Repty Śląskie

Repty Śląskie – dzielnica Tarnowskich Gór, utworzona w 1998 roku. Obejmuje obszar miejscowości Repty^[3] (składającej się ze Starych i Nowych Rept^[3]'), włączonej w granice miasta Tarnowskie Góry w 1973 roku^[1].

Repty Śląskie

Repten

Dzielnica Tarnowskich Gór
Ulica Wincentego Witosa – jedna z głównych ulic dzielnicy
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	tarnogórski
Miasto	Tarnowskie Góry
Data założenia	przed 1201
W granicach Tarnowskich Gór	1973[1]
Zarządzający	Justyna Kosmała
Powierzchnia	7,77 km²
Populacja (2022) • liczba ludności	3 006[2]
• gęstość	386,9 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 32
Kod pocztowy	42-603, 42-604
Tablice rejestracyjne	STA
Położenie na mapie Tarnowskich Gór Repty Śląskie
Położenie na mapie Polski Repty Śląskie
Położenie na mapie województwa śląskiego Repty Śląskie
Położenie na mapie powiatu tarnogórskiego Repty Śląskie
50°25′14″N 18°49′04″E

Nazwa

Toponomastycy nazwę Repty wywodzą od staropolskiego czasownika reptać oznaczającego ‘szemrać’, ‘szumieć’, sugerując związek z przepływającą przez te tereny rzeką Dramą. Istnieje jednak również hipoteza głosząca pochodzenie nazwy Rept od właścicieli – Reptów. Wówczas byłaby to nazwa rodowa^[4].

Johann Knie w wykazie miejscowości Śląska z 1830 roku podaje równocześnie polskie i niemieckie formy nazw obu miejscowości: wsi Stare Repty – Alt-Repten oraz jej ówczesnej kolonii Nowe Repty – Neu-Repten^[5].

Historia

Stare Repty

Osobny artykuł: Stare Repty.

Nieistniejący pałac w Reptach, niemiecka pocztówka

Stare Repty (niem. Alt Repten) to miejscowość^[3], średniowieczna wieś, najstarsza część dzisiejszych Tarnowskich Górach. Pierwsza wzmianka pochodzi z bulli papieża Innocentego III z 12 sierpnia 1201 roku^[6] . Należała wówczas do klasztoru norbertanów we Wrocławiu. Parafia repecka pw. św. Mikołaja obejmowała praktycznie cały teren dzisiejszego miasta Tarnowskie Góry. Jej pierwszym znanym proboszczem był Witoslaus, wymieniony w dokumencie z 1326 roku w spisie parafii dekanatu sławkowskiego w diecezji krakowskiej.

Na przełomie XV i XVI wieku wieś należała do rodziny Wrochemów. Na początku XVII w. dziedzicem Rept był już Jerzy Ibram z Suchej na Reptach (sędzia ziemski państwa bytomskiego) W połowie XVIII wieku na wschód od osady powstały Nowe Repty.

W 1824 roku Repty przeszły na własność rodziny Henckel von Donnersmarck ze Świerklańca. Kolejnymi właścicielami wsi, a później tylko majątku ziemskiego i zamku byli:

• Karol Łazarz Henckel von Donnersmarck (1824–1848)
• Guido Henckel von Donnersmarck (1848–1916)
• Kraft Henckel von Donnersmarck (1916–1945)

Po plebiscycie została przyłączona do Polski w 1922 roku. W latach 1945–1954 siedziba gminy Repty Stare.

Nowe Repty

Osobny artykuł: Nowe Repty.

Nowe Repty (niem. Neu Repten) to miejscowość^[3], pierwotnie kolonia Rept (Starych). Została założona w 1748 roku, tuż po przejściu historycznego Śląska pod władzę Prus. Aż do początku XX wieku stanowiła osobną wieś i gminę. Około 1925 roku na wschód od wsi działała kopalnia „Segiet”. Po plebiscycie została przyłączona do Polski w 1922 roku.

W okresie międzywojennym w miejscowości stacjonowała placówka Straży Granicznej I linii „Repty Nowe”^[7].

W latach 1945–1954 wchodziły w skład gminy Repty Stare.

Obecnie umowną granicę pomiędzy Starymi a Nowymi Reptami stanowi ulica Gliwicka (dawniej granica między gminami przebiegała polami na zachód od tej ulicy). W 1973 roku obie wsie (jako części gromady Repty) zostały włączone do Tarnowskich Gór^[1].

