Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa

Przasnysz

miasto i gmina w województwie mazowieckim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Przasnyszmap
Remove ads

Przasnysz – miasto w Polsce położone w województwie mazowieckim, w powiecie przasnyskim, nad rzeką Węgierką.

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.
Szybkie fakty Państwo, Województwo ...
Remove ads
Thumb
Park w Przasnyszu
Thumb
Pomnik poświęcony pamięci Żydów przasnyskich

Miasto leżące na północnym Mazowszu ma połączenia drogowe z Warszawą, Olsztynem, Ostrołęką, Działdowem, Ciechanowem, Makowem Mazowieckim i Mławą. Przez Przasnysz przechodzą drogi: krajowa nr 57 i wojewódzkie nr 544 i nr 617. Na wschód od miasta znajduje się lądowisko Aeroklubu Północnego Mazowsza. Patronem miasta od 18 września 2014 r. jest św. Stanisław Kostka[2].

Przasnysz był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego[3]. W latach 1975–1998 w województwie ostrołęckim.

Miasto liczy 17 228 mieszkańców (stan na 31 grudnia 2016)[1].

Remove ads

Środowisko naturalne

Przasnysz ma obszar 25,16 km² (2002), w tym[4]:

  • użytki rolne: 84%
  • użytki leśne: 0%

Miasto zajmuje 2,07% powierzchni powiatu.

Historia

Podsumowanie
Perspektywa
Thumb
Kościół farny pw. Wniebowzięcia NMP, miejsce chrztu św. Stanisława Kostki

Najstarsze ślady osadnictwa na terenie Przasnysza pochodzą z przełomu epoki brązu i żelaza (ok. 700 p.n.e.).

W XIII w. na terenie Przasnysza, nad rzeką Węgierką, funkcjonowała osada targowa. Stał również dwór myśliwski książąt mazowieckich, którego opis zamieścił Henryk Sienkiewicz w Krzyżakach.

Nazwa miasta według ludowych przekazów pochodzi od młynarza Przaśnika, który ugościł zbłąkanego na polowaniu księcia Konrada I mazowieckiego i otrzymał następnie tytuł szlachecki wraz z okolicznymi ziemiami.

Thumb
Pomnik upamiętniający uzyskanie rozszerzonych praw miejskich na rynku w Przasnyszu

Przasnysz szybki rozwój zawdzięczał korzystnemu położeniu na pograniczu dwóch ważnych pod względem gospodarczym terenów – Równiny Kurpiowskiej i rolniczej Wysoczyzny Ciechanowskiej. 10 października 1427 Przasnysz uzyskał od księcia mazowieckiego Janusza I Starszego przywilej miejski na prawie chełmińskim.

Największy rozkwit miasta nastąpił w wieku XVI, zwłaszcza po wcieleniu w 1526 Mazowsza do Korony. Administracyjnie Przasnysz wchodził w skład ziemi ciechanowskiej jako stolica rozległego powiatu. Lustracja dóbr królewskich z 1564 wykazała 689 domów w mieście i na przedmieściach oraz przeszło 500 rzemieślników różnych profesji:

Przasnysz był wówczas trzecim ośrodkiem miejskim Mazowsza po Warszawie i Płocku, liczył według zaginionej dziś Kroniki klasztoru bernardynów 14 tysięcy mieszkańców, jednak współczesne szacunki historyków mówią raczej o 4–5 tysiącach. W opinii Jędrzeja Święcickiego było to „miasto wielkie, sławne jarmarkami na woły”, według Aleksandra Gwagnina – „miasto szerokie, kamiennym budowaniem sławne”.

W 1576 Przasnysz został siedzibą starostwa niegrodowego. W 1648 starostwo przasnyskie otrzymał w nagrodę obrońca Zbaraża książę Jeremi Wiśniowiecki.

Kres świetności miasta położył wielki pożar w 1613, zarazy, a miary nieszczęść dopełnił najazd Szwedów. 26 stycznia 1657 roku po zwycięskiej potyczce z oddziałem brandenburskim stoczonej w rejonie Chorzel do Przasnysza przybył Stefan Czarniecki, ale już 1 lutego zmuszony był się z niego wycofać pod naporem przeważających sił Szwedów dowodzonych przez Stenbocka. Wojska szwedzkie stacjonowały w Przasnyszu 11 dni.

