Atlantis (wahadłowiec)

Atlantis – czwarty wahadłowiec NASA, który odbył lot kosmiczny. Był on jednym z pięciu zbudowanych w USA orbiterów wielorazowego użytku przeznaczonych do transportu ludzi oraz sprzętu na orbitę oraz z powrotem.

Ten artykuł dotyczy wahadłowca kosmicznego. Zobacz też: inne znaczenia tej nazwy.

Atlantis

Wahadłowiec Atlantis
Nazwa	Atlantis
Oznaczenie	OV-104
Data pierwszego lotu	3 października 1985
Pierwsza misja	STS-51-J
Data ostatniego lotu	8 lipca 2011
Ostatnia misja	STS-135
Liczba zakończonych misji	33
Liczba orbit	4848
Pokonany dystans	202 673 974 km
Liczba dni w przestrzeni kosmicznej	306,59
Status	Nieczynny, w ekspozycji Centrum Kosmicznego imienia Johna F. Kennedy’ego

Startujący wahadłowiec Atlantis

Dzięki wcześniejszym doświadczeniom prace przy budowie promu trwały o połowę krócej niż w przypadku wahadłowca Columbia. Był to między innymi rezultat zastosowania w górnych partiach orbitera nowej osłony termicznej, w formie elementów materiału izolacyjnego o dużej powierzchni, którymi zastąpiono wykorzystywane wcześniej małe płytki, które wymagały żmudnego procesu montażowego^[1].

Nazwa

Prom kosmiczny Atlantis został nazwany na cześć pierwszego amerykańskiego oceanograficznego okrętu badawczego, dwumasztowego żaglowca RV Atlantis pracującego w ramach Instytutu Oceanograficznego Woodsa Hole'a Woods Hole Oceanographic Institution w Massachusetts. W latach 1930–1966 Atlantis był wykorzystywany do różnorodnych badań; pływający nim naukowcy tworzyli między innymi mapy dna morskiego za pomocą pierwszych echosond^[1][2].

Ważniejsze daty

Data	Wydarzenie
29 stycznia 1979	Podpisanie kontraktu na konstrukcję
30 marca 1980	Rozpoczęcie montażu struktury modułu załogi
23 listopada 1981	Rozpoczęcie montażu struktury kadłuba
13 czerwca 1983	Do Palmdale docierają skrzydła wyprodukowane przez Grummana
2 grudnia 1983	Rozpoczęcie montażu całości
10 kwietnia 1984	Zakończenie montażu
6 marca 1985	Prezentacja w Palmdale
3 kwietnia 1985	Transport lądowy z Palmdale do bazy Edwards
9 kwietnia 1985	Dostarczenie do Kennedy Space Center
5 września 1985	Oznaczenie gotowości do lotu
3 października 1985	Pierwszy lot (STS-51-J)
8 lipca 2011	Ostatni lot promu (STS-135)

Po opuszczeniu hali montażowej orbiter miał masę 68 092 kg i był lżejszy o 3500 kg od Columbii. Prom został dostarczony do KSC 9 kwietnia 1985 roku i przez siedem miesięcy był przygotowywany do pierwszej misji^[1].

Udoskonalenia

Do roku 2005 Atlantis przeszedł dwa remonty. Najbardziej znaczące zmiany to:

• nowe instalacje hydrauliczne i elektryczne, pozwalające na wykonywanie dłuższych misji przez orbitery,
• nowa izolacja głównych włazów podwozia,
• poprawione systemy sterowania,
• przygotowania dla systemu dokowania orbiterów w stacji Mir,
• instalacja śluzy i systemu dokowania orbitera dla Międzynarodowej Stacji Kosmicznej,
• instalacja wielofunkcyjnego systemu wyświetlaczy – „szklanego kokpitu”.

Misje

Wystrzelenie wahadłowca STS-132

Pierwsze misje nie miały wiele wspólnego z badaniami naukowymi. Pierwszy start promu Atlantis miał miejsce 3 października 1985 roku. Wahadłowiec dostarczył na orbitę objęty tajemnicą ładunek Departamentu Obrony (U.S. Departament of Defence, DOD)^[1]. Była to jedna z pięciu tajnych misji związanych z programem wojen gwiezdnych. W roku 1989 Atlantis wyniósł na swoim pokładzie sondy kosmiczne Magellan oraz Galileo, a także w roku 1991 Teleskop kosmiczny Comptona, (CGRO) a w roku 2008 laboratorium kosmiczne Columbus – Moduł ISS skonstruowany przez ESA. W 2009 wykonał ostatnią misję serwisową do Teleskopu Hubble’a (STS-125), a w 2011 ostatni lot w programie wahadłowców (STS-135)^[3].
Od misji STS-71 wahadłowiec rozpoczął loty do stacji orbitalnej Mir. Dostarczanie i odbieranie astronautów ze stacji było pierwszym amerykańskim doświadczeniem. Podczas misji STS-79 prom odebrał z Mira astronautkę Shannon Lucid, po jej rekordowym, 188-dniowym pobycie w kosmosie. Następnie Atlantis brał udział w budowie ISS i dostarczył wiele jej istotnych elementów^[1].

Prom kosmiczny Atlantis wykonał 33 misje, spędził w przestrzeni 306 dni, zaliczył 4848 orbit, przeleciał łącznie 203 mln km, liczba astronautów na pokładzie: 191, liczba misji do stacji orbitalnej Mir: 7, liczba misji do ISS: 12^[1].

