Grabina (województwo opolskie)
wieś w województwie opolskim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Grabina (dodatkowa nazwa w j. niem. Grabine, cz. Hrabyně[4]) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Biała[5][6]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Kotliny Raciborskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej.
| wieś | |
 Widok wsi | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) |
430[1] |
| Strefa numeracyjna |
77 |
| Kod pocztowy |
48-210[2] |
| Tablice rejestracyjne |
OPR |
| SIMC |
0491268 |
Położenie na mapie gminy Biała  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa opolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu prudnickiego  | |
| 50°26′32″N 17°38′45″E[3] | |
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.
Według danych na 2011 wieś była zamieszkana przez 430 osób[1].
Wieś posiada przysiółek Śmieciak i kolonię Kolonia Otocka[5][6].
Geografia
Położenie
Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 13 km od granicy z Czechami, w zachodniej części Kotliny Raciborskiej. Należy do Euroregionu Pradziad[7]. Leży na obszarze 603 ha. Ma charakter rolniczy[8].
Środowisko naturalne
W Grabinie panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,2 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Grabiny wynoszą 610 mm. Dominują wiatry zachodnie[9].
Integralne części wsi
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0491274 | Kolonia Otocka | kolonia |
| 0491280 | Śmieciak | przysiółek |
Nazwa
Miejscowość ma metrykę średniowieczną i jest notowana od XIII wieku. Po raz pierwszy w 1285 w obecnej formie Grabina, 1743 Grabin, 1784 Grabin, 1845 Grabin, Grabina, 1865 Grabine, Grabina[11], 1939 Grabina, Gershain, 1947 Grabina[12].
Nazwa pochodzi od nazwy pospolitej grabina (prasłowiańskie *grabъ / *grabrъ + -*ina), oznaczającej las grabowy lub drewno grabowe[12].
W opracowanej w 1971 przez Powiatowy Inspektorat Statystyczny w Prudniku Statystycznej charakterystyce miejscowości w gromadach powiatu prudnickiego, miejscowość została wymieniona pod nazwą Grabina[13].
Historia
Podsumowanie
Perspektywa
Grabina była posiadłością kasztelani bialskiej. Wieś po raz pierwszy wzmiankowana była w 1279, kiedy to kasztelanem w Białej był rycerz Henryk z Grabiny[14]. Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego bialskiego w Monarchii Habsburgów[15]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk[16].
.jpg)
Do czasu parcelacji majątku ziemskiego w 1842, ludność Grabiny wynosiła około 400 mieszkańców[14]. W 1842 hrabia Matuschka sprzedał swoje dobra w rejonie Białej, w tym Grabinę panom von Gersdorf, którzy w następnych latach rozparcelowali dobra i sprzedali resztę Müllerowi[17]. We wsi założono szkołę[17]. W 1861 zbudowano kościół parafialny Matki Boskiej Szkaplerznej[18], a następnie plebanię. W 1886 wzniesiono klasztor elżbietanek[19]. W 1881 w miejscowości mieszkało 83 osadników. Wieś liczyła 1283 morg rozległości i znajdowała się w niej kaplica oraz 2-klasowa szkoła katolicka[20]. W XIX wieku w Grabinie funkcjonował młyn napędzany kołem wodnym[21]. Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu chłopa z łopatą na ramieniu kroczącego w prawo, pod nim murawa, a w otoku napis: GRABINER: GEM: SIEGEL / NEYSTAETER CREYS (pol. Gmina Grabina / Powiat Prudnicki)[22].
Według spisu Pruskiego Urzędu Statystycznego z 1 grudnia 1910 we wsi mieszkało 801 osób w tym 379 mężczyzn i 422 kobiety z czego 52 osoby było Niemcami, a 749 Polakami[23]. W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Grabina znalazła się po stronie zachodniej, poza terenem plebiscytowym[24].
W 1927 założono jednostkę ochotniczej straży pożarnej[25]. Od czerwca 1931 w wiosce funkcjonowała prywatna szkoła polska, która była zlokalizowana w 1-izbowej salce na piętrze, wynajętej od właściciela domu Jana Augustyna, który na szkolne boisko przeznaczył część swojego pola. W okresie międzywojennym w miejscowości funkcjonowały polskie organizacje: oddział Związku Polaków w Niemczech, Polskie Towarzystwo Szkolne, Towarzystwo Polek. W każdą niedzielę odbywało się polskie nabożeństwo w miejscowym kościele katolickim, prowadzone przez Karola Koziołka[26].
Po dojściu do władzy w Niemczech narodowych socjalistów nazwa miejscowości zmieniona została na ahistoryczną, niemiecką nazwę Gershain. Polscy mieszkańcy wsi stali się obiektem prześladowań ze strony nowej władzy. W maju 1939 do Polski wysiedlony został nauczyciel miejscowej szkoły Franciszek Michałowski[26]. W 1939 w sierpniu i we wrześniu prudnickie Gestapo na czele z Maxem Krausem przystąpiło do aresztowania polskich powstańców i działaczy Związku Polaków w Niemczech. Wśród aresztowanych znalazł się Jan Augustyn, który następnie został zamordowany przez nazistów w niemieckim obozie koncentracyjnym Buchenwald[27].
Po II wojnie światowej, od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim[28]. Mieszkańcom Grabiny, posługującym się dialektem śląskim bądź znającym język polski, pozwolono pozostać we wsi po otrzymaniu polskiego obywatelstwa.
W latach 1945–1950 Grabina należała do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Śmicz[29], a w latach 1954–1972 do gromady Ligota Bialska[30]. Podlegała urzędowi pocztowemu w Ścinawie Małej[31].