Upadek Przasnysza okazał się długotrwały. Dopiero w 2 poł. XVIII w. miasto zaczęło się ponownie rozwijać. W czasie Konfederacji Barskiej w okolicach Przasnysza mieściła się baza wypadowa oddziału konfederatów słynnego Kozaka Józefa Sawy Calińskiego, wybitnego dowódcy, który po dostaniu się do niewoli rosyjskiej po bitwie pod Szreńskiem, zmarł od ran i został pochowany w okolicach Przasnysza w 1771 r.[5]

13 marca 1794 roku w Przasnyszu stanął na czele zbuntowanej I Wielkopolskiej Brygady Kawalerii Narodowej gen. Antoni Józef Madaliński, który marszem z Ostrołęki do Krakowa dał sygnał do wybuchu insurekcji kościuszkowskiej. Madaliński zaciągnął oddziałek Kurpiów, formując z nich jednostkę strzelców pieszych.

Po klęsce insurekcji kościuszkowskiej i III rozbiorze Polski (1795) Przasnysz znalazł się w składzie monarchii pruskiej jako siedziba rozległego powiatu obejmującego m.in. Ciechanów.

30 stycznia 1807 w Przasnyszu zatrzymał się Napoleon I Bonaparte.

W latach 1807–1815 Przasnysz wchodził w skład Księstwa Warszawskiego, a następnie po Kongresie wiedeńskim stał się częścią Królestwa Polskiego, wchodzącego w skład Imperium Rosyjskiego.

W 1863 roku powstańcy stoczyli w okolicach miasta kilka potyczek z oddziałami wojsk rosyjskich. 14 listopada 1863 w Przasnyszu dokonano publicznej egzekucji jednego z dowódców powstańczych Stefana Cieleckiego „Orlika”, wziętego do niewoli w czasie bitwy pod wsią Osówka. Po powstaniu styczniowym w Przasnyszu stacjonowały na stałe wojska rosyjskie.

Thumb
Budynek koszar (XIX w.) przy ul. Makowskiej

W 2. połowie XIX w. nastąpił szybki rozwój Przasnysza. Działało kilka małych zakładów przemysłowych. W końcu XIX w. władze wojskowe przystąpiły do budowy koszar przy ul. Makowskiej, w których stacjonowały oddziały 6 pułku kozaków dońskich. W mieście oprócz kościołów katolickich był kościół ewangelicki i cerkiew prawosławna oraz synagoga. W 1910 Przasnysz liczył 10,5 tys. mieszkańców[potrzebny przypis].

Thumb
Przasnysz zniszczony działaniami wojennymi w 1915 r.

W czasie I wojny światowej, w listopadzie i grudniu 1914 pod Przasnyszem toczyły się ciężkie walki pomiędzy wojskami rosyjskimi a niemieckimi. Miasto wielokrotnie przechodziło z rąk do rąk. 24 lutego 1915 zostało zajęte przez Niemców, ale już 27 lutego zostali oni wyparci przez oddziały rosyjskie z I i II Korpusu Syberyjskiego.

Osobny artykuł: Bitwa przasnyska.

13 lipca 1915 r., w obecności przybyłego feldmarszałka Paula von Hindenburga, grupa gen. Gallvitza uderzyła na Przasnysz. Po wielogodzinnych walkach, 14 lipca Rosjanie opuścili miasto i wycofali się nad dolną Narew[6]. W wyniku działań wojennych zniszczeniu uległo 70% zabudowy Przasnysza.

Osobny artykuł: II bitwa przasnyska.

W sierpniu 1920 w okolicach Przasnysza miały miejsce wyjątkowo zacięte walki z bolszewicką 15 Armią. Przez dwa tygodnie miasto było okupowane przez wojska sowieckie. Wyzwolenie Przasnyszowi przyniósł 21 sierpnia 202 Pułk Piechoty ze składu Dywizji Ochotniczej płk. Adama Koca.