Lp.	Dzień	Rok	Misja	Uwagi
1	3 października	1985	STS-51-J	Misja Departamentu Obrony: Dowódca Karol Joseph Bobko
2	26 listopada	1985	STS-61-B	Wyniesienie trzech satelitów komunikacyjnych: MORELOS-B, AUSSAT-2 i SATCOM KU-2.
3	2 grudnia	1988	STS-27	Misja Departamentu Obrony
4	4 maja	1989	STS-30	Wyniesienie satelity Magellan
5	18 października	1989	STS-34	Wyniesienie satelity Galileo
6	28 lutego	1990	STS-36	Misja Departamentu Obrony
7	15 listopada	1990	STS-38	Misja Departamentu Obrony
8	5 kwietnia	1991	STS-37	Wyniesienie Compton Gamma Ray Observatory
9	2 sierpnia	1991	STS-43	Wyniesienie TDRS-5
10	24 listopada	1991	STS-44	Misja Departamentu Obrony
11	24 marca	1992	STS-45	Pierwsza misja Atmosferycznego Laboratorium dla Zastosowań i Nauki (ang. Atmospheric Laboratory for Applications and Science – ATLAS)
12	31 lipca	1992	STS-46	Wyniesienie European Retrievable Carrier (ESA) i systemu satelitarnego Tethered (NASA)
13	3 listopada	1994	STS-66	Trzecia misja ATLAS
14	27 czerwca	1995	STS-71	Pierwsze dokowanie promu do stacji orbitalnej Mir
15	12 listopada	1995	STS-74	Wyniesienie modułu dokującego stacji Mir
16	22 marca	1996	STS-76	Połączenie ze stacją orbitalną Mir, wymiana załogi: Shannon Lucid
17	16 września	1996	STS-79	Połączenie ze stacją orbitalną Mir, wymiana załogi: Shannon Lucid, John Blaha
18	12 stycznia	1997	STS-81	Połączenie ze stacją orbitalną Mir, wymiana załogi: John Blaha, Jerry Linenger
19	15 maja	1997	STS-84	Połączenie ze stacją orbitalną Mir, wymiana załogi: Jerry Linenger, Michael Foale
20	25 września	1997	STS-86	Połączenie ze stacją orbitalną Mir, wymiana załogi: Michael Foale, David A. Wolf
21	19 maja	2000	STS-101	Konstrukcja Międzynarodowej Stacji Kosmicznej - zamontowanie manipulatora Strieła 2, przygotowanie stacji do przyjęcia Zwiezdy
22	8 września	2000	STS-106	Konstrukcja Międzynarodowej Stacji Kosmicznej
23	7 lutego	2001	STS-98	Konstrukcja Międzynarodowej Stacji Kosmicznej - laboratorium Destiny
24	12 lipca	2001	STS-104	Konstrukcja Międzynarodowej Stacji Kosmicznej - nowa śluza powietrzna
25	8 kwietnia	2002	STS-110	Konstrukcja Międzynarodowej Stacji Kosmicznej - kratownica S0 oraz transporter dla stacji
26	7 października	2002	STS-112	Konstrukcja Międzynarodowej Stacji Kosmicznej - kratownica S1
27	9 września	2006	STS-115	Rozbudowa ISS- moduły kratownicy P3 i P4 oraz dwie nowe baterie słoneczne
28	8 czerwca	2007	STS-117	Rozbudowa ISS- elementy kratownicowe ITS S3/S4 oraz baterie słoneczne PV Array
29	7 lutego	2008	STS-122	Rozbudowa ISS – laboratorium kosmiczne Columbus – Moduł skonstruowany przez Europejską Agencję Kosmiczną
30	11 maja	2009	STS-125	4 misja serwisowa Kosmicznego Teleskopu Hubble'a
31	16 listopada	2009	STS-129	Konstrukcja dla ISS (ELC-1/ELC-2)
32	14 maja	2010	STS-132	Konstrukcja dla Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (MIM-1) oraz paleta ładunkowa (ICC-VLD)
33a	8 lipca	2011	STS-135	Zaopatrzenie ISS; ostatni lot wahadłowca
33b	21 lipca	2011	STS-135	Lądowanie promu kończące erę wahadłowców

Galeria

• 
  Prom niesiony przez Boeinga 747
• 
  Start promu Atlantis w misji STS-27
• 
  Lądowanie kończące misję STS-110 (19 kwietnia 2002)
• 
  Start rozpoczynający misję STS-117

Zobacz też

Zobacz galerię związaną z tematem: Atlantis (wahadłowiec)

• program lotów wahadłowców
• lista misji wahadłowców
• oznaczenia promów kosmicznych

Przypisy

1. Robert Godwin: Space Shuttle. Warszawa: Prószyński Media Sp. z o.o., 2011, s. 17-19, seria: Historia podboju Kosmosu. ISBN 978-83-7648-973-5.
2. Astronomiczne zdjęcie dnia
3. Tomáš Přibyl: Dzień, w którym nie wróciła COLUMBIA. Bielsko-Biała: Wydawnictwo >DEBIT<, 2003. ISBN 83-7167-224-1. Brak numerów stron w książce

Kontrola autorytatywna (Orbiter STS):

• LCCN: n93072436
• J9U: 987007605579705171

Encyklopedie internetowe:

• PWN: 3872085
• DSDE: Atlantis_-_amerikansk_rumfærge