Pogórze (województwo opolskie)
wieś w województwie opolskim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Pogórze (dodatkowa nazwa w j. niem. Pogosch) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Biała[4][5]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Kotliny Raciborskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej.
| wieś | |
 Kościół | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) |
736[1] |
| Strefa numeracyjna |
77 |
| Kod pocztowy |
48-220[2] |
| Tablice rejestracyjne |
OPR |
| SIMC |
0491469 |
Położenie na mapie gminy Biała  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa opolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu prudnickiego  | |
 50°27′52″N 17°41′40″E[3] | |
| Strona internetowa | |
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.
Według danych na 2011 wieś była zamieszkana przez 736 osób[1].
Położenie
Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 14 km od granicy z Czechami, w zachodniej części Kotliny Raciborskiej. Należy do Euroregionu Pradziad[7]. Niska bonitacja nie pozwala na osiągnięcie wysokich plonów w uprawach polowych[8].
Środowisko naturalne
W Pogórzu panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,3 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Pogórza wynoszą 607 mm. Dominują wiatry zachodnie[9].
Integralne części wsi
Nazwa wsi jest zaliczana do nazw topograficznych (określenie terenu według jego właściwości naturalnych, przyrodniczych – ukształtowania powierzchni ziemi, szaty roślinnej, świata zwierzęcego). Pochodzi od wyrazu pogórze, które oznacza małe wzniesienie. Według miejscowej legendy nazwa wywodzi się od pożaru (pogorzelisko, pogorzało), jednak nie znajduje ona potwierdzenia w ustaleniach językoznawców[11].
W różnych latach wieś była wzmiankowana pod następującymi nazwami: 1384 Pogors, 1534 Pogortzi, 1679 pago Pogursz, Pogorszek, 1688 Pogorss, 1743 Poggortz, 1784 Pogorz, 1886 Pogasch, 1920 Pogórz[11].
Ze względu na jej polskie pochodzenie, w 1936 w miejsce nazwy nazistowska administracja III Rzeszy wprowadziła nową, niemiecką – Brandewalde[12].
W Spisie miejscowości województwa śląsko-dąbrowskiego łącznie z obszarem ziem odzyskanych Śląska Opolskiego wydanym w Katowicach w 1946 wieś wymieniona jest pod polską nazwą Pogórz[13]. Obecna nazwa została administracyjnie zatwierdzona 12 listopada 1946[14].
W gwarach prudnickich często występuje jako Pogorzi[11].
Pogórze zostało założone na początku pierwszej połowy XIV wieku. Pierwsze pisane wzmianki o wsi pochodzą z 1384[8].
W drugiej połowie XVI wieku Pogórze było zamieszkiwane przez ok. 40. poddanych (jako głowy rodzin), z czego szesnastu było zagrodnikami. Powierzchnia sołectwa wynosiła 2 łany z należącą do niego karczmą, kramem szewskim i piekarniczym, dwoma ogrodami i wolnym wygonem dla owiec. Miejscowy sołtys płacił podatek w wysokości 5 florenów i 12 groszy. Mógł zachowywać co trzeci halerz z pobieranych kar od mieszkańców. Roczna opłata wsi dla państwa na zamku w Chrzelicach wynosiła 1 wół. Wspólnie z Rzymkowicami utrzymywała strażnika na zamku za 4 floreny. Mieszkańcy płacili dziesięcinę księdzu w Solcu. Kowal Paul Tirsch płacił podatek w wysokości 1 florena i 12 groszy. Podkuwał trzy razy w roku na zamku w Chrzelicach 4 konie pociągowe[11].
W XVI wieku miejscowość zamieszkiwało więcej mieszkańców. Głównych przedstawicieli rodzin było około 50. Wśród nich znajdowali się chłopi wolni i pańszczyźniani, rolnicy, chałupnicy, zagrodnicy oraz wolni sołtysi, którymi w połowie XVIII wieku byli Walentin Botto i Jacob Kurtzweil. Miejscowy młynarz Michael Juraschek posiadał we wsi własny młyn. Mieszkał obok małego stawu Radematz (obecna ul. Stawowa). Pogórze posiadało specjalne pańskie kwatery dla myśliwych usytuowane w środku wsi[11]. Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego głogóweckiego w Monarchii Habsburgów[15]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk[16].
.jpg)
W połowie XIX wieku wieś była znacznie bardziej rozwinięta. Mieszkało w niej ok. 840 osób, w tym 80 rolników, ok. 80 chałupników, 3 handlarzy zbożem, 1 karczmarz, 1 handlarz bydłem, 2 piekarzy, 2 kowali 1 garncarz, 1 kramarz, 1 leśniczy i kilkanaście zagrodników. Domów było ponad 80. Od 1828 funkcjonowała dwuklasowa szkoła, do której uczęszczało ponad 250 dzieci. Nauczał w niej jeden nauczyciel z pomocnikiem. Urząd sołtysa był dziedziczny. Mieszkańcy byli w większości katolikami. 10 miejscowych ewangelików uczęszczało na msze do zamku w Chrzelicach[11]. Od 4 do 11 lutego 1832 w Pogórzu panowała epidemia cholery[17]. Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu chłopa z kosą na ramieniu skierowanego w prawo, za nim wysoka trawa, a w otoku napis: GEMEINDE POGOSCH / KREIS NEUSTADT O/S. (pol. Gmina Pogórze / Powiat Prudnicki, Górny Śląsk)[18].
Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 1281 mieszkańców Pogórza 111 posługiwało się językiem niemieckim, 1034 językiem polskim, a 136 było dwujęzycznych[19]. Po I wojnie światowej we wsi powstał pomnik upamiętniający mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas niej[20]. W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Pogórze znalazło się po stronie wschodniej, w obszarze objętym plebiscytem[21], w obwodzie nr 9 powiatu prudnickiego[22]. Do głosowania uprawnione były w Pogórzu 1052 osoby, z czego 660, ok. 62,7%, stanowili mieszkańcy (w tym 615, ok. 58,5% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 1038 głosów (ok. 98,7% uprawnionych), w tym 1037 (ok. 99,9%) ważnych; za Niemcami głosowało 976 osób (ok. 94,1%), a za Polską 61 osób (ok. 5,9%)[23].
Krótko po II wojnie światowej wieś nosiła nazwę Pogórz[11].
W latach 1945–1950 Pogórze należało do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 i 1973–1975 wieś należała do gminy Łącznik[24][25][26].
We wsi funkcjonował punkt sanitarny Polskiego Czerwonego Krzyża[27].
W latach 2002–2009 we wsi wybudowany został kościół św. Teresy Benedykty od Krzyża[28]. W 2007 Pogórze przystąpiło do Programu Odnowy Wsi Opolskiej[29].
Przynależność państwowa i administracyjna
.jpg)
Miejscowość zamieszkiwana jest przez mniejszość niemiecką oraz Ślązaków[30]. Mieszkańcy wsi posługują się gwarą prudnicką, będącą odmianą dialektu śląskiego.
Liczba mieszkańców wsi
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest dom, z XIX w. (wypisany z księgi rejestru, nie istnieje)[38].
Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Pogórzu chronione są ponadto[39]:
- kaplica-dzwonnica
- kuźnia (remiza strażacka)
- przepust drogowy, droga powiatowa 1206
W Pogórzu siedzibę mają firmy Mechanika Pojazdowa Usługi Transportowe Luda Hubert, Kołek Adrian, Usługi Malarskie Uliczka Mariusz, Zakład Murarski Makiola Jerzy, ELTECH Sajonz Usługi Elektryczno-Techniczne i SOLID-DACH, zrzeszone w Cechu Rzemieślników i Przedsiębiorców w Prudniku[40].
.jpg)
Transport drogowy
Przez Pogórze przebiega droga wojewódzka
W zarządzie Wydziału Drogownictwa Starostwa Powiatowego w Prudniku znajduje się droga powiatowa nr 1206O relacji Biała – Ligota Bialska – Górka Prudnicka – Frącki – Pogórze – Sowin[41].
Transport autobusowy
Pogórze posiada połączenia autobusowe z Białą, Głuchołazami, Korfantowem, Opolem, Prudnikiem, Rzymkowicami. We wsi znajdują się dwa przystanki autobusowe – „Pogórze”, „Frącki”[42].
Transport autobusowy w Pogórzu obsługiwany był przez PKS Prudnik[43]. W 2004 prudnicki PKS został sprywatyzowany z udziałem Connex Polska[44]. W 2008, w wyniku połączenia spółek PKS Connex Prudnik i PKS Connex Kędzierzyn-Koźle, utworzona została spółka Veolia Transport Opolszczyzna[45], w 2013 przejęta przez Arriva Bus Transport Polska[46]. W 2019 Arriva wycofała się z Prudnika[47]. Wówczas organizacją przewozów pasażerskich w Pogórzu i okolicy zajęły się ościenne PKS-y[48]. W grudniu 2021 powołano Powiatowo-Gminny Związek Transportu „Pogranicze”, mający na celu poprawę jakości transportu[49].
W Pogórzu działa Niemieckie Koło Przyjaźni (Deutscher Freundeskreis) – oddział terenowy Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców na Śląsku Opolskim[50].
W Pogórzu znajduje się katolicki kościół św. Teresy Benedykty od Krzyża, który należy do parafii Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Łączniku (dekanat Biała). We wsi znajduje się kaplica św. Rocha[51].
1 sierpnia 2023 przez Pogórze przebiegała trasa wyścigu Tour de Pologne[52].
We wsi funkcjonuje gospodarstwo agroturystyczne „Dziki Raj”[53]. Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Pogórzu[54]. Przez Pogórze przebiega trasa Kolarskiego Rajdu Dookoła Ziemi Bialskiej, za przejechanie którego PTTK Prudnik przyznaje odznakę[55].
Szlaki rowerowe
Przez Pogórze prowadzi szlak rowerowy[56]:
Trasa rowerowa PTTK nr 262-z: Biała – Stare Miasto – Solec – Rostkowice – Gostomia – Nowa Wieś Prudnicka – Urszulanowice – Moszna – Ogiernicze – Łącznik – Chrzelice – Rzymkowice – Pogórze – Frącki – Brzeźnica – Górka Prudnicka – Ligota Bialska – Biała
W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń w Pogórzu działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej[57].
Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 16 Komendy Powiatowej Policji w Prudniku (Posterunek Policji w Białej)[58].
Teren wsi, jak i całej gminy Biała, położony jest w strefie nadgranicznej w związku z czym Straż Graniczna dysponuje, na tym obszarze, specjalnymi kompetencjami w zakresie bezpieczeństwa[59]. Gminę Biała obejmuje zasięgiem służbowym placówka Straży Granicznej w Opolu ze Śląskiego Oddziału SG[60].
- Teodor Obremba (1890–1951) – lekarz, działacz narodowy i samorządowy, urodzony w Pogórzu
- João Batista Przyklenk (1916–1984) – wikariusz apostolski Apostolskiego Wikariatu Północnej Norwegii, ordynariusz Januárii, urodzony w Pogórzu
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