W okresie międzywojennym Przasnysz był stolicą powiatu w województwie warszawskim. W pierwszych latach niepodległości trwała odbudowa ze zniszczeń wojennych. Powstało wiele budowli użyteczności publicznej: elektrownię, gimnazjum i szkołę powszechną, szkołę rolniczą, teatr miejski, stadion i dom sportowy. Głównym zajęciem mieszkańców Przasnysza było nadal rolnictwo, rzemiosło oraz drobny handel. W 1938 roku Przasnysz liczył 8 tys. mieszkańców, w tym ok. 3 tys. Żydów.

Thumb
Pomnik powieszonych członków ZWZ-AK na rynku

W pierwszych dniach września 1939 pod Przasnyszem ciężkie boje toczyła Mazowiecka Brygada Kawalerii pod dowództwem płk. Jana Karcza. Po klęsce wrześniowej Niemcy włączyli powiat przasnyski do Rzeszy. Ludność żydowska została wysiedlona, a następnie wymordowana w obozach zagłady. W klasztorze kapucynek utworzono obóz pracy przymusowej, zakonnice zaś i pasjonistów z pobliskiego klasztoru męskiego wywieziono do obozu koncentracyjnego Soldau (KL) w Działdowie. W okresie okupacji hitlerowskiej w rejonie Przasnysza aktywną działalność prowadziły organizacje konspiracyjne i oddziały partyzanckie, głównie AK i NSZ. 17 czerwca 1942 Niemcy rozstrzelali za miastem 20 zakładników. 17 grudnia tegoż roku w publicznej egzekucji w rynku powieszono 5 członków sztabu Obwodu ZWZ-AK.

Osobny artykuł: Egzekucja w Przasnyszu (1942).

Wkrótce po zajęciu miasta przez wojska sowieckie 18 stycznia 1945 NKWD rozpoczęła masowe aresztowania i deportacje polskich patriotów. W latach 1945–1951 w okolicach Przasnysza działały liczne oddziały zbrojne antykomunistycznego podziemia.

W latach 60. rozpoczął się szybki rozwój miasta, zahamowany w wyniku reformy administracyjnej z 1975. w 1966 powstała filia Zakładów Aparatury Rozdzielczej im. Georgi Dymitrowa, gdzie produkowano odgromniki. Na potrzeby tego zakładu powstał zespół szkół mieszczący szkołę zawodową i technikum[7].

Od 1 stycznia 1999 roku Przasnysz jest siedzibą powiatu w województwie mazowieckim.