Herb

Według statutu dzielnicy Repty Śląskie do 2015 roku herbem dzielnicy był:

(...) figura biskupa w białej albie, ze złotym ornatem, pastorałem i infułą, na niebieskim polu^[8].

Zabytki

Zabytkowe obiekty na terenie dzielnicy pochodzą w większości z XIX oraz I połowy XX wieku. Park Repecki (dawny zwierzyniec) oraz kościół świętego Mikołaja wpisane są do rejestru zabytków województwa śląskiego, natomiast inne obiekty, głównie zabytkowe domy mieszkalne zlokalizowane przy ulicy Gliwickiej, Witosa i Żeromskiego, a także Źródełko Młodości w Starych Reptach, figurują w gminnej ewidencji zabytków Tarnowskich Gór^[9][10].

Park w Reptach

Spacerowa alejka w Parku Repeckim prowadząca do Sztolni Czarnego Pstrąga

Osobne artykuły: Park w Reptach i Zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Park w Reptach i dolina rzeki Dramy”.

W północno-zachodniej części dzielnicy znajduje się zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Park w Reptach i dolina rzeki Dramy” (obejmujący głównie Park Repecki wpisany do rejestru zabytków; nr rej. A/660/66 z 30 grudnia 1966 roku^[9]). Na jego terenie usytuowane są Sztolnia Czarnego Pstrąga (udostępniony do zwiedzania przez turystów fragment Głębokiej Sztolni „Fryderyk”), Górnośląskie Centrum Rehabilitacji „Repty”, Salezjański Ośrodek Szkolno-Wychowawczy, a także stadion klubu TS Tarnowiczanka Stare Tarnowice oraz stary amfiteatr.

Kościół św. Mikołaja

Kościół św. Mikołaja w Reptach Śląskich

Osobny artykuł: Kościół św. Mikołaja w Tarnowskich Górach-Reptach Śląskich.

Na zachodnim skraju dzielnicy i miasta, tuż przy granicy z Ptakowicami znajduje się kościół pw. św. Mikołaja, wzniesiony w latach 1867–1871 w miejscu dawnej, XIII- lub XIV-wiecznej repeckiej świątyni, wpisany do rejestru zabytków (nr rej. A/340/11 z 27 maja 2011 roku).

Transport

Transport drogowy

Główną drogą przebiegającą przez dzielnicę Repty Śląskie jest ulica Gliwicka, stanowiąca część drogi krajowej nr 78. Krzyżują się z nią drogi powiatowe klasy Z powiatu tarnogórskiego: biegnąca na wschód ku kolonii Segiet i rezerwatowi Segiet ulica Stefana Żeromskiego (droga nr 3305S) oraz kierująca się na zachód w stronę Ptakowic ul. Wincentego Witosa (droga nr 3221S), od której odchodzi ulica Repecka (droga nr 3306S), łącząca Repty ze Starymi Tarnowicami^[11].

Komunikacja miejska

Ulica Gliwicka w Nowych Reptach. Widok w kierunku południowym

Publiczny transport zbiorowy na terenie dzielnicy obejmuje przewozy autobusowe, których organizatorem od 1 stycznia 2019 jest Zarząd Transportu Metropolitalnego^[12].

W granicach administracyjnych dzielnicy znajdują się przystanki: Repty Śląskie Długa i Repty Śląskie Skowronków (przy ul. Gliwickiej), Repty Śląskie Rezerwat Segiet i Repty Śląskie Piekarnia (przy ul. Stanisława Staszica), Repty Śląskie Boisko (przy ul. Myśliwskiej), Repty Śląskie Sztolnia (przy ul. Repeckiej), Repty Śląskie Jaworowa nż, Repty Śląskie Waliski nż i Repty Śląskie Witosa przy ulicach o odpowiadających im nazwach oraz Stare Tarnowice GCR przy Górnośląskim Centrum Rehabilitacji^[13].

