Mazowiecki Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej

Mazowiecki Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w latach 1928–1939.

Mazowiecki Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej

Mazowiecki Okręg Straży Granicznej

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1928
Rozformowanie	1939
Tradycje
Rodowód	Mazowiecki Inspektorat Okręgowy Straży Celnej
Dowódcy
Pierwszy	mjr Karol Kurek
Ostatni	mjr Jakub Chmura
Organizacja
Dyslokacja	Ciechanów
Formacja	Straż Graniczna

Formowanie i zmiany organizacyjne

20 czerwca 1927 roku prezes Rady Ministrów Józef Piłsudski delegował na stanowisko naczelnego inspektora Straży Celnej płk. Stefana Pasławskiego z zadaniem gruntownej rekonstrukcji tego organu^[1]. Jesienią 1927 dokonano nowego podziału terytorialnego, a minister spraw wojskowych skierował do dyspozycji komendanta SC oficerów przewidzianych do obsadzenia nowo utworzonych stanowisk inspektorów okręgowych. Utworzono pięć nowych inspektoratów okręgowych, w tym między innymi Mazowiecki Inspektorat Okręgowy Straży Celnej, z którego w prostej linii wywodzi się Mazowiecki Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej. Kierownikiem inspektoratu mianowano mjr. Karola Kurka, a siedzibą inspektoratu był Ciechanów^[2]. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928 roku, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczną^[3]. Rozkazem nr 1 z 12 marca 1928 roku w sprawach organizacji Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego Naczelny Inspektor Straży Celnej gen. bryg. Stefan Pasławski zatwierdził dyslokację, granice i strukturę inspektoratu okręgowego^[4]. Rozkazem nr 2 z 8 września 1938 roku w sprawie terminologii odnośnie władz i jednostek organizacyjnych formacji, dowódca Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski nakazał zmienić nazwę Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego Straży Granicznej na Mazowiecki Okręg Straży Granicznej, dotychczasowy inspektorat okręgowy przemianował na komendę okręgu i wprowadził tytuł komendanta okręgu w miejsce dotychczasowego kierownika^[5].

Służba graniczna

Ochraniał granicę państwową na odcinku: na zachodzie – kamień graniczny IV 089 w m. Mały Wełcz, włącznie ze wschodnim brzegiem Wisły, a na wschodzie kończył się na słupie granicznym 202 w okolicach Suchej Wsi. W 1928 roku obejmował zachodnią część powiatu augustowskiego, powiat Sokółka, powiaty: Białystok, Wysokie Mazowieckie, Łomża, Ostrołęka, Maków, Ciechanów, Sierpc, Rypin, Wąbrzeźno, Grudziądz, Lubawa, Brodnica, Działdowo, Mława, Przasnysz, Kolno i Szczuczyn. Zwiększenie długości zabezpieczanego odcinka nastąpiło w styczniu 1939 roku. Długość odcinka ochranianej granicy w styczniu 1938 roku wynosiła 429,5 km, czyli około 20% długości granic strzeżonych przez Straż Graniczną^[a][6].

Struktura organizacyjna

Organizacja inspektoratu w 1928^[4]:

• Komenda – Ciechanów
• Inspektorat Graniczny nr 1 Stawiski
• Inspektorat Graniczny nr 2 Przasnysz
• Inspektorat Graniczny nr 3 Brodnica

Organizacja inspektoratu w 1939^[4]:

• Komenda – Ciechanów
• komenda Obwodu Straży Granicznej „Suwałki”
• komenda Obwodu Straży Granicznej „Łomża”
• komenda Obwodu Straży Granicznej „Przasnysz”
• komenda Obwodu Straży Granicznej „Brodnica”

Funkcjonariusze inspektoratu

Dowódcy/kierownicy inspektoratu^[6]:

Stopień	Imię i nazwisko	Czasokres	Kolejne stanowisko
major	Karol Kurek[7]	1928 – 1931?
	Jan Zięba	-V 1929[8]
	Henryk Sebera	– IV 1931[8]
inspektor	Marian Figler[9]	1931 – VI 1931[8]
major	Mieczysław Kulikowski	1931 – 1937
mjr/ppłk	Jakub Witold Chmura[10]	1 XIII 1937[11] – 1939

Uwagi

1. Według D. Kiemozka długość odcinka wynosiła 387 km. → Polak 1998 ↓, s. 61.

Przypisy

1. Kula 1994 ↓, s. 40.
2. Kula 1994 ↓, s. 41.
3. Goryński 2012 ↓, s. 226.
4. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 13.
5. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 125.
6. Polak 1998 ↓, s. 61.
7. Muzeum Polskich Formacji Granicznych (K) ↓.
8. Promińska 2011 ↓, s. 4.
9. Muzeum Polskich Formacji Granicznych (F) ↓.
10. Muzeum Polskich Formacji Granicznych (Ch) ↓.
11. Rozkazy KG SG ↓, s. 1938/4.

Bibliografia

• Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
• Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
• Bogusław Polak, Bogusław Polak: Z dziejów polskich formacji granicznych 1918−1839. Studia i materiały. Tom I. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909484-00.
• Straż Graniczna 1928–1933 w V rocznicę objęcia służby na granicach Rzeczypospolitej. Replint, Warszawa: Stowarzyszenie Weteranów Polskich Formacji Granicznych, 2011.
• KatarzynaK. Promińska KatarzynaK., Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Mazowiecki Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2011.
• Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928–1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
• Antoni Krzysztof Sobczak: Mazowiecki Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej w Ciechanowie w latach 1928–1939. Przyczynek do historii. 2014. [dostęp 2017-03-14].
• Muzeum Polskich Formacji Granicznych – Jakub Witold Chmura. [dostęp 2017-08-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-17)].
• Muzeum Polskich Formacji Granicznych – Marian Figler. [dostęp 2017-08-17].
• Muzeum Polskich Formacji Granicznych – Karol Kurek. [dostęp 2017-08-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-25)].
• Rozkazy Komendy Głównej Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.187/30 do 187/41.)

Kontrola autorytatywna (organizacja):

• VIAF: 257150323945609972940
• PLWABN: 9810654427505606