Remove ads

Media

Radio

Telewizja

  • TVP3 Przasnysz
  • TV Przasnysz

Prasa

  • WPZ24
  • Dla Przasnysza

Zabytki

Podsumowanie
Perspektywa
Thumb
Kościół i klasztor pasjonistów w Przasnyszu
Thumb
Zabytkowy nagrobek na cmentarzu rzymskokatolickim
Thumb
XIX-wieczna kamienica u zbiegu Rynku, ulic Mostowej i Warszawskiej
Thumb
Cmentarz żydowski
Thumb
Drewniany budynek przy ul. Świerczewo
  • kościół farny pw. Wniebowzięcia NMP z lat 1474–1485, wzniesiony w stylu gotyckim, wielokrotnie restaurowany; miejsce chrztu św. Stanisława Kostki i pochówku członków jego rodziny.
  • gotycka dzwonnica wolno stojąca, zapewne z końca XV w. (obok kościoła farnego).
  • zespół dawnego klasztoru bernardynów (dziś pasjonistów): kościół pw. św. Jakuba i św. Anny z lat 1588–1618 – uznawany za jeden z najpóźniejszych kościołów gotyckich w Polsce i klasztor wczesnobarokowy, wzniesiony w latach 1637–1671. Obiekty te wpisane zostały na listę Kanonu Krajoznawczego Polski. W kościele znajduje się słynący łaskami obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, czczony dziś jako Niepokalana Przewodniczka z Przasnysza (koronowany w 1977).
  • zespół klasztorny kapucynek: kościół pw. św. Klary i św. Józefa, wzniesiony w latach 1609–1616 i klasztor z tego samego okresu; wielokrotnie niszczony i odbudowywany, w obecnym wyglądzie bezstylowy.
  • ratusz barokowo-klasycystyczny z końca XVIII w., po I wojnie światowej otoczony z trzech stron parterową przybudówką z podcieniami; obecnie Muzeum Historyczne.
  • budynek z pocz. XIX w., wzniesiony dla generała pruskiego Rouquette, w okresie międzywojennym zajmowany przez starostwo powiatowe, obecnie siedziba BPH.
  • kamienica, róg Warszawskiej i Mostowej, 1843.
  • domy: ul. Kacza 15 (przebudowany), Mostowa 10, Piłsudskiego 6 (róg Warszawskiej), poł. XIX w.
  • kamienice w rynku, XIX w. (po 1875) i I poł. XX w.
  • d. poczta, obecnie PZU, koniec XIX w.
  • budynki w zespole koszar, ul. Makowska, 1902–1912 (nr 3, 5, 6, 7, 10)
  • d. elektrownia, obecnie Rejon Energetyczny Przasnysz, 1919.
  • budynek gimnazjum, obecnie Zespół Szkół Licealnych im. KEN, l. 20. XX w.
  • zespół d. Szkoły Rolniczej, obecnie Dom Pomocy Społecznej, ul. Ruda, l. 20. XX w.
  • d. Teatr Miejski (później kino) i remiza strażacka, ul. Dąbrowskiego, l. 20. XX w.
  • budynek stacyjny, drewn., 1925 (Mławska Kolej Dojazdowa).
  • przytułek, wł. Zgromadzenia SS. Miłosierdzia św. Wincentego á Paulo, 1930-32 (budynek przy ul. Świerczewo).
  • d. Dom Sportowy, obecnie Miejski Dom Kultury, l. 30. XX w.
  • most stalowy na rzece Węgierce, po 1920.
  • cmentarz rzymskokatolicki, zał. 1802.
  • park miejski XVIII – XIX w.

W okresie okupacji hitlerowskiej rozebrane zostały:

Po II wojnie światowej ich los podzielił XIX-wieczny kościół ewangelicki.

Rejestr zabytków

Thumb
Park miejski w Przasnyszu (XVIII w., 1825, 1921)

Do rejestru zabytków nieruchomych wpisane są obiekty[9]:

  • kościół par. pw. Wniebowzięcia NMP, XV, 1670, 1880, 1914 (nr rej.: A-383 z 8.12.1958)
    • dzwonnica, XV / XVI
  • zespół klasztorny bernardynek, obecnie felicjanek, XVIII (A-381 z 8.12.1958):
    • kościół pw. śś. Klary i Józefa
    • klasztor
  • zespół klasztorny bernardynów, XVI – XVII (A-380 z 17.04.1958):
    • kościół pw. śś. Jakuba i Anny
    • klasztor
  • cmentarz rzym.-kat. (najstarsza część) (A-530 z 30.01.1986)
  • park miejski, XVIII – XIX (A-512 z 27.01.1984)
  • ratusz, 2 poł. XVIII (A-428 z 7.05.1962)
  • dom, ob. bank, ul. 3 Maja 13, po 1819, XX (A-1125 z 28.01.2013)
  • budynki nr 3, 5, 6, 7, 10 w zespole koszar, ul. Makowska, 1902–1912 (A-614 z 8.03.1995)
  • budynek d. gimnazjum, ob. zespół szkół, ul. św. Stanisława Kostki, 1924 (A-999 z 10.12.2010)
  • budynek stacyjny, drewn., 1925 (A-615 z 24.07.1995; dec. Mławska Kolej Dojazdowa)
  • most stalowy na rzece Węgierce, stalowy, po 1920 (A-615 z 18.09.1995)
Remove ads

Demografia

Dane z 30 czerwca 2004[10]:

Więcej informacji Opis, Ogółem ...
Więcej informacji Dane historyczne, Rok ...


  • Piramida wieku mieszkańców Przasnysza w 2014 roku[1].


Thumb

Remove ads

Osiedla

Thumb
Siedziba Rady Gminy i Powiatu

Władze miasta powołały 11 osiedli, będącymi jednostkami pomocniczymi gminy[potrzebny przypis]. Zarząd każdego osiedla jest wybierany na czteroletnią kadencję. Osiedla mieszkaniowe:

  • Zawodzie
  • Błonie
  • Osiedle Orlika
  • Piaski
  • Rolnicza
  • Stawki
  • Osiedle Starzyńskiego Witosa
  • Waliszewo
  • Węgierka
  • Wschód (OSWD)
  • Osiedle Wojskowe (Jednostka)

Gospodarka

W Przasnyszu działa centrum handlowe[12], 5 dyskontów spożywczych[13] oraz 2 markety elektroniczne.

