Walentina Tierieszkowa

Walentina Władimirowna Tierieszkowa (ros. Валентина Владимировна Терешкова; ur. 6 marca 1937 w m. Bolszoje Maslennikowo) – radziecka kosmonautka, inżynierka, Bohater Związku Radzieckiego (1963) i Lotnik Kosmonauta ZSRR. Deputowana do Rady Najwyższej ZSRR VII-XI kadencji (1966–1989), członkini Prezydium Rady Najwyższej ZSRR (1974–1989), deputowana do Dumy Państwowej Federacji Rosyjskiej (od 2011). Przewodnicząca Komitetu Kobiet Radzieckich (1968–1987) i Związku Radzieckich Towarzystw Przyjaźni i Stosunków Kulturalnych z Zagranicą (1987–1992).

Walentina Tierieszkowa

Валентина Терешкова

Walentina Tierieszkowa (2017)
Pełne imię i nazwisko	Walentina Władimirowna Tierieszkowa
Data i miejsce urodzenia	6 marca 1937 Bolszoje Maslennikowo
Narodowość	rosyjska
Funkcja	kosmonauta pilot
Łączny czas misji kosmicznych	2 dni, 22 godziny, 50 minut, 8 sekund
Misje	Wostok 6
Stopień wojskowy	generał major
Odznaczenia

Pierwsza kobieta w kosmosie i jedyna w dotychczasowej historii, która odbyła lot kosmiczny w pojedynkę. Pierwsza kobieta-generał w historii Rosji.

Ze względu na swoje poparcie dla inwazji Rosji na Ukrainę znalazła się na liście osób objętych międzynarodowymi sankcjami ze strony Unii Europejskiej, Stanów Zjednoczonych i kilku innych państw^[1].

Życiorys

W mundurze majora Wojskowych Sił Powietrznych ZSRR (1969)

Kombinezon treningowy Tierieszkowej

Urodziła się we wsi Bolszoje Maslennikowo, odległej o 40 kilometrów od Jarosławia, w obwodzie jarosławskim w ZSRR. Jej ojciec, Władimir Aksionowicz Tierieszkow, był traktorzystą i poległ w czasie ataku ZSRR na Finlandię, matka była kołchoźnicą^[2]. Wtedy pozostała część rodziny przeprowadziła się do Jarosławia, gdzie matka Walentiny pracowała jako robotnica w fabryce. Po ukończeniu szkoły młoda Tierieszkowa sama została włókniarką. W trakcie pracy w kombinacie ukończyła zaoczne technikum włókiennicze^[3]. W fabryce Krasnyj Pieriekop w Jarosławiu wstąpiła do Komsomołu, gdzie była sekretarzem^[2].

Po locie Gagarina napisała list, w którym wyraziła nadzieję, że być może ona także poleci kiedyś w kosmos. List zwrócił uwagę komisji wybierającej przyszłych kosmonautów, kierowanej przez Kamanina. Nikołaj Kamanin ze względów propagandowych wybrał Tierieszkową wraz z czterema innymi kobietami do przeszkolenia na kosmonautki. Od 1958 roku należała do sekcji spadochronowej aeroklubu w Jarosławiu. Pierwszy skok wykonała 21 maja 1959 roku^[3]. Łącznie wykonała 126 skoków^[4]. Wraz z nowym zadaniem otrzymała stopień porucznika lotnictwa i przeszła intensywne przeszkolenie na dwumiejscowym MiG-u, jednak nie odbyła ani jednego samodzielnego lotu^[5]. 16 lutego 1962 została wybrana jako kandydatka na kosmonautkę i skierowana na szkolenie dla kosmonautów.

16 czerwca 1963 roku rozpoczęła lot na statku Wostok 6, który trwał 2 doby 22 godziny 50 minut i 8 sekund. Lądowanie miało miejsce 19 czerwca 1963 roku po okrążeniu Ziemi 48 razy. Chruszczow po locie zauważył, że lot trwał dłużej niż wszystkie dotychczasowe loty astronautów amerykańskich razem wzięte^[5]. Powróciła do Moskwy na czas, żeby przemówić na forum obradującego na Kremlu Międzynarodowego Kongresu Kobiet. Następnie wyruszyła w podróż po świecie, odwiedzając Indie, Pakistan, Stany Zjednoczone oraz Polskę (23 października 1963). Po powrocie z kosmosu została uhonorowana tytułem Bohatera Związku Radzieckiego. Pomimo wcześniejszych planów, kolejna kobieta poleciała w kosmos dopiero 19 lat później (Swietłana Sawicka).

Po locie Tierieszkowa studiowała w Wojskowym Instytucie Lotnictwa im. Żukowskiego w Moskwie^[2], którą ukończyła w 1969 roku jako inżynier kosmonauta, a w 1977 roku obroniła pracę doktorską.