Pierwszy powojenny polski nauczyciel przybył do Grabiny 26 maja 1945[32]. Wówczas otwarto nową Publiczną Szkołę Powszechną w budynku byłej niemieckiej szkoły. We wsi powstał pomnik upamiętniający mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas wojny. W 2010 Grabina przystąpiła do Programu Odnowy Wsi Opolskiej[33].
Podczas powodzi we wrześniu 2024 w Grabinie powstała wyrwa w jezdni[34].
Mieszkańcy
Miejscowość zamieszkiwana jest przez mniejszość niemiecką oraz Ślązaków[35]. Mieszkańcy wsi posługują się gwarą prudnicką, będącą odmianą dialektu śląskiego.
Liczba mieszkańców wsi
Zabytki
Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Grabinie chronione są[43]:
- dom pomocy społecznej, nr 72
- kościół parafialny pw. Matki Boskiej Szkaplerznej
- szkoła
- sala z gospodą
- cmentarz katolicki, przykościelny
Gospodarka
W Grabinie siedzibę ma firma Pracownia Cukiernicza Kimmel Renata, zrzeszona w Cechu Rzemieślników i Przedsiębiorców w Prudniku[44].
Transport
W zarządzie Wydziału Drogownictwa Starostwa Powiatowego w Prudniku znajdują się drogi powiatowe: nr 1252O relacji Biała – Wasiłowice – Otoki – Grabina oraz nr 1528O relacji Stara Jamka – Grabina – Kolonia Otocka[45].
Grabina posiada połączenia autobusowe z Korfantowem, Prudnikiem. We wsi znajduje się jeden przystanek autobusowy[46].
Transport autobusowy w Grabinie obsługiwany był przez PKS Prudnik[47]. W 2004 prudnicki PKS został sprywatyzowany z udziałem Connex Polska[48]. W 2008, w wyniku połączenia spółek PKS Connex Prudnik i PKS Connex Kędzierzyn-Koźle, utworzona została spółka Veolia Transport Opolszczyzna[49], w 2013 przejęta przez Arriva Bus Transport Polska[50]. W 2019 Arriva wycofała się z Prudnika[51]. Wówczas organizacją przewozów pasażerskich w Grabinie i okolicy zajęły się ościenne PKS-y[52]. W grudniu 2021 powołano Powiatowo-Gminny Związek Transportu „Pogranicze”, mający na celu poprawę jakości transportu[53].
Oświata
W Grabinie znajduje się Niepubliczna Szkoła Podstawowa im. Bernarda Augustyna, z oddziałem przedszkolnym. Uczęszczają do niej uczniowie z Grabiny, Otok oraz Rzymkowic. W roku szkolnym 2013/2014 w placówce uczyło się 48 uczniów[54]. W latach 2001–2017 szkołę prowadziło Koło Grabina Związku Górnośląskiego. W 2017 kierownictwo szkoły przejęło Stowarzyszenie Rozwoju Edukacji w Grabinie[55].
Kultura
W Grabinie działa Niemieckie Koło Przyjaźni (Deutscher Freundeskreis) – oddział terenowy Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców na Śląsku Opolskim[56]. 28 maja 2001 powołano Koło Grabina Związku Górnośląskiego[57], które do 2017 prowadziło we wsi niepubliczną szkołę podstawową i przedszkole[58].
Religia
W Grabinie znajduje się katolicki kościół Matki Boskiej Szkaplerznej, który jest siedzibą parafii Matki Boskiej Szkaplerznej (dekanat Biała)[59][60]. We wsi działa placówka Zgromadzenia Sióstr św. Elżbiety. W domu zakonnym pod wezwaniem św. Józefa elżbietanki prowadzą Dom Pomocy Społecznej dla Dorosłych[61]. We wsi stoi kaplica św. Urbana, wzniesiona w 1874[19].
Turystyka
Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Grabinie[62]. Przez Grabinę przebiega trasa Kolarskiego Rajdu Dookoła Ziemi Bialskiej, za przejechanie którego PTTK Prudnik przyznaje odznakę[63].
Szlaki turystyczne
Przez Grabinę prowadzi szlak turystyczny:
Szlaki rowerowe
Przez Grabinę prowadzi szlak rowerowy[65]:
Trasa rowerowa PTTK nr 263-n: Biała – Wasiłowice – Otoki – Grabina – Kolonia Otocka – Puszyna – Pleśnica – Śmicz – Miłowice – Prężyna – Biała
Bezpieczeństwo
W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń w Grabinie działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej[66].
Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 16 Komendy Powiatowej Policji w Prudniku (Posterunek Policji w Białej)[67].
Teren wsi, jak i całej gminy Biała, położony jest w strefie nadgranicznej w związku z czym Straż Graniczna dysponuje, na tym obszarze, specjalnymi kompetencjami w zakresie bezpieczeństwa[68]. Gminę Biała obejmuje zasięgiem służbowym placówka Straży Granicznej w Opolu ze Śląskiego Oddziału SG[69].
Ludzie związani z Grabiną
- Karol Koziołek (1856–1938) – ksiądz katolicki, działacz narodowy, proboszcz w Grabinie
- Jan Augustyn (1882–1940) – rolnik, działacz społeczny, urodzony w Grabinie
- Alfred Liczbański (1900–1978) – nauczyciel, działacz społeczny i narodowy, żołnierz, kierownik szkoły w Grabinie
- Waleria Nabzdyk (1901–1999) – nauczycielka, działaczka społeczna, powstaniec śląski, żołnierz AK, urodzona w Grabinie
- Paweł Kwoczek (1904–1975) – działacz społeczny i narodowy na Górnym Śląsku, urodzony w Grabinie
Zobacz też
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.