Jasiona (powiat prudnicki)
wieś w województwie opolskim, powiecie prudnickim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Jasiona (niem. Jassen[4], cz. Jeseň[5]) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Lubrza[6]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Obniżenia Prudnickiego, będącego częścią Niziny Śląskiej, u podnóży Gór Opawskich. Przepływa przez nią rzeka Prudnik.
| wieś | |
 Kościół Najświętszej Marii Panny | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) |
256[1] |
| Strefa numeracyjna |
77 |
| Kod pocztowy |
48-200[2] |
| Tablice rejestracyjne |
OPR |
| SIMC |
0498342 |
Położenie na mapie gminy Lubrza  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa opolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu prudnickiego  | |
 50°18′49″N 17°36′58″E[3] | |
| Strona internetowa | |
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.
Według danych na 31 grudnia 2013 r. wieś była zamieszkana przez 256 osób[7].
Położenie
Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 4,5 km od granicy z Czechami, w zachodniej części Obniżenia Prudnickiego, u podnóży Gór Opawskich. Należy do Euroregionu Pradziad[8]. Przez granice administracyjne wsi przepływa rzeka Prudnik. Leży na obszarze 391 ha[9]. Ma charakter rolniczy. Głównymi uprawami są tutaj buraki cukrowe, ziemniaki i kukurydza[10].
Wieś otoczona jest licznymi wzniesieniami. W czasach niemieckich miały one odpowiednie nazwy, np. Funfrutenberg, Weinberg, Kreiwitzer Berg, Ochsengrund. Współcześnie wzniesienia nie posiadają nazw[11].
Środowisko naturalne
W Jasionie panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,1 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Jasiony wynoszą 621 mm. Dominują wiatry zachodnie[12].
Panorama Jasiony od strony północnej
Pierwotna nazwa Jasiony, zapisywana w XIII wieku jako Jassona, miała polskie (słowiańskie) pochodzenie[13]. Została ona zgermanizowana jako Jassen i Jessen[14].
W historycznych dokumentach nazwę miejscowości wzmiankowano w różnych językach oraz formach: de Jassona (1285), z Jasone (1455), Jessen (1481), Jaschen (1484), Jaseni (1525), Jassen (1534), Jessen (1596), Jessen (1651/52), Jassen (1743), Jassen (1784), Jassen (1845), Jassen, Jasoń (1941)[14].
W Spisie miejscowości województwa śląsko-dąbrowskiego łącznie z obszarem ziem odzyskanych Śląska Opolskiego wydanym w Katowicach w 1946 wieś wymieniona jest pod polską nazwą Jasoń[15]. 9 września 1947 r. nadano miejscowości nazwę Jasiona[16].
.jpg)
Wieś wzmiankowana po raz pierwszy była w 1233 roku jako Jassona. Istniało tu rozlewisko wodne tworzone przez rzekę Prudnik, w pobliżu którego założono osiedle o nazwie Jaschinka, którego mieszkańcy zajmowali się produkcją węgla drzewnego. W XIII i XIV wieku osiedlali się tu przybysze z zachodnich Niemiec[17].
.jpg)
Młyn wodny w Jasionie istniał już w 1447. Wzmiankowany był w urbarzu dóbr zamku prudnickiego z 1534, jako własność proboszcza Prudnika[18]. W 1534 Jasiona liczyła 17 mieszkańców[17]. W 1562 Rada Miejska Prudnika wzięła Jasionę w zastaw, a w 1597 nabyła ją na własność[19]. W 1598 Maciej Bilicer z prudnickiego rodu Bilicerów założył księgę wieczystą dla Jasiony[20].
_(cropped).jpg)
W XVIII wieku na południowy wschód od zabudowań wsi, u podnóża zalesionej skarpy, działał młyn papierniczy, należący w 1734 do Floriana Heinricha. Spłonął na początku XIX wieku od uderzenia pioruna[18]. Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego prudnickiego w Monarchii Habsburgów[21]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk[22]. Przy szosie Prudnik–Dytmarów funkcjonowała cegielnia. W 1779 zbudowano drewnianą szkołę. Zachowały się jej fundamenty na posesji nr 23[17][23]. Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu lemiesz pługa w słup, pod nim murawa, a w otoku napis: IASSEN GEMEIN SIEGEL / NEYSTAETER CREIS (pol. Gmina Jasiona / Powiat Prudnicki)[24]. 14 maja 1854 w wyniku uderzenia pioruna spaliła się stodoła w zabudowaniach młyna wodnego[18].
