Krystyna Feldman
polska aktorka (1916–2007) Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Krystyna Zofia Feldman[1] (ur. 1 marca 1916[2] we Lwowie, zm. 24 stycznia 2007 w Poznaniu) – polska aktorka, dwukrotna laureatka Orła za drugoplanową rolę w filmie To ja, złodziej i pierwszoplanową w filmie Mój Nikifor.
 Krystyna Feldman (2007) | |
| Imię i nazwisko |
Krystyna Zofia Feldman |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
1 marca 1916 |
| Data i miejsce śmierci |
24 stycznia 2007 |
| Zawód | |
| Lata aktywności |
1937–2007 |
| Zespół artystyczny | |
| Teatr Miejski we Lwowie (1937–1939), Narodowy Teatr Dramatyczny im. Marii Zankowieckiej we Lwowie (1944–1945), Teatr Śląski im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach (1945–1946), Teatr Dramatyczny im. Jana Kochanowskiego w Opolu (1946–1947) i (1975–1976), Teatr im. Cypriana Kamila Norwida w Jeleniej Górze (1947–1948), Teatr Polski w Szczecinie (1948–1950), Teatr Nowy w Łodzi (1950–1952) i (1953–1963), Teatr Powszechny w Łodzi (1952–1953) i (1963–1968), Teatr Ludowy w Krakowie (1968–1972), Teatr Współczesny w Szczecinie (1972–1975), Teatr Polski w Poznaniu (1976–1983), Teatr Nowy w Poznaniu (1983–2007) | |
| Odznaczenia | |
     | |
Znana z roli matki Haliny i teściowej Ferdynanda Kiepskiego, Rozalii Wspaniałej (zwanej „Babką Kiepską”) w sitcomie Świat według Kiepskich, malarza Nikifora w filmie Mój Nikifor, a także wyrazistych ról epizodycznych.
Życiorys
Podsumowanie
Perspektywa
Urodziła się w rodzinie polsko-żydowskiej. Była wnuczką Hermanna Feldmanna (c.k. inspektora policji w Krakowie)[3] oraz córką aktora specjalizującego się w rolach szekspirowskich, uchodzącego za gwiazdę początku XX wieku Ferdynanda Feldmana i aktorki teatralnej i śpiewaczki operowej Katarzyny Feldman z domu Sawickiej. Grała małe role od piątego roku życia. Po śmierci ojca (zm. 3 czerwca 1919) matka kształciła ją w prywatnym lwowskim studiu aktorskim prowadzonym przez aktora Janusza Strachockiego. W 1934 ukończyła gimnazjum im. Królowej Jadwigi we Lwowie; maturę zdała eksternistycznie, aby zdążyć na egzaminy do szkoły teatralnej. Po trzech latach nauki, w 1937, ukończyła Państwowy Instytut Sztuki Teatralnej w Warszawie. Niedługo potem debiutowała w Teatrze Miejskim we Lwowie. W 1939 została zaangażowana do teatru w Łucku, jednak po wybuchu II wojny światowej wróciła do Lwowa. W 1942 została zaprzysiężona jako żołnierka Armii Krajowej. Pełniła w niej funkcję łączniczki.
Na scenę teatru lwowskiego powróciła w 1944 po wkroczeniu do miasta Armii Czerwonej. Zagrała wówczas męską rolę Staszka w Weselu Wyspiańskiego, reżyserowanym przez Aleksandra Bardiniego. Po wojnie występowała w teatrach, między innymi Łodzi (przez kilkanaście lat była aktorką i pomocniczką reżysera oraz reżyserką u Kazimierza Dejmka w Teatrze Nowym, występowała również w tamtejszym Teatrze Powszechnym), Katowic, Szczecina, Opola, Krakowa (w Teatrze Ludowym w Nowej Hucie) i Poznania (w Teatrze Polskim oraz – od 1983 – w Teatrze Nowym).
Zagrała również kilkanaście ról w spektaklach Teatru Telewizji, między innymi u Jerzego Antczaka, Andrzeja Barańskiego, Rudolfa Zioły, Olgi Lipińskiej i trzykrotnie u Izabelli Cywińskiej.
W 1980 Służba Bezpieczeństwa wszczęła wobec aktorki sprawę operacyjnego rozpoznania o kryptonimie „Aranżerka”. Krystynę Feldman zaczęto nękać po tym, jak podpisała list w obronie autonomii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Mimo kontroli korespondencji, częstych rewizji w mieszkaniu i wielu utrudnień w rozwoju kariery aktorka nie dała się złamać[4].
Kilka lat po śmierci aktorki jej bratanek odkrył rękopis. Nie wiadomo, gdzie i w jakich latach powstawała powieść Feldman. Książka Światła które nie gasną została wydana w 2016 w 100. rocznicę jej urodzin. Książka ukazała się nakładem Wydawnictwa Miejskiego Poznania we współpracy z Teatrem Nowym im. Tadeusza Łomnickiego w Poznaniu[5][6].
Życie prywatne
Jej partnerem życiowym był starszy blisko o 26 lat od niej Stanisław Bryliński[7] (ur. 1 maja 1890, zm. 10 października 1953)[8].
Zmarła 24 stycznia 2007 w swoim poznańskim mieszkaniu na osiedlu Armii Krajowej 76. Aktorce poświęcono mural autorstwa Wojciecha Ejsmondta. Pochowano ją 29 stycznia 2007 w alei zasłużonych na cmentarzu komunalnym Miłostowo (pole AZ-P-1)[9]. Zgodnie z życzeniem aktorki złożono ją do grobu w kostiumie z ostatniego spektaklu – monodramu I to mi zostało.
Kariera filmowa
Podsumowanie
Perspektywa
Już pierwsza filmowa rola – dewotki w Celulozie (1953) Jerzego Kawalerowicza – na długo ukształtowała jej kinowe emploi. Podobną postać, wyraźnie jednak różnicowaną charakterologicznie, obdarzaną stale indywidualnym rysem, powtarzała w Kaloszach szczęścia (1958), Awanturze o Basię (1959), Dwóch żebrach Adama (1963), Piekle i niebie (1966), Czerwonym i złotym (1969), czy w Głosie z tamtego świata (1962) Stanisława Różewicza, gdzie po raz pierwszy pojawiła się w roli nieepizodycznej.
Stała się jedną z najbardziej wyrazistych aktorek drugiego i trzeciego planu. Na ekranie tworzyła różne, często sprzeczne wewnętrznie typy, w których groteska mieszała się z powagą, ekscentryczność ze spokojem, fizyczna słabość z siłą i charyzmą. Grała postaci hrabin (Godzina pąsowej róży, 1963), żebraczek (Mansarda, 1963; Dwa księżyce, 1993), działaczek społecznych (Święta wojna, 1965), chłopek (Samotność we dwoje, 1968), pijaczek (Nad rzeką, której nie ma, 1991), oszustek (odcinek 4 serialu Kapitan Sowa na tropie), sędzin (Otello z M-2, 1968) czy królowych (Ubu król, 2003).
Szerokiej publiczności dała się poznać dopiero w latach osiemdziesiątych, po roli zdziwaczałej ciotki głównego bohatera w Yesterday Radosława Piwowarskiego. Często współpracowała z młodymi, debiutującymi twórcami, w tym Janem Jakubem Kolskim (Pogrzeb kartofla), Konradem Szołajskim (Człowiek z...) i Mariuszem Trelińskim (Łagodna). Masową popularność zyskała w wieku 83 lat, kiedy zagrała babcię Rozalię w popularnym serialu Świat według Kiepskich (1999–2005).
W 2004, w wieku 88 lat, wystąpiła po raz pierwszy w głównej roli. W Moim Nikiforze Krzysztofa Krauzego wcieliła się w postać malarza Nikifora Krynickiego. Jej kreacja spotkała się z entuzjastycznym przyjęciem publiczności, krytyków oraz jurorów polskich i zagranicznych festiwali filmowych. Nikifor nie był jednak pierwszą męską rolą w jej dorobku. Oprócz wspomnianego wcześniej Staszka z Wesela w teatrze grała także role Kaja w Królowej Śniegu i pana Ciuciumkiewicza w Domu otwartym.
Feldman aktywnie wspierała działalność poznańskiego studenckiego Teatrzyku Towarzyskiego Jacka Kowalskiego.
Filmografia
Podsumowanie
Perspektywa
Teatr
 Role teatralne[11] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Role w Teatrze Telewizji[10] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.jpg){kind=small} Role w słuchowiskach Teatru Polskiego Radia[12] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Nagrody i odznaczenia
| Nagrody[13] | |
| Rok | Nagroda |
| 1949 | 1. Festiwal Sztuk Rosyjskich i Radzieckich w Katowicach – nagroda za rolę Szurika w sztuce Bajka |
| 1988 | 28. Kaliskich Spotkaniach Teatralnych – nagroda za rolę Lali w sztuce Narzeczony Beaty w Teatrze Nowym w Poznaniu |
| 1992 | Nagroda „Biały bez” czasopisma Express Poranny |
| 1997 | Złoty Wawrzyn Grzymały |
| Medal „Ad perpetuam rei memoriam” wojewody poznańskiego za wybitne osiągnięcia artystyczne przez 60 lat pracy aktorskiej | |
| 2001 | Ogólnopolski Festiwal Sztuki Filmowej „Prowincjonalia” we Wrześni – statuetka „Jańcia Wodnika” za mistrzostwo aktorskie drugiego planu oraz nagroda Telewizji Polskiej za całokształt twórczości |
| Polska Nagroda Filmowa Orzeł za rok 2000 w kategorii „najlepsza drugoplanowa rola kobieca” za rolę w filmie To ja, złodziej | |
| Tytuł „Zasłużony dla Miasta Poznania” | |
| 2003 | Nagroda marszałka województwa wielkopolskiego w Poznaniu za osiągnięcia w dziedzinie twórczości artystycznej |
| 2004 | Tytuł Osobowości Wszech Czasów z Wielkopolski, przyznany przez Wielkopolan w plebiscycie widzów „Kino Polska”, czytelników „Gazety Poznańskiej” i słuchaczy Radia Merkury |
| Nagroda statuetki „Rogal i Pióro”, „Naszego Klubu” w Poznaniu | |
| 29. Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni – nagroda jury za pierwszoplanową rolę kobiecą (wybitna kreacja aktorska) za rolę Nikifora w filmie Mój Nikifor | |
| Nagroda Gazety Wyborczej „Gigant” za poznański styl pracy | |
| 2005 | Super Wiktor |
| VII Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Manili – nagroda za najlepszą rolę kobiecą, za rolę Nikifora w filmie Mój Nikifor | |
| Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Valladolid – nagroda za główną rolę kobiecą, za rolę Nikifora w filmie Mój Nikifor | |
| V Międzynarodowy Festiwal Aktorski „Stożary” w Kijowie – Grand Prix za rolę Nikifora w filmie Mój Nikifor | |
| 40. Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Karlowych Warach – nagroda dla najlepszej aktorki za rolę Nikifora w filmie Mój Nikifor | |
| Złota Kaczka – nagroda dla najlepszej aktorki za rolę Nikifora w filmie Mój Nikifor | |
| 12. Ogólnopolski Festiwal Sztuki Filmowej „Prowincjonalia” we Wrześni – statuetka „Jańcia Wodnika”, nagroda za najlepszą rolę kobiecą, za rolę Nikifora w filmie Mój Nikifor | |
| Orzeł – Polska Nagroda Filmowa w kategorii najlepsza aktorka w roli pierwszoplanowej, za rolę Nikifora w filmie Mój Nikifor | |
| 1. miejsce (Złota Piątka) w plebiscycie czytelników TeleRzeczpospolitej | |
| Nagroda Wielka Pieczęć Poznania | |
| 2006 | IV Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Pune – nagroda za najlepszą rolę kobiecą, za rolę Nikifora w filmie Mój Nikifor |
| 7. Międzynarodowy Festiwal Filmów Autorskich w Rabacie – nagroda aktorska za kreację Nikifora w filmie Mój Nikifor | |
| Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Zimbabwe – nagroda za najlepszą rolę kobiecą, za rolę Nikifora w filmie Mój Nikifor | |
| III Europejski Festiwal Filmowy Integracja Ty i Ja w Koszalinie – nagroda specjalna za główną rolę w filmie Mój Nikifor | |
| Odznaczenia[14] | |
| Rok | Odznaczenie |
| 1955 | Srebrny Krzyż Zasługi[15] |
| 1966 | Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury” |
| Odznaka Honorowa Miasta Łodzi | |
| 1974 | Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury” |
| 1979 | Odznaka Honorowa Miasta Poznania |
| 2005 | Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski[16] |
| 2007 | Order Uśmiechu przyznany przez Międzynarodową Kapitułę Orderu Uśmiechu w 2006 na wniosek dzieci z Poznania[a] |
Uwagi
- Na prośbę Krystyny Feldman order miał być wręczony 14 lutego 2007, ale ze względu na śmierć aktorki nie doszło do ceremonii. Zarząd Kapituły pierwszy raz w historii tego odznaczenia wydał zgodę na przekazanie Orderu na ręce spadkobierców i uznał aktorkę za pełnoprawnego Kawalera Orderu Uśmiechu.
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.