Lawrence, Tammy Jernigan, Sam Durrance, Ron Parise Mir: Aleksandr Wiktorienko, Jelena Kondakowa, Walerij Polakow Sojuz/Mir: Norman E. Thagard, Władimir Dieżurow, Giennadij Striekałow	STS-67, Mir, Sojuz TM-20, Sojuz TM-21	Stany Zjednoczone  Rosja	14 marca 1995- 18 marca 1995
Dziesięć osób w jednym pojeździe z dokowaniem	Robert L. Gibson, Charles J. Precourt, Ellen Baker, Bonnie J. Dunbar, Gregory J. Harbaugh, Anatolij Sołowjow, Nikołaj Budarin, Norman E. Thagard, Władimir Dieżurow, Giennadij Striekałow	STS-71, Mir, Sojuz TM-21	Stany Zjednoczone  Rosja	29 czerwca 1995- 4 lipca 1995
Osoba siedem razy w kosmosie	Jerry L. Ross	STS-110	Stany Zjednoczone	19 kwietnia 2002
Prywatnie ufundowany pojazd załogowy w kosmosie	Mike Melvill	SpaceShipOne flight 15P	Stany Zjednoczone	21 czerwca 2004
Cztery spacery kosmiczne jednej osoby w czasie jednej misji	Robert Curbeam	STS-116	Stany Zjednoczone	12 grudnia 2006- 18 grudnia 2006

Łączny czas w kosmosie

Osobny artykuł: Lista najdłuższych łącznych pobytów w kosmosie.

• Siergiej Krikalow przebywał najdłużej ze wszystkich ludzi w kosmosie: 803 dni, 9 godzin i 39 minut. Na czas ten złożyło się sześć lotów kosmicznych w latach 1988-2005, podczas których przebywał w ramach stałych załóg między innymi na stacjach kosmicznych Mir i ISS. Krikalow nie jest już aktywnym zawodowo astronautą.
• Spośród aktywnych astronautów najdłuższy łączny pobyt w kosmosie ma Aleksandr Kaleri, który w latach 1992-2011 przebywał w Kosmosie przez 769 dni, 6 godzin i 35 minut w trakcie pięciu lotów kosmicznych^[1].

Łącznie załogowe loty kosmiczne według kraju

Pozycja	Kraj	Łącznie osobodni
1	ZSRR/ Rosja	17 421,32
2	Stany Zjednoczone	10 036,30*
3	Niemcy	481,24
4	Francja	384,67
5	Wielka Brytania	381,65*
6	Kanada	121,57
7	Japonia	102,15
8	Włochy	71,12
9	Szwajcaria	42,50
10	Belgia	19,79
11	Hiszpania	18,88
12	Holandia	17,90
13	Izrael	15,93
14	Ukraina	15,69
15	Bułgaria	11,91
16	Chiny	10,519
17	Południowa Afryka	9,893
18	Brazylia	9,888
19	Syria	8,91
20	Afganistan	8,85
21	Czechosłowacja	7,93
22	Austria	7,928
23	Kazachstan	7,925
24	Polska	7,919
25	Słowacja	7,914
26	Indie	7,903
27	Węgry	7,865
28	Kuba	7,863
29	Mongolia	7,863
30	Wietnam	7,862
31	Rumunia	7,862
32	Arabia Saudyjska	7,069
33	Meksyk	6,878

Stan na 8 kwietnia 2006

^* Michael Foale, posiadający podwójne obywatelstwo, został wliczony do obu krajów.