Kościół Najświętszej Marii Panny, ufundowany przez gospodarza Schneidera, został wzniesiony w 1900 niedaleko szkoły. W 1908 na południowo-zachodnim krańcu wsi wybudowano nową, murowaną szkołę. Od strony południowej budynku urządzono mieszkania dla dwóch nauczycieli[17]. Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 464 mieszkańców Jasiony 463 posługiwało się językiem niemieckim, a 1 językiem polskim. W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Jasiona znalazła się po stronie zachodniej, poza terenem plebiscytowym[25]. W 1923 przy kościele wzniesiono krzyż upamiętniający 27 mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas I wojny światowej[26]. W latach 30. XX wieku we wsi istniały 64 gospodarstwa rolne o zróżnicowanej wielkości[11].
.jpg)
Podczas II wojny światowej zginęło 29 żołnierzy i ponad 17 cywilów z Jasiony[17]. Od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim[27]. Wówczas w Jasionie została osiedlona część polskich repatriantów z Kresów Wschodnich a także osadników z centralnej Polski. Niemieckojęzyczna ludność została wysiedlona na zachód w 1946[17].
W latach 1945–1950 Jasiona należała do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Lubrza[28], a w latach 1954–1972 do gromady Lubrza[29].
W 1949 we wsi znajdowały się między innymi: szkoła podstawowa prowadzona przez Inspektorat Szkolny w Prudniku[30], kotlarz[31], krawiec[32]. W 1950 powstała Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna w Jasionie, rozwiązana w 1957 i zorganizowana ponownie w 1960[17]. Młyn był nadal użytkowany, jednak zrezygnowano z napędu wodnego na elektryczny[18]. Szkoła w Jasionie zakończyła działalność w 1975, gdy została włączona do Zbiorczej Szkoły Gminnej w Lubrzy[17].
Na początku lat 2000 został zamknięty młyn w Jasionie[18]. W 2007 Jasiona przystąpiła do Programu Odnowy Wsi Opolskiej[33].
Przynależność państwowa i administracyjna
.svg){kind=small}
Miejscowość zamieszkiwana jest przez ludność napływową, przybyłą na Śląsk z Kresów Wschodnich i centralnej Polski po 1945 w wyniku przymusowych przesiedleń ludności polskiej[34]. We wsi do czasów współczesnych zachowały się gwary lwowska i krakowska[10].
Liczba mieszkańców wsi
Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Jasionie chronione są[42]:
- układ ruralistyczny, z XIII w.
- budynek mieszkalny nr 27, z XIX/XX w.
- budynek gospodarczy nr 36, z XIX/XX w.
- budynek mieszkalny nr 36, z 1 ćw. XX w.
- budynek mieszkalny nr 38, z l. 20. XX w.
- stodoła, nr 42, z XIX/XX w.
- stodoła, nr 45, z pocz. XX w.
- budynek mieszkalny nr 46, z 1 poł. XIX w.
- budynek mieszkalno-gospodarczy, d. wycug, nr 49A, z 4 ćw. XIX w.
- dom mieszkalny nr 49, z 4 ćw. XIX w.
- kościół fil. pw. Nawiedzenia NMP, z 1900 r.
- Pomnik poległych w I wojnie światowej – pomnik przy kościele w Jasionie powstały w 1923 jako upamiętnienie mieszkańców wsi, którzy polegli w I wojnie światowej. Jest to pomnik w formie kamiennego krzyża, wypisano na nim nazwiska 27 osób[26].
W Jasionie działa Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna, oraz drobne przedsiębiorstwa usługowe, produkcja mebli i ogrodnictwo szklarniowe[10]. W Jasionie siedzibę ma firma VIP-BUD, zrzeszona w Cechu Rzemieślników i Przedsiębiorców w Prudniku[43].
Jasiona wraz z całą gminą Lubrza podlega pod inspektorat ZUS w Prudniku[44].
