Pomorski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej

Pomorski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej – Inspektorat Okręgowy Nr 2 Straży Granicznej, utworzony został w marcu 1928. Pierwszą siedzibą był Czersk (do 1931), która została później przeniesiona do Bydgoszczy (ul. Ossolińskich 7).

Pomorski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej

Pomorski Okręg Straży Granicznej

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1928
Rozformowanie	1939
Tradycje
Rodowód	Pomorski Inspektorat Okręgowy Straży Celnej
Dowódcy
Pierwszy	mjr Józef Zończyk Bohusz
Ostatni	insp. Bernard Miller
Organizacja
Dyslokacja	Bydgoszcz
Formacja	Straż Graniczna

Formowanie i zmiany organizacyjne

20 czerwca 1927 roku prezes Rady Ministrów Józef Piłsudski delegował na stanowisko naczelnego inspektora Straży Celnej płk. Stefana Pasławskiego z zadaniem gruntownej rekonstrukcji tego organu^[1]. Jesienią 1927 dokonano nowego podziału terytorialnego, a minister spraw wojskowych skierował do dyspozycji komendanta SC oficerów przewidzianych do obsadzenia nowo utworzonych stanowisk inspektorów okręgowych. Utworzono pięć nowych inspektoratów okręgowych, w tym między innymi Pomorski Inspektorat Okręgowy Straży Celnej, z którego w prostej linii wywodzi się Pomorski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej^[2]. Kierownikiem inspektoratu mianowano mjr. Józefa Jończyka, a siedzibą inspektoratu był Czersk^[2]. Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928 roku, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczną^[3]. Rozkazem nr 2 z 19 kwietnia 1928 roku w sprawach organizacji Pomorskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski zatwierdził dyslokację, granice i strukturę inspektoratu okręgowego^[4]. W styczniu 1830 roku nastąpiła reorganizacja Pomorskiego Inspektoratu Okręgowego SG. Nie zmieniała ona liczebności jednostek granicznych. Pięciu inspektoratom granicznym podporządkowano 22 komisariaty, którym z kolei podlegało 114 placówek w tym 40 II linii, oraz 19 posterunków granicznych. Inspektorat ten liczył wówczas 951 oficerów i szeregowych^[5]. Rozkazem nr 2 z 4 czerwca 1932 roku w sprawach reorganizacji Pomorskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski utworzył placówkę II linii „Toruń”^[6]. Rozkazem nr 2 z 8 września 1938 roku w sprawie terminologii odnośnie władz i jednostek organizacyjnych formacji, dowódca Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski nakazał zmienić nazwę Pomorskiego Inspektoratu Okręgowego Straży Granicznej na Pomorski Okręg Straży Granicznej, dotychczasowy inspektorat okręgowy przemianował na komendę okręgu i wprowadził tytuł komendanta okręgu w miejsce dotychczasowego kierownika^[7].

Granice i obszar

Pomorski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej obejmował odcinek granicy o długości 737 km:

• na północy granicę polsko-niemiecką do styku granicy z Mazowieckim Inspektoratem Okręgowym od m. Wielki Wełcz (wyłącznie),
• granicę z Wolnym Miastem Gdańsk i 145 km granicy morskiej
• granicę polsko-niemiecką od zachodu do styku granicy z Wielkopolskim Inspektoratem Okręgowym w m. Kalina (włącznie).

Kierownicy/komendanci inspektoratu

stopień	imię i nazwisko	okres pełnienia służby	kolejne stanowisko
major	Józef Zończyk Bohusz[8]	1927 - 8 XI 1928	wykładowca w CWK w Grudziądzu
inspektor	Wiktor Dunin-Wąsowicz[8]	XII 1928 – VIII 1937	do Policji Państwowej
inspektor	Karol Bacz[5]	18 VII 1937 – 19 X 1938[9][10]	kierownik ŚIOSG[11]
nadinspektor	Wacław Szpilczyński[9]	19 X 1938[10] – 30 VI 1939[12]	Ekspozytura UC w Gdańsku
inspektor	Bernard Miller	22 VI 1939[12] -

Struktura organizacyjna

Organizacja inspektoratu w 1928^[4]:

• Komenda − Czersk
• Inspektorat Graniczny nr 4 Tczew
• Inspektorat Graniczny nr 5 Gdynia
• Inspektorat Graniczny nr 6 Kościerzyna
• Inspektorat Graniczny nr 7 Chojnice
• Inspektorat Graniczny nr 8 Nakło nad Notecią

Organizacja inspektoratu w 1936:

Inspektorat składał się z 5 Inspektoratów granicznych, 22 komisariatów i 115 placówek.

• Inspektorat Graniczny nr 4 (Tczew)
• Inspektorat Graniczny nr 5 (Gdynia)
• Inspektorat Graniczny nr 6 (Kościerzyna)
• Inspektorat Graniczny nr 7 (Chojnice)
• Inspektorat Graniczny nr 8 (Nakło)

Przypisy

1. Kula 1994 ↓, s. 40.
2. Kula 1994 ↓, s. 41.
3. Goryński 2012 ↓, s. 226.
4. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 18.
5. Goryński 2012 ↓, s. 240.
6. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 83.
7. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 125.
8. Goryński 2012 ↓, s. 239.
9. Kronika komisariatu „Tarnowskie Góry” ↓, s. 28.
10. Rozkazy KG SG ↓, s. 1938/51.
11. Rozkazy KG SG ↓, s. 1938/5.
12. Rozkazy KG SG ↓, s. 49/39.

Bibliografia

• Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
• Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928-1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
• Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
• Straż Graniczna 1928–1933 w V rocznicę objęcia służby na granicach Rzeczypospolitej. Replint, Warszawa: Stowarzyszenie Weteranów Polskich Formacji Granicznych, 2011.
• Rozkazy Komendy Głównej Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.187/30 do 187/41.)
• Szkic historyczny z działalności komisariatu Straży Granicznej „Tarnowskie Góry”. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.191/534.)