Ulica Teatralna we Wrocławiu
ulica we Wrocławiu na Starym Mieście Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ulica Teatralna – ulica położona we Wrocławiu na Starym Mieście. Łączy ulicę Piotra Skargi z placem Teatralnym i ulicami Widok oraz Bożego Ciała[uwaga 1][1][2][3]. Ma 326 m długości[3]. Przy ulicy znajdują się między innymi zabytkowe obiekty: budynek dawnej Łaźni Miejskiej oraz Pałac Ignacego Leipzigera, połączony z kamienicą J. Schottländera[uwaga 2], a także tereny zielone: Park Mikołaja Kopernika i Promenada Staromiejska biegnąca wzdłuż fosy miejskiej[2][4][5].
| Stare Miasto | |||||||||||||||||||
.jpg) | |||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||
| Długość |
326 m | ||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Wrocławia  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |||||||||||||||||||
| 51°06′19,016″N 17°02′05,300″E | |||||||||||||||||||
.jpg)
.jpg)
Ulica została wytyczona na obszarze międzymurza (Zwinger). Biegła pomiędzy XIV-wiecznym murem obronnym, a XV-wiecznym przedmurzem[1][6] jako zaniedbana droga wzdłuż murów miejskich[6]. Tu od schyłku średniowiecza funkcjonowała strzelnica kupiecka (od XVI wieku)[1][6][7][8][9]. Później w jej miejscu urządzono ogród – park – stowarzyszenia kupców chrześcijańskich (Kaufmanns Zwinger). W 1767–1770 na działce położonej przy zachodnim krańcu dzisiejszej ulicy wybudowano Resursę Kupiecką[1][6][7][8]. W 1806 zburzono mury obronne. W ich miejscu powstał między innymi plac Teatralny (Zwingerplatz), stanowiący przedłużenie ulicy Teatralnej[1][10], jak i przed 1824 powstała sama ulica, poszerzona do dzisiejszego układu około 1892. W tym właśnie roku[1] (lub w latach 1889–1891[8]) zbudowano również nowy budynek Resursy Kupieckiej, istniejący do dziś, w którym funkcjonuje Wrocławski Teatr Lalek[uwaga 3][1][8]. W latach 1872–1874 zbudowano pałac Leipzigerów na miejscu istniejącej tu wcześniej ujeżdżalni przy Promenadzie Staromiejskiej[11]. W 1897 natomiast w pierzei południowej zbudowano zakład kąpielowy, rozbudowany w latach 1908 i 1925[1][6]. Po wojnie budynek Resursy Kupieckiej stał się siedzibą Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej oraz Wrocławskiego Teatru Lalek[6][8][12]. Ogród natomiast został przekształcony w otwarty park miejski i włączony do Promenady Staromiejskiej[7][8][13]. Zabudowa ulicy została znacznie zniszczona w czasie działań wojennych prowadzonych podczas oblężenia Wrocławia w 1945 roku. W 1955 roku rozebrano istniejące ogrodzenie – mur okalający park. W miejsce zniszczonej zabudowy po stronie północnej posadowiono nowe budynki. W 1958 oddano do użytku czteropiętrowy budynek mieszkalny pod numerami 22-26 spółdzielni „Alfa” (budynki mieszkalne przy ulicy Teatralnej 22-26 i Piotra Skargi 7-17 we Wrocławiu). Z kolei budynek przy skrzyżowaniu z ulicą Widok pod numerami 4-8 zbudowała spółdzielnia „Świt” w 1963 roku. Natomiast strażnica straży pożarnej powstała w 1964[6].
W swojej historii ulica nosiła następujące nazwy:
- Zwinger, nazwa potoczna do 1824[6]
- Zwingerstrasse, od 1824 do 1945[1][6][14]
- Teatralna, od 1945[1][3][6][14].
Wcześniejsza nazwa ulicy Zwingerstrasse, podobnie jak nazwa stanowiącego jej kontynuację placu Teatralnego – Zwingerplatz i parku Zwinerpark, kojarzy się z ich położeniem między murami (zwinger – w języku niemieckim oznacza międzymurze lub przedmurze), choć wskazuje się jako źródło tych nazw nazwę pałacu, który do 1890 r., kiedy to spłonął w pożarze, stał w miejscu dzisiejszego Teatru Lalek i nosił nazwę Zwinger[1][7][10][14]. Współczesna nazwa ulicy została nadana przez Zarząd Miejski i ogłoszona w okólniku nr 60 z 21.09.1945 r. oraz 76 z 19.10.1945 r.[3].