Ważniejsze wydarzenia lotów bezzałogowych

Ciało niebieskie	Pojazd	Wydarzenie	Kraj	Data
Ziemia	A4/V2	Pierwszy lot kosmiczny	III Rzesza	3 października 1942
Ziemia	Sputnik 1	Pierwszy sztuczny satelita na orbicie	ZSRR	4 października 1957
Ziemia	Vanguard 1	Najstarszy satelita pozostający na orbicie – z obliczeń wynika, że pozostanie na niej jeszcze 240 lat. Ostatnia transmisja z tego satelity została odebrana w maju 1964	Stany Zjednoczone	17 marca 1958
Księżyc	Łuna 1	Pierwszy przelot w pobliżu; odległość – 5995 km	ZSRR	4 stycznia 1959
Księżyc	Łuna 2	Pierwsze zderzenie	ZSRR	14 września 1959
Ziemia	Discoverer 13	Pierwszy satelita ściągnięty z orbity	Stany Zjednoczone	10 sierpnia 1960
Wenus	Wenera 1	Pierwszy przelot w pobliżu; odległość – 100 000 km (komunikacja została utracona przed tym wydarzeniem)	ZSRR	19 maja 1961
Wenus	Mariner 2	Pierwszy przelot w pobliżu z utrzymaną komunikacją; odległość – 34 762 km	Stany Zjednoczone	14 grudnia 1962
Mars	Mariner 4	Pierwszy przelot w pobliżu; odległość – 9846 km	Stany Zjednoczone	14 lipca 1965
Księżyc	Łuna 9	Pierwsze miękkie lądowanie	ZSRR	31 stycznia 1966
Wenus	Wenera 3	Pierwsze zderzenie	ZSRR	1 marca 1966
Księżyc	Łuna 10	Pierwszy orbiter	ZSRR	3 kwietnia 1966
Wenus	Wenera 7	Pierwsze miękkie lądowanie	ZSRR	1 sierpnia 1970
Księżyc	Łuna 16	Pierwsze automatyczne przesłanie próbek	ZSRR	24 września 1970
Księżyc	Łuna 17	Pierwszy automatyczny pojazd wędrujący – Łunochod 1	ZSRR	17 listopada 1970
Mars	Mariner 9	Pierwszy orbiter	Stany Zjednoczone	14 listopada 1971
Mars	Mars 2	Pierwsze zderzenie	ZSRR	27 listopada 1971
Mars	Mars 3	Pierwsze miękkie lądowanie. Sygnał telemetryczny przesyłany przez 20 sekund po lądowaniu.	ZSRR	2 grudnia 1971
Jowisz	Pioneer 10	Pierwszy przelot w pobliżu; odległość – 130 000 km	Stany Zjednoczone	3 grudnia 1973
Merkury	Mariner 10	Pierwszy przelot w pobliżu; odległość – 703 km	Stany Zjednoczone	29 marca 1974
Wenus	Wenera 9	Pierwszy orbiter	ZSRR	22 października 1975
Słońce	Helios 2	Największa prędkość pojazdu względem Słońca – 247 510 km/h przy peryhelium 0,29 j.a.	Stany Zjednoczone  RFN	17 kwietnia 1976
Saturn	Pioneer 11	Pierwszy przelot w pobliżu; odległość – 21 000 km	Stany Zjednoczone	1 września 1979
Wenus	Wenera 13	Pierwsza sonda meteorologiczna na obcej planecie	ZSRR	1 marca 1982
Wenus	Wega 1	Pierwszy próbnik w postaci balonu helowego	ZSRR	1 czerwca 1985
Uran	Voyager 2	Pierwszy przelot w pobliżu; odległość – 81 500 km	Stany Zjednoczone	24 stycznia 1986
Kometa Halleya	Wega 1	Pierwszy przelot w pobliżu komety; odległość – 8890 km	ZSRR	6 marca 1986
	Pioneer 10	Pierwszy pojazd poza Układem Słonecznym (według niektórych definicji)	Stany Zjednoczone	13 czerwca 1986
Neptun	Voyager 2	Pierwszy przelot w pobliżu; odległość – 40 000 km	Stany Zjednoczone	25 sierpnia 1989
(951) Gaspra	Galileo	Pierwszy przelot w pobliżu planetoidy; odległość – 1600 km	Stany Zjednoczone	29 października 1991
Jowisz	Galileo (sonda)	Pierwsze zderzenie	Stany Zjednoczone	7 grudnia 1995
Jowisz	Galileo	Pierwszy orbiter	Stany Zjednoczone	7 grudnia 1995
Mars	Mars Pathfinder	Pierwszy automatyczny pojazd wędrujący – Sojourner	Stany Zjednoczone	4 lipca 1997
(433) Eros	NEAR Shoemaker	Pierwszy orbiter planetoidy	Stany Zjednoczone	14 lutego 2000
(433) Eros	NEAR Shoemaker	Pierwsze miękkie lądowanie na planetoidzie	Stany Zjednoczone	12 lutego 2001
Saturn	Orbiter Cassini	Pierwszy orbiter	ESA  Stany Zjednoczone	1 lipca 2004
Tytan	Huygens	Pierwsze miękkie lądowanie	ESA  Stany Zjednoczone	14 stycznia 2005
Tempel 1	Deep Impact	Pierwsze zderzenie z kometą	Stany Zjednoczone	4 lipca 2005
	Voyager 1	Największa odległość od Ziemi – 137 au[2]	Stany Zjednoczone	Stan na styczeń 2017
	Voyager 2	Najdłużej funkcjonująca sonda kosmiczna[3]. Wystrzelona 20 sierpnia 1977 roku, działa do tej pory, czyli ponad 40 lat.	Stany Zjednoczone	Stan na rok 2017

Zobacz też

• załogowy lot kosmiczny

Przypisy

1. Aleksandr Jurjewicz Kaleri. Loty kosmiczne. [dostęp 2013-08-26]. (pol.).
2. Spacecraft escaping the Solar System. Heavens-Above. [dostęp 2013-08-26]. (ang.).
3. 35-Year-Old Voyager 2 Probe Is NASA's Longest Mission Ever. space.com, 2012-08-20. [dostęp 2013-08-26]. (ang.).

Linki zewnętrzne

• Rosyjskie bezzałogowe misje księżycowe