22 stycznia 1969 roku wyszła bez szwanku z zamachu na Breżniewa, gdy zamachowiec pomylił samochody i ostrzelał ten, w którym na uroczyste spotkanie na Kremlu podążała grupa kosmonautów.

W 1967 roku została wybrana do Rady Najwyższej ZSRR, a w 1974 roku została członkiem prezydium Rady Najwyższej ZSRR. Od 1971 do 1991 roku była członkiem Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego. W 1989 roku została wybrana do Rady Narodowości ZSRR. W 1997 roku przeszła na emeryturę w randze generała lotnictwa.

Była kierownikiem rosyjskiego rządowego Centrum Współpracy Międzynarodowej (2003).

W 2007 roku podczas obchodów swoich 70. urodzin w rezydencji Władimira Putina w Nowo Ogarowie oświadczyła, że chce umrzeć na Marsie^[6].

Podczas XXII Zimowych Igrzysk Olimpijskich w Soczi, Tierieszkowa była jedną z ośmiu osób niosących flagę olimpijską.

Życie prywatne

3 listopada 1963 roku poślubiła kosmonautę Andrijana Nikołajewa (1929–2004)^[7], w 1964 roku urodziła córkę Jelenę. Ich ślub był wielkim wydarzeniem na moskiewskiej scenie publicznej^[5]. W 1982 roku rozwiedli się, jej drugi mąż, Julij Szaposznikow, zmarł w 1999 roku^[8].

Loty kosmiczne

Brała udział w jednej misji kosmicznej – Wostok 6. Została dziesiątym człowiekiem w kosmosie i szóstym kosmonautą radzieckim.

Dane lotu

Lot kosmiczny, w którym uczestniczyła Walentina Tierieszkowa

Statek kosmiczny	Funkcja	Data startu	Data lądowania	Czas trwania lotu
Wostok 6	kosmonauta-pilot	16 czerwca 1963	19 czerwca 1963	2 dni 22 godziny 50 minut i 8 sekund

Aktywność społeczna

W 2011 roku została wybrana do Dumy Państwowej Federacji Rosyjskiej z ramienia partii Jedna Rosja z listy regionalnej Jarosławia. Tierieszkowa wraz z Eleną Mizuliną, Iriną Jarową i Andriejem Skochem^[9][10][11] jest członkiem międzyfrakcyjnej grupy deputowanych do spraw ochrony wartości chrześcijańskich; na tym stanowisku poparła wprowadzenie poprawek do rosyjskiej konstytucji, zgodnie z którymi „prawosławie jest podstawą tożsamości narodowej i kulturowej Rosji”. Wiceprzewodnicząca Komisji Dumy Państwowej ds. Struktury Federalnej i Samorządu Lokalnego od 21 grudnia 2011.

Odznaczenia i nagrody

Tablica upamiętniająca Tierieszkową w Technikum Włókienniczym w Łodzi

• Złota Gwiazda Bohatera Związku Radzieckiego
• Order „Za zasługi dla Ojczyzny” I, II, III i IV klasy
• Order Gagarina – 2023^[12]
• Order Honoru
• Order Lenina (dwukrotnie)
• Order Rewolucji Październikowej
• Order Czerwonego Sztandaru Pracy
• Order Przyjaźni Narodów
• Order Przyjaźni
• Order Georgi Dimitrowa
• Krzyż Wielki Orderu Bernardo O’Higginsa
• Order Klementa Gottwalda
• Wielka Wstęga Orderu Nilu
• Order Volty (Ghana)
• Order Gwiazdy II klasy (Indonezja)
• Order Flagi Jugosławii I klasy
• Order Suche Batora
• Order Karla Marksa
• Krzyż Wielki Orderu Słońca Peru
• Order Krzyża Grunwaldu I klasy^[13]
• Order Flagi Węgierskiej Republiki Ludowej z Diamentami I klasy

Jest honorowym obywatelem 18 miast na całym świecie. M.in.: Kaługi, Jarosławia, Karagandy, Bajkonuru, Witebska, Bratysławy.

Upamiętnienie

• W 1964 roku stała się przebojem w Polsce piosenka pt. Wala twist, napisana ku czci pierwszej kosmonautki, a wykonywana przez żeńską grupę wokalną – Filipinki.
• Jej nazwiskiem nazwano jedną z gromad w grze Mass Effect studia Bioware.
• W latach 60. XX wieku jej nazwiskiem została upamiętniona jedna z ulic w Dąbrowie Górniczej. Nazwy nie zmieniono podczas dekomunizacji w 2017 roku^[14].

Zobacz też

• alfabetyczna lista kosmonautów
• grupy i oddziały kosmonautów
• lista astronautek