Największe zakłady produkcyjne[14] – Kross SA, ABB Sp. z o.o.

Transport

Przasnysz posiada bezpośrednie połączenia autobusowe z Warszawą, Ostrołęką, Ciechanowem, Olsztynem, Poznaniem, Płockiem, Mławą, Białymstokiem, Gdańskiem, Szczytnem, Mrągowem, Makowem Mazowieckim i in.

Przasnysz nie posiada stacji kolejowej – najbliższa taka stacja znajduje się w Ciechanowie, jest ona obsługiwana przez PKP-Intercity oraz Koleje Mazowieckie. Miasto posiada za to wiele połączeń autobusowych, obsługiwanych przez przedsiębiorstwa PKS Przasnysz, PKS Ciechanów, PKS Ostrołęka, PKS Warszawa, PKS Olsztyn, PKS Mława, PKS Mrągowo oraz przewoźników prywatnych.

Zobacz też: Przasnysz (stacja kolejowa) i Przasnysz Miasto.
Thumb
Szpital im. Wojciecha Oczki w Przasnyszu

Około 3,5 km od centrum miasta, w Sierakowie znajduje się lądowisko Przasnysz-Sierakowo.

Thumb
Szkoła Podstawowa nr 2 im. Henryka Sienkiewicza
Thumb
Zespół Szkół Powiatowych

Lądowisko

W 2013 r. przy ul. Sadowej oddano do użytku lądowisko sanitarne dla helikopterów.

Remove ads

Oświata

Szkoły podstawowe

Szkoły średnie

Szkoły policealne

  • Zespół Medycznych Szkół Policealnych w Przasnyszu

Szkoły wyższe

Kultura

Muzea

Thumb
Miejska Biblioteka Publiczna

Biblioteki

  • Miejska Biblioteka Publiczna w Przasnyszu
  • Biblioteka Pedagogiczna w Ostrołęce Filia w Przasnyszu

Domy i ośrodki kultury

Thumb
Dom kultury w Przasnyszu
  • Miejski Dom Kultury im. Stanisława Ostoi-Kotkowskiego
  • Klub Garnizonowy

Organizacje pozarządowe

Wydawnictwa

  • Wydawnictwo Forteca
  • Wydawnictwo Techniczne
  • Wydawnictwo Mazowieckie

Kultura niezależna

  • Naczelny Organ Wesołej Komitywy Uzurpatorów Rzeczywistości
  • Przasnyska Grupa Artystyczna
  • Galeria „Kąt”
  • Ogólnopolskie Plenerowe Prezentacje Fotografii Artystycznej „Stodoła” Tadeusza Myślińskiego
  • Duet gitarowy Tomasz Kaszubowski-Paweł Nawara
  • Amicus Dei

Media

Obecnie

  • Gazeta w Przasnyszu
  • Kurier Przasnyski
  • Tygodnik Ostrołęcki (wydanie przasnyskie)

Dawniej

  • Głos Ziemi Przasnyskiej
  • Kukułka
  • Nasz Patron
  • Solidarność Przasnyska
  • Przasnyska Niezależna
  • Gazeta Przasnyska
  • Ziemia Przasnyska
  • Kurier Kupiecki – Przasnysz
  • Liber
  • Tygodnik Ilustrowany (1997–2001)
  • Informacje z Przasnyskiego Ratusza
  • Nasz Przasnysz
  • Idący... w Przyszłość. Miesięcznik Powiatu Przasnyskiego (wydawany w Chorzelach)
  • Radio Przasnysz

Portale informacyjne

  • Infoprzasnysz.com – przasnyski portal informacyjny
  • eprzasnysz.pl
Remove ads