Do ulicy przypisana jest droga gminna numer 106848D o długości 326 m[3] klasy lokalnej[15]. Obejmuje działkę gruntu o powierzchni 5839 m2[3][16]. Wzdłuż całej ulicy przebiega dwutorowa linia tramwajowa wbudowana w jezdnię, która łączy się na wschodnim krańcu z linią przebiegającą ulicą Piotra Skargi, po stronie zachodniej z liniami biegnącymi przez plac Teatralny oraz ulicą Widok, a ponadto łączy się z torowiskiem technicznym w północnym odcinku ulicy Wierzbowej. Przy ulicy, na odcinku pomiędzy ulicą Wierzbową a ulicą Piotra Skargi położony jest przystanek tramwajowy dla obu kierunków jazdy o nazwie „Park Staromiejski”[17][18].
Ulice i place powiązane z ulicą Teatralną[uwaga 1]:
- skrzyżowanie: ulica Piotra Skargi[2][3][19], sygnalizacja świetlna[20]
- skrzyżowanie: ul. Wierzbowa[2][21]
- skrzyżowanie:
Północna strona ulicy jest zabudowana na całej swej długości, choć nie jest to zabudowa ciągła. Numery początkowe od 2 do 8 obejmują powojenne budynki mieszkalne, wielorodzinne, o wysokości do 21 m[2][25][26]. Przylegają one do zabytkowego budynku dawnej łaźni miejskiej, obecnie centrum SPA, pod numerami 10-12, o wysokości zabudowy do 21 m, a za nim ogrodzony parking naziemny, z możliwością zagospodarowania pod handel i usługi[2][4][25][27]. Dalej znajduje się ogrodzony teren jednostki straży pożarnej pod numerami 14-20, choć obszarowi temu nadaje się inne, nowe przeznaczenie m.in. pod handel, usługi i mieszkalnictwo[2][26]. Obiekt zajmuje Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza PSP nr 1 we Wrocławiu[28]. Pomiędzy ulicą Wierzbową i Piotra Skargi znajduje się powojenny budynek mieszkalny, wielorodzinny pod numerami od 22 do 26, o wysokości zabudowy do 22 m[2][25][27].
Południowa strona ulic zdominowana jest przez tereny zielone[5]. Początek ulicy jednak zagospodarowany jest przez zabytkowy budynek obecnego Teatru Lalek (pierwotnie resursa kupiecka) i niewielki skweru od frontu[2][4][8][29][30] z obiektem szczególnym jakim jest fontanna z figurami wrocławskich krasnali[31][32]. Dalej znajduje się ogrodzony Park Mikołaja Kopernika, dawny ogród resursy kupieckiej[4][5][7][33]. Drugim budynkiem położonym po tej stronie drogi, na końcu parku, jest dawny Pałac Ignacego Leipzigera, połączony z kamienicą J. Schottländera, następnie budynek biurowy i później siedziba Przedsiębiorstwa Geologicznego "PROXIMA", o wysokości do 21 m[4][11][25][34]. Za budynkiem, do ulicy Piotra Skargi, rozpościera się plac stanowiący fragment Promenady Staromiejskiej. Znajduje się tu Pomnik Mikołaja Kopernika z 1974 r.[2][4][5][35][36][37]
Obszar ulicy i terenów przyległych objęty jest rejonem statystycznym nr 933220. W 2018 r. zameldowanych w nim było 306 osób, a gęstość zaludnienia wynosiła 2938 osób/km²[38]. Tereny te położone są na wysokości bezwzględnej około 119-120 m n.p.m.[25] Położone są w obszarze zabudowy śródmiejskiej[39].
Obszar, na którym położona jest ulica Teatralna, podlega ochronie w ramach zespołu urbanistycznego Starego Miasta z XIII-XIX wieku, wpisanego do rejestru zabytków pod nr. rej.: 196 z 15.02.1962 oraz A/1580/212 z 12.05.1967 r.[40][41]. Inną formą ochrony tych obszarów jest ustanowienie historycznego centrum miasta, w nieco szerszym obszarowo zakresie niż wyżej wskazany zespół urbanistyczny, jako pomnik historii[42][43]. Samo miasto włączyło ten obszar jako cenny i wymagający ochrony do Parku Kulturowego "Stare Miasto", który zakłada ochronę krajobrazu kulturowego oraz uporządkowanie, zachowanie i właściwe kształtowanie krajobrazu kulturowego i historycznego charakteru najstarszej części miasta[44]. Tereny te również leżą w strefie ochrony konserwatorskiej[45], w strefie ochrony konserwatorskiej zabytków archeologicznych[46], oraz w granicach obszarów rehabilitacji istniejącej zabudowy i infrastruktury technicznej[47].
Przy ulicy i w najbliższym sąsiedztwie znajdują się następujące zabytki:
| obiekt, położenie | powstanie, nr rej.[uwaga 4] | foto |
|---|---|---|
| strona północna | ||
| Łaźnia Miejska, obecnie Wrocławskie Centrum SPA ulica Teatralna 10-12[4][48][49] |
01.09.1895 – 14.06.1897 (projekt Wilhelm Werdelmann), lata 1907-1908, lata 1925-1927 (przebudowa proj. Haase & Eras)[4](1897, 1908, 1925 r.[49]) A/2499/347/Wm z dnia 03.05.1977 r.[4][48][49] |
  |
| baseny męskie, następnie baseny sportowe w kompleksie dawnej łaźni miejskiej, obecnie Wrocławskie Centrum SPA[50] filtrownia w kompleksie dawnej łaźni miejskiej, ob. Wrocławskie Centrum SPA[51] |
gez, mpzp[50][51][52] | |
| strona południowa | ||
| Resursa Kupiecka (Dom Związku Chrześcijańskich Kupców), obecnie Wrocławski Teatr Lalek wraz ze skwerem od frontu i terenem działki (nr 17 AM-33) plac Teatralny 4[4][49][53] |
lata 1892–1894 (projekt Eduard Blümner), rozbudowa lata 1905-1909 (projekt Albert Grau)[4](lata 1892–1909[49]) A/2474/495/Wm z dnia 05.10.1992 r.[4][49][53] |
 |
| Ogród resursy kupieckiej (Zwingergarten), obecnie Park Mikołaja Kopernika[4][54] | połowa XIX wieku, lata 2009–2010 (prace rewaloryzacyjne) gez, mpzp[4][54] |
 |
| Pałac Ignacego Leipzigera, połączony z kamienicą J. Schottländera, obecnie budynek biurowy Przedsiębiorstwa Geologicznego "PROXIMA" ulica Wierzbowa 15[4][55][56] |
lata 1872–1874 (projekt Carl Schmidt), lata 1922–1923; kamienica: lata 1877–1878, lata 1902 i 1937 – przebudowy[4] (lata 1872–1874, XX wiek[56]) A/2279/465/Wm z dnia 24.12.1991 r.[4][55][56] |
.jpg) |
| Promenada Staromiejska (wzdłuż Fosy Miejskiej, w miejscu dawnych fortyfikacji obronnych)[4][57] | po 1807 r., proj. 1813 r. (J.F.Knorr) gez, mpzp[4][57] |
.jpg) |
Wrocławskie krasnale
Dla tej ulicy ochronie podlegają również osie widokowe. W kierunku zachodnim obowiązuje ochrona osi widokowej przez plac Teatralny z widokiem na dominantę, którą stanowi budynek Opery Dolnośląskiej[58]. Natomiast w kierunku wschodnim oś widokowa poprzez przecinającą ją ulicą Piotra Skargi zapewnia panoramę na Zespół Bastionu Sakwowego, następnie wzgórza widokowego z zabudową rozrywkowo-rekreacyjną (Liebichs Höhe), obecnie Wzgórze Partyzantów, stanowiącego założenie przestrzenne z XVI wieku i modyfikowanego w XIX wieku oraz w latach 40. XX wieku. W szczególności ochronie widokowej podlegają wchodzące w skład wyżej opisanego kompleksu: kolumnadę, tzw. Liebicha oraz pawilon perystylowy i inne[4][58][59]. Ochronie podlega także oś widokowa z ulicy Widok poprzez ulicę Teatralną na budynek Teatru Lalek[58][60].
Wrocławskie krasnale
_Wroclaw_dwarf_02.JPG)
_Wroclaw_dwarf_02.JPG)
_Wroclaw_dwarf_02.JPG)
_Wroclaw_dwarf_02.JPG)
Przy ulicy i w najbliższym otoczeniu zamontowano następujące figurki wrocławskich krasnali:
- Podany tu przebieg ulicy Teatralnej – od ulicy Piotra Skargi do placu Teatralnego – zgody jest z określeniem podanym w zestawianiu dróg udostępnianym przez zarządcę – Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta (ZDiUM)[uwaga 6]. Numeracja posesji przy ulicy przebiega jednak w kierunku odwrotnym – od placu Teatralnego (niższe numery) do ulicy Piotra Skargi (wyższe numery)[uwaga 7].
- Nr rej.: numer wpisu do rejestru zabytków; mpzp - miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego; gez - gminna ewidencja zabytków.
- SIP 2019 ↓, Gminna Ewidencja Zabytków.
- ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 5661-5662 (Teatralna).
- SIP 2019 ↓, Mapa podstawowa.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