Według stanu z marca 2024 przez Repty Śląskie przejeżdżają i zatrzymują się autobusy kursujące na liniach^[13]:

• M14 (Gliwice Centrum Przesiadkowe – Tarnowskie Góry Dworzec – Pyrzowice Port Lotniczy (Katowice Airport) – Siedliska Cargo),
• 83 (Tarnowskie Góry Dworzec – Rokitnica Pętla – Zabrze Goethego),
• 112 (Tarnowskie Góry Dworzec – Gliwice Centrum Przesiadkowe),
• 135 (Bytom Dworzec – Stare Tarnowice GCR),
• 289 (Tarnowskie Góry Dworzec – Repty Śląskie Witosa),
• 735 (Bytom Dworzec – Tarnowskie Góry Dworzec),
• 749 (Tarnowskie Góry Plac Zembali – Stare Tarnowice GCR),

a także autobusy linii 3, 142, 614 i 780 dojeżdżające do znajdującego się w granicach Rept Śląskich przystanku Stare Tarnowice GCR^[13].

W przeszłości istniały plany przedłużenia linii tramwajowej ze Stolarzowic przez Repty do Tarnowskich Gór. Nigdy jednak nie zostały zrealizowane^[14].

Sport

W dzielnicy działa klub piłkarski LKS Zgoda Repty Śląskie z siedzibą przy ulicy Stanisława Staszica 83^[15]. Zespół w sezonie 2019/2020 grał w rozgrywkach śląskiej B-klasy w grupie Bytom II^[16].

Ludzie urodzeni w miejscowości

W Reptach w 1911 roku urodził się Bernard Drzyzga – oficer Wojska Polskiego, Armii Krajowej i Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie.

Przypisy

1. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 listopada 1972 r. w sprawie utworzenia, zniesienia i zmiany granic niektórych miast (Dz.U. z 1972 r. nr 50, poz. 327).
2. BIP – Urząd Miejski w Tarnowskich Górach: Ludność miasta Tarnowskie Góry według stanu na dzień 31.12.2022 r.. 2023-01-11. [dostęp 2023-02-07]. (pol.).
3. Obwieszczenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 17 października 2019 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2019 r. poz. 2360).
4. JanJ. Drabina JanJ., Okręg tarnogórski przed założeniem miasta, [w:] JanJ. Drabina (red.), Historia Tarnowskich Gór, Tarnowskie Góry: Muzeum w Tarnowskich Górach, 2000, s. 24, ISBN 83-911508-3-6.
5. Knie 1830 ↓, s. 627.
6. Panic 1991 ↓.
7. Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999, s. 25. ISBN 83-87424-77-3.
8. Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego; tytuł: uchwała nr VII/75/2011 Rady Miejskiej w Tarnowskich Górach z dnia 16 marca 2011 r. w sprawie Statutu Dzielnicy REPTY ŚLĄSKIE.
9. Rejestr zabytków nieruchomych w województwie śląskim. Narodowy Instytut Dziedzictwa. [dostęp 2018-12-31].
10. BIP – Urząd Miejski w Tarnowskich Górach: Gminna Ewidencja Zabytków. 2013-09-06. [dostęp 2018-07-21]. (pol.).
11. BIP – Zarząd Dróg Powiatowych w Tarnowskich Górach: Aktualny wykaz dróg powiatowych. 2020-09-09. [dostęp 2021-01-30]. (pol.).
12. Paweł Pawlik: Koniec KZK GOP, MZK Tychy i MZKP Tarnowskie Góry. Teraz to ZTM. onet.pl, 2019-01-02. [dostęp 2021-11-01]. (pol.).
13. Zarząd Transportu Metropolitalnego: Lista przystanków: Tarnowskie Góry. Transport GZM. [dostęp 2024-03-04]. (pol.).
14. Tomasz Rzerzycki. Z dziejów komunikacji międzygminnej. Niezrealizowane plany tramwaju – dokończenie. „Montes Tarnovicensis”, październik 2010. Oficyna „Monos”. ISSN 1640-0216. [zarchiwizowane z adresu].brak numeru strony
15. Skarb – Zgoda Repty Śląskie (Tarnowskie Góry) [online], www.90minut.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).
16. 90minut.pl: Klasa B 2019/2020, grupa: Bytom II. [dostęp 2019-09-14]. (pol.).

Bibliografia

• Johann GeorgJ.G. Knie Johann GeorgJ.G., Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865 (niem.).
• Idzi Panic: Wczesnośredniowieczne osadnictwo w kasztelanii bytomskiej. W: Z dziejów dzielnic Bytomia. Jan Drabina (red.). Bytom: Towarzystwo Miłośników Bytomia, 1991, s. 11, seria: Magazyn Bytomski tom VIII.
• Repty, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 621.