Sport i rekreacja

  • Ośrodek Sportu i Rekreacji, ul. Makowska 23 (stadion na 740 miejsc o wymiarach 105 × 68 m z ośmiotorową bieżnią okólną z mączki ceglanej o długości 400 m, pawilonem-szatnią, 2 boiskami o nawierzchni sztucznej, boiskiem siatkarskim oraz 2 kortami tenisowymi)[16]
    • Hala sportowa, ul. Sadowa
  • Aeroklub Północnego Mazowsza
  • Miejski Klub Sportowy (MKS Przasnysz) – klub piłki nożnej grający w IV lidze mazowieckiej. Założony w 1923 roku. Honorowym Prezesem klubu jest Waldemar Trochimiuk oraz Bogusław Postek. Obecnym Prezesem Klubu jest Paweł Woliński, Sekretarzem - Dawid Burdach, Skarbnikiem Klubu - Wojciech Kodrek. W klubie grał m.in. Grzegorz Wędzyński
  • Ludowy Klub Sportowy „Grom”
  • Auto-Moto-Klub „Rzemieślnik”
  • Przasnyski Klub Kyokushin Karate
  • Przasnyska Grupa Airsoftowa SARS Przasnysz
Remove ads

Wspólnoty wyznaniowe

Thumb
Dom szarytek z domem opieki

W mieście znajdują się 3 parafie rzymskokatolickie (parafia św. Wojciecha, parafia św. Stanisława Kostki, parafia Chrystusa Zbawiciela) należące do dekanatu przasnyskiego. W Przasnyszu są także 4 zgromadzenia zakonne tj. ojcowie pasjoniści, siostry klaryski kapucynki, Siostry Pasjonistki Św. Pawła od Krzyża oraz Siostry Miłosierdzia św. Wincentego á Paulo. W mieście działalność kaznodziejską prowadzi również lokalny zbór Świadków Jehowy posiadający Salę Królestwa[17].

Legenda o Przaśniku

Legenda głosi, że książę Konrad I Mazowiecki, polując na zwierzynę, zabłądził w lesie i dotarł do Przaśnika, młynarza. Ten, nie wiedząc, kim jest nieznajomy, ugościł go u siebie. Następnego poranka, kiedy księcia znalazł jego orszak, Konrad w podzięce nadał Przaśnikowi liczne ziemie oraz osadę nazwał Przasnyszem[18].

Przasnysz jako garnizon

Z tym tematem związana jest kategoria: Wojsko Polskie w Przasnyszu.

Ludzie urodzeni w Przasnyszu

Sprzątanie Wikipedii
Tę sekcję należy dopracować
Thumb
Ławeczka w parku przasnyskim upamiętniająca rzeźbiarza Edmunda Majkowskiego – honorowego obywatela miasta

Poczet burmistrzów

II Rzeczpospolita[19]

  • 1918–1919 – Piotr Roman Napoleon Huzarski
  • 1919–1921 – Maciej Żmijewski
  • 1921–1925 – Bronisław Matuszewski
  • 1925–1928 – Stefan Roman Ławrowski
  • 1928–1939 – Feliks Wieciński

III Rzeczpospolita

  • I kadencja (1990–1994) Henryk Napiórkowski
  • II kadencja (1994–1998) Stanisław Nowicki
  • III–IV kadencja (1998–2006) Zenon Aleksy Lendzion
  • V–VII kadencja (2006–2018) Waldemar Marek Trochimiuk
  • VIII kadencja (od 2018) Łukasz Chrostowski

Poczet przewodniczących rady miasta

III Rzeczpospolita

  • I kadencja (1990–1994) Mieczysław Kaszubowski
  • II kadencja (1994–1998) Ryszard Juklaniuk
  • III kadencja (1998–2002) Zdzisław Zdziarski
  • IV kadencja (2002–2006) Zenon Waldemar Wojda
  • V kadencja (2006–2010) Zbigniew Sztuc
  • VI–VII kadencja (2010–2018) Piotr Jeronim
  • VIII kadencja (2018 – 2021) Wojciech Długokęcki
  • VIII kadencja (od 2021) Krystyna Sawicka

Sąsiednie gminy

Czernice Borowe, Przasnysz (gmina wiejska)

Osoby związane z Przasnyszem

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Przasnyszem.

Zobacz też

Szybkie fakty

Przypisy

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads