Królestwa i Kraje w Radzie Państwa Reprezentowane

Królestwa i Kraje w Radzie Państwa Reprezentowane (niem. Die im Reichsrat vertretenen Königreiche und Länder, od 1915 roku Österreichische Länder – Kraje austriackie), pot. Przedlitawia^[1], Cislitawia^[1] (niem. Cisleithanien) – nazwy (oficjalna i potoczne) używane na określenie „austriackiej” i zarazem cesarskiej części Austro-Węgier. Jej stolicą był Wiedeń.

Królestwa i Kraje w Radzie Państwa Reprezentowane / Kraje austriackie

Die im Reichsrat vertretenen Königreiche und Länder / Österreichische Länder

1867–1918
Herb Flaga
Hymn: Volkshymne (Hymn ludowy)
Ustrój polityczny	monarchia konstytucyjna
Stolica	Wiedeń
Data powstania	1 marca 1867
Data likwidacji	11 listopada 1918
Władca	Karol I Habsburg
Waluta	gulden (do 1892) korona (od 1892)
Język urzędowy	niemiecki
Religia dominująca	katolicyzm
Terytoria zależne	Kraje Korony Świętego Stefana Bośnia i Hercegowina (1908–1918)
Austro-Węgry po aneksji Bośni i Hercegowiny. Przedlitawia widoczna w kolorze czerwonym.      Przedlitawia      Zalitawia      Bośnia
Położenie na mapie świata Królestwa i Kraje w Radzie Państwa Reprezentowane / Kraje austriackie
48°30′N 16°23′E

Potoczna nazwa Przedlitawia (Cislitawia) pochodzi od rzeki Litawy, wzdłuż której biegła częściowo granica pomiędzy Cesarstwem Austrii a Królestwem Węgier.

Królestwa i Kraje w Radzie Państwa Reprezentowane posiadały dwuizbowy parlament, Radę Państwa (niem. Reichsrat). Na czele rządu stał premier, powoływany przez cesarza i rządzący w oparciu o większość tworzoną w zróżnicowanym nie tylko politycznie, ale też narodowo parlamencie.

Stosowany najpowszechniej w administracji język niemiecki nigdy nie uzyskał statusu oficjalnego języka państwowego – odpowiedni projekt z 14 grudnia 1880 roku został odrzucony przez Radę Państwa w styczniu 1884 roku^[2].

Kraje koronne

Przedlitawia dzieliła się na 15 krajów koronnych.

Herb	Nazwa potoczna	Pełna nazwa	Ośrodek adm.	Powierzchnia w km²	Ludność w 1910
	Górna Austria Oberösterreich	Arcyksięstwo Austrii za Anizą Erzherzogtum Österreich ob der Enns	Linz	11.982	853.006
	Dolna Austria Niederösterreich	Arcyksięstwo Austrii przed Anizą Erzherzogtum Österreich unter der Enns	Wiedeń Wien	19.825	3.513.814
	Styria Steiermark	Księstwo Styrii Herzogtum Steiermark	Graz	22.425	1.444.157
	Karyntia Kärnten	Księstwo Karyntii Herzogtum Kärnten	Klagenfurt	10.326	396.200
	Salzburg	Księstwo Salzburga Herzogtum Salzburg	Salzburg	7.153	214.737
	Tyrol Tirol	Książęce Hrabstwo Tyrolu Gefürstete Grafschaft Tirol	Innsbruck	26.683	946.613
	Vorarlberg	Kraj Vorarlberg Das Land Vorarlberg	Bregencja Bregenz	2.602	145.408
	Kraina Krain	Księstwo Krainy Herzogtum Krain	Lublana Laibach	9.954	525.995
	Pobrzeże Küstenland w tym: – Triest – Gorycja i Gradyska Görz und Gradisca – Istria Istrien	Pobrzeże Austriackie Österreichisches Küstenland w tym: – Wolne cesarskie miasto Triest Die Reichsunmittelbare Stadt Triest und ihr gebiet – Książęce Hrabstwo Gorycji i Gradyski Gefürstete Grafschaft Görz und Gradisca – Margrabstwo Istrii Markgrafschaft Istrien	Triest – Triest – Gorycja Gorizia – Poreč	7.969 95 2.918 4.956	893.797 229.510 260.721 403.566
	Dalmacja Dalmatien	Królestwo Dalmacji Königreich Dalmatien	Zadar Zara	12.831	645.666
	Czechy Böhmen	Królestwo Czech Königreich Böhmen	Praga Prag	51.947	6.769.548
	Morawy Mähren	Margrabstwo Moraw Markgrafschaft Mähren	Brno Brünn	22.222	2.622.271
	Śląsk Austriacki Schlesien	Księstwo Górnego i Dolnego Śląska, Księstwo Śląska Herzogtum Ober- und Niederschlesien, Herzogtum Schlesien	Opawa Troppau	5.147	756.949
	Galicja i Lodomeria Galizien und Lodomerien	Królestwo Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim i Księstwami Oświęcimskim i Zatorskim Königreich Galizien und Lodomerien mit dem Großherzogtum Krakau und den Herzogtümern Auschwitz und Zator	Lwów Lemberg	78.497	8.025.675
	Bukowina	Księstwo Bukowiny Herzogtum Bukowina	Czerniowce Czernowitz	10.441	800.098

Ludność

W 1910 roku Królestwa i Kraje w Radzie Państwa Reprezentowane liczyły 28 571 900 mieszkańców. Największą grupą narodową (według deklarowanego języka ojczystego) byli Niemcy stanowiący 35,6% ogółu ludności. Do grupy tej spis zaliczał również Żydów deklarujących język niemiecki jako ojczysty. W dalszej kolejności plasowali się Czesi, Polacy i Ukraińcy (Rusini).

Pomiędzy wieloma narodami występowały konflikty, z których wiele wybuchło z całą mocą po rozpadzie monarchii.

Narodowości Przedlitawii według spisu powszechnego z 1910 roku

Naród	populacja	populacja %
Niemcy	9 950 266	34,8%
Czesi	6 435 983	22,5%
Polacy	4 967 984	17,3%
Ukraińcy	3 518 854	12,3%
Słoweńcy	1 252 940	4,4%
Serbowie i Chorwaci	783 334	2,8%
Włosi	768 422	2,7%
Rumuni	275 115	1%
Węgrzy	10 974	0,03%
Suma	28 571 934	100%

Zobacz też

• Kraje Korony Świętego Stefana (Zalitawia)
• Dziennik ustaw państwa austriackiego

Przypisy

1. Austro-Węgry, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2023-06-29].
2. Piotr Majewski „Niemcy sudeccy 1848–1948. Historia pewnego nacjonalizmu”, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 2007, s. 81

Bibliografia

• Henryk Batowski, Rozpad Austro-Węgier 1914–1918: sprawy narodowościowe i działania dyplomatyczne, Wyd. II poprawione i uzupełnione, Kraków 1982, Wydawnictwo Literackie, ISBN 83-08-00581-0

Kontrola autorytatywna (stan):

• NKC: ge487179
• PLWABN: 9810597867405606
• J9U: 987007295749605171

Encyklopedie internetowe:

• Treccani: cisleitania
• БРЭ: 4678025
• SNL: Cisleithania
• VLE: cisleitanija
• Catalana: 0017880
• Hrvatska enciklopedija: 11953