Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Rozbiór państwa – podział terytorium istniejącego suwerennego państwa pomiędzy inne, najczęściej sąsiadujące, dokonany na drodze dyplomatycznej, bez bezpośredniego użycia sił zbrojnych (choć najczęściej bez akceptacji co najmniej znacznej części mieszkańców państwa podlegającego rozbiorowi) wobec armii państwa podlegającego rozbiorowi[1]. Zazwyczaj jednak występuje groźba najazdu zbrojnego w wypadku, gdyby droga dyplomatyczna była nie dość skuteczna. Rozbiór państwa może być częściowy (jeśli po rozbiorze podlegające mu państwo istnieje nadal, na ograniczonym terytorium) lub całkowity (jeśli po rozbiorze przestaje istnieć). Zamiast pojęć „rozbiór” i „rozbiory” funkcjonują też określenia „zabór” i „zabory”, a państwa uczestniczące w rozbiorach nazywa się „zaborcami”[2][3].
| Rozbiór | Mapa | Lata | Państwo rozbierane | Zaborcy | Inne informacje | Typ rozbioru | Źródło |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Rozbiory Polski |  |
1772–1795 | Rzeczpospolita Obojga Narodów | Cesarstwo Rosyjskie | w wyniku trzech rozbiorów jedno z największych państw Europy zniknęło z powierzchni map na 123 lata, choć w ramach Rosji utworzona została autonomia polska, tzw. Królestwo Kongresowe, w skład Prus wchodziło Wielkie Księstwo Poznańskie, istniało też Wolne Miasto Kraków, a państewka polskie powoływali zdobywający ziemie dawnej Rzeczypospolitej Francuzi (Księstwo Warszawskie) i Niemcy (Królestwo Polskie) | zabór całkowity | [4] |
| Rozbiory Luksemburga |  |
1659–1839 | Wielkie Księstwo Luksemburga | Królestwo Francji | powierzchnia Luksemburga zmniejszyła się z 10 700 km² do 2 586 km², powstałe granice obowiązują po dziś dzień, a jedna z belgijskich prowincji nosi nazwę Luksemburg | rozbiór częściowy | [5] |
| Traktat wersalski |  |
1919 | Republika Weimarska | III Republika Francuska | traktat kończący I wojnę światową z Niemcami doprowadził do utraty 15% terytorium, z którego części powstały organizmy quasi-państwowe po kontrolą ententy (Memelland, Terytorium Saary) oraz niepodległe Wolne Miasto Gdańsk, o losie części ziem miały zadecydować plebiscyty | rozbiór częściowy | [6] |
| Traktat w Trianon |  |
1920 | Królestwo Węgier | Królestwo Rumunii | zgodnie z postanowieniami tego traktatu kończącego I wojnę światową z Węgrami jako uczestnikiem konfliktu (były częścią Austro-Węgier) utraciły dostęp do morza, 8 z 21 milionów obywateli, z całego kraju pozostało 93 tys. km² z 325 tys. km² przed rozbiorem | rozbiór częściowy | [7] |
| Traktat w Sèvres |  |
1920 | Imperium Osmańskie | Królestwo Grecji | na Imperium Osmańskim wymuszono traktat kończący I wojnę światową, zgodnie z którym państwo utraciło większość ziem, Turecki Ruch Narodowy zorganizował jednak zbrojny opór przeciw traktatowi i dzięki zwycięskim wojnom doprowadził do jego rewizji | rozbiór częściowy | [8][9][10] |
| Rozbiór Czechosłowacji |  |
1938–1939 | Pierwsza Republika Czechosłowacka / | III Rzesza | po układzie monachijskim III Rzesza otrzymała przyzwolenie na aneksję Sudetenlandu; w 1939 roku cały kraj został zlikwidowany – część czeską włączono do III Rzeszy jako Protektorat Czech i Moraw, umożliwiono utworzenie niepodległej, acz zależnej od Niemiec Słowacji, południe rozbieranego państwa otrzymały Węgry, równolegle Polska przyłączyła Zaolzie, natomiast Ukraina Karpacka ogłosiła niepodległość jako Karpato-Ukraina, która jednak wkrótce została anektowana przez Węgry | zabór całkowity | [11][12][13] |
Rozbiory i zagrożenie rozbiorami są także chętnie wykorzystywanym orężem w publicystyce historycznej, szczególnie w Polsce. Często różne wydarzenia historyczne, które zdaniem niektórych odbierają krajowi jakąś część suwerenności, nazywane bywają przez niektórych polityków lub publicystów „rozbiorami”, choć nie spełniają kryteriów wymienionych na wstępie (podział terytorialny suwerennego państwa na drodze dyplomatycznej bez użycia sił zbrojnych). Tak powstały w obiegu publicznym m.in. pojęcia IV i V rozbioru Polski, które nie są w rzeczywistości ścisłe[18].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