W zarządzie Wydziału Drogownictwa Starostwa Powiatowego w Prudniku znajduje się droga powiatowa nr 1280O relacji Lubrza – Jasiona[45].
Jasiona posiada połączenia autobusowe z Prudnikiem, Głogówkiem, Kędzierzynem-Koźlem i Lubrzą[46]. We wsi znajdują się trzy przystanki autobusowe – Jasiona I, II Skrz., Wieś. Główny przystanek zlokalizowany jest poza zabudowaniami wsi[23].
Transport autobusowy w Jasionie obsługiwany był przez PKS Prudnik[47]. W 2004 prudnicki PKS został sprywatyzowany z udziałem Connex Polska[48]. W 2008, w wyniku połączenia spółek PKS Connex Prudnik i PKS Connex Kędzierzyn-Koźle, utworzona została spółka Veolia Transport Opolszczyzna[49], w 2013 przejęta przez Arriva Bus Transport Polska[50]. W 2019 Arriva wycofała się z Prudnika[51]. Wówczas organizacją przewozów pasażerskich w Jasionie i okolicy zajęły się ościenne PKS-y[52]. W grudniu 2021 powołano Powiatowo-Gminny Związek Transportu „Pogranicze”, mający na celu poprawę jakości transportu[53].
We wsi cyklicznie odbywają się procesje w Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa, Nabożeństwa majowe, różańcowe, Gorzkich Żali, Rezurekcje oraz Dożynki. Jej mieszkańcy organizują zabawy majówkowe, dożynkowe i Dzień Kobiet. Obchodzony jest Odpust 30 maja w dniu Święta i Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny[10].
W Jasionie znajduje się katolicki kościół Najświętszej Marii Panny, który należy do parafii św. Jakuba Starszego w Lubrzy (dekanat Prudnik)[54]. W zachodniej części wsi, na posesji nr 58 stoi granitowy krzyż pokutny, przypuszczalnie oznaczający miejsce pochówku zwłok Szweda jako pozostałość po najeździe szwedzkim[26].
We wsi znajdują się liczne krzyże i kapliczki przydrożne. Przypuszczalnie przed I wojną światową zbudowano murowaną kaplicę z figurami świętych w zachodniej części wsi. W centrum wsi, przy posesji nr 49, stoi krzyż postawiony jako wotum dziękczynne w 1923 z niemieckim napisem „Serce Jezusa zmiłuj się nad nami”. Przy drodze polnej do Prudnika postawiono w 1925 drewniany krzyż, symbolicznie oddzielający ziemie należące do Jasiony i Prudnika. Również w 1925, niedaleko od zabudowań zachodniej części Jasiony, przy drodze do Prudnika, wzniesiono kamienny krzyż z niemieckim napisem „Dokonało się…”. Przy zabudowaniach dawnej cegielni znajduje się murowana kaplica z obrazem „Królowa Świata”[26].
Kapliczka na ścianie domu nr 31
Krzyż przy domu nr 49
W Jasionie znajduje się boisko sportowe przeznaczone do piłki nożnej i siatkowej[10].
Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Jasionie[55].
Szlaki rowerowe
Przez Jasionę prowadzi szlak rowerowy[56]:
Trasa rowerowa PTTK nr 266-z: Lubrza – Olszynka – Laskowice – Dytmarów-Stacja – Dytmarów – Krzyżkowice – góra Kłobuczek – Trzebina – Prudnik-Las – Trzebina – Skrzypiec – Jasiona – Lubrza
Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 8 Komendy Powiatowej Policji w Prudniku[57].
Teren wsi, jak i całej gminy Lubrza, położony jest w strefie nadgranicznej w związku z czym Straż Graniczna dysponuje, na tym obszarze, specjalnymi kompetencjami w zakresie bezpieczeństwa[58]. Gminę Lubrza obejmuje zasięgiem służbowym placówka Straży Granicznej w Opolu ze Śląskiego Oddziału SG[59].
- Tadeusz Kukiz (1932–2015) – lekarz, popularyzator historii i kultury Kresów, zamieszkały w Jasionie
- Jadwiga Dymała (1934–2007) – młynarz, poseł na Sejm PRL, przewodnicząca Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w Jasionie
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
